Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał

Przed 1989 rokiem Polska miała tylko trzech sąsiadów: Niemiecką Republikę Demokratyczną, Czechosłowację i Związek Radziecki. Czasy się zmieniły i sąsiedzi też – dziś mamy ich aż siedmiu i są to zupełnie inne kraje niż dawniej. Niezależnie od liczby i rodzaju sąsiadów, ze wszystkimi należy starać się utrzymywać przyjazne stosunki, jak w codziennym życiu ludzi. Oczywiście zdarzają się problemy i kwestie sporne, które mącą nasz spokój. Trzeba jednak zawsze dążyć do mądrego rozwiązywania tych problemów, aby żadna ze stron nie była pokrzywdzona i żeby można było żyć obok siebie w zgodzie jak żyją zwykli ludzie.

R17SxguzZUQjG1
Źródło: Robert Wers, Zscout370 (https://commons.wikimedia.org), SKopp (https://commons.wikimedia.org), Madden (https://commons.wikimedia.org), SuffKopp (https://commons.wikimedia.org), України (https://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY 3.0.
i1sHvFUrQ2_d5e114

1. Niemcy – środowisko naturalne

Niemcy to nasz zachodni sąsiad, od którego oddziela nas granica na Odrze i Nysie Łużyckiej. Są krajem nieco większym od Polski, mającym dostęp do Morza Bałtyckiego i Morza Północnego. Na północy występuje tam pas nizin, w tym pojezierzy, całe centrum kraju zajmują wyżyny, a na południu wzdłuż granicy z Austrią rozciąga się mały fragment gór wysokich – Alp. Główne rzeki Niemiec to Ren, Wezera, Dunaj i Łaba. Dominuje tam klimat umiarkowany ciepły morski, a roślinnością naturalną są lasy liściaste i mieszane.

R10J4Amlyx78y1
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.
i1sHvFUrQ2_d5e151

2. Niemcy – ludność i gospodarka

W Niemczech mieszka ponad 80 mln ludzi, w tym wielu emigrantów, m.in. z Turcji, Polski i krajów bałkańskich. Uzupełniają oni braki miejscowej siły roboczej, które są wynikiem starzenia się społeczeństwa niemieckiego. ¾ ludności mieszka w miastach, a największe z nich to stolica Berlin oraz Hamburg i Monachium. Wielką konurbacją miejską jest silnie uprzemysłowione Zagłębie Ruhry. Niemiecka gospodarka opiera się na usługach, m.in. na handlu i transporcie. Niemcy są w pierwszej czwórce największych gospodarczych potęg świata.

RAsV2OQZ40x7V1
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.
i1sHvFUrQ2_d5e187

3. Republika Czeska – środowisko naturalne

Republika Czeska jest małym krajem środkowoeuropejskim bez dostępu do morza. Graniczymy z nią przez Sudety. W Republice Czeskiej dominują tereny wyżynne i górskie, które zaliczają się do starego Masywu Czeskiego. Najwyższy szczyt to Śnieżka (1602 m n.p.m.) leżąca na naszej granicy w Karkonoszach. Główne rzeki to Łaba płynąca do Morza Północnego i Morawa uchodząca do Dunaju. Klimat Czech jest podobny do naszego, a na południu nawet trochę cieplejszy. 1/3 obszaru kraju zajmują lasy – głównie mieszane i liściaste.

RlGgKs0fdDK3C1
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.
i1sHvFUrQ2_d5e223

4. Republika Czeska – ludność i gospodarka

Republika Czeska składa się z dwóch dużych krain historycznych – Czech i Moraw. W kraju mieszka ponad 10 mln ludzi, z czego 65% to Czesi. Główne mniejszości narodowe to Morawianie, Słowacy, Romowie, Niemcy, Polacy, Żydzi. Największe miasto – stolica Praga – liczy ponad 1 mln mieszkańców.
W gospodarce Republiki Czeskiej największe znaczenie ma przemysł motoryzacyjny, turystyka i browarnictwo. Wydobywa się też duże ilości węgla brunatnego i nieco mniejsze węgla kamiennego. Dobrze rozwinięty jest transport kolejowy i śródlądowy.

Rl70zLVvg4lsx1
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.
i1sHvFUrQ2_d5e263

5. Słowacja – środowisko naturalne

Słowacja to kraj śródlądowy i najmniejszy obszarowo sąsiad Polski. Graniczymy z nią poprzez Karpaty, które zajmują większą część państwa. Niewielkie płaskie tereny występują tylko na południu i są to krańce Wielkiej i Małej Niziny Węgierskiej. Prawie całe terytorium Słowacji należy do dorzecza Dunaju; wyjątek stanowi Poprad uchodzący w Polsce do Dunajca. Na Słowacji przeważa klimat górski, poza nizinami na południu, gdzie jest znacznie cieplej. Ponad 40% obszaru kraju zajmują lasy.

R6vy8tLGRxYN21
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.
i1sHvFUrQ2_d5e299

6. Słowacja – ludność i gospodarka

Na Słowacji mieszka około 5,5 mln osób, z czego prawie połowa na wsi. Ze względu na pofałdowany teren nie rozwinęły się duże miasta – największe to stolica Bratysława (430 tys. mieszk.). Na południu kraju zamieszkuje dosyć liczna mniejszość węgierska.
Słowacka gospodarka opiera się na rolnictwie, leśnictwie, przemyśle ciężkim (hutnictwo żelaza, produkcja samochodów, broni, AGD) i turystyce (Tatry Wysokie, rzeźba krasowa, gorące źródła). W kraju działają też dwie elektrownie atomowe.

R120eF68w0OGR1
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.
i1sHvFUrQ2_d5e338

7. Ukraina – środowisko naturalne

Ukraina to nasz duży południowo‑wschodni sąsiad – jej powierzchnia jest prawie dwukrotnie większa od Polski. Państwo leży nad Morzem Czarnym i nad jego częścią, Morzem Azowskim. Przeważają niziny, które zajmują całą centralną część kraju. Wyżyny dominują na zachodzie, gdzie również znajdują się góry (Karpaty). Główną rzeką jest Dniepr, który uchodząc do Morza Czarnego, podobnie jak inne rzeki, tworzy limany. Na Ukrainie dominuje klimat umiarkowany ciepły lądowy, sprzyjający tworzeniu się stepów z czarnoziemami w podłożu.

Rix7YJ2s8P2YU1
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.
i1sHvFUrQ2_d5e375

8. Ukraina – ludność i gospodarka

Liczba ludności Ukrainy wynosi około 45 mln i stale się zmniejsza. To wynik trudnej sytuacji polityczno‑ekonomicznej, która nie sprzyja dużej liczbie urodzeń. Znaczenie ma też wysoka umieralność, wywołana niezdrowym trybem życia, zwłaszcza mężczyzn. Duża mniejszość rosyjska jest powodem konfliktu międzynarodowego. Stolica kraju to liczący prawie 2,5 mln mieszkańców Kijów.
W gospodarce Ukrainy ważną rolę odgrywa rolnictwo, które wykorzystuje żyzne czarnoziemy pod uprawę głównie pszenicy. Przemysł opiera się na wydobyciu węgla kamiennego i rud żelaza.

RPGFIeFUZeYD51
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.
i1sHvFUrQ2_d5e414

9. Białoruś – środowisko naturalne

Białoruś to największy kraj Europy nie mający dostępu do morza. Jest jednak trochę mniejsza od Polski. Dominują tam tereny płaskie, a niewielkie pofałdowania wyżynne i pojezierne pojawiają się tylko na północy kraju. Wyżyna Białoruska jest działem wodnym zlewisk Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego. Największe rzeki Białorusi to Dniepr i Niemen. Blisko 40% powierzchni kraju zajmują lasy. Sporo jest też terenów podmokłych. Na Białorusi panuje klimat umiarkowany ciepły przejściowy, ale z przewagą wpływów kontynentalnych.

RmI8sRUHW2Uyw1
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.
i1sHvFUrQ2_d5e450

10. Białoruś – ludność i gospodarka

Na Białorusi mieszka obecnie około 9,5 mln osób. Liczba ta stale się zmniejsza z przyczyn podobnych do tych na Ukrainie. Zła sytuacja ekonomiczna wynika tu z polityczno‑gospodarczej izolacji Białorusi, będącej konsekwencją niedemokratycznych rządów Aleksandra Łukaszenki. Gospodarka ukierunkowana jest na rynek krajowy oraz handel zagraniczny z Rosją. Produkuje się głównie żywność oraz artykuły codziennego użytku. Najważniejszym surowcem mineralnym są sole potasowe. Ponadto wydobywa się torf i ropę naftową.

RqC31pQpAcoHL1
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.
i1sHvFUrQ2_d5e487

11. Litwa – środowisko naturalne

Litwa to nasz północno‑wschodni sąsiad o obszarze blisko 5‑krotnie mniejszym niż Polska. Leży nad Morzem Bałtyckim, na skraju wielkiej Niziny Wschodnioeuropejskiej. Powierzchnia terenu jest lekko pofałdowana, zwłaszcza na Pojezierzu Litewskim i Wysoczyźnie Żmudzkiej. Linię brzegową urozmaica Mierzeja i Zalew Kuroński. Główne rzeki Litwy to Niemen oraz jego prawy dopływ Wilia. Panuje tam klimat umiarkowany ciepły przejściowy, w którym masy powietrza morskiego ścierają się z masami powietrza kontynentalnego.

RwMwINPZDlJew1
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.
i1sHvFUrQ2_d5e523

12. Litwa – ludność i gospodarka

Na Litwie mieszka tylko 3,1 mln osób, co oznacza że jest to nasz najsłabiej zaludniony sąsiad. Liczba ta jeszcze się zmniejsza, w czym duży udział ma emigracja Litwinów do Europy Zachodniej. Na Litwie mieszka ponad 200 tys. Polaków, głównie w Wilnie i okolicach. Stolica kraju (Wilno) nie jest jeszcze wielkim miastem i liczy około 550 tys. mieszkańców. Jednak stale się rozwija i rozbudowuje, nabierając coraz więcej cech metropolii usługowo‑finansowej. Drugie ważne miasto Litwy to Kłajpeda – jeden z większych portów nad Bałtykiem.

RpYtVPMBDL5Wp1
Źródło: Tiia Monto (https://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 3.0.
i1sHvFUrQ2_d5e559

13. Federacja Rosyjska – środowisko naturalne

Federacja Rosyjska to największy kraj świata, leżący na dwóch kontynentach nad wodami trzech oceanów. Linia brzegowa jest silnie urozmaicona. W zachodniej części kraju dominują niziny, a w części wschodniej wyżyny i góry. Najwyższy szczyt to Elbrus (5633 m n.p.m.) w Kaukazie na granicy z Gruzją. Wielkie rzeki Rosji to Lena, Amur, Jenisej, Ob z Irtyszem w Azji i Wołga w Europie. Dominują klimaty chłodne i suche – umiarkowany lądowy oraz subpolarny i polarny. Rosyjska tajga to największy na świecie kompleks lasów iglastych.

R1RIIfwOigctC1
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.
i1sHvFUrQ2_d5e596

14. Federacja Rosyjska – ludność i gospodarka

Rosja liczy ponad 140 mln mieszkańców, z czego na część europejską przypada około 100 mln. Blisko ¾ ludności mieszka w miastach, a największe z nich to stolice – obecna Moskwa (ponad 10 mln) i dawna St. Petersburg (około 5 mln). 80% ludności to Rosjanie, a na pozostałe 20% składa się bardzo wiele narodowości i grup etnicznych, m.in. z byłych republik radzieckich.
Gospodarka Rosji opiera się na wykorzystaniu bogactw naturalnych. Największe znaczenie ma ropa naftowa i gaz ziemny, a ponadto węgiel kamienny, węgiel brunatny, rudy żelaza i innych metali, fosforyty, diamenty, lasy.

R1M2wQ4Tocm7M1
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.
i1sHvFUrQ2_d5e635

Zadania

Pamiętam i rozumiem:

  1. Opisz położenie geograficzne Niemiec.

  2. Czym się różnią Czechy od Republiki Czeskiej?

  3. Które tereny Słowacji zamieszkuje najliczniejsza tam mniejszość narodowa?

  4. Jakie są silne strony ukraińskiego rolnictwa i przemysłu?

  5. Wymień główne bogactwa naturalne Białorusi.

  6. Wyjaśnij funkcje Kłajpedy i Kowna dla wodnego transportu Litwy.

  7. Co to jest Syberia i jakie ma ona znaczenie dla Federacji Rosyjskiej?

Czytam i interpretuję:

  1. Na mapie poniżej wskaż i odczytaj nazwy największych niemieckich aglomeracji. Wskaż także konurbację i podaj jej nazwę.

    RPYpG4AQj9d6D1
    Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.

  2. Na mapie poniżej wskaż trzy rzeki płynące przez Republikę Czeską, które należą do trzech różnych zlewisk morskich.

    RlGgKs0fdDK3C1
    Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.

  3. Na podstawie poniższych ilustracji wymień główne bogactwa naturalne Słowacji.

    R120eF68w0OGR1
    Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.

    R1FSABu0nWd2M1
    Źródło: Margoz (http://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 4.0.

  4. Korzystając z map poniżej, odpowiedz na pytania dotyczące katastrofy elektrowni atomowej w Czarnobylu.

    1. Która dawna republika radziecka w największym stopniu została skażona?

    2. Do których kontynentów dotarła radioaktywna chmura?

      R2ZEV82GBmr3U1
      Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.

  5. Na mapie poniżej:

    1. wskaż sąsiadów Białorusi;

    2. wskaż przykłady granic naturalnych;

    3. scharakteryzuj ukształtowanie terenu Białorusi;

      RmI8sRUHW2Uyw1
      Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.

  6. Poniższe zdjęcie zostało wykonane w centrum stolicy Litwy – co ono przedstawia?

    R1Hx7vCdhnnIs1
    Źródło: Marcin Białek (http://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 3.0.

  7. Korzystając z mapy poniżej, wyjaśnij przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia ludności Federacji Rosyjskiej.

    R1AZDyvn3vgjD1
    Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.

Rozwiązuję problemy:

  1. Na przykładzie Niemiec wyjaśnij, w jaki sposób można przeciwdziałać starzeniu się społeczeństwa.

  2. Znajdujesz się na najwyższym szczycie Republiki Czeskiej i chcesz jak najszybciej dostać się do Polski – w jaki sposób to zrobisz?

  3. Jak dopłynąć kajakiem z Tatr Słowackich do Morza Bałtyckiego?

  4. Podaj swój sposób na rozwiązanie konfliktu rosyjsko‑ukraińskiego.

  5. Co możemy zrobić dla ludności polskiej mieszkającej na Białorusi?

  6. Jesteś na Litwie i chcesz odwiedzić tamtejszych Polaków – w którą część kraju się udasz?

  7. Lot samolotem między Moskwą a Władywostokiem trwa 8 godzin; różnica czasu strefowego między tymi miastami wynosi 7 godzin. Oblicz, o ile godzin należy przesunąć zegarek po wylądowaniu:

    1. w Moskwie,

    2. we Władywostoku.

i1sHvFUrQ2_d5e783

Projekt badawczy

Czy warto być w Unii Europejskiej?

Autor/Nauczyciel

Tytuł projektu

Czy warto być w Unii Europejskiej?

Temat projektu

Korzyści wynikające z przystąpienia do Unii Europejskiej

Badana hipoteza

Przystąpienie kraju do Unii Europejskiej wpływa korzystnie na jego gospodarkę i społeczeństwo.

Materiały źródłowe (strony internetowe, lekcje w podręczniku)

Międzynarodowe Roczniki Statystyczne, Eurostat i inne internetowe źródła zagranicznych danych statystycznych.
Lekcje w e‑podręczniku: 56‑62.

Uczeń

Co dokładnie mam zamiar zrobić, by sprawdzić, czy hipoteza jest prawdziwa

Zebrać dane statystyczne oraz inne informacje pokazujące dawny i obecny stan gospodarki oraz społeczeństwa u naszych sąsiadów, którzy przystąpili do UE w 2004 roku (Republika Czeska, Słowacja, Litwa) i tych pozostających poza Unią (Ukraina, Białoruś, ewentualnie Federacja Rosyjska).

Co trzeba przygotować, by zweryfikować hipotezę

Z materiałów źródłowych wybrać odpowiednie dane statystyczne i inne przydatne informacje.

Co będę obserwować (mierzyć)

Jak zmieniły się wybrane wskaźniki gospodarcze w krajach przyjętych do UE i tych nieprzyjętych.

Czas trwania (ile czasu potrzeba, by wykonać projekt)

1 tydzień

Wyniki i wnioski z projektu badawczego

R1cbwrpln8CsD1
załącznik
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
i1sHvFUrQ2_d5e825

Test sprawdzający do działu V. Sąsiedzi Polski

Test sprawdzający

RjtMb0LKr7hff1
załącznik
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.

Klucz testu

R1S2Ivv0O7o6y1
załącznik
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.