Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
RoeX0WLIVtZsB11
Okładka - świat medialny Źródło: pixabay, licencja: CC 0.
pixabay, licencja: CC 0

Współczesny świat mediów (prasy, radia, telewizji i internetu) rozwija się w takim tempie, że nie sposób go uporządkować. Pojawiają się nowe technologie informacyjne, w których słowo przenika się z obrazem i dźwiękiem. Możemy korzystać z różnych źródeł prasowych, które w społeczeństwach demokratycznych, kierujących się zasadami wolności słowa i jednostki, wyrażają różnorodny pogląd na świat i oferują odbiorcom rozmaite sposoby dokumentowania rzeczywistości i wydarzeń. Media odbijają wiedzę – od potocznej po naukową – a także kreują nasz sposób patrzenia na ważne sprawy społeczne i obywatelskie.

Już wiesz

Przedstaw w kilku punktach twoją ulubioną gazetę bądź twoją ulubioną stację telewizyjną lub radiową. Odnieś się przy tym do następujących pytań:

  • Jakie informacje lub gatunki pojawiają się w tym medium?

  • Jak oceniasz warsztat dziennikarski?

  • Z której oferty tematycznej najczęściej korzystasz i dlaczego?

j0000007VOB2v27_0000000M

O dziennikarstwie

W dziennikarstwie – podobnie jak w literaturze – spotykamy rozmaite gatunki. Ogólnie można powiedzieć, że dzielą się one na teksty informacyjne i teksty publicystyczne. Te pierwsze mówią o faktach i wydarzeniach, drugie zaś przedstawiają ocenę i poglądy dziennikarza na temat ważnych spraw społecznych, politycznych, kulturalnych itd.

Wiadomość prasowa i jej kompozycja

Wiadomość (często też: informacja lub ang. news) jest chyba najważniejszym gatunkiem informacyjnym we wszystkich mediach. Cechuje ją aktualność i wymagana przez wiele redakcji bezstronność w przedstawianiu wydarzeń. Kompozycja wiadomości powinna przypominać tzw. odwróconą piramidę, a więc o rzeczach najważniejszych odbiorca powinien się dowiedzieć już na początku, a o kulisach wydarzeń, dodatkowych okolicznościach – na końcu. Dobra wiadomość powinna odpowiadać na sześć klasycznych pytań dziennikarskich: co? kto? gdzie? kiedy? jak? dlaczego?

Najważniejsze informacje prasowe pojawiają się najczęściej na pierwszej stronie gazety i towarzyszą im fotografie z podpisami. News – jak każdy inny gatunek dziennikarski – składa się z trzech następujących części:

NAGŁÓWEK

Tytuł – często zapisany dużą, pogrubioną czcionką. Zwykle powinien informować o temacie wiadomości. Może zawierać ciekawe lub zaskakujące gry językowe.

LID

Pogrubiony fragment wiadomości pod nagłówkiem – może przybierać ciekawą lub zaskakującą postać językową.

TEKST WIADOMOŚCI (tzw. korpus wiadomości)

Najbardziej rozbudowany fragment wiadomości, w którym powinny się pojawiać odniesienia do klasycznych sześciu pytań dziennikarskich.

j0000007VOB2v27_0000001E

Reportaż i jego cechy

Przeczytaj poniższy tekst medioznawcy i literaturoznawcy Kazimierza Wolnego‑Zmorzyńskiego, który wypowiada się na temat reportażu.

PosłowieKazimierz Wolny‑Zmorzyński
Kazimierz Wolny‑Zmorzyński Posłowie

W stronę źródeł reportażu
Reportaż jako samodzielny gatunek wyodrębnił się z literatury. Elementy reportażu występowały w literaturze polskiej już dość wcześnie w sprawozdaniach z podróży zagranicznych i krajowych, w tak zwanych itinerariachj0000007VOB2v27_000tp001itinerariach i diariuszach czy poematach podróżniczych […]. To podróżopisarstwo oświeceniowe i romantyczne miało cechy literatury dokumentalnej, reportażowej, o ambicjach artystycznych, a nie tylko poznawczych […]. W okresie pozytywizmu wrażenia z podróży były relacjonowane i przesyłane w formie listów przez korespondentów prasy codziennej, m.in. Henryka Sienkiewicza w Listach z podróży do Ameryki (1876–1878) i Listach z Afryki (1891– 1892) czy Adolfa Dygasińskiego w Listach z Brazylii (1891).

Autorem pierwszego w prasie polskiej reportażu – Pracowni Suchodolskiego, zamieszczonej w „Tygodniku Petersburskim” (1838, nr 94) – był Józef Ignacy Kraszewski, natomiast za pierwszy nowoczesny reportaż w polskim piśmiennictwie uznana została Pielgrzymka do Jasnej Góry (1895) Władysława Reymonta. […]

Co to jest reportaż?
[…] Według niemieckiego teoretyka reportażu Christiana Siegla […] „reportaż jest odbiciem rzeczywistości […]”. To znaczy, że tematy zawarte w tekście reportażu pochodzą z obserwacji i badań reportera zbierającego materiał w terenie. Materiał ten staje się dla niego źródłem twórczych inspiracji […].

Wybitny reportażysta i teoretyk reportażu Melchior Wańkowicz uważał, iż reportaż jest opisem rzeczywistości, a opis ten z kolei swoistą mozaiką, składającą się z bardzo wielu różnorodnych kamyków, które należy tak ułożyć, by oddały obraz pokazywanej historii. Kamykami są fakty z życia wzięte […].

j0000007VOB2v27_00000_BIB_001Kazimierz Wolny-Zmorzyński, Posłowie, [w:] , Antologia polskiego reportażu XX wieku, t. 2, red. Mariusz Szczygieł, Warszawa 2014, s. 934–936.

Przeczytaj teksty i odpowiedz na pytania:

Ćwiczenie 1.1

Jakie są początki reportażu?

Ćwiczenie 1.2

W jakiej postaci pojawiał się dawny reportaż?

Ćwiczenie 1.3

Co jest źródłem inspiracji dla reportera?

Ćwiczenie 1.4

Jak rozumiesz stwierdzenie, że reportaż jest „swoistą mozaiką”?

j0000007VOB2v27_000tp001
j0000007VOB2v27_0000002B

Wywiad i jego cechy

Wywiad jest najczęściej rozmową dziennikarza i bohatera wywiadu. Przypomina swą formą rozmowę, w której dziennikarz – autor tekstu, audycji radiowej lub programu telewizyjnego – zadaje pytania, a gość wywiadu na nie odpowiada. Wywiady zwykle są przygotowywane przed ich opublikowaniem, a nawet autoryzowane (tzn. bohater sprawdza odpowiedzi, uzupełnia ich treść, styl itd.).

j0000007VOB2v27_0000002F
JPOL_E3_E4_Zadaniowo

Zadaniowo

Ćwiczenie 2
RQwXPfznye8Km1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
RFAn0OGHi5qQA1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000007VOB2v27_0000002T
JPOL_E3_E4_Zadaniowo

Zadaniowo 2

Ćwiczenie 4.1

Przeczytaj dowolny artykuł z pierwszej strony gazety codziennej i wykonaj polecenia.

  • Wskaż najważniejsze elementy kompozycyjne artykułu:
    nagłówek,
    lid,
    tekst (korpus) wiadomości.

  • Odpowiedz na pytania: kto? o czym? do kogo? w jakim celu, w jakich okolicznościach, za pomocą jakiego przekazu mówi?

  • Znajdź w tekście przykłady ciekawych zabiegów językowych. Powiedz, jakie treści wyrażają.

Ćwiczenie 4.2

Znajdź dowolny artykuł prasowy z ilustracją fotograficzną. Wytłumacz, co łączy przekaz tekstowy z przekazem fotograficznym.

j0000007VOB2v27_0000003B
JPOL_E3_E4_Zadaniowo

Zadaniowo 3

Ćwiczenie 5
RPP7QNwZRaehq1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
1
Wskazówka

Przed lekcją należy podzielić klasę na pięć grup i polecić im nagranie dowolnego telewizyjnego serwisu informacyjnego. Każda grupa realizuje polecenie, wybierając inny przykład komunikatu. Następnie prezentuje go podczas zajęć i omawia sposób przekazywania informacji.

Ćwiczenie 6

Nagrajcie dowolne telewizyjne serwisy informacyjne i wybierzcie z nich przykłady komunikatów, które:

  • przekazują informacje o sensacyjnych, zaskakujących i nieoczekiwanych zdarzeniach;

  • mają formę humorystycznego (żartobliwego) komentarza;

  • mają formę rzeczowego komentarza, w którym wypowiadają się eksperci;

  • mają formę komentarza reporterskiego;

  • mają formę krótkiego wywiadu.

R1UQMnTUeRr951
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.