Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
R1A5rnUwZGgab

Mieszko I – początki państwa polskiego

Zaprowadzenie chrześcijaństwa
Jan Matejko, Zaprowadzenie chrześcijaństwa, 1889, olej na desce, Zamek Królewski w Warszawie, domena publiczna

Polanie

O początkach państwa polskiego wiemy mało, ponieważ do naszych czasów przetrwało niewiele źródeł historycznych. Naukowcy ustalili, że w IX wieku tereny dzisiejszych ziem polskich zamieszkiwały plemiona słowiańskie. Każde z nich zajmowało określone terytorium. Jednym z najsilniejszych plemion okazali się Polanie, którzy mieli swoje siedziby w Wielkopolsce. W X wieku podbili oni sąsiednie terytoria i zorganizowali państwo. Od nazwy ich plemienia pochodzi nazwa Polska (w języku łacińskim – Polonia). Najważniejszym grodem Polan było Gniezno, stąd określenie państwo gnieźnieńskie. Pierwszym historycznym władcą w państwie gnieźnieńskim był książę Mieszko I, według legendy potomek Piasta.

Gród
Definicja: Gród

Osada otoczona wałem obronnym.

Plemię
Definicja: Plemię

Wspólnota, która powstała z połączenia sąsiednich rodów.

Państwo Mieszka I

W skład państwa Mieszka I wchodziły ziemie Polan w Wielkopolsce (z głównymi ośrodkami w Gnieźnie, Poznaniu, Gieczu, na Ostrowie Lednickim), a także Mazowsze i Pomorze Wschodnie. Później Mieszko przyłączył Pomorze Zachodnie, Śląsk i ziemię Wiślan w Małopolsce.

Polecenie 1
  • Odczytaj nazwę rzeki, która przepływa przez tereny zasiedlone przez Polan.

  • Wymień nazwy plemion, których terytoria weszły w skład państwa Mieszka I.

  • Wskaż na mapie najważniejsze grody znajdujące się na obszarze państwa Mieszka I.

  • Odszukaj i wskaż siedzibę pierwszego biskupstwa na ziemiach polskich.

  • Odczytaj z mapy nazwę największego grodu Wiślan.

  • Porównaj granice państwa gnieźnieńskiego z granicami współczesnej Polski. Określ podobieństwa i różnice granic obu państw.

  • Policz, z iloma sąsiadami Polska graniczyła dawniej, a z iloma graniczy dziś.

Kiedy to było?

RxCgjTwrjDOBN11
Oś czasu Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o..
Contentplus.pl sp. z o.o.,
tp8TmltJaj_0000001T

Chrzest Mieszka I

Gdy w X wieku większość państw europejskich – a wśród nich również Czechy – była chrześcijańska, książę Mieszko i jego poddani wciąż czcili wielu słowiańskich bogów. Jedną z najważniejszych decyzji, które wówczas podjął Mieszko, było wprowadzenie nowej religii – chrześcijaństwa. W tym celu poślubił czeską księżniczkę Dobrawę i za pośrednictwem jej kraju w 966 roku przyjął chrzest. Tym samym książę zrównał się z innymi władcami Europy, którzy przed nim zdecydowali się na takie posunięcie. W Poznaniu ustanowiono pierwsze biskupstwo. Na dwór Mieszka przybyli duchowni i zakonnicy, którzy umieli czytać i pisać po łacinie – w języku, którym posługiwała się chrześcijańska Europa. Prowadzili korespondencję z innymi dworami, spisywali dokumenty, kroniki i roczniki. Zaczęto także budować pierwsze kościoły i klasztory.

Polecenie 2

Przypatrz się uważnie wizerunkom Mieszka I i Dobrawy, namalowanym przez Jana Matejkę w XIX wieku. Napisz, na co malarz chciał zwrócić szczególną uwagę oglądających? Dlaczego?

uzupełnij treść
Rp1h8be3VVJXe1
Mieszko I i Dobrawa
Jan Matejko, Mieszko I i Dobrawa, 1890–1892, rysunek ołówkiem, domena publiczna
tp8TmltJaj_00000027

Drużyna książęca

RKRLnZ2L18DQm1
Tak wyglądali wojowie z drużyny pierwszych Piastów – Mieszka I i Bolesława Chrobrego Tak wyglądali wojowie z drużyny pierwszych Piastów – Mieszka I i Bolesława Chrobrego Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., Dariusz Bufnal, licencja: CC BY 3.0.
Tak wyglądali wojowie z drużyny pierwszych Piastów – Mieszka I i Bolesława Chrobrego
Contentplus.pl sp. z o.o., Dariusz Bufnal, licencja: CC BY 3.0

W czasie swojego panowania Mieszko I toczył wiele wojen. Podbijał okoliczne plemiona słowiańskie i walczył z sąsiednimi państwami – Niemcami, Czechami i Rusią. Sukcesy odnosił dzięki licznej i silnej drużynie, która była podstawową siłą zbrojną państwa. To na jej czele książę wyruszał na wojnę. Drużyna towarzyszyła mu w czasie objazdów po kraju i pomagała w obronie grodów. Władca opłacał swoich wojów i dbał o ich rodziny. W razie najazdu wroga książę powoływał do obrony wszystkich wolnych mężczyzn.

Ćwiczenie 1
RNmbpEcNMzgC91
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ciekawostka

Dzięki odkryciom archeologicznym wiadomo dzisiaj, że w drużynie księcia byli wojownicy pochodzenia normańskiego. Wywodzili się ze Skandynawii i stamtąd wyprawiali się do niemal wszystkich zakątków Europy. Ci, którzy dotarli do Europy Zachodniej, zwani byli wikingami.

RSXNciOQOLMC6
Wikingowie przybywają do osady słowiańskiej
domena publiczna
tp8TmltJaj_0000002T

W kraju Mieszka I

Zapoznaj się z opisem kraju Mieszka I, który sporządził żydowski kupiec z Hiszpanii, Ibrahim Ibn Jakub, podczas swojej podróży po Europie.

Relacja Ibrahima Ibn Jakuba z podróży do krajów słowiańskichIbrahim Ibn Jakub
Ibrahim Ibn Jakub Relacja Ibrahima Ibn Jakuba z podróży do krajów słowiańskich

A co się tyczy kraju Mieszka, to jest on najrozleglejszy z krajów słowiańskich. Obfituje w żywność, mięso, miód i pola uprawne. Pobierane przez Mieszka podatki stanowią odważniki handlowe. Idą na żołd jego mężów. Ma on trzy tysiące pancernych podzielonych na oddziały, a setka ich znaczy tyle, co dziesięć secin innych wojowników. Daje on tym mężom odzież, konie, broń i wszystko, czego tylko potrzebują. A gdy jednemu z nich urodzi się dziecko, Mieszko każe mu wypłacać żołd od chwili urodzenia, czy będzie płci męskiej, czy żeńskiej.

tp8TmltJaj_00000_BIB_001Ibrahim Ibn Jakub, Relacja Ibrahima Ibn Jakuba z podróży do krajów słowiańskich, [w:] , Monumenta Poloniae Historica, seria II, t. I, tłum. Tadeusz Kowalski, Kraków 1946, s. 50.
R1AHtPryytZJw
Fragment relacji Ibrahima Ibn Jakuba z podróży do krajów słowiańskich czyta Krzysztof Kulesza Fragment relacji Ibrahima Ibn Jakuba z podróży do krajów słowiańskich czyta Krzysztof Kulesza Źródło: Scholaris.pl.
Ćwiczenie 2
RPxvYZEvpPu7z1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
tp8TmltJaj_00000038

Grody

Na zdobytych terenach Mieszko stawiał grody. Były to osady obronne. Budowano je w trudno dostępnych miejscach: na bagnach, na wzniesieniach lub brzegach jezior. Grody otaczano potężnymi wałami usypanymi z ziemi i kamieni, a także palisadą, czyli ogrodzeniem z zaostrzonych bali. Ponadto osady te często otaczano fosą.
W ważniejszych grodach znajdowały się rezydencje książęce, w których mieszkał władca z rodziną. Tam także stacjonowali książęcy wojowie. Z kolei na podgrodziu mieszkali kupcy i rzemieślnicy, pracujący na potrzeby księcia i mieszkańców grodu.

RW0TeIg0Y4IYs1
Rekonstrukcja słowiańskiego grodu w Groß Raden (Niemcy)
domena publiczna

Jak mieszkał Mieszko I?

R105KonhmM9Gj1
Materiał dodatkowy: Jak mieszkał Mieszko I? Materiał dodatkowy: Jak mieszkał Mieszko I? Źródło: Ośrodek Rozwoju Edukacji, licencja: CC BY 3.0.
tp8TmltJaj_0000003S

Podsumowanie

1
Ćwiczenie 3
R16X29vUUx4OL1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Polecenia

  1. Wytłumacz pochodzenie nazwy „Polska”.

  2. Powiedz, kiedy i dlaczego Mieszko I przyjął chrzest.

  3. Wyjaśnij, jakie zadania miała drużyna książęca.

  4. Opowiedz, jaką rolę spełniały grody i na czym polegał ich obronny charakter.