Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony

Największym zagrożeniem dla sprawnego i skutecznego przebiegu ewakuacji nie jest wcale skala, rozmiar i charakter sytuacji kryzysowej. Jest nim panika – stan emocjonalny, który w czasie poczucia zagrożenia może dotknąć każdego z nas. Dlatego też o powodzeniu i sprawnym przebiegu ewakuacji decyduje przede wszystkim spokój i opanowanie osób ewakuowanych oraz stosowanie się do wytycznych odpowiednich służb.

Rqjlj3Ym6l1hV
Oznaczenie kierunku do wyjścia ewakuacyjnego w prawo.
Źródło: © michaelmep / Pixabay, Licencja niewyłączna.
Już wiesz
  • że zagrożenia można podzielić na naturalne i cywilizacyjne;

  • w jaki sposób odróżnić sygnały ostrzegania i alarmowania;

Nauczysz się
  • wymieniać sposoby przeciwdziałania panice;

  • opisywać zasady sprawnej ewakuacji;

  • wyjaśniać zasady zaopatrywania ewakuowanej ludności w żywność oraz wodę.

i7UZfWDfU4_d5e227

1. Panika – definicja, przyczyny, sposoby przeciwdziałania

W słownikach definiuje się panikę jako nagły, niepohamowany, często nieuzasadniony strach, ogarniający zwykle większą liczbę ludzi. Ta krótka i zwięzła definicja oddaje najważniejsze cechy paniki, do których zalicza się:

  • nagły i nieoczekiwany wybuch silnego i szybko rozprzestrzeniającego się strachu (będącego możliwym powodem gwałtownej i niekontrolowanej ucieczki);

  • urojenie lub wyolbrzymienie niebezpieczeństwa;

  • zaćmienie świadomości.

Panika może mieć różne przyczyny, wśród których wymienić można:

  • plotki i nieprawdziwe (niesprawdzone) informacje,

  • poczucie stałego zagrożenia,

  • poczucie bezsilności i niepewności,

  • brak wiedzy o zorganizowanej pomocy,

  • dużą zmienność sytuacji,

  • dezorganizację, chaos,

  • zmęczenie i brak snu,

  • brak lub niedobór pożywienia i wody,

  • widok poszkodowanych oraz ofiar,

  • zniszczenia (zburzone budynki, powalone drzewa, zniszczone pojazdy),

  • w czasie wojny również akcje dywersyjne przeciwnika.

Głównym objawem paniki jest gwałtowna, niekontrolowana ucieczka, która prowadzi do ogromnego chaosu, czego przykład można zaobserwować na ilustracji obok. Do jej typowych oznak zalicza się:

  • mocne bicie serca,

  • przyspieszenie tętna,

  • intensywne pocenie się,

  • duszności,

  • ból w klatce piersiowej,

  • zawroty głowy,

  • omdlenia,

  • drżenie mięśni,

  • nudności,

  • drętwienie kończyn,

  • bladość.

R1LslSENgHOdW1
Panika ogarniająca tłum może spowodować nawet utratę życia i zdrowia

Zachowanie ludzi, gdy ogarnia ich panika, stanowi bardzo niebezpieczną sytuację. Wskutek nieprzemyślanych i nieskoordynowanych działań, człowiek może doprowadzić do zapruszenia ognia lub zranienia innych osób. Bardzo często, gdy ludzie uciekają z miejsca wypadku, myślą głównie o własnym przetrwaniu i niejednokrotnie tratują innych ludzi. Takie postępowanie może zagrażać zdrowiu i życiu. Dlatego istotne jest umiejętne przeciwdziałanie zagrożeniom oraz odpowiednio szybkie ich zwalczanie. Bardzo ważną rolę odgrywa tu efektywna edukacja dla bezpieczeństwa. Dzięki niej ludzie zapoznają się z zasadami postępowania na wypadek różnych niebezpieczeństw. Ponadto, najlepiej jest dowiedzieć się od kierownictwa ewakuacji, z jakim zagrożeniem mamy do czynienia, jaka jest jego skala i przewidywane skutki. Bardzo niebezpieczne jest rozpowszechnianie plotek. Wiadomości niesprawdzone często są wyolbrzymiane przez kolejne osoby je przekazujące, dlatego nie należy ich powtarzać ani w nie całkowicie wierzyć.

Polecenie 1

Czy na miejscu zdarzenia rzeczywiście istotną kwestią jest przeciwdziałanie panice? Odpowiedź uzasadnij.

i7UZfWDfU4_d5e465

2. Ewakuacja z terenów zagrożonych

i7UZfWDfU4_1443086133192_0

Ewakuacją nazywamy zorganizowane przemieszczenie ludzi (czasami również z ich dobytkiem) oraz zwierząt z terenów zagrożonych (np. wojną lub klęską żywiołową) na obszar bezpieczny. Ewakuacją może być zarówno działanie przeprowadzane na relatywnie niewielką skalę (np. wyprowadzenie ludzi z pojedynczego budynku, co przedstawia ilustracja 2), jak również akcja, stanowiąca duże i złożone przedsięwzięcie logistycznelogistykalogistyczne (np. podczas powodzi lub działań wojennych).

R1R5eRorCYbhG1
Sprawna ewakuacja może uchronić wiele osób przed grożącym im niebezpieczeństwem

Ogólnie wyróżnia się dwa rodzaje ewakuacji: planową oraz doraźną. Pierwsza z wymienionych polega na przemieszczeniu ludności z miejsc zagrożonych (np. terenów przewidywanych działań zbrojnych, obiektów użyteczności publicznej lub zakładów pracy) zgodnie z wcześniej przygotowanym planem. Taką ewakuację organizuje się w czasie pokoju, a realizuje w czasie wojny lub w sytuacji zagrożenia. Ewakuacja doraźna stanowi zaś natychmiastowe przemieszczenie ludności z miejsc, w których wystąpiło bezpośrednie zagrożenie życia i zdrowia, do miejsc bezpiecznychmiejsca bezpiecznemiejsc bezpiecznych.

Niezależnie od rodzaju zagrożenia wyróżnia się również samoewakuacjęsamoewakuacjasamoewakuację, która jest prowadzona przede wszystkim z wykorzystaniem własnych środków (np. transportowych, kwaterunkowych).

RBg816QpOFFfA1
Ewakuacja szkoły stanowi przykład ewakuacji zorganizowanej

W czasie ewakuacji ważne jest sprawne działanie wszystkich zaangażowanych służb ratowniczych umożliwiające realizację zaplanowanych działań. Aby cały proces przebiegał możlwie najsprawniej, ludność powinna postępować zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami. Zostały one przedstawione w aplikacji 1, trzeba jednak pamiętać, że każde zachowanie należy dostosować do sytuacji.

R1A1AO2tYlV1b1
Aplikacja składa się z 6 kwadratowych piktogramów. Piktogramy ułożone po 3 w rzędzie górnym i dolnym. Każdy piktogram zawiera ważne informacje dotyczące zasad ewakuacji. Rząd górny, od lewej. Biały piktogram telefonu komórkowego na pomarańczowym tle. Na górze wyświetlacza numer 112. Poniżej symbol słuchawki. Nad słuchawką palec wskazujący dłoni. Informacja: w razie zagrożenia natychmiast powiadomić sąsiadów oraz odpowiednie służby ratownicze. Drugi piktogram: biała osoba idąca w prawo trzyma megafon na wysokości twarzy. Tło błękitne. Informacja: kierujący (strażak) przejmuje działania ratownicze. Trzeci piktogram: dwie białe osoby na granatowym tle. Po lewej osoba siedząca na wózku inwalidzkim. Druga osoba to kobieta pchająca, w prawo, wózek z dzieckiem. Informacja: pierwszeństwo w ewakuacji mają m.in. kobiety, dzieci, matki, osoby niepełnosprawne. Drugi rząd poniżej. Pierwszy piktogram: trzy białe osoby na fioletowym tle. Dwie osoby idące w prawo. W tle trzecia osoba to strażak stojący przodem do idących osób. Informacja: należy stosować się do poleceń służb ratowniczych. Drugi piktogram: trzy osoby, rodzina, naprzeciw domu, na zielonym tle. Przed domem ojciec idący z tyłu matki z dzieckiem. Informacja: opuszczając mieszkanie należy odciąć gaz, prąd, światło, zamknąć drzwi i okna. Trzeci piktogram: biały pionowy wykrzyknik na czerwonym tle. Informacja: zabrania się tamowanie ruchu, przechodzenia w przeciwnym kierunku ewakuacji.
Źródło: Tomorrow sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Ewakuację uznaje się za zakończoną, gdy cała ewakuowana ludność zostanie zakwaterowana w planowanych rejonach rozmieszczenia.

Polecenie 2

Ewakuacją zazwyczaj kieruje lider, kierownik. Czy w sytuacji, gdy ewakuacja odbywa się w miejscu, które dobrze znasz, możesz przejąć rolę kierownika i poprowadzić część ewakuowanych osób inną, być może nawet krótszą drogą? Uzasadnij odpowiedź.

RhntrbIWmLQ5h1
Źródło: Tomorrow sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
i7UZfWDfU4_d5e636

3. Ewakuacja zwierząt

Ewakuacja zwierząt jest zadaniem trudnym i skomplikowanym, dlatego ważne jest nabycie odpowiedniej wiedzy i umiejętności w tym zakresie. Powinna ona odbywać się w taki sposób, aby nie zagrażała życiu i zdrowiu ani ratowników, ani zwierząt.

W sytuacji zagrożenia zwierzęta odczuwają niepokój i lęk. Ponadto są one mało odporne na działanie dymu. Gdy przedostanie się on do pomieszczenia, zwierzęta bardzo często układają się na ziemi, utrudniając ewakuację. Dlatego powinno się rozpoczynać wyprowadzanie zwierząt w chwili, kiedy tylko dotrą pierwsze sygnały o możliwym zagrożeniu. Warto pamiętać o tym, aby podchodzić do zwierząt od przodu, spokojnie i ostrożnie, łagodnie do nich przemawiając. Wyczuwają one zdenerwowanie ratownika i bardzo łatwo im się ono udziela. Zwierzęta wyprowadzane ze strefy zagrożonej powinny być kierowane do miejsc bezpiecznychmiejsca bezpiecznemiejsc bezpiecznych, z których nie będą mogły się same wydostać. Należy również pamiętać o tym, że w zależności od gatunku ewakuowanych zwierząt podejmuje się odmienne czynności. O ile np. konie i krowy po prostu wyprowadza się z zagród, o tyle drób wynosi się w workach lub w koszach, szybko go potem uwalniając i zapewniając dopływ świeżego powietrza. Małe zwierzęta domowe ewakuuje się w klatkach.

R15adcnM5UkeB1
Ewakuacja zwierząt gospodarskich jest dużym przedsięwzięciem, więc powinna być przeprowadzona najwcześniej, jak to możliwe
i7UZfWDfU4_d5e741

4. Ewakuacja z budynku

Polecenie 3

Przed zapoznaniem się z tematem sprawdź swoją wiedzę i spróbuj ewakuować się ze szkoły.

R1YP4w3FYiN141
Kolorowa aplikacja przedstawia siedzących uczniów w klasie. Po lewej uczennica, po prawej uczeń. Uczniowie siedzą na krzesłach przy stolikach. Uczniowie skierowani w prawo. Przed uczniami stoi uczeń, głowa nakryta kapturem. W połowie ilustracji pytanie: co należy zrobić po usłyszeniu alarmu w szkole? Poniżej trzy błękitne prostokąty z trzeba odpowiedziami. Odpowiedź a: pozostaję na miejscu i czekam na nauczyciela, b. bez paniki przystępuję do ewakuacji, c. jak najszybciej uciekam z klasy i szkoły.
Źródło: Tomorrow sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
i7UZfWDfU4_d5e774
i7UZfWDfU4_1441357802747_0

Ewakuacja z budynku, np. szkoły, odbywa się na podobnych zasadach, jak ewakuacja z terenów zagrożonych, a decyzję o niej podejmuje zarządca budynku.

Uwaga!

Jeśli na terenie jakiegoś obiektu zauważysz zagrożenie – natychmiast poinformuj kogoś dorosłego o zaistniałym zdarzeniu!

Ewakuacja ze szkoły
Instrukcja: Ewakuacja ze szkoły
Krok

Po usłyszeniu alarmu musisz niezwłocznie przerwać wykonywane czynności, zamknąć okna i opuścić pomieszczenie. Zamknij za sobą drzwi (tylko na klamkę), najlepiej pozostawiając klucz w zamku.

RxjAjMDaaQFoe1
Źródło: Tomorrow sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Nigdy nie należy zamykać drzwi na klucz, gdyż może to uniemożliwić wyjście z pomieszczenia lub budynku innym osobom! Ponadto spowolni to prace służb, które przybędą na miejsce i będą przeszukiwały każde pomieszczenie.

Krok

Po wyjściu upewnij się, że ludzie w sąsiednich pomieszczeniach usłyszeli komunikat i są gotowi do ewakuacji.

RkfINrOPHryxX1
Źródło: Tomorrow sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Krok

Kieruj się do wyjść ewakuacyjnych, którymi są zazwyczaj korytarze i klatki schodowe przeznaczone do codziennego użytkowania. Są one oznaczone specjalnymi znakami bezpieczeństwa.

R1JbQCML7caEK1
Źródło: Tomorrow sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Krok

W czasie ewakuacji nie korzystaj z wind, dźwigów, kanałów itp.

R15y7l8cqu1Th1
Źródło: Tomorrow sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Krok

Jeżeli drogi ewakuacyjne są zadymione, staraj się trzymać głowę jak najniżej (w dolnych partiach jest najmniej dymu i najwięcej tlenu) oraz iść wzdłuż ścian, by nie stracić orientacji.

RhJGN4r5vTn9E1
Źródło: Tomorrow sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Krok

Nie odłączaj się od grupy. Jeśli ewakuowana jest szkoła, nauczyciel, który był z tobą w klasie, jest odpowiedzialny za całą grupę i on kieruje jej ewakuacją.

RK23TL8FikvwM1
Źródło: Tomorrow sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Krok

Stosuj się do poleceń osoby prowadzącej ewakuację – ona najczęściej zna budynek bardzo dobrze i najszybciej cię z niego wyprowadzi.

Rs9Hgv76VmMuQ1
Źródło: Tomorrow sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

W zależności od oświetlenia drogi ewakuacyjne można oznaczać znakami fotoluminescencyjnymi, podświetlanymi lub takimi i takimi jednocześnie. Najważniejsze znaki ewakuacyjne przedstawia galeria 1.

Dodatkowo wszystkie budynki użyteczności publicznej (w tym szkoły) są wyposażone w plany ewakuacji. Są na nich zaznaczone m.in. drogi ewakuacujne oraz miejsca rozmieszczenia sprzętu pożarniczego. Przykład takiego planu został zaprezentowany poniżej.

R1MiWlZQdsNvW1
Plan ewakuacji powinien być umieszczony w miejscu dostępnym dla każdej przebywającej w budynku osoby
Polecenie 4

Dowiedz się, gdzie w twojej szkole znajdują się wyjścia ewakuacyjne oraz miejsce zbiórki do ewakuacji.

i7UZfWDfU4_d5e885

5. Zasady zaopatrywania w żywność oraz wodę

W trakcie ewakuacji oraz sytuacji zagrożenia ważne jest odpowiednie zaopatrywanie ludności w żywność oraz wodę. Ich dostawy są organizowane w dwóch wariantach:

  • dla osób przebywających w rejonie dotkniętym sytuacją kryzysową – do miejsc zamieszkania bądź ukrycia;

  • dla ludności ewakuowanej – do miejsca tymczasowego zakwaterowania.

O tym, jakie produkty żywnościowe zostaną dostarczone ludności poszkodowanej, decyduje przede wszystkim sytuacja, w jakiej się ona znajduje. Jeśli tymczasowe miejsca zakwaterowania będą wyposażone w sprzęt umożliwiający samodzielne przygotowanie posiłków, wówczas dostarcza się podstawowe produkty żywnościowe (przeznaczone do samodzielnego przygotowania), takie jak na pierwszej fotografii w poniższej galerii. W przypadku gdy samodzielne przyrządzanie posiłków jest niemożliwe, organizuje się punkty zbiorowego żywienia. Wówczas posiłki są rozdawane np. w szkołach lub stołówkach w miejscowych zakładach pracy. Wówczas posiłki będą rozdawane w miejscu tymczasowego zakwaterowania lub dowożone do innych miejsc pobytu ludności.

W sytuacji zagrożenia ważne jest również samodzielne przygotowanie zapasów żywności. Warto pamiętać, aby:

  • nie zajmowały zbyt dużo miejsca,

  • były produktami wysokokalorycznymi, lekkostrawnymi i nadającymi się do przechowywania przez dłuższy czas,

  • były zdatne do spożycia na zimno lub ewentualnie po lekkim podgrzaniu.

Polecenie 5

Spośród podanych artykułów żywnościowych wybierz te, które można zabrać ze sobą podczas ewakuacji.

ROP2PYCCIRwex1
Kolorowa ilustracja przedstawia kilkanaście artykułów spożywczych ułożonych po lewej stronie ilustracji. Po prawej duży brązowy worek. Artykuły spożywcze to: puszki z jedzeniem, butelki z napojami m.in. mleko, woda mineralna, sok pomarańczowy, puszka ryb, torebki z zupą, foliowa paczka żółtego sera, hot dog, ryż w pudełku, zapakowany kurczak, paczka chleba tostowego, kanapki, półmiski z daniem obiadowym, garnek z warzywami.
Źródło: Tomorrow sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
i7UZfWDfU4_d5e952

Bardzo ważne w sytuacjach kryzysowych są nie tylko dostawy żywności, ale również dostarczanie wody – zarówno tej przeznaczonej do picia, jak i do celów gospodarczych. Organizuje się je zazwyczaj w wypadku zniszczenia, zanieczyszczenia bądź skażenia istniejących ujęć wodnych i studni.
W sytuacji kryzysowej przeważnie organizowane są dostawy w cysternach samochodowych (jak ta na zdjęciu obok) oraz w przewoźnych zbiornikach, które w systemie całodobowym dostarczają wodę ludności poszkodowanej. W tym przypadku dystrybucję (dostawy) zapewniają głównie przedsiębiorstwa wodociągów i kanalizacji. Dysponują one środkami do przewozu wody przeznaczonej do picia. Warto jednak zaznaczyć, że wkład w transport wody mogą mieć również pododdziały Sił Zbrojnych oddelegowane do pomocy ludności cywilnej.

R1PSXQD1W19pN1
Cysterny samochodowe zapewniają dostawy wody pitnej dla ludności poszkodowanej

Tak opisane rozwiązania są jednak mało wydajne, ponieważ wśród ludności poszkodowanej istnieje duże zapotrzebowanie na wodę. Znacznie skuteczniejsze jest wcześniejsze przygotowanie, a następnie możliwie szybkie uruchomienie awaryjnych ujęć wody. Ważnym źródłem mogą być również ujęcia wodne oraz studnie, udostępniane (lub budowane) w związku z obowiązkiem świadczeń osobistychświadczenia osobisteświadczeń osobistychrzeczowychświadczenia rzeczowerzeczowych.

i7UZfWDfU4_d5e997

Podsumowanie

  • Panika stanowi największe zagrożenie dla sprawnego i efektywnego przebiegu ewakuacji.

  • Głównym objawem paniki jest gwałtowna, niekontrolowana ucieczka.

  • Bardzo istotne jest umiejętne przeciwdziałanie panice i odpowiednio szybkie zwalczanie zagrożeń mogących ją wywołać. Niezwykle ważną rolę odgrywa tu edukacja dla bezpieczeństwa – ludność powinna być zaznajomiona z metodami przeciwdziałania sytuacjom nadzwyczajnym i zasadami postępowania w momencie ich wystąpienia.

  • Ewakuacją t zarówno działania przeprowadzane na stosunkowo niewielką skalę (np. wyprowadzenie ludzi z pojedynczego budynku), jak również akcje stanowiące złożone przedsięwzięcie logistyczne (np. podczas powodzi lub działań wojennych).

  • Wyróżnia się dwa rodzaje ewakuacji: planową oraz doraźną.

  • W czasie ewakuacji istotne jest odpowiednie postępowanie, które należy dostosować do okoliczności zdarzenia. Zawsze natomiast należy postępować zgodnie z poleceniami odpowiednich służb.

  • W trakcie ewakuacji oraz w sytuacji zagrożenia ważne jest odpowiednie zaopatrywanie ludności w żywność oraz wodę.

  • Obejrzyj animację i przypomnij sobie instrukcję postępowania w czasie ewakuacji z budynku.

    RgOtb0K5D621I1
    Ewakuacja z budynku

i7UZfWDfU4_d5e1045

Słowniczek

ewakuacja
Definicja: ewakuacja

przemieszczenie się ludności, zwierząt i transport mienia z rejonów, w których występują zagrożenia, do miejsc bezpiecznych

logistyka
Definicja: logistyka

planowanie i organizacja skomplikowanego przedsięwzięcia

masowe zagrożenie
Definicja: masowe zagrożenie

sytuacja obejmująca duży obszar, wywołana działaniem sił natury, awariami technicznymi bądź innymi zdarzeniami, która może prowadzić do utraty zdrowia, życia ludzkiego lub wystąpienia szkody w mieniu albo środowisku

miejsca bezpieczne
Definicja: miejsca bezpieczne

rejony i obszary, na których w rozpatrywanym aktualnie czasie nie występuje zagrożenia życia i zdrowia ludzi oraz zwierząt ani środowiska i mienia

panika
Definicja: panika

nagły, niepohamowany, często nieuzasadniony strach ogarniający zwykle większą liczbę ludzi

samoewakuacja
Definicja: samoewakuacja

polega na przemieszczeniu się ludności z rejonów, w których może wystąpić lub wystąpiło bezpośrednie zagrożenie życia i zdrowia, poza strefę zagrożenia – jest prowadzona przede wszystkim z wykorzystaniem własnych możliwości (transportowych, zakwaterowania itp.)

strefa zagrożenia
Definicja: strefa zagrożenia

miejsce lub rejon, w którym występują zagrożenia życia lub zdrowia ludzi i zwierząt oraz środowiska i mienia, spowodowane przez naturalne katastrofy, awarie techniczne lub inne zagrożenia

świadczenia osobiste
Definicja: świadczenia osobiste

obowiązki, które mogą być nałożone na obywateli polskich (pomiędzy 16. a 60. rokiem życia); polegają na wykonywaniu różnego rodzaju prac doraźnych na rzecz przygotowania obrony państwa albo zwalczania klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków

świadczenia rzeczowe
Definicja: świadczenia rzeczowe

obowiązki, które w sytuacjach kryzysowych mogą być nałożone na urzędy i instytucje państwowe, przedsiębiorców i inne jednostki organizacyjne, a także na osoby fizyczne; polegają na oddaniu do używania posiadanych nieruchomości i innych rzeczy ruchomych na cele przygotowania obrony państwa

i7UZfWDfU4_d5e1166

Zadania

Ćwiczenie 1
R9mGkrdZFOu0T1
zadanie interaktywne
Źródło: Michał Banaś, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
RZdkroiiBppD01
zadanie interaktywne
Źródło: Michał Banaś, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
R1Iq2JrraYYbr1
zadanie interaktywne
Źródło: Michał Banaś, licencja: CC BY 3.0.