Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
R1cUiXp4E6XYL

Brzemię białego człowieka – kolonializm w XIX wieku

Poddanie się księcia Pangerana Dieponegoro, przywódcy powstania antyholenderskiego, generałowi Hendrikowi Merkusowi baronowi de Kock (28 marca 1830 roku), które zakończyło wojny jawajskie (1825-30).
Nicolaas Pieneman, Poddanie się Dieponegoro generałowi Hendrikowi de Kock (28 marca 1830 roku), które zakończyło wojny jawajskie (1825-30), olej na płótnie, Rijksmuseum Amsterdam, licencja: CC 0
R1FsGUENyFqGF11
Źródło: a. nn., licencja: CC BY 3.0.

Wprowadzenie

Australijska gorączka złotaTomasz Pakuła
Tomasz Pakuła Australijska gorączka złota

Historia 70‑kilogramowej bryły złota, znalezionej w Ballarat półtora wieku temu, wciąż rozpala wyobraźnię perspektywą bogactwa, jakby to było wczoraj. „Welcome Nugget”, bo tak nazwano złoty samorodek, wart byłby dziś trzy i pół miliona dolarów!

Pierwsze wzmianki o znalezieniu złota w Australii sięgają roku 1814, ale prawdziwa gorączka złota rozpoczęła się na początku lat pięćdziesiątych dziewiętnastego stulecia, kiedy to na obrzeżach niewielkiego Ballarat, w stanie Wiktoria, John Dunlop i James Regan znaleźli kilka uncji złota w pobliskim strumieniu. Zaledwie w kilka miesięcy do miasta zjechało ponad 20 tysięcy kopaczy znęconych szybką perspektywą wzbogacenia. Nie pomylili się. W ciągu kolejnej dekady Wiktoria dostarczyła jednej trzeciej światowego wydobycia złotego kruszcu w tamtym czasie!

Na skutek wieści o szczególnie zasobnych w złoto terenach do kraju zaczęły zjeżdżać tysiące imigrantów – przede wszystkim z Irlandii i Chin, a samo Ballarat zyskało światową sławę i przydomek „Golden City”. Populacja stanu tylko w ciągu 2 lat zwiększyła się z 77 do 540 tysięcy mieszkańców.

Kopali niemal wszyscy owładnięci marzeniami o znalezieniu swojej własnej fortuny. Życie poszukiwacza złota nie należało jednak do łatwych. Tysiące ludzi opuszczało swoje domy rodzinne, zamieniając je na proste namioty na pustkowiu, nieoferujące żadnych wygód. Cały dobytek i narzędzia nosili na własnych plecach, jako że we wczesnym okresie gorączki złota nie było ani dróg, którymi mogliby dotrzeć do złotonośnych terenów, ani sklepów, w których mogliby się zaopatrzyć. Świeża żywność w osiedlach kopaczy była ograniczona do minimum. Główne składniki diety to chleb, baranina z solą i gorzka herbata. Brakowało wody mimo obecności strumieni, które wskutek intensywnego wydobycia stale były zmącone i zanieczyszczone błotem. Warunki sanitarne sprzyjały rozprzestrzenianiu się chorób.

Złote lata pięćdziesiąte przyniosły Australii pierwszą linię kolejową i pierwsze linie telegraficzne. Wyeksportowany do Anglii kruszec warty pół miliarda funtów pokrył wszystkie długi Korony Brytyjskiej i dał podwaliny pod jej ekspansję handlową na kolejnych pięćdziesiąt lat. W szczytowym okresie do skarbca w Melbourne każdego tygodnia wpływały dwie tony złota! Samo miasto w latach osiemdziesiątych XIX wieku stało się drugim największym (po Londynie) miastem Imperium Brytyjskiego i najbogatszym miastem świata.

Australijska gorączka złota

Zadania na rozgrzewkę

Ćwiczenie 1
R1eYlghf08hmd1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2

Kim była postać z hasła? Sporządź krótką notatkę (1‑2 zdania).

uzupełnij treść
Ćwiczenie 3
RsbW176V6nG2A1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000008N6B6v32_0000000V

Nowe mapy świata

Ćwiczenie 4
RVMOR6HINFYnn1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
RBFoxEZTNkzDn1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R1e89HS25320G1
Świat kolonialny w XVIII w.
Krystian Chariza i zespół,
R1GQL4UwEBupS1
Świat kolonialny pod koniec XIX w.
Krystian Chariza i zespół,

Obejrzyj dokładnie obie mapy, a następnie odpowiedz na pytania.

Ćwiczenie 6.1

Ćwiczenie 6.2
R1X4UcAXp7VIU1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6.3

Ćwiczenie 6.4
RM7KxE3qqJk9u1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6.5

Ćwiczenie 6.6
R1B5AqzGS44sg1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6.7

Ćwiczenie 6.8
RhEm2E5okaFZm1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6.9

Ćwiczenie 6.10
Res8svbUtmNC71
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6.11

Ćwiczenie 6.12
RUVY2eMweN44G1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Dla zainteresowanych
Ćwiczenie 7

Dlaczego o Imperium Brytyjskim mówiono, że nigdy nie zachodzi nad nim słońce?

j0000008N6B6v32_0000002E

Motywy podbojów kolonialnych

1
Ćwiczenie 8
R5EKZkz3Q4uAQ1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 9
R1KwCFiCzcAjV1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000008N6B6v32_0000002M

Ciemna strona kolonializmu

Choć kolonizatorzy nierzadko byli przekonani, że przyczyniają się do postępu cywilizacyjnego podległych sobie kolonii, kolonializm prowadził nie tylko do ich ekonomicznego wyzysku, ale oznaczał również przedmiotowe traktowanie miejscowej ludności. Kolonizatorzy nie liczyli się ze zdaniem ani potrzebami ludności tubylczej. Lekceważyli tradycje i zwyczaje. Uważali się za lepszych, za reprezentantów wyżej rozwiniętej cywilizacji.

Oto niemiecka karykatura przedstawiająca postępowanie kolonistów brytyjskich w Afryce.

R10Gcv2IwF6Uf1
Niemiecka karykatura przedstawiająca postępowanie kolonistów brytyjskich w Afryce.
1904, domena publiczna
Ćwiczenie 10

Uzupełnij tabelę

W tej kolumnie wpisz osoby widoczne na karykaturze

W tej kolumnie wpisz, co każda z tych osób robiła

Ćwiczenie 11
R1bAF6mvvN2Of1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 12
R1Qh4AEOZeujY1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Dla zainteresowanych
Ćwiczenie 13

W jaki sposób, jednym zdaniem, można wyrazić to, co karykaturzysta chciał przekazać za pomocą rysunku?

uzupełnij treść
j0000008N6B6v32_0000003T

Dyskusja o kolonializmie

Ćwiczenie 14

Jaki metal występuje zarówno w karykaturze, jak i w tekście z wprowadzenia?

uzupełnij treść
Ćwiczenie 15

Co symbolizuje ten metal?

uzupełnij treść
Ćwiczenie 16
RoQSEbI8UzIZQ1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Łatwo zauważyć, że karykatura krytykuje nie tylko wyzysk ekonomiczny kolonii, ale także przedmiotowe traktowanie ludności miejscowej. Owo przedmiotowe traktowanie oznacza, że kolonizatorzy nie liczyli się ze zdaniem ani potrzebami ludności tubylczej. Lekceważyli tradycje i zwyczaje. Uważali się za lepszych, za reprezentantów wyżej rozwiniętej cywilizacji.

1
Ćwiczenie 17
R1k4XAwFTL5dm1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Dla zainteresowanych
Ćwiczenie 18

Zastanów się, jakie jeszcze można wymienić skutki kolonizacji.

Ćwiczenie 19

Napisz lub opowiedz o gorączce złota w Australii z punktu widzenia Aborygena (czyli rdzennego mieszkańca tego kraju).

j0000008N6B6v32_0000004J

Podsumowanie

Co wiem?

W XIX wieku mocarstwa europejskie dążyły do posiadania kolonii w różnych częściach świata. Dawało im to różnorakie korzyści, np. bogactwa naturalne, tanią siłę roboczą. Największe imperium stworzyła Wielka Brytania. Ludność kolonizowana była traktowana przedmiotowo.

Co potrafię?
  • Odróżnić mapę fizyczną od politycznej.

  • Oceniać zdarzenia z różnych punktów widzenia.

R13EHxKyTsDr91
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Zapamiętaj!

W XX wieku kolonializm stał się przedmiotem ostrej krytyki. W latach sześćdziesiątych większość kolonii uzyskała niepodległość. Czy mocarstwa kolonialne powinny wynagrodzić swoim byłym koloniom wyrządzone krzywdy? Jeśli tak, to w jaki sposób? Jeśli nie, to dlaczego?