Kto tu rządzi? Organy władzy w III RP
O duchu prawW każdym państwie istnieją trzy rodzaje władz […]. Na mocy pierwszej panujący lub urzędnik stanowi prawa na przeciąg pewnego czasu lub na stałe tudzież poprawia lub znosi prawa istniejące. Na mocy drugiej rozstrzyga o wojnie lub pokoju, wyprawia lub przyjmuje poselstwa, strzeże bezpieczeństwa, zapobiega najazdom. Na mocy trzeciej, karze zbrodnie lub sądzi pomiędzy poszczególnymi jednostkami. Tę ostatnią władzę nazwiemy władzą sądowniczą, drugą zaś po prostu wykonawczą państwa. [...] Gdzie w jednej osobie lub jednym ciele urzędowym władza prawodawcza łączy się z władzą wykonawczą, tam nie masz wolności, albowiem istnieje obawa, że ten sam monarcha [...] stanowić będzie prawa tyrańskie, by je wykonywać po tyrańsku. Nie masz wolności, skoro władza sądownicza nie jest oddzielną od władzy prawodawczej i wykonawczej. Jeśli złączona jest z władzą prawodawczą, powstaje samowolność w stosunku do życia i wolności obywatela, albowiem sędzia będzie zarazem prawodawcą. Jeśli jest złączona z władzą wykonawczą, sędzia będzie posiadać władzę ujarzmiciela [...].
Monteskiusz, O duchu praw, t. 1, tłum. M. Szczaniecki, Warszawa.
Zadanie na rozgrzewkę
Z jakiego kraju pochodził Monteskiusz?
W którym wieku żył?
Jakie trzy rodzaje władzy wyodrębnił Monteskiusz?
Trójpodział władzy w III Rzeczypospolitej
Określ, jaka władza należy do każdego z przedstawionych poniżej organów.
Sejm i Senat, czyli parlament
KadencjaKadencja: 4 lata
Główne zadania: stanowienie prawa
Jaki rodzaj władzy sprawuje Sejm i Senat, czyli parlament?
- ustawodawczą
- wykonawczą
- sądowniczą
Rada Ministrów, czyli rząd
Okres sprawowania władzy: maksymalnie 4 lata, zależnie od poparcia w Sejmie
Główne zadania: prowadzenie bieżącej polityki państwa
Jaki rodzaj władzy sprawuje Rada Ministrów, czyli rząd?
- ustawodawcza
- wykonawcza
- sądownicza
Sądy i trybunały
Kadencja: nie ma
Główne zadania: rozstrzyganie sporów, dbałość o przestrzeganie prawa, badanie zgodności ustaw z Konstytucją RP – zadanie Trybunału Konstytucyjnego
Jaki rodzaj władzy sprawują sądy i trybunały?
- ustawodawczą
- wykonawczą
- sądowniczą
Prezydent Kadencja: 5 lat
Główne zadania: reprezentowanie państwa, zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi RP, zatwierdzanie ustaw, powoływanie premiera i rządu, nadawanie obywatelstwa, korzystanie z prawa łaski.
Prezydent łączy wybrane kompetencje z wszystkich trzech rodzajów władzy.
Parlament
Funkcja kontrolna – odnosi się przede wszystkim do rządu i podporządkowanej mu administracji, a polega na możliwości samodzielnego ustalania przez Sejm stanu faktycznego w sprawach dotyczących tych podmiotów (także stanu podstawowych dziedzin życia społecznego) i porównywania go ze stanem nakazanym przez prawo. Może również dotyczyć kontroli polityki prowadzonej w danej dziedzinie (np. polityki zagranicznej).
Funkcja kreacyjna – polega na bezpośrednim powoływaniu i odwoływaniu organów konstytucyjnych państwa oraz osób, które wchodzą w skład tych organów. Przede wszystkim Sejm uczestniczy w tworzeniu rządu, udzielając wotum zaufania powołanej przez prezydenta Radzie Ministrów lub samodzielnie wybierając prezesa Rady Ministrów i proponowany przez niego skład rządu. Sejm powołuje również członków Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu, część składu Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Krajowej Rady Sądownictwa i Rady Polityki Pieniężnej.
O dodatkowych funkcjach Sejmu możesz dowiedzieć się ze strony link
Wpisz w pustej kolumnie, kto obecnie sprawuje te funkcje.
Kto obecnie sprawuje te funkcje | |
Prezydent | |
Marszałek Sejmu, prowadzący obrady | |
Premier rządu | |
I Prezes Sądu Najwyższego | |
Prezes Trybunału Konstytucyjnego | |
Rzecznik Praw Dziecka | |
Posłowie skrajnej prawicy | |
Posłowie skrajnej lewicy |
Które z tych osób sprawują władzę ustawodawczą?
- Prezydent
- Marszałek Sejmu
- Premier rządu
- I Prezes Sądu Najwyższego
- Prezes Trybunału Konstytucyjnego
- Rzecznik Praw Dziecka
- Posłowie skrajnej lewicy
- Posłowie skrajnej prawicy
Które z tych osób sprawują władzę wykonawczą?
- Prezydent
- Marszałek Sejmu
- Premier rządu
- I Prezes Sądu Najwyższego
- Prezes Trybunału Konstytucyjnego
- Rzecznik Praw Dziecka
- Posłowie skrajnej lewicy
- Posłowie skrajnej prawicy
Które z tych osób sprawują władzę sądowniczą?
- Prezydent
- Marszałek Sejmu
- Premier rządu
- I Prezes Sądu Najwyższego
- Prezes Trybunału Konstytucyjnego
- Rzecznik Praw Dziecka
- Posłowie skrajnej lewicy
- Posłowie skrajnej prawicy
Rząd
Rząd składa się z ministerstw, czyli resortów, które zajmują się poszczególnymi dziedzinami życia państwa. Na ich czele stoją ministrowie. Premier, czyli „pierwszy minister” (z francuskiego première ministre), kieruje pracą całego rządu.
Wyobraź sobie, że jesteś premierem. Przydziel poszczególne zadania odpowiednim ministrom. Nad niektórymi mogą pracować dwa resorty.
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, Ministerstwo Sportu, Ministerstwo Finansów, Ministerstwo Sportu, Ministerstwo Edukacji Narodowej, Ministerstwo Obrony Narodowej, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Ministerstwo Zdrowia, Ministerstwo Sportu, Ministerstwo Finansów
| Zapewnić porządek i bezpieczeństwo podczas meczów piłkarskich | |
|---|---|
| Ogłosić przetarg na zakup samolotów bojowych | |
| Wysłać ambasadora do Turcji | |
| Ustalić zasady sprzedaży leków na receptę | |
| Opracować wzory formularzy podatkowych | |
| Przygotować program starań Polski o organizację olimpiady w 2024 roku | |
| Zmienić program nauczania historii w szkole | |
| Opracować zasady wypłacania stypendiów dla najwybitniejszych sportowców |
Sądy
Siedzibę Sądu Najwyższego w Warszawie zdobią paremie, czyli zasady prawne, zapisane po łacinie i po polsku.
Przypomnij wiadomości z historii starożytnego Rzymu i wyjaśnij, dlaczego paremie na gmachu zapisano też po łacinie.
Wyjaśnij, jak rozumiesz następujące paremie:
Leges ab omnibus intellegi debent – Ustawy powinny być zrozumiałe dla wszystkich.
Is damnum, dat qui iubet dare– Ten wyrządza szkodę, kto rozkazuje ją czynić .
Lex retro non agit – Ustawa nie działa wstecz.
Nemo est iudex in propria causa – Nikt nie może być sędzią we własnej sprawie.
Prezydenci III RP
Który z prezydentów sprawował urząd przez jedną pełną kadencję
Który z prezydentów sprawował urząd przez dwie pełne kadencje
Jak nazywa się ustrój, w którym źródłem władzy jest wola większości obywateli?
- Według Monteskiusza, "karze zbrodnie".
- Reprezentuje państwo na zewnątrz.
- Członek rządu.
- Ministerstwo.
- Najważniejsza ustawa.
- Stoi na czele rządu.
- Izba wyższa parlamentu.
- Okres sprawowania władzy między kolejnymi wyborami.
- Niższa izba parlamentu.
- Stoi na czele izby parlamentu.
| 1 | |||||||||||||||||
| 2 | |||||||||||||||||
| 3 | |||||||||||||||||
| 4 | |||||||||||||||||
| 5 | |||||||||||||||||
| 6 | |||||||||||||||||
| 7 | |||||||||||||||||
| 8 | |||||||||||||||||
| 9 | |||||||||||||||||
| 10 |
Podsumowanie
W III Rzeczypospolitej obowiązuje w zasadzie trójpodział władzy. Władzę ustawodawczą sprawuje dwuizbowy parlament: Sejm i Senat. Władza wykonawcza jest w rękach rządu, czyli Rady Ministrów, a sądownicza należy do niezawisłych sądów i trybunałów. Prezydent łączy kompetencje różnych rodzajów władzy.
Odczytać schemat.
Przydzielić zadania według kompetencji wykonawców.
Niektóre z najważniejszych funkcji w państwie sprawowane są kadencyjnie, to znaczy, że co kilka lat odbywają się wybory na dane stanowisko. Co więcej, prezydent może pełnić swą funkcję przez co najwyżej dwie kadencje. Takie rozwiązania mają zapobiegać zbytniemu przywiązaniu do władzy. Kadencyjność to jedna z różnic między sprawowaniem władzy przez prezydenta i przez króla. Jednocześnie wiadomo, że osoba nowo powołana na dane stanowisko musi poświęcić trochę czasu, by się wdrożyć do nowych obowiązków, a przez to działa mniej wydajnie niż jej doświadczony poprzednik. Podaj dwa inne argumenty przeciw kadencyjności urzędów.