Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
R1cLSBur4ppgX

Państwo demokratyczne – system sprawowania władzy

Obrady Sejmu RP
Piotr VaGla Waglowski, Obrady Sejmu RP, licencja: CC 0
1
Ćwiczenie 1
R1XX01w6Rx5nU1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
tWqgELxPnN_0000000C

Państwo demokratyczne. System sprawowania władzy

Co potrafię?
  • wyjaśnić, na jakich wartościach opiera się państwo demokratyczne;

  • wymienić zasady demokracji bezpośredniej i pośredniej;

  • określić rolę obywatela w państwie demokratycznym.

Nauczysz się
  • poznawać podstawowe zasady organizacji państw demokratycznych;

  • wskazywać cechy systemu parlamentarno‑gabinetowego;

  • wyszukiwać informacje dotyczące władzy państwowej w mediach.

tWqgELxPnN_0000001D

Państwo demokratyczne. System sprawowania władzy

Współczesne państwa demokratyczne, w tym również Polska, opierają się na kilku fundamentalnych zasadach.

ZASADA SUWERENNOŚĆI NARODU

Zasada ta wskazuje podmiot, do którego należy władza w państwie.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.

Art. 4.

  1. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu.

  2. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.

tWqgELxPnN_00000_BIB_001Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r..
Ćwiczenie 2

Przeczytaj informacje podane poniżej i fragment Konstytucji.
Zastanów się, czy Polina może uczestniczyć w sprawowaniu władzy w Polsce. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do przepisów ustawy zasadniczej.

Polina należy do mniejszości białoruskiej w Polsce. Ona i jej mąż są obywatelami Polski, ale w jej rodzinnym domu rozmawia się w języku białoruskim - języku przodków.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.

PREAMBUŁA
W trosce o byt i przyszłość naszej Ojczyzny,
odzyskawszy w 1989 roku możliwość suwerennego i demokratycznego stanowienia o Jej losie, my,
Naród Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej,
zarówno wierzący w Boga
będącego źródłem prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna,
jak i nie podzielający tej wiary,

tWqgELxPnN_00000_BIB_001Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r..
tWqgELxPnN_0000001X

ZASADA RZĄDÓW PRAWA

Zasada rządów prawa oznacza, że wszystkie organy władzy w Polsce i instytucje państwa powinny działać zgodnie z obowiązującym prawem. Najwyższą moc prawną w państwie ma Konstytucja.

ZASADA PODZIAŁU WŁADZY

Zasada trójpodziału władzy państwowej wywodzi się z koncepcji oświeceniowych myślicieli: Johna Locke’a (wym. Loka) i  Charles'a de Montesquieu (Karola Monteskiusza). Zasada ta wskazuje na konieczność istnienia w państwie odrębnych, a zarazem wzajemnie się kontrolujących i równoważących, trzech rodzajów władzy: ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.
  1. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.

  2. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały.

tWqgELxPnN_00000_BIB_001Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r..
Tekst 1
Tekst 1

We wtorek po godz. 11. rozpoczęło się ostatnie posiedzenie rządu pod przewodnictwem pełniącego obowiązki premiera Donalda Tuska.

Tekst 2
Tekst 2

W gabinecie Ewy Kopacz, w stosunku do rządu kierowanego przez Donalda Tuska, zmieniono pięciu ministrów. (...)

Tekst 2

Tekst 3
Tekst 3

W grudniu ubiegłego roku polski parlament uchwalił ustawę antydyskryminacyjną, która dostosowała polskie przepisy do minimalnych wymogów UE [Unii Europejskiej ] (...).

Tekst 4
Tekst 4

Pierwszy prasowy wywiad nowej głowy państwa! Andrzej Duda we „wSieci” w szczerej rozmowie z Piotrem Zarembą!

Tekst 4

Ćwiczenie 3
R1CzsEUHrhrfW1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
RpMuoeC6qsJt11
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
tWqgELxPnN_0000002N
O duchu praw, fragment o podziale władz., 1748Monteskiusz
Monteskiusz O duchu praw, fragment o podziale władz., 1748

Gdzie w jednej osobie lub jednym ciele urzędowym władza prawodawcza łączy się z władzą wykonawczą, tam nie masz wolności, albowiem istnieje obawa, że ten sam monarcha (...) stanowić będzie prawa tyrańskie, by je wykonywać po tyrańsku. Nie masz wolności, skoro władza sądownicza nie jest oddzielną od władzy prawodawczej i wykonawczej. Jeśli złączona jest z władzą prawodawczą, powstaje samowolność w stosunku do życia i wolności obywatela, albowiem sędzia będzie zarazem prawodawcą. Jeśli jest złączona z władzą wykonawczą, sędzia będzie posiadał władzę ujarzmiciela.(...)

tWqgELxPnN_00000_BIB_006Monteskiusz, O duchu praw, fragment o podziale władz., 1748, t. 1, Warszawa 1957.
Ćwiczenie 5

Na podstawie przytoczonego cytatu wyjaśnij, jakie konsekwencje dla społeczeństwa ma brak podziału władzy w państwie. W odpowiedzi podaj określenia użyte przez autora tekstu.

Ćwiczenie 6
RHO4o95vghsHK1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
tWqgELxPnN_0000002W

Jeśli chcesz wiedzieć więcej

System polityczny to całość relacji zachodzących między władzą ustawodawczą a władzą wykonawczą. Relacje te dotyczą sposobów powoływania i odwoływania parlamentu, rządu oraz głowy państwa, zakresu ich uprawnień, wzajemnej kontroli oraz politycznej odpowiedzialności.

Wybrane systemy polityczne

SYSTEM PARLAMENTARNO‑GABINETOWY

Pierwszy taki, i zarazem wzorcowy, system ukształtował się już w wieku XVII w Wielkiej Brytanii. Występuje on w wielu współczesnych państwach europejskich, w tym również w Polsce.

Podstawowa cecha systemu parlamentarnego:

  • Parlament (Sejm) sprawuje funkcję ustawodawczą i w prawnie określonym zakresie kontroluje organ wykonawczy, czyli rząd (gabinet/Radę Ministrów).

SYSTEM PREZYDENCKI

Ten model sprawowania władzy występuje w Stanach Zjednoczonych. Jak sama nazwa wskazuje, prezydent ma w nim bardzo silną pozycję polityczną, gdyż spełnia jednocześnie funkcję głowy państwa i szefa rządu. To prezydent powołuje członków rządu – ministrów, którzy w zasadzie odgrywają role doradców prezydenta i jemu bezpośrednio podlegają, przed nim też odpowiadają za swoją działalność.

SYSTEM SEMIPREZYDENCKI

System ten stanowi swoistą „mieszankę” cech systemu parlamentarnego i prezydenckiego. Jego klasycznym przykładem jest współczesna Francja.

1
Ćwiczenie 7
R1egosBmOHnX21
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
tWqgELxPnN_0000003D

Podsumowanie

Warunkiem istnienia demokratycznego państwa jest realizacja zasady suwerenności narodu i rządów prawa. Większość państw demokratycznych odwołuje się też do zasady trójpodziału i równoważenia władzy. Sposoby sprawowania władzy w państwach demokratycznych zależą od wielu czynników, dlatego różnie kształtują się relacje między centralnymi organami państwa. Normy prawne, najczęściej ujęte w formie konstytucji, regulują powoływanie i odwoływanie, zakres działania organów władzy wykonawczej, ustawodawczej i sądowniczej. Normy te mają uniemożliwić dominację jednego organu – np. rządu – nad pozostałymi. Żaden z tych organów nie może być pozbawiony rzeczywistego wpływu na sprawowanie władzy w państwie.

Ćwiczenie 8
RO2KfkclCyOLJ1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 9
R10wsfrTGFI9r1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.