Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony

Dzięki rozwojowi medycyny wiemy, że przyczyną większości chorób są drobnoustroje chorobotwórcze i pasożyty. Wiele znanych chorób potrafimy leczyć, co przyczynia się do wzrostu długości życia ludzi i podnosi jego jakość. Równie ważne jak leczenie jest zapobieganie chorobom. Służą temu: higiena całego ciała, dbanie o czystość otoczenia, stosowanie szczepień ochronnych, zdrowe odżywianie, aktywność fizyczna oraz regularne badania lekarskie.

iAgop9MPBo_d5e229

1. Co nam zagraża?

Przykłady organizmów, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia człowieka:

  • drobnoustroje chorobotwórcze, np. wirusy, bakterie i niektóre grzyby wywołujące choroby zakaźne;

  • rośliny i grzyby wytwarzające substancje trujące;

  • zwierzęta wytwarzające substancje jadowe, np. pszczoła, osa, żmija;

  • zwierzęta pasożytnicze, np. tasiemiec, wesz, świerzbowiec, komar, kleszcz.

Bakterie to najmniejsze żyjące na Ziemi organizmy. Bakterie chorobotwórcze wywołują u ludzi choroby zakaźne, jak: angina, krztusiec, tężec, gruźlica. Nie wszystkie bakterie są chorobotwórcze – wiele z nich pełni pożyteczne funkcje, np. rozkładają szczątki roślin i zwierząt, biorą udział w wytwarzaniu niektórych produktów spożywczych.
Wirusy nie są organizmami żywymi. Rozmnażają się wyłącznie w innych organizmach: bakteriach, roślinach, zwierzętach. Chorobami wirusowymi są na przykład odra, ospa wietrzna, świnka i różyczka. Zapobiega się im poprzez stosowanie szczepionek.

iAgop9MPBo_d5e283

2. Zdrowie i choroba

Choroby zakaźne to takie, które są wywołane przez drobnoustroje chorobotwórcze. Mogą się przenosić z jednego organizmu do drugiego.
Drogi przenoszenia się chorób zakaźnych to:

  • kropelkowa,

  • pokarmowa,

  • kontaktowa,

  • przez wrota zakażenia (np. rany w skórze).

Choroba niezakaźna to taka, która nie jest wywołana przez mikroorganizmy chorobotwórcze. Przykładami chorób niezakaźnych są: cukrzyca czy próchnica zębów.
Niektóre choroby wywoływane są przez obecność w organizmie pasożytniczych zwierząt. Należą do nich na przykład wszawica, świerzb lub tasiemczyca.

Sposoby zapobiegania chorobom pasożytniczym:

  • dokładne mycie owoców i warzyw przed ich zjedzeniem;

  • częste mycie rąk, szczególnie po skorzystaniu z toalety, przed jedzeniem, podczas przygotowywania posiłków;

  • spożywanie mięsa dobrze ugotowanego i pochodzącego z wiarygodnego źródła;

  • dbanie o higienę osobistą.

iAgop9MPBo_d5e354

3. Co robić, aby się nie zarazić?

Profilaktyka to działania, których celem jest zapobieganie chorobom. Należą do nich:

  • dbanie o higienę osobistą;

  • utrzymanie w czystości i częste wietrzenie pomieszczeń, w których się przebywa;

  • unikanie kontaktu ze zwierzętami, które mogą roznosić choroby zakaźne, np. bezpańskie psy i koty, dzikie zwierzęta;

  • unikanie kontaktu z osobą chorą na chorobę zakaźną przenoszoną drogą kropelkową;

  • częste przebywanie na świeżym powietrzu, także w chłodne dni;

  • stosowanie aktywności fizycznej przez cały rok, np. bieganie, jazda na rowerze, spacery, udział w grach zespołowych, pływanie;

  • przemywanie środkiem odkażającym uszkodzenia skóry;

  • szczepienia ochronne;

  • spożywanie wyłącznie świeżych pokarmów i picie czystej wody.

R1SCHNPNQqvJc1
Animacja pokazuje krew człowieka z czerwonymi krwinkami oraz widoczną w środku dużą krwinka białą, która otacza niewielką zieloną bakterię i pochłania ją.
iAgop9MPBo_d5e415

4. Niebezpieczne miejsca

Najczęstsze przyczyny wypadków to:

  • nieostrożne zachowanie w miejscach niebezpiecznych, np. ruchliwa ulica, tory kolejowe, zamarznięty staw;

  • kontakt z niebezpiecznymi przedmiotami, np. fajerwerki, niewypały, niewybuchy;

  • kąpiele i skoki do wody w miejscach niestrzeżonych.

Sposoby na zapobieganie wypadkom:

  • zabawa w miejscach do tego przeznaczonych, np. na placach zabaw, boisku szkolnym, sztucznym lodowisku, hali sportowej;

  • kąpiel wyłącznie w miejscach dozwolonych lub w basenie;

  • zachowanie ostrożności podczas poruszania się po drodze lub podczas przekraczania torów kolejowych;

  • powiadomienie odpowiednich służb o znalezieniu niewypału lub niewybuchu, niepodnoszenie go, powiadomienie dorosłej osoby lub wykonanie telefonu do straży miejskiej, na policję lub do straży pożarnej;

  • sprawdzenie przed jazdą rowerem, czy hamulce są sprawne; poruszanie się po ścieżce rowerowej, pasie rowerowym lub poboczem jezdni;

  • przewidywanie skutków zabawy i ocena, czy jest dla nas bezpieczna;

  • stanowcze odmawianie, gdy ktoś nas nakłania do ryzykownej zabawy.

Element multimedialny do zagadnienia: Przy_pod_5_72_1_niebezpieczne_miejsca Galeria typ A

iAgop9MPBo_d5e485

5. Pierwsza pomoc

Umiejętność udzielenia pierwszej pomocy jest niezwykle ważna – umożliwia uratowanie zdrowia, a może i życia osobie poszkodowanej w wypadku. W razie znalezienia się na miejscu wypadku należy zawiadomić służby ratunkowe, podając następujące informacje: imię, nazwisko, miejsce zdarzenia, stan osoby poszkodowanej.
Numery alarmowe:
112 – numer alarmowy do wszystkich służb powołanych do niesienia pomocy,
996 – straż miejska,
997 – policja,
998 – straż pożarna,
999 – pogotowie ratunkowe.

iAgop9MPBo_d5e538

6. Jesteś tym, co jesz

Składniki pokarmowe dzielimy na:

  • budulcowe, czyli budujące ciało (białka i tłuszcze);

  • energetyczne, dostarczające energii (cukry i tłuszcze);

  • regulacyjne, biorące udział w procesach zachodzących w organizmie (witaminy i sole mineralne).

W codziennym żywieniu należy stosować zasady prawidłowego odżywiania.

R1X1pAUVCXegC1
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
iAgop9MPBo_d5e590

7. Zdrowie na co dzień

Zachowania, które sprzyjają zachowaniu dobrego stanu zdrowia:

  • codzienne mycie całego ciała,

  • dbanie o włosy (dokładne szczotkowanie, mycie odpowiednim szamponem),

  • dbanie o paznokcie (utrzymywanie w czystości, regularne obcinanie, unikanie obgryzania),

  • mycie zębów przynajmniej dwa razy dziennie (rano i wieczorem) i odwiedzanie dentysty przynajmniej dwa razy w roku,

  • noszenie zawsze ubrań czystych i dostosowanych do pory roku,

  • utrzymywanie w czystości pomieszczenia, w którym się przebywa.

Skutki zaniedbania higieny osobistej:

  • mniejsza odporność na choroby zakaźne,

  • rozwój chorób skórnych, np. łupieżu, świerzbu, wszawicy, grzybicy skóry,

  • rozwój próchnicy zębów.

R15vjdCvLoV3K1
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
iAgop9MPBo_d5e663

8. Dbamy o oczy i uszy

Elementy higieny oczu:

  • praca przy dobrym oświetleniu;

  • czytanie tylko przy odpowiednim świetle;

  • zakładanie okularów przeciwsłonecznych w słoneczny dzień, także zimą;

  • noszenie okularów ochronnych, np. podczas pływania, jazdy na nartach, wykonywania prac wymagających ochrony oczu;

  • robienie krótkich przerw podczas pracy przy komputerze;

  • noszenie okularów korekcyjnych w przypadku posiadania wady wzroku.

Elementy higieny uszu:

  • unikanie długiego przebywania w pomieszczeniu, w którym jest hałas;

  • wypoczywanie w ciszy;

  • utrzymywanie uszu w czystości;

  • unikanie głośnego słuchania muzyki przez słuchawki.

iAgop9MPBo_d5e736

9. Używki

Używka to substancja, po spożyciu której organizm jest pobudzony. Nie jest konieczna dla funkcjonowania organizmu. Używkami nieszkodliwymi przy stosowaniu w umiarkowanych ilościach są kawa i herbata.
Alkohol, nikotyna i narkotyki to używki, które mogą stać się przyczyną uzależnienia. Osoba uzależniona to taka, która nie może zrezygnować z pobierania tych substancji. Ludzie uzależnieni od alkoholu, papierosów i narkotyków chorują częściej i żyją krócej od osób wolnych od nałogów.

Wpływ używek na organizm człowieka

Rodzaj używki

Alkohol

Nikotyna

Narkotyki

Skutki pobierania

obniżenie refleksu i zdolności do koncentracji, kłopoty z utrzymaniem równowagi, choroby różnych narządów (w tym wątroby i serca), zmniejszenie odporności, niekorzystne zmiany w zachowaniu

choroby płuc i serca, zwiększone ryzyko wystąpienia nowotworów, niszczenie skóry, włosów i paznokci

choroby narządów wewnętrznych, obniżenie odporności, obniżenie zdolności do koncentracji, silne, niekorzystne zmiany zachowania

RKgGQmkU7xRio1
Źródło: Michael Gil (https://www.flickr.com), licencja: CC BY 2.0.
iAgop9MPBo_d5e781

10. O ziołach i roślinach trujących

Zioła to rośliny, które zawierają substancje mające wpływ na organizm człowieka. Są to rośliny lecznicze oraz trujące. Rośliny lecznicze odpowiednio stosowane korzystnie wpływają na zdrowie człowieka. Wiele z nich wchodzi w skład lekarstw oraz kosmetyków. Rośliny trujące zawierają substancje niebezpieczne dla człowieka.

iAgop9MPBo_d5e822

Zadania

Ćwiczenie 1
RSl7K90GyQrfU1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
RPYhi4zbTL5fQ1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
Re0QC6yxKBUSo1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
Rnyw9sizMpSXl1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
R18AbstqhWCcD1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6
R100dkRcXfzdD1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 7
Rl4DToWlHuWQX1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 8
R1VcJSNn6eAoU1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 9
RmD35XAy8XKik1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 10
R5I4njuQ3CyO41
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 11
R1CUWP5seYeqN1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 12
R1XVWlDGkbkuL1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 13
R6lKehQkPMjC71
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 14
R1UjmRAeRQxBs1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 15
R1a0UrJhq1mtF1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 16
RykOIlGJfKl2e1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 17
R15S5X81k2Fzd1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 18
R1Bb727i0KVTo1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 19
RsI0yiIMAazgy1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 20
RxOQTbpsC89Ww1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 21
R1BHwZPB73ajl1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 22
RKIaJnxGTdwe91
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 23
R1XqV8HWkhQ8Y1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 24
Ro57skvOGKBOf1
zadanie interaktywne
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
iAgop9MPBo_d5e979

Test

R1FMZj8mlTSS31
załącznik do pobrania
Źródło: Brygida Baranowska <Brygida.baranowska@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.