Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
Rgt5IxrcDLxUd

Skutki wielkich odkryć geograficznych

Lądowanie Kolumba
John Vanderlyn, Lądowanie Kolumba, domena publiczna

Mieszkańcy Nowego Świata

Na terenach nowo odkrytego przez Europejczyków kontynentu mieszkało wiele plemion indiańskich. Niektóre z nich wiodły koczowniczy tryb życia. Inne wiodły osiadły tryb życia, hodowały zwierzęta, uprawiały rośliny.
W Ameryce Środkowej i Południowej Aztekowie, Majowie i Inkowie stworzyli dobrze zorganizowane państwa o wysokim stopniu rozwoju.
Aztekowie byli znakomitymi matematykami, Majowie znali się na astronomii i opracowali kalendarz, który był dokładniejszy od kalendarza używanego w Europie. Inkowie potrafili przeprowadzać skomplikowane operacje chirurgiczne, czego nie umieli robić ówcześni Europejczycy. Mieszkańcy wszystkich trzech państw indiańskich stworzyli również swoje własne pisma i byli świetnymi budowniczymi. Inkowie swój olbrzymi kraj, położony w górach Andach, połączyli dzięki wybudowanej sieci dróg i mostom zawieszonym nad przepaściami. Na dużych wysokościach budowali również wspaniałe miasta. Aztekowie swoją stolicę Tenochtitlan (czytaj: Tenocztitlan) zbudowali na sztucznej wyspie usypanej na ogromnym jeziorze. Licznymi zabytkami po cywilizacji Majów są kamienne świątynie, chętnie odwiedzane dziś przez turystów.

Polecenie 1

Wskaż tereny zamieszkałe przez Azteków, Majów i Inków.

R16HIZPWcR82I1
Cywilizacje Ameryki przedkolumbijskiej
Krystian Chariza i zespół, Cywilizacje Ameryki przedkolumbijskiej,
Ćwiczenie 1
RMd7H2ryda43n1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Budowle Indian

Polecenie 2

Przyjrzyj się ilustracjom, a następnie wykonaj ćwiczenie.

Budowle Inków
Miasto Inków Machu Picchu (czytaj: maczu pikczu) zostało zbudowane w wysokich górach.

R1TjGYs099Pyg
Machu Picchu
Colegota, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 2.5

Budowle Azteków
Stolica Azteków, Tenochtitlan, w XVI wieku liczyła około 100 tysięcy ludzi.

R1456JANIStmj
Tenochtitlan
Wolfgang Sauber, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0

Budowle Majów
Majowie wznosili wspaniałe i ogromne kamienne świątynie, które do dzisiaj można podziwiać na terenie Meksyku.

RTTAIFrm5enTy
Świątynia w mieście Palenque
tato grasso, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 2.5
Ćwiczenie 2
Rxt34TGt0eFsV1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Pismo Indian

Polecenie 3

Przyjrzyj się ilustracjom, a następnie wykonaj ćwiczenie.

JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow
\section3={JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow}

Pismo Majów
Pismo Majów składało się z ponad 800 znaków, przedstawiających najczęściej różne zwierzęta.

Re2eAaEzjKjVB1
domena publiczna
JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow
\section3={JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow}

Pismo Azteków
Pismo Azteków, podobnie jak Majów, było pismem hieroglificznym. Tekst malowano farbami na materiale przypominającym papier, robionym z kory drzewa.

RvcxF5noLWXhs1
domena publiczna
JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow
\section3={JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow}

Pismo Inków
Jeszcze bardziej skomplikowane było pismo Inków. Było to pismo węzełkowe, a napisy zrobione były ze sznurka, na którym zawiązywano węzły.

R1WmDaYhXNcRe1
domena publiczna
Ćwiczenie 3
RG1uSPSDh3d971
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ciekawostka

Europejczycy, którzy dotarli do Ameryki, nie wiedzieli, że tajemnicze znaki to rodzaj pisma. Dlatego masowo niszczyli znalezione dokumenty z niezrozumiałymi dla nich rysunkami. Do dziś z tysięcy oryginalnych dokumentów Azteków zachowało się tylko kilkanaście!

JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow
\section3={JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow}

>

Kapsuła czasu
Polecenie 4

Przedyskutujcie w klasie, czy Europejczycy docierający do nowych lądów i spotykający się z nieznanymi ludźmi potrafili zrozumieć ich zachowania, obyczaje i kulturę. A co stałoby się, gdyby to przedstawiciele innej cywilizacji (np. Indianie lub Chińczycy) jako pierwsi dotarli do Europy?

j0000008FIB5v32_0000002V

Podbój Nowego Świata

Na początku XVI wieku Hiszpanie żądni bogactw Indian wyruszyli na podbój ich kontynentu. Podbój ułatwiło im użycie broni palnejkoni, nie znanych przez Indian i wzbudzających w nich lęk. Niszczyli dorobek państw indiańskich, a miejscową ludność mordowali lub zmuszali do ciężkiej pracy.

Polecenie 5

Oto fragment pamiętnika jednego z hiszpańskich żołnierzy, który podbijał państwo Azteków. Przeczytaj tekst i wykonaj ćwiczenia.

Pamiętnik żołnierza Corteza czyli prawdziwa historia podboju Nowej HiszpaniiBernal Diaz del Castillo
Bernal Diaz del Castillo Pamiętnik żołnierza Corteza czyli prawdziwa historia podboju Nowej Hiszpanii

Kiedy ujrzeliśmy owe wzniesione na wodzie miasta i wioski, i inne wielkie miasta na suchym lądzie […] stanęliśmy oniemiali. […] Te wielkie miasta i piramidy, i budynki wyrastające z wody, a wszystkie z kamienia, wyglądały jak czarodziejska wizja. […] Dziś jednak wszystko to, co wtedy widziałem, jest zrujnowane i zniszczone. Nie pozostał kamień na kamieniu.

j0000008FIB5v32_00000_BIB_001Bernal Diaz del Castillo, Pamiętnik żołnierza Corteza czyli prawdziwa historia podboju Nowej Hiszpanii, Łódź 1986.
Ćwiczenie 4.1
R2sCsqu5IHwxg1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4.2
R5qQ7RVbTXNo61
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4.3
R1YTvsyVhuMO41
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4.4
Rzs0VgIO9hUE51
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Zetknięcie się Indian z Europejczykami spowodowało, że mieszkańcy Ameryki zaczęli chorować na grypę, odrę i ospę – choroby, których dotąd nie znali. Ponieważ nie byli na nie uodpornieni, po zachorowaniu masowo umierali.
Indianie byli zmuszani do morderczej pracy w kopalniach złota. Na podbitych terenach Hiszpanie rozpoczęli zakładanie wielkich plantacji bawełny i trzciny cukrowej, na których pracować musieli Indianie. Ciężka praca i choroby spowodowały, że miejscowa ludność szybko wymierała. Na jej miejsce do pracy zaczęto przywozić niewolników z Afryki.

R1PjrtpgO3tS81
Plantacja, czyli wielkie majątki, trzciny cukrowej.
Siebrand, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0
Ćwiczenie 5
RiMZDvgBB5fOa1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ciekawostka

Hiszpanie zwabieni żądzą zdobycia złota organizowali rabunkowe wyprawy zbrojne przeciw państwom indiańskim. Tych awanturników zwano konkwistadorami. Pragnęli oni odnaleźć mityczną krainę złota – Eldorado. Podbili oni i zniszczyli państwa indiańskie.

R10sGYZnwqlod
Konkwistadorzy
domena publiczna
Polecenie 6

Przyjrzyj się ilustracjom, przedstawiającym podbój Ameryki przez Hiszpanów, a następnie wykonaj ćwiczenie.

RCDSoBdmFcSE81
Zdobycie Tenochtitlan
domena publiczna
R1AwIr2Qkijte1
Bitwa z Indianami
domena publiczna
Ćwiczenie 6
R1Xc5ScdzbcoC
zadanie interaktywne
ĆWICZENIE: konkwista
j0000008FIB5v32_0000004N

Działalność Kościoła katolickiego

Na terenach podbitych przez Europejczyków rozpoczął działalność misyjną Kościół katolicki, wznosząc liczne świątynie i nawracając Indian na religię chrześcijańską. Na nowo odkryte ziemie udawali się misjonarze – duchowni zajmujący się szerzeniem chrześcijaństwa. Tam nie tylko prowadzili działalność kościelną, ale też bardzo często otaczali opieką ludność indiańską i bronili jej przed białymi kolonistami.

RRqtNjP2lA1Z01
Misjonarze chrzczą indiańskie niemowlę
domena publiczna
j0000008FIB5v32_0000004W

Skutki odkryć dla Europy

Wyprawy morskie z XV i XVI wieku miały olbrzymi wpływ na dzieje Europy. Z odkrytych lądów sprowadzano ogromne ilości złota i srebra, co w dużym stopniu przyczyniło się do późniejszego rozwoju gospodarczego Starego Kontynentu. Europejczycy poznali smak nowych owoców i warzyw. Z Ameryki przywieziono do Europy: ziemniaki, pomidory, kukurydzę, paprykę, fasolę, ananasy, tytoń, indyki czy kakao, z którego Aztekowie potrafili wyrabiać czekoladę. Po podboju Ameryki na jej terenach zaczęto uprawiać trzcinę cukrową, a produkowany z niej cukier sprowadzano przede wszystkim do krajów europejskich. Z Azji do Europy trafiły: kawa, herbata, ryż czy przeróżne przyprawy, ale także jedwab, którego używano do szycia drogocennych strojów.

Ćwiczenie 7
RHAGuHjpdNZWQ1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ciekawostka

Ziemniak przywieziony został do Europy z Ameryki. Początkowo uprawiany był w niewielkich ilościach jako roślina ozdobna i podawany jako wykwintna potrawa. W XVIII wieku rozpoczęła się wielka kariera ziemniaka w całej Europie. Roślina okazała się bardzo łatwa w uprawie i niezwykle wydajna, a małe pole obsadzone ziemniakami zapewniało rodzinie chłopskiej pożywienie na cały rok. W XIX wieku ziemniaki stały się w Europie jedną z najpopularniejszych roślin uprawnych, które w dużej mierze przyczyniły się do likwidacji głodu. Rolę ziemniaka docenia się również dzisiaj, a nawet stawia mu się pomniki. Poniżej jeden z nich. Ile razy w tygodniu jesz potrawy z ziemniaków?

REoTFsFmkj92i
Pomnik ziemniaka w miejscowości Biesiekierz
domena publiczna
j0000008FIB5v32_0000005E

Podsumowanie

1
Ćwiczenie 8
RMHhoJQqR6TIL1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Polecenia

  1. Powiedz, kto zamieszkiwał obszar Nowego Świata.

  2. Wymień skutki odkryć geograficznych dla Indian.

  3. Powiedz, jakie rośliny i zwierzęta sprowadzono z Europy do Ameryki, a jakie Europejczycy poznali dzięki odkryciom geograficznym.

  4. Przywiezione z Nowego Świata przez odkrywców warzywa i owoce są obecnie bardzo popularne. Zrób listę tych, których najbardziej brakowałoby w twoim codziennym jadłospisie.