Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
R14Y0wgmDsk7A

Bolesław Chrobry – pierwszy król Polski

Bolesław Chrobry
Benoit Farjat, Bolesław Chrobry, ok. 1702, miedzioryt, Biblioteka Narodowa, domena publiczna

Bolesław Chrobry i św. Wojciech

Po śmierci Mieszka I w 992 roku władzę w państwie przejął jego najstarszy syn Bolesław, zwany Chrobrym. Staropolski przydomek „Chrobry” oznacza człowieka dzielnego, mężnego. Z inicjatywy Bolesława Chrobrego w 997 roku została zorganizowana misja chrystianizacyjna. Jej celem było nawrócenie na chrześcijaństwo pogańskiego plemienia Prusów, które mieszkało na wschód od ujścia Wisły, czyli na dzisiejszej Warmii i Mazurach. Misją kierował pochodzący z Czech biskup Wojciech. Prusowie zamordowali misjonarza. Bolesław Chrobry wykupił jego ciało i pochował je w Gnieźnie. Wkrótce papież ogłosił Wojciecha świętym.

Drzwi Gnieźnieńskie

Jednym z najcenniejszych zabytków związanych ze św. Wojciechem są Drzwi Gnieźnieńskie. Wykonano je w XII wieku dla katedry gnieźnieńskiej. Dwa skrzydła zostały podzielone na 18 kwater, które przedstawiają życie i męczeństwo św. Wojciecha.

R13JUYI3dOkfF1
Drzwi Gnieźnieńskie
FALKENSTEINFOTO / Alamy, tylko do użytku edukacyjnego na epodreczniki.pl
ReMKghj3jzpAY1
Materiał dodatkowy: Drzwi Gnieźnieńskie Materiał dodatkowy: Drzwi Gnieźnieńskie Źródło: Ośrodek Rozwoju Edukacji, licencja: CC BY 3.0.

Kiedy to było?

RxCgjTwrjDOBN11
Oś czasu Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o..
Contentplus.pl sp. z o.o.,
tWd8VkDdEv_00000014

Misja

Bolesław Chrobry dał Wojciechowi wojów, którzy mieli go chronić w czasie wyprawy. Misjonarz jednak odesłał ich po przekroczeniu granicy.

Polecenie 1
  • Wskaż na ilustracji wojów.

  • Jak ich rozpoznałeś/rozpoznałaś?

  • W jaki sposób biskup dotarł do Prusów?

R10LZSCBKSkP01
Drzwi Gnieźnieńskie: Wojciech przybywa do Prusów
FALKENSTEINFOTO / Alamy, tylko do użytku edukacyjnego na epodreczniki.pl

Męczeństwo

Wojciech został zabity w okrutny sposób. Była to śmierć męczeńska.

Polecenie 2

Powiedz, w jaki sposób Prusowie zabili Wojciecha.

R1Vif8HTwrM4F1
Drzwi Gnieźnieńskie: śmierć św. Wojciecha
FALKENSTEINFOTO / Alamy, tylko do użytku edukacyjnego na epodreczniki.pl

Wykupienie zwłok

Bolesław Chrobry wykupił zwłoki biskupa, płacąc za nie tyle srebra, ile ważyło ciało męczennika. Św. Wojciech został pochowany w Gnieźnie.

Polecenie 3
  • Wskaż na ilustracji władcę.

  • Co go wyróżnia?

  • Opisz przedstawioną scenę.

R1IVI5qiz8S6i1
Drzwi Gnieźnieńskie: wykupienie zwłok
FALKENSTEINFOTO / Alamy, tylko do użytku edukacyjnego na epodreczniki.pl
tWd8VkDdEv_0000002G

Zjazd gnieźnieński

W 1000 roku cesarz Otton III przybył z pielgrzymką do grobu św. Wojciecha w Gnieźnie i złożył Bolesławowi Chrobremu wizytę. Spotkanie to zostało nazwane zjazdem gnieźnieńskim. Bolesław przyjął gościa bardzo uroczyście. Kronikarze zachwycali się przygotowaniem zjazdu oraz bogactwem państwa. Posłuchaj, jak jeden z nich – Anonim zwany Gallem – opisał powitanie cesarza.

Kronika polskaAnonim zwany Gallem
Anonim zwany Gallem Kronika polska

Bolesław Chrobry na przybycie cesarza przygotował przedziwne cuda. Najpierw hufce przeróżne rycerstwa, następnie dostojników rozstawił, jak chóry, na obszernej równinie, a poszczególne, z osobna stojące hufce wyróżniała odmienna barwa strojów. A nie była to [tania] pstrokacizna byle jakich ozdób, lecz najkosztowniejsze rzeczy, jakie można znaleźć gdziekolwiek na świecie. Bo za czasów Bolesława każdy rycerz i każda niewiasta dworska zamiast sukien lnianych lub wełnianych używali płaszczy z kosztownych tkanin, a skór, nawet bardzo cennych, choćby były nowe, nie noszono na jego dworze bez [podszycia] kosztowną tkaniną i bez złotych frędzli. Złoto bowiem za jego czasów było tak pospolite u wszystkich jak [dziś] srebro, srebro zaś było tanie jak słoma.

tWd8VkDdEv_00000_BIB_001Anonim zwany Gallem, Kronika polska, tłum. Roman Grodecki, Wrocław 2003.
Rj8IwCbHX2w65
Ustęp z Kroniki polskiej Anonima zwanego Gallem czyta Bartosz Woźny Ustęp z Kroniki polskiej Anonima zwanego Gallem czyta Bartosz Woźny Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., tylko do użytku edukacyjnego na epodreczniki.pl.
Ćwiczenie 1
RiWdLy9fybw8w1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
tWd8VkDdEv_0000002W

Zjazd gnieźnieński

Niemiecki kronikarz Thietmar [wym. Titmar] opisał przybycie Ottona do grobu św. Wojciecha.

Polecenie 4

Zapoznaj się z tekstem źródłowym, a następnie odpowiedz na zamieszczone poniżej pytania.

KronikaThietmar z Merseburga
Thietmar z Merseburga Kronika

Gdy Otton ujrzał z daleka upragniony gród, zbliżył się doń boso ze słowami modlitwy na ustach. Tamtejszy biskup Unger przyjął go z wielkim szacunkiem, wprowadził do kościoła, gdzie cesarz, zalany łzami, prosił świętego męczennika o wstawiennictwo, by mógł dostąpić łaski Chrystusowej. Następnie utworzył zaraz [w Gnieźnie] arcybiskupstwo. […] Arcybiskupstwo to powierzył bratu wspomnianego męczennika Radzimowi i podporządkował mu, z wyjątkiem biskupa poznańskiego Ungera, następujących biskupów: kołobrzeskiego […], krakowskiego […] i wrocławskiego”.

tWd8VkDdEv_00000_BIB_002Thietmar z Merseburga, Kronika, tłum. Marian Zygmunt Jedlicki, Kraków 2005.
R1d489dUbfqol
Ustęp z Kroniki Thietmara z Merseburga czyta Bartosz Woźny Ustęp z Kroniki Thietmara z Merseburga czyta Bartosz Woźny Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., tylko do użytku edukacyjnego na epodreczniki.pl.
Ćwiczenie 2.1
RlT7DDACy6NA51
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2.2
R1GauyBFlkvfJ1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2.3
R12M0I0dG54gs1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
tWd8VkDdEv_0000003O

Zjazd gnieźnieński

Polecenie 5

Posłuchaj fragmentu średniowiecznej kroniki, aby przekonać się, jakie wrażenie zrobiło na cesarzu Ottonie III przyjęcie w Gnieźnie.

Kronika polskaAnonim zwany Gallem
Anonim zwany Gallem Kronika polska

Zważywszy jego chwałę, potęgę i bogactwo, cesarz zawołał w podziwie: „Na koronę mego cesarstwa! To, co widzę, większe jest, niż wieść głosiła!”. I za radą swych magnatów dodał wobec wszystkich: „Nie godzi się takiego i tak wielkiego męża, jakby jednego spośród dostojników, księciem nazywać lub hrabią, lecz [wypada] chlubnie wynieść go na tron królewski i uwieńczyć koroną”. A zdjąwszy z głowy swej diadem cesarski, włożył go na głowę Bolesława na [zadatek] przymierza i przyjaźni, i za chorągiew tryumfalną dał mu w darze gwóźdź z krzyża Pańskiego wraz z włócznią św. Maurycego, w zamian za co Bolesław ofiarował mu ramię św. Wojciecha. I tak wielką owego dnia złączyli się miłością, że cesarz mianował go bratem i współpracownikiem cesarstwa i nazwał go przyjacielem i sprzymierzeńcem.

tWd8VkDdEv_00000_BIB_003Anonim zwany Gallem, Kronika polska, tłum. Roman Grodecki, Wrocław 2003.
RoQvQZjt4X84c
Ustęp z Kroniki polskiej Anonima zwanego Gallem czyta Bartosz Woźny Ustęp z Kroniki polskiej Anonima zwanego Gallem czyta Bartosz Woźny Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., tylko do użytku edukacyjnego na epodreczniki.pl.
Ćwiczenie 3
R1CAeenON3lUR1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
RqYjNL9eYQxKe1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
tWd8VkDdEv_00000049

Otton III

Otton III chciał wskrzesić dawną chwałę cesarstwa rzymskiego, jednocząc Europę. W skład nowego europejskiego imperium miały wchodzić cztery prowincje: Włochy, Francja, Niemcy i Słowiańszczyzna, czyli kraje zamieszkane przez Słowian. Historycy twierdzą, że podczas zjazdu w Gnieźnie cesarz omawiał ten pomysł z Bolesławem Chrobrym. Polski książę miał zostać władcą całej Słowiańszczyzny.

Polecenie 6
  • Wskaż na ilustracji cesarza Ottona III i powiedz, co go wyróżnia.

  • Przyjrzyj się czterem kobietom. Zwróć uwagę na napisy nad ich głowami. Jak myślisz, co postacie te symbolizują?

RnuTg671VkVRv1
Cesarz Otton III przyjmuje dary od podległych mu prowincji Cesarz Otton III przyjmuje dary od podległych mu prowincji Źródło: Bawarska Biblioteka Państwowa, domena publiczna.
Cesarz Otton III przyjmuje dary od podległych mu prowincji
Bawarska Biblioteka Państwowa, domena publiczna
Ćwiczenie 5
R150S8WsR46U31
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
tWd8VkDdEv_0000004U

Wojny z sąsiadami i koronacja

Kilka lat po zjeździe gnieźnieńskim Otton III zmarł. Władzę w Niemczech objął Henryk II. W Bolesławie Chrobrym widział swojego poddanego, a nie partnera. Stosunki polsko‑niemieckie uległy pogorszeniu. Bolesław Chrobry sprawował władzę przez 33 lata. Jego panowanie wypełniły liczne wojny z sąsiadami – Niemcami, Czechami i Rusinami. Książę włączył w granice swego państwa nowe terytoria. W 1025 roku Bolesław Chrobry został koronowany na króla. Był to ostatni rok jego życia.

Koronacja
Definicja: Koronacja

Uroczystość, w czasie której na głowę władcy nakładano koronę, a jego samego namaszczano świętymi olejami. Ceremonia odbywała się w kościele katedralnym. Prowadził ją biskup. Dzięki koronacji rosło znaczenie panującego i jego państwa.

Państwo Bolesława Chrobrego

Polecenie 7
  • Wskaż na mapie ziemie Prusów. Odczytaj nazwę morza, nad którym leżały ich ziemie.

  • W jakich grodach założono biskupstwa po zjeździe gnieźnieńskim?

  • Gdzie powstało arcybiskupstwo?

RzCZGEBTdTWDv1
Polska Bolesława Chrobrego
Krystian Chariza i zespół,
Ćwiczenie 6
RNjq8Dti3Hnsp1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
tWd8VkDdEv_0000005M

Życie w państwie pierwszych Piastów

Życie w państwie pierwszych Piastów skupiało się w grodach i wokół nich. Grody były siedzibami urzędników królewskich, którzy w imieniu panującego sprawowali w nich władzę. Byli odpowiedzialni za obronę grodów w czasie najazdu wroga, zbierali też obowiązkowe daniny na rzecz księcia. Władca nie rezydował w jednej stałej siedzibie. Jako właściciel wszystkich ziem jeździł po całym kraju wraz z drużyną i dworem – rodziną i najbliższymi współpracownikami. W ten sposób pilnował spraw państwa i rozstrzygał spory jako najwyższy sędzia.

Wokół grodów powstawała też sieć osad o charakterze rolniczym. Mieszkali w niej chłopi, którzy uprawiali ziemię i hodowali bydło. Jako daninę oddawali księciu: zboże, miód, jaja oraz bydło. Byli też zobowiązani do prac na rzecz państwa – budowali grody i mosty. Specjalne daniny składała ludność mieszkająca w osadach służebnych, zobowiązana do prowadzenia takiej samej działalności w obrębie jednej osady. W niektórych z nich wytwarzano więc jeden typ produktów, a w innych rzemieślnicy świadczyli tego samego rodzaju usługi. Do dziś zachowały się nazwy osad, które wzięły się od ich specjalizacji: w Szewcach wyrabiano buty – robili to szewcy, a w Sokolnikach polowano, wykorzystując sokoły – zajmowali się tym myśliwi zwani sokolnikami.

Przy ważniejszych grodach powstawały targi, czyli miejsca przeznaczone do kupowania i sprzedawania towarów. Były to też miejsca spotkań i wymiany wiadomości.

Ćwiczenie 7
RmM4yEf6gZ9AU1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
tWd8VkDdEv_0000005X

Podsumowanie

1
Ćwiczenie 8
RWR8V8gCJiY8b1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Polecenia

  1. Jak biskup Wojciech został świętym?

  2. Czym był zjazd gnieźnieński i jakie były jego skutki?

  3. Jaką funkcję pełniły grody w państwie pierwszych Piastów?