Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony

Urbanizacja to długotrwały proces rozwoju miast na danym obszarze. W Polsce miastem jest każda jednostka osadnicza posiadająca prawa miejskie. Ludność miast w zdecydowanej większości pracuje poza rolnictwem – w usługach i przemyśle. Zabudowa miejska jest zazwyczaj wyższa i bardziej zwarta od zabudowy wiejskiej. Miasta są też zazwyczaj większe od wsi, choć zdarzają się odstępstwa od tej reguły.

RgbMaIu4MAHnt1
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.
Już wiesz
  • czym różni się miasto od wsi;

  • co to jest aglomeracja i konurbacja.

Nauczysz się
  • wyjaśniać przyczyny rozwoju miast w różnych regionach Polski;

  • wskazywać na przykładach zależność osadnictwa od warunków przyrodniczych;

  • analizować, porównywać i oceniać rozmieszczenie i wielkość miast w Polsce oraz w zamieszkiwanym regionie;

  • wymieniać funkcje miast.

id9vC5qEWw_d5e183

1. Kształtowanie się sieci miejskiej w Polsce

W Polsce jest obecnie 919 miast (stan na 1 stycznia 2016 roku). Większość z nich prawa miejskie otrzymała w średniowieczu. Niektóre małe miasta później te prawa utraciły i stały się wsiami. Z kolei niektóre większe wsie zmieniły swoje funkcje i nabyły prawa miejskie, stając się miastami.
Lokalizacja miast zależała m.in. od warunków środowiska przyrodniczego. Na przykład grody obronne budowano na wzniesieniach, a miasta handlowe rozwijały się nad brzegami mórz, rzek i na szlakach kupieckich. Z czasem jednostki osadnicze łączyła coraz gęstsza sieć tras komunikacyjnych (dróg), wzdłuż których powstawały kolejne miasta.

Polecenie 1

W jakiej jednostce osadniczej mieszkasz – na wsi czy w mieście? Skąd to wiesz? Dowiedz się, kiedy i w jakich okolicznościach prawa miejskie otrzymało twoje miasto lub inne najbliżej leżące.

Po okresie średniowiecza w renesansie sieć osadnictwa miejskiego wzbogaciła się u nas o ok. 200 kolejnych miast, rozlokowanych głównie we wschodniej Polsce. W XVII i XVIII wieku nastąpił upadek wielu miast polskich, co było związane z licznymi wojnami, pożarami i epidemiami. Duże zmiany w sieci osadniczej przyniósł rozwój przemysłu i transportu w XIX wieku. Pojawiły się miasta typowo przemysłoweaglomeracje miejsko‑przemysłowe, które wyraźnie wybijały się na tle dotychczas ukształtowanej sieci osadniczej. W XX wieku rozwój miast był kontynuowany, choć bardzo widocznie zaznaczyły się okresy zahamowań w czasie dwóch wojen światowych. Dla Polski szczególnie dotkliwa okazała się II wojna światowa, kiedy to poważnie zniszczona została większość miast, zwłaszcza tych dużych, np. 90% zabudowań lewobrzeżnej Warszawy czy ponad 70% Wrocławia, który po wojnie przeszedł w polskie ręce.

Po zakończeniu działań wojennych nastąpiła odbudowa ze zniszczeń i ponowny intensywny rozwój miast, będący głównie konsekwencją rozwoju przemysłu. Liczba ludności miejskiej stale się zwiększała, co wynikało z wysokiego przyrostu naturalnegoi774YB3CL6wysokiego przyrostu naturalnego oraz migracji ze wsi do miastiDRLz93pmrmigracji ze wsi do miast.

R1DRpEwOu0kly1
Maksimum stopnia (współczynnika) urbanizacji wynoszące 62% zostało osiągnięte w Polsce w 1991 roku

Udział ludności miejskiej w ogólnej liczbie ludności to stopień urbanizacjiurbanizacji stopień (współczynnik)stopień urbanizacji. Tuż po II wojnie światowej stopień urbanizacji Polski wynosił 34%, czyli tylko co trzeci Polak mieszkał w mieście. Jednak w kolejnych latach wartość ta systematycznie rosła i w 1966 roku przekroczyła 50% – oznaczało to, że połowa Polaków mieszkała w miastach i połowa na wsi. W 1991 roku osiągnięte zostało maksimum wynoszące 62%. W kolejnych 10 latach ludności miejskiej już u nas nie przybywało, a po 2000 roku zaczęło ubywać. Było to spowodowane ucieczką mieszkańców zatłoczonych centrów miast na pobliskie, spokojne tereny wiejskie. Ta tendencja utrzymuje się do dziś i możliwy jest dalszy spadek wartości stopnia urbanizacji poniżej 60%.

Polecenie 2

Omów zmiany stopnia urbanizacji w Polsce po II wojnie światowej. Skorzystaj z wykresu powyżej, a także z informacji zawartych w poprzedniej lekcji, w zagadnieniu Migracje wewnętrzne w PolsceiDRLz93pmrMigracje wewnętrzne w Polsce.

Warto wiedzieć

Biorąc pod uwagę różne kryteria, można wyróżnić kilka miar poziomu urbanizacjiurbanizacjaurbanizacji:

  • urbanizacja demograficzna – udział mieszkańców miast w ogólnej liczbie ludności (najczęściej stosowana w geografii);

  • urbanizacja ekonomiczna – udział ludności pracującej poza rolnictwem w ogóle zatrudnionych;

  • urbanizacja przestrzenna – udział powierzchni miast w powierzchni całkowitej.

id9vC5qEWw_d5e259

2. Aktualne rozmieszczenie miast w Polsce

Miasta w Polsce rozmieszczone są nierównomiernie. Mapa poniżej, po lewej, pokazuje wielką koncentrację miast na południu w okręgu katowicko‑krakowskim. Wyróżniają się też pojedyncze duże miasta na pozostałym obszarze – Warszawa, Łódź, Trójmiasto (Gdańsk, Gdynia, Sopot), Szczecin, Wrocław, Poznań i inne. Można również dostrzec gęściejszą sieć małych miast na zachodzie kraju i rzadszą na wschodzie. Taki ogólny podział na miejską Polskę Zachodniąwiejską Polskę Wschodnią jest wyraźnie widoczny na mapie urbanizacji – po prawej.

RgbMaIu4MAHnt1
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.

Na obecne zróżnicowanie przestrzenne rozmieszczenia miast w Polsce miały duży wpływ dawne zabory. Na ziemiach należących do Prus w XIX wieku intensywnie rozwijał się przemysł, na czym skorzystały nasze regiony – Śląsk, Wielkopolska, Pomorze. Natomiast Mazowsze czy Małopolska znajdowały się wówczas na dalekich peryferiach Rosji oraz Austrii, dlatego ich rozwój gospodarczy został mocno zaniedbany przez wymienionych zaborców.

Warto wiedzieć

Po odzyskaniu niepodległości władze państwowe wielokrotnie podejmowały próby rozwoju obszarów słabo zurbanizowanych. Na przykład w latach 20. XX wieku na bazie Staropolskiego Okręgu Przemysłowego w okolicach Kielc utworzono Centralny Okręg Przemysłowy (hutnictwo żelaza, przemysł maszynowy), w którym rozwinęły się takie miasta, jak Ostrowiec Świętokrzyski, Starachowice, Skarżysko‑Kamienna.
W 1975 roku wprowadzono podział administracyjny Polski na 49 województw, co miało przyczynić się do rozwoju mniejszych miast, które zostały stolicami tych województw, np. Sieradz, Łomża, Ostrołęka, Ciechanów, Chełm, Biała Podlaska, Siedlce.
Po przystąpieniu do Unii Europejskiej pojawił się Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej mający na celu aktywizację gospodarczą (rozwój miast, uczelni, turystyki, wspieranie innowacji, ulepszenie dostępu do Internetu, budowę dróg i obwodnic) pięciu województw: podkarpackiego, świętokrzyskiego, lubelskiego, podlaskiego i warmińsko‑mazurskiego.

Rozmieszczenie miast w Polsce zależało też od warunków naturalnych. Płaskie, rozległe Niziny Środkowopolskie to obszar typowo rolniczy, nie rozwinęła się tam gęsta sieć miejska. Na wyżynach, a zwłaszcza na Lubelszczyźnie, występują urodzajne gleby czarnoziemne, które również są intensywnie wykorzystywane w rolnictwie, tam też nie powstało zbyt wiele miast. W Karpatach teren jest pofałdowany, co nie sprzyja powstawaniu gęstej zabudowy miejskiej. Ale już w innych naszych górach – Sudetach – miast jest dużo więcej, a to za sprawą licznych bogactw naturalnych (węgiel kamienny i brunatny, złoto, rudy metali kolorowych, surowce skalne, wody mineralne), na bazie których nastąpił rozwój gospodarczy i silna urbanizacja tego obszaru.
Na mapie można też zauważyć względnie wysoki poziom urbanizacji na pojezierzach. Jest to jednak urbanizacja typowo demograficzna, czyli odnosząca się wyłącznie do ludności. Tereny te są porośnięte lasami i nieco słabiej zaludnione, jednostek osadniczych jest mało, dlatego każde, nawet małe miasto znacząco podnosi odsetek ludności miejskiej.

Polecenie 3

Na mapach powyżej wskaż obszary najsilniej oraz najsłabiej zurbanizowane i podaj przyczyny takiego stanu.

  • Na podstawie map omów ogólne rozmieszczenie miast oraz poziom urbanizacji w twoim województwie. Wymień lokalne czynniki sprzyjające i niesprzyjające rozwojowi miast.

  • Odczytaj z mapy (Polska – urbanizacja demograficzna) przedział wartości stopnia urbanizacji w twoim powiecie. W zlokalizowaniu twojego powiatu może być pomocna poniższa mapa interaktywna. Wyjaśnij, dlaczego twój powiat jest silnie/średnio/słabo zurbanizowany.

    RBnItW5e6sZsE1
    Mapa administracyjna Polski. Kolorami zaznaczony podział kraju na województwa. Kropkami oznaczono stolice województw i opisano je. Kliknięcie na wybrane województwo sprawia, że otwiera się mapa danego województwa. Na mapie każdego województwa zaznaczono granice powiatów, kropkami zaznaczono miasta będące stolicami powiatów. Innym kolorem wyróżniono powiaty grodzkie z miastami na prawach powiatu. Większymi kropkami oznaczono stolice województw i opisano je większą czcionką niż pozostałe miasta. Powtórne kliknięcie na mapę województwa kieruje nas na mapę administacyjną Polski.
    Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, Michał Szymczak, licencja: CC BY 3.0.

id9vC5qEWw_d5e333

3. Wielkość miast Polski

Mówiąc o wielkości miast, pod uwagę bierze się liczbę mieszkańców.
Największym miastem Polski jest nasza stolica – Warszawa. Liczy ona ponad 1 mln 715 tys. mieszkańców. Kolejne duże miasta są już znacznie mniejsze – Kraków (758 tys.), Łódź (718 tys.), Wrocław (631 tys.), Poznań (550 tys.), Gdańsk (460 tys.). Ze względu na liczbę mieszkańców miasta dzielą się na wielkie, duże, średnie, małe i bardzo małe.

Miasta w Polsce wg wielkości (2013)

Rodzaje miast

Liczba mieszkańców

Liczba miast

Łączna liczba mieszkańców w tych miastach

Wielkie – rozległe, gęsto zaludnione, wielofunkcyjne metropolie o charakterze stolicy dużego obszaru, np. państwa; (w Polsce tylko Warszawa)

> 1 mln

1

1 715 517

Duże – ośrodki usługowo‑przemysłowe i kulturalno‑naukowe ze strefą podmiejską, często będące stolicą dużego regionu

500 tys. – 1 mln

4

2 659 353

200–500 tys.

12

3 502 077

Średnie – ośrodki usługowo‑przemysłowe, niekiedy bez strefy podmiejskiej, stolice na ogół mniejszych regionów

100–200 tys.

22

2 996 145

50–100 tys.

48

3 240 744

Małe – ośrodki przemysłowo‑usługowe, często rozwinięte na bazie jednej gałęzi przemysłu; stolice powiatów

20–50 tys.

136

4 256 885

10–20 tys.

186

2 705 750

Bardzo małe – ośrodki lokalne wyraźnie wyróżniające się na tle okolicznych wsi; często posiadające cechy wiejskie, np. liczną zabudowę zagrodową; siedziby gmin miejsko‑wiejskich

< 10 tys.

499

2 260 050

Miasta razem:

908

23 336 521

R1TTjqWxmWVfc1
Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.
Struktura ludności Polski wg miejscowości

Liczba miejscowości

Łączna liczba mieszkańców

Miasta

908

23 336 521

60,6%

Wsie

52 565

15 196 778

39,4%

Polska

53 473

38 533 299

100%

Polska ludność miejska rozmieszczona jest mniej więcej równomiernie w miastach małych, średnich i dużych. Ponad połowa naszych miast to bardzo małe jednostki osadnicze liczące mniej niż 10 tys. mieszkańców. Jednak łącznie mieszka w nich tylko niecałe 6% ogółu ludności i jest to niewiele więcej niż w największym naszym mieście – Warszawie.

Polecenie 4

Na podstawie danych z tabeli powyżej określ wielkość miasta, w którym mieszkasz lub które leży najbliżej twojej miejscowości. Zacznij od wyszukania w tabelach poniżej (załączniki) dokładnej liczby mieszkańców twojego miasta.

Polecenie 5

Z poniższej hipsometrycznej mapy Polski wybierz mapę swojego województwa i scharakteryzuj je oraz najbliższe okolice pod względem liczby i wielkości miast. Skorzystaj też z danych zawartych w tabelach (w załącznikach).

Liczba ludności w największych miastach Polski (2013)

Miasta

Liczba ludności

Miasta

Liczba ludności

1

Warszawa

1 715 517

16

Toruń

204 299

2

Kraków

758 463

17

Kielce

200 938

3

Łódź

718 960

18

Gliwice

186 210

4

Wrocław

631 188

19

Rzeszów

182 028

5

Poznań

550 742

20

Zabrze

179 452

6

Gdańsk

460 427

21

Bytom

174 724

7

Szczecin

408 913

22

Olsztyn

174 641

8

Bydgoszcz

361 254

23

Bielsko‑Biała

174 370

9

Lublin

347 678

24

Ruda Śląska

142 346

10

Katowice

307 233

25

Rybnik

140 789

11

Białystok

294 921

12

Gdynia

248 726

13

Częstochowa

234 472

14

Radom

219 703

15

Sosnowiec

213 513

Wszystkie miasta

RtZINZNZ2TQMo1
załącznik
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.

Wszystkie miasta wg województw

R14tIKdKnfZct1
załącznik
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
R17zmH2x0TXIg1
Mapy hipsometryczne województw
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.
id9vC5qEWw_d5e501

4. Aglomeracje miejskie

Wokół wszystkich większych miast, a także wokół niektórych mniejszych występuje tzw. strefa podmiejska. Jest to obszar mający silne powiązania społeczno‑gospodarcze, m.in. komunikacyjne, z miastem. Tradycyjna wiejska zabudowa zagrodowa ustępuje tam miejsca zabudowie willowej, rezydencjalnej i letniskowej, która jest efektem migracji części ludności miejskiej na wieś. Lokalizowane są też obiekty usługowe, najczęściej stacje paliw oraz towarzyszące im obiekty gastronomiczne (fast food), handel wielkopowierzchniowy oraz inwestycje produkcyjne i logistyczne.

Dosyć często się zdarza, że do granic dużego miasta z wielu stron przylegają mniejsze miejscowości – mamy wówczas jeden wielki obszar zabudowany zwany aglomeracjąaglomeracjaaglomeracją lub zespołem miejskim, np. aglomeracja warszawska, łódzka, krakowska, poznańska. Są to tzw. aglomeracje monocentryczne, czyli posiadające jeden główny ośrodek.
Policentryczną odmianą aglomeracji jest konurbacjakonurbacjakonurbacja, czyli zespół wielu równorzędnych miast bez ośrodka wyraźnie dominującego. Najbardziej znany przykład to konurbacja górnośląska. Co prawda Katowice są tu największym miastem i stolicą województwa z siedzibami rozmaitych instytucji regionalnych, ale inne miasta liczą niewiele mniej mieszkańców (sprawdź w tabelach – załączniki powyżej) i też są siedzibami różnych instytucji, np. w Gliwicach znajduje się Politechnika Śląska, w Bytomiu – Opera Śląska, w Zabrzu – Śląskie Centrum Chorób Serca, a w Chorzowie – Park Śląski z wesołym miasteczkiem, ogrodem zoologicznym, stadionem, planetarium i innymi atrakcjami.
Inną znaną konurbacją jest Trójmiasto na wybrzeżu, a mniej znaną (bo mniejszą) – Dzierżoniów, Bielawa i Pieszyce na Dolnym Śląsku.

R1ENJju4qYrkD1
Aglomeracja warszawska i konurbacja górnośląska
Wybrane zespoły miejskie w Polsce

Lp.

Zespoły miejskie

Liczba ludności

1

GOP – Katowice, Sosnowiec, Gliwice, Zabrze, Bytom, Chorzów, Tychy, Jaworzno
i ponad 20 mniejszych miast

2 mln 350 tys.

2

WARSZAWA, Pruszków, Legionowo, Otwock, Piaseczno, Wołomin
i kilkanaście mniejszych miast

2 mln 200 tys.

3

ŁÓDŹ, Pabianice, Zgierz i kilka mniejszych miast

920 tys.

4

KRAKÓW, Wieliczka, Skawina, Niepołomice

815 tys.

5

TRÓJMIASTO – Gdańsk, Gdynia, Sopot

750 tys.

6

POZNAŃ, Swarzędz, Luboń

612 tys.

7

LUBLIN, Świdnik

388 tys.

8

Dzierżoniów, Bielawa, Pieszyce

75 tys.

Polecenie 6

Korzystając z danych zawartych w tabeli powyżej oraz tabeli 3. (Liczba ludności w największych miastach Polski*;* lub z tabeli w załącznikach), oblicz, ile ludności mieszka poza miastem głównym w aglomeracji warszawskiej, łódzkiej i krakowskiej.

id9vC5qEWw_d5e553

5. Funkcje miast

Miasta w Polsce – poza oczywistą dla każdej jednostki osadniczej funkcją mieszkaniową – spełniają wiele funkcji. Dawniej stanowiły głównie skupisko ludności będącej siłą roboczą dla przemysłu. Dzisiaj na czoło zdecydowanie wysuwają się różnorodne funkcje usługowe:

  • administracyjna – siedziby władz, urzędów, sądów i innych instytucji;

  • handlowa – sklepy małe i duże (super- i hipermarkety, dyskonty, galerie i pasaże handlowe), giełdy, targowiska, bazary, hurtownie;

  • biznesowa – banki i inne instytucje finansowe, zarządy firm, centra konferencyjne;

  • komunikacyjna – krzyżowanie się dróg i linii kolejowych, dworce kolejowe i autobusowe, przy większych miastach porty lotnicze, nad wodami porty morskie lub rzeczne;

  • naukowa – szkoły wyższe, placówki badawcze, laboratoria, parki technologiczne;

  • kulturalna – kina, teatry, opery, filharmonie, galerie, muzea, zabytki;

  • turystyczna – hotele, placówki gastronomiczne, parki rozrywki i inne atrakcje.

Rozwój usług prowadzi do zmiany wyglądu miast. W centrach powstaje nowoczesna zabudowa biurowa, która jest wynikiem koncentracji usług wyspecjalizowanych – ubezpieczeniowych, finansowych, developerskich, prawniczych, edukacyjnych, projektowych, hotelowych, gastronomicznych czy handlowych wyższego standardu (galerie i pasaże handlowe). „Szklanej” zabudowie usługowej często towarzyszy równie efektowne budownictwo mieszkaniowe, które jednak w większym stopniu rozwija się poza centrum. Coraz częściej powstają tam zamknięte osiedla dla zamożniejszych osób. Widoczna staje się segregacja przestrzenna ludności w miastach z uwagi na status materialny. Na obrzeżach większych miast wciąż też istnieją tzw. blokowiska, czyli osiedla wysokich budynków z wielkiej płyty pochodzące głównie z lat 70. XX wieku. W ich sąsiedztwie na obszary dotychczas zajmowane przez przemysł często wkracza handel wielkopowierzchniowy (markety, hurtownie), ponieważ tereny te miały zazwyczaj dużą powierzchnię, korzystne położenie i wyposażenie w infrastrukturę.

Polecenie 7
  • Podaj przykłady różnych funkcji miasta, które znasz z najbliższego otoczenia.

  • Oceń wpływ urbanizacji na środowisko przyrodnicze twojego regionu.

id9vC5qEWw_d5e619

6. Osadnictwo wiejskie

Współczesna sieć osadnictwa wiejskiego, podobnie jak miasta, uformowała się w średniowieczu. Wielkość, przestrzenne rozmieszczenie i wygląd wsi uzależniony był od warunków środowiska przyrodniczego oraz od polityki państwa w zakresie rozwoju rolnictwa.
Generalnie tam, gdzie powierzchnia gospodarstw rolnych jest duża, obserwuje się mniejszą gęstość wiejskiej sieci osadniczej i mniejsze zaludnienie poszczególnych wsi. Najmniej wsi przypadających na 1000 ha użytków rolnych jest w województwach północnych. Tam też jest dużo wsi małych o liczbie mieszkańców poniżej 200.
Największe zagęszczenie sieci wiejskiej występuje w Polsce Centralnej i Południowej, gdzie poszczególne wsie cechuje duże zaludnienie – często liczą po kilka tysięcy mieszkańców.

Spore zróżnicowanie wykazują kształty wsi. Najwięcej w Polsce jest tzw. ulicówek, czyli zwartych wsi powstałych wzdłuż ciągów komunikacyjnych (dróg) i rzek. W rozwidleniach dróg tworzyły się wielodrożnice. W obszarach górskich, w dolinach rzek powszechnie występują ciągnące się przez wiele kilometrów łańcuchówki.
W ostatnich 10 latach obserwuje się znaczący gospodarczy i społeczny rozwój wsi w Polsce za sprawą wykorzystywania środków unijnych. Przyczyną tego rozwoju jest również proces tzw. urbanizacji wsi polegający na emigracji na wieś ludności miejskiej i przechodzenie ludności wiejskiej do pozarolniczej działalności. Zmienia się w ten sposób nie tylko wygląd wsi, ale także struktura demograficzna. Obszary wiejskie w strefie podmiejskiej dużych miast są również miejscem lokalizowania nowoczesnych zakładów przemysłowych, hurtowni czy małej przedsiębiorczości.

Ciekawostka

Największą wsią w Polsce są Kozy koło Bielska Białej, które liczą aż 12 tys. mieszkańców.
Najdłuższa wieś w kraju to Zawoja u stóp Babiej Góry – jest to typowa górska łańcuchówka, której zabudowania ciągną się wzdłuż głównej drogi przez ok. 18 km.
Najwyżej położona polska wieś to Ząb na Podhalu – 1013 m n.p.m. Z Zębu pochodzi nasz dwukrotny złoty medalista olimpijski w skokach narciarskich Kamil Stoch.

id9vC5qEWw_d5e677

Podsumowanie

  • Większość polskich miast powstała w średniowieczu. Najbardziej intensywny rozwój miast miał miejsce w XIX i XX wieku, kiedy to ludności miejskiej stale przybywało.

  • Po 1989 roku wskutek upadku przemysłu i pojawienia się bezrobocia miasta straciły na atrakcyjności i ludności miejskiej przestało u nas przybywać.

  • Miasta dominują w Polsce Południowej i Zachodniej, a na wschodzie przeważa ludność wiejska.

  • Największe polskie miasto to Warszawa, która liczy 1,7 mln mieszkańców (aglomeracja 2,2 mln).

  • Inne nasze większe miasta to Kraków (750 tys.), Łódź (715 tys.), Wrocław (630 tys.) i Poznań (550 tys.).

  • W konurbacji górnośląskiej, która jest policentryczną odmianą aglomeracji, mieszka prawie 2,5 mln ludzi. Jest ona największym w Polsce obszarem ciągłej zabudowy.

  • W polskich miastach funkcja przemysłowa została wyparta przez rozmaite funkcje usługowe – administracyjne, biznesowe, handlowe, komunikacyjne, naukowe, kulturalne, turystyczne i inne.

Praca domowa
Polecenie 8.1

Odszukaj w Internecie lub w bibliotekach albo księgarniach publikację będącą monografią miasta, w którym mieszkasz, lub któregoś z pobliskich miast. Przeczytaj ją i poznaj lepiej swoje okolice.

Polecenie 8.2

Korzystając z danych w tabeli poniżej (lub z nowszych), oblicz wartości stopnia urbanizacji w województwach, a następnie wykonaj odpowiednią mapę – kartogram (skorzystaj z załącznika).

Ludność województw w podziale na miejską i wiejską w 2012 roku

Województwo

Ogólna liczba ludności
[tys.]

Ludność miejska

Ludność wiejska

[tys.]

[%]

[tys.]

[%]

POLSKA

38 533,3

23 336,4

60,6

15 196,9

39,4

Dolnośląskie

2 914,4

..........

..........

886,1

..........

Kujawsko‑Pomorskie

2 096,4

..........

..........

834,3

..........

Lubelskie

2 165,7

..........

..........

1 160,4

..........

Lubuskie

1 023,3

..........

..........

375,7

..........

Łódzkie

2 524,7

..........

..........

918,6

..........

Małopolskie

3 354,1

..........

..........

1 714,7

..........

Mazowieckie

5 301,8

..........

..........

1 899,2

..........

Opolskie

1 010,2

..........

..........

482,5

..........

Podkarpackie

2 130,0

..........

..........

1 249,2

..........

Podlaskie

1 198,7

..........

..........

475,4

..........

Pomorskie

2 290,1

..........

..........

792,6

..........

Śląskie

4 615,9

..........

..........

1 035,9

..........

Świętokrzyskie

1 274,0

..........

..........

701,9

..........

Warmińsko‑Mazurskie

1 450,7

..........

..........

590,5

..........

Wielkopolskie

3 462,2

..........

..........

1 542,1

..........

Zachodniopomorskie

1 721,4

..........

..........

537,8

..........

Przenieś kolory z legendy do województw – zgodnie z obliczonymi danymi.
Po wykonaniu mapy wyjaśnij różnice w poziomie zurbanizowania województwa twojego oraz sąsiednich.

RIeK87rWy3itL1
załącznik
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
id9vC5qEWw_d5e763

Słowniczek

aglomeracja
aglomeracja

obszar zurbanizowany o dużym skupieniu ludności utrzymującej się z działalności pozarolniczej (z usług i przemysłu); zazwyczaj składa się z dominującego ośrodka centralnego oraz przylegających do niego miast mniejszych, np. aglomeracja Warszawy, Łodzi

konurbacja
konurbacja

aglomeracja policentryczna składająca się z miast o podobnej wielkości, wśród których nie ma wyraźnie wyróżniającego się głównego ośrodka, np. konurbacja górnośląska

metropolia
metropolia

wielkie miasto wielofunkcyjne o charakterze stolicy dużego obszaru, np. państwa; w Polsce za metropolię można uznać jedynie Warszawę

urbanizacja
urbanizacja

proces przemian przestrzennych, ekonomicznych i społecznych prowadzący do rozwoju miast i obszarów miejskich, w tym zwiększenia odsetka ludności pracującej poza rolnictwem i upowszechniania się tzw. miejskiego stylu życia

urbanizacji stopień (współczynnik)
urbanizacji stopień (współczynnik)

procentowy udział ludności mieszkającej w miastach w stosunku do ogółu ludności danego obszaru (kraju, województwa, powiatu)

id9vC5qEWw_d5e870

Zadania

Ćwiczenie 1
RQftUgLNkNZGG1
zadanie interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
R1eckzm5W6B4U1
zadanie interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
R5qPoPp7HOEQK1
zadanie interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
RHzoJWShq6sUm1
zadanie interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
ReO06rojQpaOQ1
zadanie interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6
R1FbFNqhu7Y8G1
zadanie interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 7
R1US1EuTbfZRr1
zadanie interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 8
R1Qs0wRaegSpS1
zadanie interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 9
RTc6Ja56rYsbP1
zadanie interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.