Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
RxmZ0cR8TELb01

Wynajduj określenia i rozwijaj zdania

zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Czytając książkę albo gazetę, łatwo zauważyć, że zdania nie są równe. Nawet te z jednym orzeczeniem mogą być proste i krótkie, ale mogą być też długie i skomplikowane. Jak tworzyć takie zdania? Dzięki określeniom!

1
Ćwiczenie 1
RMJKj0LB53iP11
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
tbQaCZ7mh9_00000009
1
Ćwiczenie 2
Rcs3AnRPAOhOp1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
tbQaCZ7mh9_0000000D
Ćwiczenie 3

Rozwiń zdanie, odpowiadając na trzy pytania. Następnie zapisz tutaj lub w zeszycie stworzone przez siebie nowe zdanie rozwinięte.

Pojawiła się tęcza.

  • Kiedy pojawiła się tęcza?

  • Gdzie się pojawiła?

  • Jaka była tęcza?

uzupełnij treść
tbQaCZ7mh9_0000000S

Związki w zdaniach

Orzeczenie i podmiot tworzą główny związek (najważniejszy) w zdaniu.

Pozostałe wyrazy w zdaniu tworzą związki poboczne.

Zdania rozwinięte, w których występują związki poboczne, zawierają znacznie więcej informacji niż zdania nierozwinięte.

Zdanie nierozwinięte

Zdanie rozwinięte

Przykład

Zegarek tyka.

Zegarek kieszonkowy mojego dziadka głośno tyka.

Związek główny

zegarek (podmiot) co robi? tyka (orzeczenie)

zegarek (podmiot) co robi? tyka (orzeczenie)

Związki poboczne

Brak

zegarek jaki? kieszonkowy
zegarek czyj? dziadka
dziadka czyjego? mojego
tyka jak? głośno

Wyrazy w związkach nie są równorzędne, mniej ważny określa ważniejszy.
Nadrzędny jest ten wyraz, którym pytamy (czyj zegarek?), a podrzędny ten, którym odpowiadamy (dziadka).

tbQaCZ7mh9_00000022
Ćwiczenie 4

W podanych zdaniach zaznacz podmioty kolorem żółtym i orzeczenia kolorem niebieskim.

Czarnowłosa dziewczynka otworzyła walizkę wypełnioną złotymi monetami.

Szalony naukowiec wynalazł maszynę do przenoszenia ludzi w czasie.

Tutaj lub w zeszycie wypisz z tych zdań wszystkie związki, zaczynając od związku głównego. Jako pierwsze notuj wyrazy nadrzędne. Następnie zapisz pytania, na które odpowiadają wyrazy podrzędne.

uzupełnij treść
tbQaCZ7mh9_0000002C
Ćwiczenie 5

Rozwiń podane zdania, dopisując dowolne określenia odpowiadające na pytania. Zapisz zdania rozwinięte tutaj lub w zeszycie.

(Jaki?) naukowiec czekał (od kiedy?) (na co?).

(Gdzie?) stał (jak?) (jaki?) wynalazek (czyj?).

uzupełnij treść
tbQaCZ7mh9_0000002O
Ćwiczenie 6

Skróć podane zdania rozwinięte, wyrzucając zbędne określenia. Zapisz tutaj lub w zeszycie powstałe zdania nierozwinięte. Postaraj się, żeby były jak najkrótsze.

  1. Pewien młody Chińczyk w trakcie eksperymentów z wodą i lustrem odkrył peryskop.

  2. Przed wynalezieniem elektryczności sypialnie oświetlały lampki łojowe.

  3. Internet radykalnie zmienił przyzwyczajenia komunikacyjne współczesnych ludzi.

  4. W 1886 roku Carl Benz opatentował pierwszy na świecie automobil.

  5. Rytmiczny ruch fotela na biegunach działa uspokajająco na ludzki organizm.

uzupełnij treść
Ćwiczenie 7

Przyjrzyjcie się uważnie skróconym zdaniom z poprzedniego ćwiczenia. Jakich informacji teraz brakuje? Zadajcie pytania do wyrazów, które usunęliście.

tbQaCZ7mh9_00000038
Ćwiczenie 8

Który z wynalazków z wcześniejszego ćwiczenia uważacie za najważniejszy dla was i dla ludzkości? Porozmawiajcie o tym w klasie.
Poszukajcie ciekawostek o innych ważnych wynalazkach. Ułóżcie o nich kilka zdań rozwiniętych. Zapiszcie je tutaj lub w zeszytach.

uzupełnij treść