Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
R1L4CC2TujXtI1
okladka Źródło: pixabay, licencja: CC 0.

Globalizacja. Dysproporcje rozwojowe współczesnego świata

pixabay, licencja: CC 0
Globalna wioska?
Globalna wioska?

Pierwszy raz tego sformułowania użył Hubert Marshall McLuhan (wym. Marszal MacLuan) w swojej książce Galaktyka Gutenberga. Nazywając świat globalną wioską, porównał go do zwykłej wioski, w której ludzie żyjąc w niedalekiej odległości, są sobie bliscy, dzielą się wzajemnie swoimi radościami i smutkami.

Ćwiczenie 1

Po przeczytaniu zamieszczonego tekstu źródłowego wykonajcie zadania, pracując w parach.

  • Odwołując się do własnego doświadczenia, podajcie przykłady potwierdzające tezę postawioną przez Huberta Marshalla McLuhana.

  • Wypiszcie procesy, które doprowadziły do przekształcenia świata w globalną wioskę.

Zastanówcie się, czy funkcjonowanie w globalnej wiosce oznacza rzeczywiste zbliżenie, czy izolowanie ludzi. Przeprowadźcie krótką dyskusję w klasie.

tWGsiK3Fd2_0000000N

Globalizacja. Dysproporcje rozwojowe współczesnego świata

R1ZD8tMzzlabj1
Slums zbudowany na bagnach.
Jonathan McIntosh, Slums zbudowany na bagnach. , licencja: CC BY 2.0
Co potrafię?
  • przedstawić źródła konfliktów na świecie;

  • wyjaśnić, czym jest społeczność międzynarodowa;

  • określić, czym zajmują się najważniejsze organizacje międzynarodowe.

Nauczysz się
  • wyjaśniać, na czym polega zjawisko globalizacji;

  • dostrzegać przejawy dysproporcji rozwojowych we współczesnym świecie;

  • wskazywać różnice między państwami globalnego Południa a globalnej Północy.

tWGsiK3Fd2_0000001D

Gospodarczy wymiar globalizacji

Globalizacja
Definicja: Globalizacja

Procesy prowadzące do współzależności i łączenia się państw, społeczeństw i kultur. Termin ten odnosi się zarówno do zjawisk politycznych, gospodarczych, jak i społecznych.

Globalizacja oznacza likwidowanie ograniczeń w handlu. W konsekwencji towary pochodzące z różnych państw mogą pojawiać się na bardzo odległych rynkach. Dzięki likwidacji barier w handlu międzynarodowym firmy z różnych kontynentów i krajów konkurują na poszczególnych rynkach. Duże przedsiębiorstwa (korporacje) działają w wielu państwach i na różnych kontynentach.

Rn7gbBsLg4olK1
Skąd się biorą smartfony?
Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0
Ćwiczenie 2
  • Wybierzcie pięć przedmiotów, które zabraliście dzisiaj ze sobą do szkoły. Czy potraficie określić, w jakim państwie zostały wyprodukowane? Poszukajcie informacji na ten temat.

  • Czas wielkich zakupów. Sprawdźcie, które z produktów nabytych przez waszą rodzinę w supermarkecie (lub innym sklepie spożywczo‑przemysłowym) zostały wyprodukowane w Polsce.

tWGsiK3Fd2_0000001X

Polityczny wymiar globalizacji

Globalizacja doprowadziła do powstania organizacji międzynarodowych o charakterze gospodarczym i finansowym, które istotnie oddziałują na gospodarkę światową. Do najważniejszych z nich zaliczamy: Światową Organizację Handlu (ang. World Trade Organization, WTO) czy Międzynarodowy Fundusz Walutowy (ang. International Monetary Found, IMF).

Globalizacja wzmacnia także procesy integracji gospodarczej i politycznej. Państwa, aby móc konkurować na rynkach światowych, jednoczą się w ugrupowania integracyjne. Zjawisko to obserwujemy na wszystkich kontynentach. Jedną z takich organizacji jest Unia Europejska.

Integracja
Definicja: Integracja

Proces łączenia [scalania].

Społeczno‑kulturowy wymiar globalizacji

GLOBALNA WIOSKA

Globalna wioska to pojęcie związane z rozwojem środków masowego przekazu i komunikacji. W konsekwencji tego rozwoju mnóstwo informacje dotyczących różnych zjawisk, osób i wydarzeń dociera do nas bardzo szybko. Życie jednostek i społeczeństw niegdyś odizolowanych od siebie nabrało przyspieszenia, a  przestrzeń się zmniejszyła. Dzisiaj na bieżąco w internecie czy telewizji śledzimy wydarzenia z drugiego końca świata. Dlatego uważa się, że w dobie globalizacji nastąpiło skurczenie się czasu i przestrzeni.

WESTERNIZACJA/AMERYKANIZACJA KULTURY

Dzięki wykorzystywaniu środków masowego przekazu i różnych form komunikacji następuje szybkie rozprzestrzenianie się określonych wzorców kulturowych związanych z cywilizacją zachodnią (tzw. westernizacja) lub tylko Stanami Zjednoczonymi (tzw. amerykanizacja). Ważnymi elementami tych zjawisk są: film, muzyka czy telewizja.

KONSUMPCJONIZM

Propagowanie przez korporacje określonych stylów życia i konkretnych produktów sprawia, że rozprzestrzenia się konsumpcjonizm, czyli postawa charakteryzująca się dążeniem do zdobywania jak największej ilości dóbr i usług.

Jakie sa skutki globalizacji?

Globalizacja, jak niemal każde zjawisko, wywołuje wiele konsekwencji. Część z nich wpływa na nasze życie pozytywnie, część natomiast niesie ze sobą zagrożenia.

RmXpsJvNt1aJ31
tWGsiK3Fd2_0000002O

Dysproporcje rozwojowe największym dramatem XXI wieku?

RPWXbK2zZUTrA1
Dysproporcje rozwojowe (bieda)
pixabay, Dysproporcje rozwojowe (bieda), licencja: CC 0
Dysproporcje rozwojowe
Definicja: Dysproporcje rozwojowe

Dystans między poziomem rozwoju poszczególnych państw i grup państw. Od wielu lat dysproporcje te się pogłębiają.

Przyczyny dysproporcji rozwojowych występujące w państwach rozwijających się

wysoki przyrost naturalny

niekonsekwentna polityka gospodarcza

kolonializm

nepotyzm, korupcja

duże środki przeznaczane na zbrojenia

konflikty zbrojne (wewnętrzne i międzynarodowe)

klęski żywiołowe

Różnice rozwojowe są tak duże, że państwa należące do najbardziej uprzemysłowionych krajów świata, mające ok. 13% populacji świata, wytwarzają prawie 70% światowego produktu krajowego brutto (PKB). Na blisko 20% ludności zamieszkałej w krajach rozwiniętych przypada ok. 87% światowego PKB.

PKB
Definicja: PKB

Produkt krajowy brutto jest jednym z podstawowych mierników zamożności państwa. Jest to łączna wartość dóbr i usług wytworzonych w danym kraju w konkretnym roku.

tWGsiK3Fd2_0000003X

Państwa globalnej Północy i globalnego Południa

Dysproporcje rozwojowe spowodowały podział państw na dwie grupy: państwa rozwijające się i państwa rozwinięte. Są one wyodrębnione głównie na podstawie kryteriów ekonomicznych i społecznych. Grupa państw rozwijających się nazywana jest także Trzecim Światem, państwami słabo rozwiniętymi lub państwami globalnego Południa. W praktyce nie ma jasno określonych norm wskazujących, które państwa zaliczamy do tej grupy. Dlatego rankingi tworzone przez organizacje międzynarodowe różnią się między sobą.

tWGsiK3Fd2_00000048

Państwa globalnego Południa

Grupę państw globalnego Południa stanowi ok. 150 krajów, położonych głównie w Afryce, Azji, Ameryce Łacińskiej i Oceanii, które charakteryzują się:

  • niskim poziomem życia, mierzonym dochodem narodowym na jednego mieszkańca,

  • dominującą rolą rolnictwa w gospodarce,

  • niskim stopniem unowocześnienia gospodarki,

  • niewielką rolą usług i sprzedaży zagranicznej,

  • przeznaczaniem niewielkich środków na badania naukowe i rozwój,

  • niskim poziomem edukacji,

  • trudnościami z dostępem do opieki medycznej,

  • wysoką śmiertelnością niemowląt, krótką długością życia obywateli.

Niektóre państwa mimo spełnienia kryterium odpowiednio wysokiego dochodu narodowego na jednego mieszkańca zaliczymy do grupy państw rozwijających się. Przyczyną jest nierównomierna dystrybucja dochodu narodowego. Przykładem mogą tu być kraje eksportujące ropę naftową (np. Arabia Saudyjska, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Libia), w których dochody właścicieli firm eksploatujących i eksportujących ropę naftową są bardzo wysokie, a  reszty mieszkańców niskie.

R1QIwnV1bjwF71
Ulica w Ugandzie
Simisa, Ulica w Ugandzie, licencja: CC BY-SA 3.0

Państwa globalnej Północy

Grupa państw globalnej Północy charakteryzuje się dużymi wskaźnikami ekonomiczno‑społecznymi i znacznym standardem życia społecznego (wysoką jakością życia). W zależności od przyjętych kryteriów do grupy państw rozwiniętych zalicza się od 40 do ponad 60 krajów. Praktycznie we wszystkich rankingach uwzgędnia się w tej grupie państwa członkowskie Unii Europejskiej, w tym Polskę.

R8ri4JQjj2ycr1
Ulica we Francji
Myrabella, Ulica we Francji, licencja: CC BY-SA 3.0
tWGsiK3Fd2_0000005A

Jak zlikwidować dysproporcje rozwojowe?

W latach 60. XX wieku niektóre kraje rozwijające się zaczęły pokonywać lukę rozwojową, stając się tzw. państwami nowo uprzemysłowionymi. Po ok. 20 latach dołączyły do nich kolejne kraje. Obecnie do grupy państw nowo uprzemysłowionych zaliczamy: Argentynę, Brazylię, Chiny, Meksyk, Republikę Południowej Afryki, Turcję, Tajlandię, Indie, Malezję, Filipiny, Indonezję, Hongkong, Koreę Południową, Singapur, Tajwan. Cechuje je bardzo dynamiczny wzrost gospodarczy, rozwój przemysłów zaawansowanych technologii, wzrost eksportu, duże zasoby taniej siły roboczej.

Negatywne konsekwencje dysproporcji rozwojowych sprawiają, że społeczność międzynarodowa podejmuje wiele działań, których celem jest zmniejszenie dysproporcji rozwojowych między państwami. Wśród organizacji, które udzielają pomocy krajom rozwijającym się, możemy wymienić: Unię Europejską (UE) oraz Organizację Narodów Zjednoczonych (ONZ). Do wspomnianych form pomocy zaliczamy: niskooprocentowane kredyty i pożyczki, wsparcie techniczne, przekazywanie technologii, umarzanie zadłużenia, organizowanie programów szkoleniowych, wspomaganie w tworzeniu infrastruktury, czyli dróg, kolei, wodociągów, szpitali.

ONZ w walce z dysproporcjami rozwojowymi

Przykładem organizacji, która szczególnie aktywnie działa na rzecz wyrównywania dysproporcji rozwojowych między państwami globalnego Południa i Północy, jest Organizacja Narodów Zjednoczonych. W 2000 r. państwa w niej skupione zobowiązały się do osiągnięcia do 2015 r. tzw. Milenijnych Celów Rozwoju. Ich zrealizowanie zmniejszyłoby w znacznym stopniu dysproporcje rozwojowe, zlikwidowałoby ubóstwo i nierówność. Mimo wysiłków społeczności międzynarodowej już dziś wiadomo, że celów tych nie uda się osiągnąć w wyznaczonym terminie.

Milenijne Cele Rozwoju

  • likwidacja skrajnego ubóstwa i głodu;

  • powszechne nauczanie na poziomie podstawowym;

  • promocja równouprawnienia kobiet i mężczyzn;

  • zmniejszenie wskaźnika umieralności dzieci;

  • poprawa stanu zdrowia kobiet ciężarnych;

  • zwalczanie AIDS, malarii i innych chorób;

  • zapewnienie stanu równowagi ekologicznej środowiska;

  • globalne partnerstwo dla rozwoju.

RBdeFzs949VBc1
Głód i niedożywienie na świecie 
Krystian Chariza i zespół, licencja: CC BY-SA 3.0
tWGsiK3Fd2_00000066

Podsumowanie

Czy ja też mogę pomóc?

R1KfTqpTidy1a

Likwidacja dysproporcji rozwojowych między państwami globalnej Północy i Południa stanowi jedno z największych wyzwań, z jakimi musi się zmierzyć społeczność międzynarodowa w XXI wieku. Jak dotąd, mimo licznych programów i inicjatyw organizacji międzynarodowych, problemu tego nie udało się rozwiązać. Wiele negatywnych skutków dysproporcji rozwojowych sprawia, że tym bardziej ważne staje się osiągnięcie Milenijnych Celów Rozwoju, chociażby w zakresie likwidacji skrajnego ubóstwa i głodu, ograniczenia umieralności dzieci czy rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych.

Ćwiczenie 3
RjACgUViu0xQS1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R10MIoFFb4mCT11
Contentplus.pl sp. z o.o. na podstawie: tewp.org.pl/projekty/osiem-krokow,9/bazaplikow/14, licencja: CC BY 3.0
Ćwiczenie 4
RmHOSgq5oWYMC1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.