Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
RBHnsdbPciJH111
Okładka - zdanie złożone współrzędnie... Źródło: pixabay, licencja: CC 0.
pixabay, licencja: CC 0

Zdania złożone współrzędnie częściej pojawiają się w codziennej komunikacji niż zdania podrzędne. Są również prostsze do opisania. Bardzo ważne, aby zapamiętać połączenia między nimi. Zwykle scala je spójnik współrzędności (np. i, oraz, albo). Jeśli brakuje spójnika w wypowiedzeniu, dwa zdania łączą się ze sobą za pomocą znaków interpunkcyjnych.

Wypowiedzenia złożone współrzędnie składają się z pojedynczych zdań składowych, między którymi nie ma różnic gramatycznych. Każde zdanie składowe mogłoby istnieć samodzielnie. Tym głównie się różnią od zdań podrzędnie złożonych. Związki między nimi dotyczą treści. Inaczej mówiąc, każde kolejne zdanie wnosi coś do treści wypowiedzenia poprzedniego. Najczęściej jednak treść ta może mieć różne znaczenie. Różnice między poszczególnymi zdaniami rozpoznajemy głównie po spójnikach współrzędności. Poniższy wykres przedstawia typy zdań złożonych współrzędnie.

RW8hQHrpu1T3X1
Źródło: a. nn., licencja: CC BY 3.0.

O ile wykresy zdań podrzędnie złożonych pokazują hierarchię między wypowiedzeniami składowymi i są trudniejsze do opracowania, o tyle w wypadku zdań złożonych współrzędnie warto zapoznać się najpierw z rodzajem zdania (łączne, przeciwstawne, rozłączne, wynikowe). Poniżej pojawiają się przykładowe ilustracje tych wypowiedzeń.

  • Łączne
    Czytam książkę (1) / i słucham dobrej muzyki (2).

RLdRJAj3VQS061
Źródło: a. nn., licencja: CC BY 3.0.
  • Przeciwstawne
    Poszedłem na koncert (1) /, ale zabrakło już biletów (2).

R15265bjXfYlH1
Źródło: a. nn., licencja: CC BY 3.0.
  • Rozłączne
    Pojadę nad morze (1) / albo wybiorę się w góry (2).

RG0BLiD6jEhka1
Źródło: a. nn., licencja: CC BY 3.0.
  • Wynikowe
    Wróciłem właśnie z wakacji (1)/, więc możesz mnie odwiedzić (2).

RdhRUInJkywOS1
Źródło: a. nn., licencja: CC BY 3.0.
j0000007W3B2v27_0000001J
JPOL_E3_E4_Zadaniowo

Zadaniowo (I)

JPOL_E3_E4_Zadaniowo
1
Ćwiczenie 1
R1CEktoOyyuIy1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
JPOL_E3_E4_Zadaniowo
1
Ćwiczenie 2
RzkrTsd6ymfOh1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
JPOL_E3_E4_Zadaniowo
1
Ćwiczenie 3

Ułóż zdania złożone współrzędnie lub podrzędnie, które będą spełniały określone warunki.

RGNej1j3fUFWj1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
JPOL_E3_E4_Zadaniowo
j0000007W3B2v27_00000024

Sposoby łączenia zdań złożonych

Wypowiedzenia złożone zwykle rozpoznajemy po charakterystycznych dla nich wskaźnikach zespolenia. W zdaniach złożonych współrzędnie zawsze są to spójniki współrzędności. Niekiedy jednak pomijamy spójnik (pojawia się sam przecinek), a w języku mówionym granice między poszczególnymi zdaniami wyznacza dłuższa pauza. Na przykład:

  • Jest dość pochmurno. Co jakiś czas pada deszcz – dwa oddzielne zdania pojedyncze.

  • Jest dość pochmurno (1) i co jakiś czas pada deszcz (2) – wypowiedzenie współrzędne łączne spójnikowe.

  • Jest dość pochmurno (1), co jakiś czas pada deszcz (2) – wypowiedzenie współrzędne łączne bezspójnikowe (połączone przecinkiem).

Oto najczęściej używane zaimki i spójniki w zdaniach złożonych.

Ra2xIFVsPwWzg1
Źródło: a. nn., licencja: CC BY 3.0.

Kłopotliwa może się okazać interpunkcja zdań współrzędnie złożonych. Należy tu pamiętać o ważnej zasadzie:

  • przecinkami oddzielamy zdania przeciwstawne i wynikowe,

  • nie oddzielamy przecinkami zdań łącznych i  rozłącznych.

Jeśli jednak powtarza się spójnik charakterystyczny dla zdań łącznych i  rozłącznych, to przed drugim i kolejnym użyciem powinien pojawić się przecinek, np.:

Ani nie skończyliśmy zadania, ani nam nie wyszły dobre wyniki.
Albo pójdę na spacer, albo posiedzę w domu.

Często w zdaniach podrzędnych i współrzędnych – dłuższych i charakterystycznych dla wypowiedzi oficjalnych – pojawiają się podwojone (złożone) spójniki. Musimy pamiętać o tym, aby zawsze stosownie użyć jednego i drugiego spójnika z danej pary, a także o przecinkach między nimi. W tabeli zostały podane przykłady takich wskaźników zespolenia.

RX9t3Z4fMRua1
ILUSTRACJA: Wykres - podwojone spójniki
Źródło: a. nn., licencja: CC BY 3.0.
j0000007W3B2v27_0000003B
JPOL_E3_E4_Zadaniowo

Zadaniowo (II)

JPOL_E3_E4_Zadaniowo
1
Ćwiczenie 4
RUbI7BjjRL83O
Zadanie interaktywne
ĆWICZENIE: (G2.G.9) połączenia zdań złożonych (długie)
JPOL_E3_E4_Zadaniowo
1
Ćwiczenie 5

Ułóż po jednym zdaniu z każdego rodzaju wymienionego w tabeli w poprzednim ćwiczeniu. Zapisz je tutaj lub w zeszycie.

R1Qbdj9LtJHgO1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
JPOL_E3_E4_Zadaniowo
R1ZBDpmfyQoQg1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.