Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony

Czy wiesz, że na świecie uprawia się ponad 1500 różnych gatunków roślin? Wszystkie z nich dla swojego rozwoju potrzebują określonych warunków środowiska przyrodniczego – wyższej lub niższej temperatury, większych lub mniejszych opadów. Niektóre rośliny wymagają lepszej gleby, a inne dają spore plony nawet na słabej ziemi. Także i w Polsce na rozmieszczenie upraw mają wpływ warunki naturalne.

Rj6UrSaR9f8dT1
Źródło: Glysiak (http://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 4.0.
Już wiesz
  • jak odszukać i odczytać dane statystyczne dotyczące rolnictwa;

  • jaka jest struktura użytkowania ziemi w Polsce;

  • jakie są przyrodnicze i pozaprzyrodnicze czynniki rozwoju rolnictwa.

Nauczysz się
  • na podstawie map tematycznych i danych statystycznych omawiać rozmieszczenie ważniejszych upraw w Polsce (pszenicy, żyta, ziemniaków, buraków cukrowych);

  • wyjaśniać zależność rozmieszczenia upraw od warunków naturalnych;

  • charakteryzować rozmieszczenie upraw we własnym regionie.

i72Rpr5V2P_d5e223

1. Rośliny uprawne

Rośliny uprawiane w ramach działalności rolniczej można podzielić na kilka grup:

  • Zboża – najważniejsze rośliny żywieniowe, ponieważ ich podstawowym plonem jest ziarno, które po zmieleniu daje mąkę, a z niej można upiec na przykład chleb czy bułki. Trzy główne zboża na świecie to ryż, pszenicakukurydza; w Polsce uprawia się tylko te dwa ostatnie. Inne zboża to na przykład żyto, pszenżyto, jęczmień, owies, gryka i proso, a także sorgo (nie uprawiane u nas).

  • Rośliny bulwiaste – również odgrywają istotną rolę w procesie żywienia, gdyż zawierają m.in. skrobię, białko i cukier. W naszej strefie umiarkowanej najbardziej rozpowszechnione są ziemniaki, w ciepłych klimatach rosną zaś bataty, maniok, kolokazja, pochrzyn (jams).

  • Rośliny cukrodajne – na świecie najważniejsza jest trzcina cukrowa, która jednak rośnie tylko w klimacie gorącym i wilgotnym. U nas i w całej strefie umiarkowanej główna roślina cukrodajna to burak cukrowy. Ponadto w Azji uprawia się arengę (palmę cukrową) i kucmerkę (bylina o słodkich korzonkach). W Ameryce Północnej do słodzenia używa się też syropu klonowego.

  • Rośliny oleiste – dostarczają tłuszczów roślinnych. Najbardziej obfite w tłuszcz są rośliny uprawiane w klimatach gorących i ciepłych, np. palma oleista, palma kokosowa, migdałowiec, sezam, orzech ziemny, oliwka, soja, a także bawełna. W Polsce głównymi roślinami oleistymi są rzepakrzepik. W cieplejszym, kontynentalnym klimacie umiarkowanym uprawiany jest przede wszystkim słonecznik, a ponadto len oleisty, gorczyca, dynia oleista.

  • Rośliny pastewne – uprawiane na paszę dla zwierząt hodowlanych. Można wśród nich wyróżnić kilka grup, np. motylkowe (lucerna, koniczyna, esparceta), strączkowe (łubin, groch, bobik, soja), trawy pastewne (kostrzewa, tymotka, życica), okopowe (buraki pastewne, rzepa, brukiew, ziemniaki, marchew), silosowe (kapusta pastewna, kukurydza, słonecznik). Jak widać niektóre rośliny pastewne są spożywane również przez człowieka.

  • Rośliny włókniste – odrębna grupa upraw, gdyż uzyskiwane z nich produkty nie są wykorzystywane do celów spożywczych. Użytkuje się je do wyrobu tkanin, dywanów, mat, szczotek, pędzli, sznurków itp. Na świecie największe znaczenie ma bawełna. Inne rośliny tego typu to juta, agawa sizalska, jukka włóknista, aloes, rafia (palma iglasta). W Polsce rośliny włókniste uprawia się na niewielką skalę i jest tylko to len oraz konopie.

  • Warzywaowoce – naturalne źródło zwiekszonej ilości witamin, które bardzo korzystnie wpływają na zdrowie człowieka. Najbardziej popularne warzywa to pomidory, ogórki, papryka, kapusta, sałata, szpinak, kalafior, cebula, marchew, fasola, groch. Wśród owoców na świecie prym wiodą cytrusy, banany, brzoskwinie, morele, arbuzy, winogrona, a w Polsce jabłka, gruszki, śliwki, czereśnie, wiśnie, porzeczki, maliny, truskawki.

  • Używkiprzyprawy – nie zawierają wartościowych składników odżywczych (wyjątkiem jest kakao), są jednak uprawiane dla innych celów. Działanie substancji zawartych w używkach (kofeina, nikotyna) powoduje pobudzenie organizmu człowieka, czego przykładem może być kawa i tytoń oraz w mniejszym stopniu herbata i kakao. W Polsce uprawiać można tylko tytoń, a pozostałe wymienione używki rosną w klimatach gorących. Przyprawy mają na celu poprawę smaku i zapachu spożywanych potraw. Ważniejsze rośliny przyprawowe rosnące u nas to cebula, chrzan, czosnek, papryka, pietruszka, koper, majeranek, tymianek, kminek zwyczajny, cząber, bylica estragon. W cieplejszych klimatach uprawia się pieprz, cynamonowiec, muszkatołowiec, goździkowiec, wanilię, imbir i wiele innych.

Ciekawostka

W ramach działalności rolniczej człowiek do celów spożywczych produkuje również grzyby, np. boczniaka lub pieczarki. Trzeba jednak pamiętać, że grzyby nie są roślinami, lecz stanowią odrębne królestwo organizmów (patrz Biologiai0Q0CbgiqQBiologia). Dlatego nie zawsze używa się określenia „uprawa pieczarek” – niekiedy słyszymy o „hodowli pieczarek”.

i72Rpr5V2P_d5e287

2. Struktura zasiewów i jej zmiany

Ze względu na przewagę słabych gleb w Polsce przez wiele lat głównymi roślinami uprawnymi były ziemniaki i żyto. Po 1989 roku nasze rolnictwo zaczęło intensywniej rozwijać się także w innych kierunkach.
Przeszliśmy na gospodarkę rynkową, a także zmieniła się struktura własności ziemi (więcej ziemi przeszło w ręce prywatne). Rolnicy indywidualni zostali niejako zmuszeni do zmian w strukturze zasiewów, by utrzymać się na rynku. Musieli przestawić produkcję rolną na te towary, które będą mogli sprzedać. Toteż zamiast mniej wartościowych ziemniaków i żyta należało zacząć uprawiać na większą skalę rośliny bardziej wartościowe – pszenicę, kukurydzę, rzepak – i to nawet na słabszych glebach. Do tego konieczne były inwestycje w maszyny oraz sprzęt rolniczy, a także w nawozy sztuczne i środki ochrony roślin.

R1AA2Elo5K0Gm1
Źródło: ContentPlus, licencja: CC BY 3.0.

Obecnie blisko 3/4 obszaru upraw w Polsce zajmują zboża. Stale zwiększa się areał pszenicy, pszenżyta i kukurydzy, a zmniejsza żyta. Wyraźnie też zmniejszyła się powierzchnia obsadzana ziemniakami – zamiast nich zaczęliśmy jeść więcej ryżu, kasz i makaronów.
Plantatorzy buraków cukrowych od lat mają duże trudności ze względu na załamanie krajowego przemysłu cukrowniczego (upadło wiele cukrowni). Natomiast dosyć dobrze rozwija się przemysł tłuszczowy, produkujący m.in. oleje spożywcze i margaryny, toteż rolnicy, którzy w odpowiednim czasie nastawili się na uprawę rzepaku, mają na ogół duże zyski.

Polecenie 1

Na diagramach powyżej wskaż przykłady zmian w strukturze zasiewów w Polsce.

Polecenie 2

W publikacjach Głównego Urzędu Statystycznego lub jego wojewódzkich oddziałów znajdź dane dotyczące aktualnej i dawniejszej struktury zasiewów w twoim województwie. Dokonaj analizy porównawczej tych danych i określ, jakie zmiany zaszły w regionie. Pomocne będzie wykonanie diagramów podobnych do tych powyżej (mogą być z innych lat i nie uwzględniać wszystkich wymienionych upraw).

i72Rpr5V2P_d5e342

3. Uprawa zbóż w Polsce

Powierzchnia zasiewów, zbiory i plony to najważniejsze miary określające produkcję roślinną. W przypadku zbóż, będących podstawową rośliną żywieniową, szczególnie ważne są zbiory, gdyż informują one o potencjale żywnościowym – czy dany kraj jest w stanie wyżywić się sam czy też musi sprowadzać zboże. Polska, jako kraj typowo rolniczy, jest pod tym względem samowystarczalna. Niewielkie ilości zboża są przez nas importowane.
Corocznie w Polsce zbiera się około 30 mln ton zboża i jest to więcej niż na przykład w Wielkiej Brytanii czy Włoszech, które to kraje mają znacznie większą liczbę ludności i muszą importować zboże. Jednak dla porównania w sąsiedniej Ukrainie, która liczy tylko nieco więcej mieszkańców niż Polska, zbiera się ponad dwa razy więcej zboża i kraj ten jest jednym z większych eksporterów ziarna na świecie.

Zboża – powierzchnia zasiewów, zbiory i plony w wybranych krajach (2013 r.)

Kraje

Powierzchnia zasiewów
[mln ha]

Zbiory ogółem

Średnie plony
[dt/ha]

[mln ton]

udział w świecie
[%]

ŚWIAT

721,817

2 779,939

100,0

38,5

Argentyna

10,962

51,793

1,86

47,2

Australia

17,871

35,598

1,28

19,9

Austria

0,800

4,858

0,17

60,7

Białoruś

2,405

7,235

0,26

30,1

Bułgaria

1,888

8,364

0,30

44,3

Rep. Czeska

1,431

7,518

0,27

52,5

Dania

1,444

9,113

0,33

63,1

Francja

9,544

67,518

2,43

70,7

Grecja

1,016

4,522

0,16

44,5

Hiszpania

6,183

25,232

0,91

40,8

Holandia

0,209

1,811

0,07

86,7

Japonia

1,931

11,787

0,42

61,0

Kanada

15,917

66,372

2,39

41,7

Niemcy

6,526

47,757

1,72

73,2

Polska

7,476

28,429

1,02

38,0

Fed. Rosyjska

40,344

90,375

3,25

22,4

Rumunia

5,421

20,946

0,75

38,6

Stany Zjednoczone

59,473

436,554

15,70

73,4

Turcja

11,533

37,475

1,35

32,5

Ukraina

15,549

63,200

2,27

40,6

Węgry

2,830

13,621

0,49

48,1

Wielka Brytania

3,141

20,076

0,72

63,9

Włochy

3,459

18,084

0,65

52,3

Źródło: FAOstat

Duże zbiory roślin uprawnych można otrzymywać dwoma sposobami – albo obsiewać duże powierzchnie, albo uzyskiwać wysokie plony z 1 hektara. W Polsce względnie duże zbiory zbóż osiągane są zarówno dzięki dużej powierzchni zasiewów jak i dość wysokim plonom, wynoszącym około 40 dt z 1 ha (dt to decytona, czyli 1/10 część tony, czyli 100 kg; dawniej wielkość tą nazywano kwintalem). Dla porównania w krajach z wyspecjalizowanym rolnictwem wysokotowarowym plony zbóż są dwukrotnie wyższe, np. w Holandii wynoszą 86,7 dt/ha, a w Niemczech 73,2 dt/ha. Co prawda są tam lepsze gleby i łagodniejszy klimat, ale wartości te i tak wskazują, jak sporo jeszcze dzieli nasze rolnictwo od tego najlepiej rozwiniętego.

Polecenie 3

Przeanalizuj dane z tabeli powyżej i porównaj produkcję zbóż w Polsce z produkcją w innych krajach. Weź pod uwagę zarówno zbiory, jak i plony. Wskaż kraje podobne do Polski pod względem uprawy zbóż.
Sporządź w zeszycie krótką notatkę.

Wśród zbieranych zbóż konsumpcyjnych największy udział – ponad 1/4 – ma w Polsce pszenica, która jest wykorzystywana głównie do produkcji mąki i rozmaitego pieczywa. Drugie miejsce zajmuje jęczmień, z którego robi się również kaszę i piwo. Kukurydza używana jest m.in. do produkcji chipsów, chrupek, płatków. Spożywa się ją też w postaci ziarna nieprzetworzonego jako składnik różnych surówek czy też dodatek do dań, np. pizzy. Prażona kukurydza nosi amerykańską nazwę pop‑corn. Kukurydza uprawiana jest też na paszę dla zwierząt jako tzw. zielonka. Słoma kukurydziana może być składnikiem biomasy, którą spala się w ciepłowniach czy elektrowniach. Żytoowies są zbożami o małych wymaganiach klimatyczno‑glebowych. Uprawia się je m.in. w górach, czego można dowiedzieć się na przykład z dawnej piosenki ludowej – Zasiali górale żyto…, zasiali górale owies…. Poza mąką i pieczywem żyto wykorzystywane jest do produkcji alkoholu. Z owsa wytwarzane są m.in. płatki śniadaniowe, a ponadto jest ono cenną paszą dla zwierząt, np. koni (Wio koniku, a jak się postarasz, na kolację zajedziemy jak w sam raz, tobie owsa nasypiemy zaraz… – śpiewała kiedyś Maryla Rodowicz). Spośród pozostałych zbóż wymienić trzeba jeszcze grykę, z której wyrabia się kaszę gryczaną.
W Polsce uprawia się dużo pszenżyta. Jednak zboże to ma nieco mniejsze wartości odżywcze i przeznacza się je głównie na paszę dla zwierząt.

RLhybAvn5ALSZ1
Źródło: ContentPlus, licencja: CC BY 3.0.
Warto wiedzieć

Polska zalicza się do czołówki światowej w zbiorach niektórych zbóż. Od lat jesteśmy globalnym liderem w uprawie pszenżyta. Zbiory żyta i owsa dają nam odpowiednio 3. i 4. miejsce na świecie. W zbiorach najcenniejszego zboża – pszenicy – zajmujemy także całkiem niezłe, jak na nasze warunki, 15. miejsce (wg danych za 2013 rok).

Polecenie 4

Przejrzyj etykiety produktów zbożowych znajdujących się w kuchni – pieczywa, kasz, mąk, płatków, chipsów, chrupek itp. – i odczytaj nazwy roślin, z których zostały one wytworzone. Zapisz te nazwy w zeszycie i policz, których zbóż (roślin) było najwięcej.

Najbardziej wartościowym zbożem jest pszenica, której uprawa wymaga dobrych gleb i długiego okresu wegetacyjnego. W Polsce rośnie ona przede wszystkim na najlepszych glebach, a więc na Nizinie Śląskiej i Szczecińskiej, na Żuławach i Kujawach oraz na Wyżynie Lubelskiej. Możliwa jest też uprawa na słabszych glebach, ale muszą one być dobrze nawożone. Na słabych glebach spośród zbóż uprawia się głównie żyto – pokrywa ono wiele pól na Nizinach Środkowopolskich i Pojezierzach. Mapy poniżej pokazują rozmieszczenie upraw pszenicy oraz żyta w Polsce i są one niemal wiernym odbiciem obszarów z dobrymi i słabymi glebami.

R17CUy0qdfYuR1
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.

Przewagę pszenicy nad żytem obrazują też średnie plony tych zbóż – z 1 hektara zbieramy blisko 50 dt ziarna pszenicy i tylko nieco ponad 30 dt żyta. Dla porównania w krajach z wysokorozwiniętym rolnictwem towarowym plony pszenicy są znacznie wyższe i wynoszą na przykład 89 dt/ha w Irlandii czy Belgii (2013 r.).

Polecenie 5

Na podstawie map zamieszczonych powyżej określ, w których województwach uprawia się najwięcej pszenicy i żyta. Następnie z tabeli poniżej odczytaj wysokość plonów zbóż w tych województwach. Porównaj te wartości z innymi, m.in. ze średnimi dla całej Polski i wyciągnij odpowiednie wnioski.

Polecenie 6

Którego zboża – pszenicy czy żyta – uprawia się więcej w twoim województwie? Jakie plony są uzyskiwane – wyższe czy niższe od średniej krajowej? Wyjaśnij, dlaczego tak jest.

Polecenie 7

Z tabeli poniżej odczytaj wartości plonów innych upraw w twoim województwie i porównaj je z wartościami dla województw sąsiednich i dla Polski. Które uprawy dają u was najlepsze plony?

Plony głównych ziemiopłodów w województwach w 2014 roku [dt/ha]

Województwa

Zboża

Ziemniaki

Buraki cukrowe

Rzepak i rzepik

ogółem

pszenica

żyto

P O L S K A

42,7

49,7

31,5

278

683

34,4

dolnośląskie

53,0

54,0

36,8

294

752

33,0

kujawsko‑pomorskie

46,5

52,4

32,5

272

619

34,9

lubelskie

39,7

45,6

30,4

282

610

29,5

lubuskie

47,1

54,5

37,0

313

768

36,0

łódzkie

37,3

43,9

28,7

291

686

33,2

małopolskie

39,6

39,0

29,4

250

834

34,1

mazowieckie

33,7

38,9

26,6

247

626

31,8

opolskie

61,7

65,7

40,7

377

880

39,4

podkarpackie

37,7

37,6

27,4

290

739

28,5

podlaskie

32,7

36,1

26,2

224

602

32,2

pomorskie

44,5

57,6

33,7

297

666

36,7

śląskie

44,0

48,4

30,7

300

938

32,9

świętokrzyskie

33,6

37,4

25,9

278

737

30,6

warmińsko‑mazurskie

42,0

48,2

33,1

251

555

30,3

wielkopolskie

46,3

52,1

33,5

277

699

36,0

zachodniopomorskie

50,2

59,6

42,4

309

726

37,5

Źródło: GUS

i72Rpr5V2P_d5e437

4. Uprawa pozostałych roślin (niezbożowych)

Poza zbożami duże znaczenie w naszym rolnictwie mają ziemniaki, buraki cukrowe, rzepak oraz warzywa i owoce.
Uprawa ziemniakówburaków cukrowych jest ściśle związana z jakością gleb. Ziemniaki, podobnie jak żyto, mogą rosnąć na słabych glebach, natomiast buraki cukrowe, podobnie jak pszenica, potrzebują lepszej ziemi. Toteż ziemniaki często rosną na tych samych obszarach co żyto, a buraki cukrowe tam gdzie pszenica. Wśród rolników przyjęło się nawet określać jakość gleb w powiązaniu z tymi właśnie uprawami – często mówi się o dobrych glebach pszenno‑buraczanych i słabych glebach żytnio‑ziemniaczanych. Poniższe i powyższe mapy potwierdzają powiązania przestrzenne między tymi uprawami.

RCTShyX7LSXxe1
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 8

Korzystając z map powyżej, wymień główne regiony uprawy buraków cukrowych i ziemniaków w Polsce. Czy jest wśród nich twoje województwo? Odpowiedź uzasadnij.

Rzepakrzepik to praktycznie jedyne rośliny oleiste uprawiane u nas na skalę przemysłową. Wymagają one raczej dobrych gleb, choć mogą też rosnąć na słabszych przy odpowiednim nawożeniu. Uprawia się je głównie na północy i zachodzie Polski, m.in. na Kujawach i Opolszczyźnie, gdzie powstały duże zakłady przemysłu tłuszczowego (Kruszwica, Brzeg).
Jedyne w Polsce rośliny włókniste – lenkonopie – w niewielkich ilościach uprawiane są głównie na Podlasiu, Mazurach i Pomorzu.
Rośliny wykorzystywane do produkcji używek – tytoń do papierosów, chmiel do piwa – uprawia się przede wszystkim na Lubelszczyźnie; dotyczy to zwłaszcza chmielu, bo tytoń spotkać można też w wielu innych regionach Polski.
Warzywaowoce rosną w całym kraju – zarówno w małych ogródkach działkowych czy przydomowych, jak i w dużych plantacjach czy sadach. Większy udział tych upraw występuje w pobliżu miast, które stanowią duży rynek zbytu dla świeżych warzyw i owoców – są one spożywane bezpośrednio przez ludzi, a także trafiają do zakładów przetwórstwa owocowo‑warzywnego.
Warto wiedzieć, że Polska zalicza się do ścisłej światowej czołówki w zbiorach jabłek, truskawek i porzeczek.

Polecenie 9

Korzystając z danych dotyczących zbiorów (tabela 3) i plonów (tabela 2) wybranych upraw, scharakteryzuj produkcję roślinną w swoim województwie na tle całego kraju.

Zbiory głównych ziemiopłodów w województwach w 2014 roku [tys. ton]

Województwa

Zboża

Ziemniaki

Buraki cukrowe

Rzepak i rzepik

ogółem

pszenica

żyto

P O L S K A

31 945,4

11 628,7

2 792,6

7 424,7

13 488,9

3275,8

dolnośląskie

2 767,6

1 488,7

90,8

436,3

1 302,4

436,0

kujawsko‑pomorskie

2 863,0

1 151,0

174,3

364,7

2 317,8

403,5

lubelskie

3 142,3

1 282,9

161,9

548,5

2 101,7

209,7

lubuskie

939,6

313,2

122,7

93,8

119,7

133,3

łódzkie

2 172,2

486,9

367,0

1 005,5

389,8

72,9

małopolskie

860,6

350,4

21,9

589,4

82,4

28,2

mazowieckie

2 962,2

658,6

413,7

806,2

745,9

124,3

opolskie

1 922,1

985,2

40,1

236,3

1 149,5

301,5

podkarpackie

907,0

369,9

37,9

729,1

269,4

59,1

podlaskie

1 464,1

167,4

117,2

228,1

0,0

33,8

pomorskie

1 722,0

868,1

173,1

517,1

610,9

303,4

śląskie

916,0

331,8

71,9

218,3

146,6

70,4

świętokrzyskie

826,2

296,6

48,4

408,3

296,1

26,2

warmińsko‑mazurskie

1 577,1

700,0

91,3

143,7

171,5

230,4

wielkopolskie

5 078,4

1 278,3

611,6

862,0

2 962,0

427,6

zachodniopomorskie

1 825,0

899,7

248,7

237,4

818,0

415,6

Źródło: GUS

i72Rpr5V2P_d5e499

Podsumowanie

  • Z roślin uprawnych największe znaczenie żywieniowe mają zboża – w Polsce jest to pszenica, jęczmień, pszenżyto, kukurydza, żyto, owies, gryka.

  • Poza zbożami ważne w naszym rolnictwie są ziemniaki, buraki cukrowe, rzepak oleisty oraz warzywa i owoce.

  • Pszenica i buraki cukrowe dają wysokie plony tylko na dobrych glebach, np. na Nizinie Śląskiej i Szczecińskiej, na Kujawach i Żuławach oraz na Wyżynie Lubelskiej.

  • Ziemniaki, żyto i owies mogą rosnąć na słabszych glebach, dlatego najwięcej tych upraw występuje na nizinach środkowopolskich oraz w górach.

  • Polska zalicza się do światowej czołówki w zbiorach pszenżyta, żyta, owsa, jabłek i truskawek.

Praca domowa
Polecenie 10.1

Uzupełnij tabelkę.

Rośliny uprawne w Polsce

Ważniejsze rośliny uprawne w Polsce

Główne obszary uprawy

Wymagana jakość gleby

pszenica

Polecenie 10.2

Na podstawie danych dotyczących plonów pszenicy i żyta w województwach (tabela 2) stwórz dwie mapy – kartogramy. Następnie porównaj wysokości tych plonów, także w ujęciu przestrzennym. Wyjaśnij przyczyny występujących różnic.

R11W0tiP3WDVW1
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY 3.0.
i72Rpr5V2P_d5e577

Słowniczek

plony
plony

miara wydajności produkcji roślinnej wyrażająca wielkość zbiorów z danej powierzchni użytków rolnych; najczęściej podawana jest w decytonach z 1 hektara (dt/ha), gdzie decytona to 1/10 część tony, czyli 100 kg (dawniej kwintal)

zbiory
zbiory

wielkość produkcji roślinnej z całej powierzchni uprawy

i72Rpr5V2P_d5e638

Zadania

Ćwiczenie 1
R5fT8VT4NkOAh1
zadanie interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
RbH05uoMANOKA1
zadanie interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
REKFa57ROWoFG1
zadanie interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
RdTmUgowtPTnf1
zadanie interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
R1KptZ58r9zrI1
zadanie interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6
R4yKGNKBPpWWH1
zadanie interaktywne
Źródło: Robert Wers, licencja: CC BY 3.0.