Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
R1aNB3FaY1UiW11
Okładka - czy zawsze mówimy Źródło: pixabay, licencja: CC 0.
pixabay, licencja: CC 0

Logiczne i poprawne budowanie wypowiedzi jest sztuką, której trzeba się nauczyć. Nie wystarczy po prostu tylko mówić, by inni nas właściwie rozumieli. Cudzoziemcy, którzy zaczynają uczyć się języka polskiego, na początku popełniają wiele błędów. Ich pomyłki często utrudniają nam dotarcie do sensu wypowiedzi. Zabawne stają się też komplementy typu Na twarzy ci ta sukienka (co oznacza: Do twarzy ci w tej sukience). Czy jednak sami zawsze mówimy poprawnie?

Już wiesz

Wybierz audycję radiową lub ulubiony program telewizyjny i zwróć uwagę na wypowiedzi dziennikarzy oraz uczestników. Zanotuj przykłady sformułowań nielogicznych lub niepoprawnych gramatycznie. Podaj przyczynę popełniania tego typu błędów.

j0000007VTB2v27_0000000G

Błąd a zabawa językowa

Czy wiesz, że nielogiczne wypowiedzi często układa się dla rozrywki? Przykładem są łamańce językowe, które mają śmieszyć ze względu na trudności w ich przeczytaniu. Nie zawsze są zrozumiałe i sensowne. Dzięki nim jednak ćwiczymy poprawną wymowę i przy okazji dobrze się bawimy.

Masło maślane

W języku polskim mamy wiele nielogicznych połączeń wyrazowych, których często nieświadomie używamy. Czy mówisz na przykład schodzę po schodach w dół, cofam się do tyłu, biegam szybko i prędko? Jeśli tak, to znaczy, że popełniasz błąd logiczno‑językowy, który nazywa się pleonazmem lub tautologiąj0000007VTB2v27_000tp001pleonazmem lub tautologią, a potocznie określany jest jako tzw. masło maślane. Te konstrukcje językowe często niepotrzebnie wydłużają nasze wypowiedzi. Pamiętaj jednak, że wiele jest sformułowań, które są poprawne, choć nie do końca sensownej0000007VTB2v27_000tp002sensowne.

j0000007VTB2v27_000tp001
j0000007VTB2v27_000tp002
j0000007VTB2v27_0000000X

Dlaczego popełniamy błędy?

Przyczyn może być wiele. Czasem mówiący jest zmęczony lub rozkojarzony, a czasem ma za małą wiedzę o języku. Niekiedy się spieszy albo nie dba o dobór słów. Co ciekawe, małe dzieci tworzą wiele nielogicznych – według dorosłych – wypowiedzi, ale w  rzeczywistości testują w ten sposób poznawane reguły językowe. Sprzyja to rozwojowi ich mowyj0000007VTB2v27_000tp003mowy. Osoby uczące się języka polskiego jako obcego tworzą wiele niepoprawnych pod względem gramatycznym wypowiedzi. Nie znają bowiem wszystkich reguł języka polskiego, więc często się mylą.
Kiedy mówimy szybko, chaotycznie, pod wpływem silnych emocji, najczęściej nie zastanawiamy się nad treścią i budową swojej wypowiedzi. Formułujemy wówczas zdania, które zwykle są nielogicznie zbudowane.

j0000007VTB2v27_000tp003
j0000007VTB2v27_00000013

Błędy składniowe

Błędy składniowej0000007VTB2v27_000tp004Błędy składniowe są czasami trudne do uchwycenia, trzeba już sporo wiedzieć o języku, by je zauważyć. Bardzo często nieświadomie zmieniamy szyk w zdaniu, tworząc wypowiedzi niepoprawne, np. Całą noc pracowałem prawie (zamiast Prawie całą noc pracowałem), Jak masz się*?* (zamiast Jak się masz?). Zapominamy, że po niektórych czasownikach pojawia się dopełniacz, a nie biernik (jak w zdaniach: używam pastę do zębów, szukam klasę B). Niekiedy między wyrazami brakuje powiązania, przy czym mogą nie pasować do siebie z różnych powodówj0000007VTB2v27_000tp005powodów. Przykładowo, rzeczownik „nie zgadza się” z czasownikiem (Dzieci szli do szkoły w pośpiechu) lub przymiotnik „nie słucha” rzeczownika (Ale fajny szkoła*!*). Kiedy łączymy ze sobą dwa zdania za pomocą niewłaściwych spójników lub zaimków, możemy również stworzyć niepoprawną składniowo wypowiedź (np. Masz ochotę na frytki albo na ryż?, Odzież jest ładna, wygodna i stosowna zarówno do pory letniej, jak i zimowej, czyli sporządza ją sobie każda rodzina).

Błędy logiczne i składniowe

RaZmeBKL7IMHs1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000007VTB2v27_000tp004
j0000007VTB2v27_000tp005
j0000007VTB2v27_0000001V

Zadaniowo

Ćwiczenie 1

Przeczytaj w szybkim tempie poniższą bajkę i podaj wyjaśnienie, w jakim celu została napisana.

Byli żyli trzej Japoni: Jach, Jachcendrach, Jachcendrachcendroni.
Były żyły trzy Japonki: Sipi, Sipidripi, Sipidripilampoponi.
Ożenili się: Jach – Sipi, Jachcendrach – Sipidripi, Jachcendrachcendroni – Sipidripilampomponi.
Jach miał córkę Szach, Jachcendrach miał córkę Szachszarach, Jachcendrachcendroni miał córkę Szachszarachszaroni Fudżi Fajkę. Kto powtórzy całą bajkę?

Ćwiczenie 2

Sformułuj wniosek dotyczący stopnia zrozumiałości bajki w trakcie szybkiego czytania.

Ćwiczenie 3

Poszukaj w dostępnych źródłach innych przykładów tego rodzaju zabaw językowychj0000007VTB2v27_000tp006zabaw językowych?

Ćwiczenie 4

Przeczytaj wyraźnie łamańce językowe. Czy według ciebie są one sensowne?

I cóż, że się cieszysz, że się czeszesz w Szczebrzeszynie?
Trzy wszy, zaszywszy się w szwy, szły w szyku po trzy wszy.
Czarny dzięcioł z chęcią pień ciął.

Ćwiczenie 5

Cudzoziemcy mają spore trudności z przeczytaniem polskich łamańców językowych. Posłuchaj lekcji nr 3 języka niemieckiego prowadzonej przez Steffena Möllera, niemieckiego kabareciarza i aktora. Czy niemieckie łamańce językowe wydają ci się łatwiejsze, czy trudniejsze od polskich? Uzasadnij swoją odpowiedź.

Ćwiczenie 6
R8DWcnT24qKKU1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 7
Ra6eDuItPKS861
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 8

Przeczytaj dialog dziecka z rodzicem i powiedz, o czym rozmawiają. Wyjaśnij, dlaczego trudno zrozumieć tę rozmowę.

Dziecko: Cę tlabanek.
Tata: Co chcesz?
Dziecko: Tlabanek.
Tata: Co to jest tlabanek?
Dziecko: Tato, zlobimy pociąga?
Tata: Jakiego pociąga?
Dziecko: No innego, mojego.

Ćwiczenie 9
R10cn9xAXVP1Q1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Na podstawie podanych przykładów napisz w punktach, co w języku polskim sprawia cudzoziemcom najwięcej problemów.

Ćwiczenie 10

Przeczytaj zdania i wytłumacz, dlaczego są nielogiczne. Wyjaśnij, jaki efekt wywołuje brak logiki w tych wypowiedziach.

1) Marek nie wiesza się w szatni.
2) Pisała ławką po piórze.
3) Uderzył kolegę po dzwonku.
4) Przyszła w butach do szkoły.
5) Wojtek samodzielnie chodzi po klasie.

RI1X6jiEDFjCv1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000007VTB2v27_000tp006