Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
Rp3eOZ23ltrG511
Źródło: a. nn., licencja: CC BY 3.0.

Wprowadzenie

Ziemia obiecanaWładysław Reymont
Władysław Reymont Ziemia obiecana

Łódź się budziła.

Pierwszy wrzaskliwy świst fabryczny rozdarł ciszę wczesnego poranku, a za nim we wszystkich stronach miasta zaczęły się zrywać coraz zgiełkliwiej inne i darły się chrapliwymi niesfornymi głosami, niby chór potwornych kogutów piejących metalowymi gardzielami hasło do pracy.

Olbrzymie fabryki, których długie, czarne cielska i wysmukłe szyje – kominy, majaczyły w nocy, w mgle i w deszczu – budziły się z wolna, buchały płomieniami ognisk, oddychały kłębami dymów, zaczynały żyć i poruszać się w ciemnościach, jakie jeszcze zalegały ziemię.

Deszcz drobny, marcowy deszcz pomieszany ze śniegiem padał wciąż i rozwłóczył nad Łodzią ciężki, lepki tuman; bębnił w blaszane dachy i spływał z nich prosto na trotuary, na ulice czarne i pełne grząskiego błota, na nagie drzewa przytulone do długich murów, drżące ze zimna, targane wiatrem, co zrywał się gdzieś z pól przemiękłych i przewalał się ciężko błotnistymi ulicami miasta, wstrząsał parkanami, próbował dachów i opadał w błoto i szumiał między gałęziami drzew i bił nimi w szyby niskiego, parterowego domu, w którym nagle zabłysło światło.

Borowiecki się obudził, zapalił świecę i równocześnie budzik zaczął dzwonić gwałtownie, wskazując piątą.

j0000008NNB6v32_00000_BIB_001Władysław Reymont, Ziemia obiecana.
Ćwiczenie 1
R1XRvy6fgK4l91
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Zadanie na rozgrzewkę

1
Ćwiczenie 2
RoIoVzbDl5Xpa1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000008NNB6v32_0000000N

Oferty pracy

Produkcja fabryczna dotarła także na ziemie polskie. Stało się to trochę później niż w Europie Zachodniej – zwłaszcza w Anglii, Niemczech czy we Francji. Ale także tutaj zaczęły powstawać wielkie fabryki, kopalnie i huty. Otwierano także rafineriej0000008NNB6v32_000tp001rafinerie, czyli zakłady przetwarzające ropę naftową – jedne z pierwszych na świecie.

Rq8bfRPEBQMhH1
Gospodarka i przemysł na ziemiach polskich w drugiej połowie XIX wieku. Obszary Górnego Śląska i Mazur oraz Śląska Cieszyńskiego nie wchodziły w skład przedrozbiorowej Rzeczypospolitej lecz zamieszkiwała je ludność w znacznej części poczuwająca się do polskości.
Źródło: Krystian Chariza i zespół.
1
Ćwiczenie 3
RbYUoDWYAGFxV1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 1

Zdredaguj podobne ogłoszenie o pracę dla wybranego zakładu pracy z Warszawy.

Polecenie 2

O czym nie mówią takie ogłoszenia? W jaki sposób można się było dowiedzieć, jak naprawdę wygląda praca w danej fabryce?

j0000008NNB6v32_000tp001
j0000008NNB6v32_00000017

Nowe miasta i ośrodki przemysłowe

Łódź, o której pisał Władysław Reymont, jeszcze na początku XIX wieku była wioską, a pod koniec stulecia stała się sporym miastem, a więc się zurbanizowałaj0000008NNB6v32_000tp002zurbanizowała.

W tabeli zawarte są dane pokazujące wzrost liczby ludności w Łodzi.

Rok

Liczba ludności

1810

514

1815

799

1821

1855

1830

4343

1850

15 764

1857

27 890

1860

32 639

1865

40 121

1872

100 000

1886

232 000

1897

283 206

1900

314 020

Polecenie 3

Ile razy więcej mieszkańców liczyła Łódź w roku 1900 niż w 1810?

uzupełnij treść

Przyrost ludności następował głównie dzięki temu, że do Łodzi przybywali nowi mieszkańcy, przede wszystkim ze wsi – nie zaś dlatego, że rodziło się więcej dzieci. Takie przemieszczanie się ludności z miejsca na miejsce nazywamy migracjamij0000008NNB6v32_000tp003migracjami . Oto niektóre czynniki, które mogły przyczynić się do wzrostu liczby ludności Łodzi:
– postęp medycyny i wydłużenie życia,
– rozwój budownictwa w mieście (wyższe domy, mogące pomieścić więcej mieszkańców),
– łatwość znalezienia pracy,
– ciekawsze życie w mieście niż na wsi.

Polecenie 4

Który z podanych czynników uważasz za najważniejszy? Dlaczego?

Polecenie 5

Porównaj swój wykres z zadania 3 z wykresem liczby ludności Chicago w XIX wieku. Jakie widzisz podobieństwa? A jakie różnice?

R9kZ7OaJbJ1VY
Liczby ludności Chicago w XIX i XX wieku.
Pentawing, Liczby ludności Chicago w XIX i XX wieku., licencja: CC BY-SA 3.0
j0000008NNB6v32_000tp002
j0000008NNB6v32_000tp003
j0000008NNB6v32_00000037

Zabory

W XIX wieku ziemie polskie nie tworzyły samodzielnego państwa, lecz znajdowały się pod zaborami. Polityka zaborców miała wpływ na to, jaki przemysł się rozwijał. Widać to dobrze na mapie.

Rq8bfRPEBQMhH1
Gospodarka i przemysł na ziemiach polskich w drugiej połowie XIX wieku. Obszary Górnego Śląska i Mazur oraz Śląska Cieszyńskiego nie wchodziły w skład przedrozbiorowej Rzeczypospolitej lecz zamieszkiwała je ludność w znacznej części poczuwająca się do polskości.
Źródło: Krystian Chariza i zespół.
Ćwiczenie 4
R1cDtydkmJrMo1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 6

Czym można uzasadnić to, że w pewnych miejscach rozwijała się jedna gałąź przemysłu, a w innych – druga?

j0000008NNB6v32_0000003N

Podsumowanie

Co wiem?

Ziemie polskie w XIX wieku zostały poddane procesowi uprzemysłowienia, czyli industrializacji – tak jak Europa Zachodnia. Nie przybrał on aż tak wielkich rozmiarów, jak na przykład w niektórych rejonach Anglii czy Niemiec. Zmienił jednak życie ludzi i przekształcił krajobraz. Był szczególnie zauważalny w takich miastach, jak Warszawa, Poznań, Łódź, a także w ośrodkach górnictwa i hutnictwa na Śląsku. W zaborze austriackim pojawiły się jedne z pierwszych na świecie zakłady przemysłu naftowego.

Co potrafię?
  • Odczytać informacje z mapy.

  • Zredagować ofertę pracy.

R13EHxKyTsDr91
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Zapamiętaj!

W ciągu XIX wieku Łódź z wioski przekształciła się w duże miasto przemysłowe. Co dzięki temu zyskała, a co bezpowrotnie straciła?