Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony

Wypadek komunikacyjny to nie tylko wypadek drogowy. Do tej kategorii zaliczamy również m.in. wypadki kolejowe oraz lotnicze. Każde z tych zdarzeń może mieć wiele różnych przyczyn oraz pociągać za sobą rozliczne konsekwencje. Dlatego warto wiedzieć, jak zachować się w ich obliczu.

RCCTslihE2jXe1
Źródło: Marc-Antony Payne (https://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY 3.0.
Już wiesz
  • jakie są źródła zagrożeń;

  • co charakteryzuje zagrożenia naturalne;

  • czym jest sytuacja kryzysowa i jak się zachować w momencie jej wystąpienia.

Nauczysz się
  • rozróżniać wypadki i katastrofy;

  • rozpoznawać wypadek komunikacyjny;

  • wymieniać przyczyny wypadków, katastrof i awarii;

  • zachowywać się właściwie podczas wypadku, katastrofy i awarii.

iX7sc3Bty7_d5e183
Polecenie 1

Wykonaj ćwiczenie i sprawdź swoją wiedzę dotyczącą bezpieczeństwa w ruchu drogowym.

Rs3sGdxsByxfF1
Przyczyny zdarzenia
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
iX7sc3Bty7_d5e219

1. Wypadek komunikacyjny – definicja, przyczyny oraz skutki

Nie istnieje jedna definicja wypadku komunikacyjnego. Ogólnie można przyjąć, iż jest to zdarzenie z udziałem przynajmniej jednego pojazdu (niekoniecznie z napędem silnikowym), które skutkuje zniszczeniem mienia, uszczerbkiem na zdrowiu lub nawet śmiercią osób biorących w nim udział.

Wśród tak zdefiniowanych wypadków komunikacyjnych wyróżnić możemy m.in.: drogowe, kolejowe, morskie oraz lotnicze. Należy jednak zaznaczyć, że najczęstszym wypadkiem komunikacyjnym jest pierwsza z wymienionych kategorii. Według danych przedstawionych przez Komendę Główną Policji w 2013 roku doszło w Polsce do 35 385 wypadków drogowych, w których odnotowano 3291 ofiar śmiertelnych oraz 43 471 osób rannych.

Do wypadków komunikacyjnych może dochodzić z różnych powodów. Najczęstszymi przyczynami wypadków lotniczych, kolejowych i morskich są błędy konstrukcyjne, awarie techniczne oraz błędy ludzi obsługujących te środki transportu.

RusFavCcJLx2o1
Wypadek drogowy to najczęstszy rodzaj wypadków komunikacyjnych

Wśród najczęstszych przyczyn wypadków drogowych wymienia się:

  • nieznajomość i lekceważenie podstawowych zasad ruchu drogowego (np. przekraczanie jezdni w niedozwolonym miejscu, jazda w niewłaściwym kierunku – tzw. jazda pod prąd),

  • brak widocznego oznakowania rowerzystów i pieszych,

  • nagłe, niesygnalizowane wtargnięcie na jezdnię,

  • przekroczenie dozwolonej prędkości

    ,

  • zły stan techniczny pojazdów,

  • zły stan techniczny dróg oraz ich niedostateczne oznakowanie,

  • przekroczenie dopuszczalnej ładowności pojazdu oraz brak odpowiedniego mocowania przewożonych materiałów, powodujący przemieszczanie się ładunku i utrudnienie w kierowaniu pojazdem,

  • nieprawidłowe przekraczanie torowisk przez pieszych (np. przekraczanie torów w miejscach niedozwolonych, przechodzenie pod szlabanem oraz spacerowanie po torowiskach),

  • nieprawidłowe przejeżdżanie samochodów przez torowiska (np. bez upewnienia się, czy nie nadjeżdża pojazd szynowy),

  • awarie urządzeń zabezpieczających przejazdy pojazdów szynowych (np. szlabanów, sygnalizatorów świetlnych oraz dzwonków).

Mówiąc o wypadkach drogowych, nie mamy na myśli wyłącznie wypadku z udziałem dwóch lub więcej aut. Wypadki mogą mieć różną postać, a ogólnie można powiedzieć, że biorą w nich udział pojazdy poruszające się po drogach. Poniższa galeria prezentuje kilka najczęstszych przykładów takich zdarzeń.

Jedną z przyczyn wypadków drogowych w Polsce jest również prowadzenie pojazdu pod wpływem alkoholu. Zgodnie z danymi przedstawionymi przez Komendę Główną Policji w 2013 roku odnotowano 4028 wypadków z udziałem nietrzeźwych uczestników ruchu drogowego. Zginęły w nich 523 osoby, a 4737 zostało rannych. Ponadto w tym samym roku przeprowadzono 8,9 mln kontroli trzeźwości i zatrzymano 162 tys. nietrzeźwych kierujących. Policjanci wskazują, że wciąż potrzebne są intensywne kampanie społeczne mające na celu zmianę mentalności – nie tylko kierowców, ale także pasażerów, którzy niejednokrotnie przyzwalają pijanej osobie siadać „za kółkiem”.

R1G0bM1Lg5YGl1
W statystykach dot. zabitych i rannych do 2005 roku uwzględniono tylko nietrzeźwych uczestników wypadków, zaś od 2006 r. wzięto pod uwagę wszystkich biorących udział w wypadkach drogowych z udziałem nietrzeźwych

Wypadki komunikacyjne bardzo często pociągają za sobą wiele przykrych konsekwencji dla osób w nich uczestniczących. Najtragiczniejszym skutkiem jest śmierć. Ponadto osoba biorąca udział w takim zdarzeniu może odnieść poważne obrażenia, do których zalicza się najczęściej:

  • złamania kończyn dolnych i górnych,

  • uszkodzenia ciała w okolicy pasa, tj. pęknięcia,

  • zmiażdżenia miednicy,

  • wstrząśnienie mózgu,

  • rany cięte i tłuczone głowy,

  • uszkodzenia organów wewnętrznych.

iX7sc3Bty7_d5e461

2. Katastrofy i awarie – ich przyczyny oraz skutki

Zgodnie z definicją przedstawioną w słowniku języka polskiego, przez katastrofę rozumie się albo wydarzenie, w którym ginie wiele osób lub dochodzi do dużych strat materialnych, albo też zjawisko tragiczne w skutkach, obejmujące swoim zasięgiem duży obszar. Można zatem przyjąć, że katastrofa różni się od wypadku zasięgiem (obejmuje zdecydowanie większy obszar) oraz skalą (katastrofa powoduje o wiele większe straty materialne, środowiskowe oraz straty w ludziach lub zwierzętach).

Choć katastrofykatastrofakatastrofy można podzielić podobnie jak zagrożenia na naturalne (spowodowane przez siły przyrody) i wywołane działalnością człowieka, to jednak częściej termin ten stosuje się do drugiej z wymienionych kategorii, natomiast katastrofy naturalne nazywa się raczej klęskami żywiołowymi lub kataklizmami.

Ciekawostka

Czy każdą katastrofę można przypisać do tylko jednej kategorii?

Niektóre zagrożenia i katastrofy są trudne do jednoznacznego sklasyfikowania. Takim przypadkiem jest np. pożar. Z jednej strony może on być wywołany przez siły przyrody (pioruny, susze), z drugiej – jego przyczyną może być zachowanie człowieka (np. umyślne podpalenie).

Od pojęcia katastrofy należy odróżnić pojęcie awarii. Powołując się ponownie na słownik języka polskiego, można je zwięźle zdefiniować jako uszkodzenie maszyny lub innego urządzenia technicznego. AwariaawariaAwaria sama w sobie może być traktowana jako kolejny rodzaj zagrożenia antropogenicznego, lecz można ją rozumieć również jako przyczynę różnego rodzaju wypadków i katastrof.

Wśród katastrof antropogenicznych można wyróżnić wiele rodzajów. Zalicza się do nich m.in. katastrofy drogowe (np. katastrofa autobusu w Gdańsku 2 maja 1994 r.), tramwajowe (np. katastrofa w Szczecinie w dniu 7 grudnia 1967 r.), kolejowe (np. katastrofa pod Szczekocinami z 3 marca 2012 r.), lotnicze (np. katastrofa w Lesie Kabackim w dniu 9 maja 1987 r.), morskie (np. zatonięcie Titanica w dniu 15 kwietnia 1912 r.), górnicze (np. katastrofa w kopalni „Halemba” z listopada 2006 r.), budowlane (np. zawalenie się galerii handlowej Sampoong, w Seulu, przedstawione na ilustracji 3.), jądrowe (np. awaria elektrowni jądrowej w Czarnobylu, 26 kwietnia 1986 r.), ekologiczne (np. katastrofa w indyjskim Bhopal z 3 grudnia 1984 r.) oraz przemysłowe (np. wybuch w fabryce fajerwerków w Enschede w Holandii w dniu 13 maja 2000 r.).

RdlA91wJsuDAR1
29 czerwca 1995 roku zawaliła się galeria handlowa Sampoong w Seulu (Korea Płd). Była to ogromna tragedia – pięć pięter tego dużego budynku po prostu się zapadło. Katastrofa ta spowodowała śmierć 501 osób

Awarie i katastrofy antropogeniczne są powodowane różnorodną działalnością człowieka – szczególnie tą nieroztropną i niewłaściwą. Jest to jednak określenie bardzo ogólne, dlatego też warto wymienić kilka ich konkretnych przyczyn. Wiedza o nich pozawala zapobiec podobnym zdarzeniom.

Do najczęstszych przyczyn katastrof antropogenicznych (jak również awarii technicznych) zalicza się:

  • błędy w projektowaniu:

    • wadliwy model konstrukcji,

    • niedostateczna nośność konstrukcji,

    • źle zaprojektowane połączenia i dopasowania,

    • wadliwie zaprojektowana wentylacja,

    • brak ekspertyz stanu technicznego,

  • błędy podczas realizacji projektu:

    • wykonawstwo niezgodne z dokumentacją i projektem,

    • niska jakość używanych materiałów,

    • nieodpowiedni transport i złe warunki składowania materiałów,

    • wykorzystanie niewłaściwych technologii,

    • niska jakość wykonywanych robót,

    • niezdyscyplinowanie pracowników (lekkomyślność i pośpiech),

  • niewłaściwa eksploatacja:

    • zbyt duże obciążenie konstrukcji,

    • przeróbki niezgodne z zasadami,

    • niewłaściwie zaplanowany remont,

    • nieprzestrzeganie zasad obsługi urządzeń i maszyn,

    • nieprzestrzeganie obowiązujących przepisów,

    • nieumiejętność przewidywania skutków danych działań.

Jak już wspomniano, jednym z przykładów katastrof antropogenicznych jest katastrofa kolejowa, która wydarzyła się 3 marca 2012 roku w miejscowości Chałupki w pobliżu Szczekocin. Doszło wówczas do czołowego zderzenia dwóch pociągów, w wyniku którego śmierć poniosło 16 osób, a 57 zostało rannych. Wydarzenie to oraz jego tragiczne skutki ukazują, jak wielkie niebezpieczeństwo może stanowić nieroztropne i niewłaściwe zachowanie ludzi. Według raportu opracowanego przez Państwową Komisję Badania Wypadków Kolejowych, przyczyną czołowego zderzenia pociągów pod Szczekocinami były błędy i zaniedbania pracowników PKP Polskich Linii Kolejowych, w tym nieznajomość działania urządzeń obsługiwanych przez dyżurnych ruchu. Ponadto w raporcie zwrócono też uwagę na niedostateczną czujność maszynistów obydwu pociągów, którzy kontynuowali jazdę pomimo otrzymania sygnałów ostrzegawczych.

R1EZP6IrOagCM1
Film nakręcony amatorską kamerą przedstawia scenę katastrofy kolejowej pod Szczekocinami. Kręcony zza linii kordonu policyjnego rozpoczyna się ujęciem centralnego miejsca katastrofy ze szczątkami zielonych i niebieskich wagonów, które się ze sobą zderzyły. Następnie operator kamery obraca ją w lewo i w prawo pokazując oba stojące na torach pociągi, kordon policyjny, służby ratownicze i osoby postronne.
iX7sc3Bty7_d5e699

3. Wypadki drogowe

Jako stały uczestnik ruchu drogowego możesz stać się świadkiem lub uczestnikiem zarówno wypadku komunikacyjnego, jak i katastrofy komunikacyjnej (w tym np. drogowej). Wówczas powinno się:

  • zabezpieczyć miejsce zdarzenia (więcej informacji na ten temat można znaleźć tutajisHqJKU9bOtutaj);

  • ocenić liczbę rannych i ich obrażenia oraz to, jakie środki będą niezbędne do udzielenia pomocy poszkodowanym (dane te będą przydatne w momencie wzywania służ ratowniczych);

  • wezwać służby ratownicze, wykorzystując jeden z numerów alarmowych – 112, 997, 998, 999; przekazany komunikat powinien zawierać następujące informacje: dane zgłaszającego i numer telefonu kontaktowego, lokalizacja miejsca zdarzenia, liczba rannych i obrażenia;

  • udzielić pierwszej pomocypierwsza pomocpierwszej pomocy poszkodowanym, dbając przy tym o własne bezpieczeństwo;

  • zabezpieczyć ślady mogące ułatwić odtworzenie przebiegu wypadku;

  • spisać dane personalne świadków wypadku.

Ważne!

Numery alarmowe w Polsce zostały wprowadzone Ustawą z 16 lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne. Najważniejsze z nich przedstawia ilustracja.

R1ZI2r2dtkYYz1
Źródło: Dariusz Adryan, Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem na sprawcy wypadku komunikacyjnego ciąży odpowiedzialność cywilna (rekompensata majątkowa za spowodowane straty) oraz karna.iX7sc3Bty7_d1159e380Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem na sprawcy wypadku komunikacyjnego ciąży odpowiedzialność cywilna (rekompensata majątkowa za spowodowane straty) oraz karna.

iX7sc3Bty7_d1159e380
iX7sc3Bty7_d5e778

4. Postępowanie podczas awarii i katastrof

W przypadku wystąpienia awarii i pozostałych katastrof antropogenicznych, najważniejszy jest odpowiedni sposób postępowania. Każda katastrofa, w zależności od jej rodzaju, ma szczególne cechy charakterystyczne, dlatego też trudno jest określić jeden uniwersalny sposób właściwego zachowania. Mimo to warto pamiętać o kilku fundamentalnych zasadach.

  • Zawsze dbaj o swoje własne bezpieczeństwo. Chroń głowę, a także inne wrażliwe miejsca swojego ciała oraz pamiętaj o odpowiednim oznakowaniu (np. odblaskowej kamizelce) i zachowaj szczególną ostrożność.

  • Miej przy sobie dokumenty potwierdzające tożsamość.

  • Wezwij służby ratunkowe, wykorzystując znane ci numery alarmowe. Podaj możliwie dużo informacji.

  • Jeżeli istnieje podejrzenie wycieku niebezpiecznych substancji, jak najszybciej oddal się (zachowując szczególną ostrożność) i udaj w bezpieczne miejsce.

  • Nie blokuj dojazdu służbom ratowniczym.

  • Informuj napotkane osoby o tym, co się stało.

  • Jeżeli stwierdzisz, że miejsce katastrofy nie stanowi dla ciebie zagrożenia i twoje bezpieczeństwo na tym nie ucierpi, rozpocznij udzielanie pomocy poszkodowanym.

  • Po przybyciu służb ratowniczych słuchaj ich komunikatów i poleceń oraz postępuj według ich wskazań.

  • Nie przeszkadzaj ratownikom w pracy.

  • Jeżeli doznałeś obrażeń, zgłoś się do punktu pomocy medycznej, natomiast jeżeli masz informacje, które mogą być pomocne w akcji ratowniczej, przekaż je niezwłocznie odpowiednim służbom.

Szczególne zasady postępowania obowiązują, jeżeli jesteśmy uczestnikami katastrofy (np. budowlanej lub drogowej) i oczekujemy pomocy. Należy wówczas przede wszystkim zachować spokój i nie poddawać się panice. Ponadto trzeba racjonalnie ocenić swój stan zdrowia (np. sprawdzić, czy istnieje możliwość poruszania kończynami) oraz swoje położenie. Jeżeli utknęliśmy np. pod wielowarstowymi zwałami gruzu, to nie należy próbować się uwalniać. Nigdy nie wiadomo, co może na nas spaść, gdy zaczniemy odsuwać kawałki betonu. W takiej sytuacji trzeba rozpocząć wzywanie pomocy i naprowadzanie ratowników na miejsce, w którym się znajdujemy. Najlepiej wzywać pomoc w kilkuminutowych odstępach – można robić to głosem lub też w inny dostępny sposób (np. stukając w rury).

iX7sc3Bty7_d5e836

Podsumowanie

  • Wśród wypadków komunikacyjnych możemy wyróżnić m.in. wypadki drogowe, kolejowe, lotnicze oraz morskie. Należy jednak zaznaczyć, że najczęściej dochodzi do wypadków komunikacyjnych należących do pierwszej z wymienionych kategorii.

  • Wypadki komunikacyjne mogą mieć wiele przyczyn. Wypadki lotnicze i kolejowe są najczęściej powodowane przez błędy konstrukcyjne, awarie techniczne oraz błędy ludzi obsługujących dane pojazdy. Przyczyny wypadków drogowych w dużej mierze zależą od osób i pojazdów w nich uczestniczących.

  • Wypadki komunikacyjne często kończą się przykrymi konsekwencjami dla osób w nich uczestniczących. Najtragiczniejszym skutkiem uczestnictwa w takim wypadku może być śmierć. Ponadto osoba biorąca udział w wypadku komunikacyjnym może odnieść poważne obrażenia.

  • Wyróżnia się następujące rodzaje katastrof antropogenicznych: drogową, tramwajową, kolejową, lotniczą, morską, górniczą, budowlaną, jądrową, ekologiczną i przemysłową. Znamiona katastrofy antropogenicznej noszą także różnego rodzaju wybuchy i eksplozje.

  • Do najczęstszych przyczyn katastrof antropogenicznych oraz awarii zalicza się: błędy w projektowaniu, błędy podczas realizacji projektu i niewłaściwą eksploatację urządzeń i maszyn.

  • Wzywając pomoc, pamiętaj o numerach alarmowychiX7sc3Bty7_1443515800072_0numerach alarmowych.

Praca domowa
Polecenie 2.1

W jaki sposób postąpisz, będąc świadkiem wypadku drogowego, jak ten przedstawiony na zdjęciu?

R1ZUg9cOEuoK31
Źródło: Oran Viriyincy (https://www.flickr.com), licencja: CC BY-SA 2.0.
Polecenie 2.2

Wybierz trzy przykłady katastrof antropogenicznych, które wydarzyły się w ostatnim dziesięcioleciu, i opisz ich przyczyny, przebieg oraz skutki.

iX7sc3Bty7_1443515800072_0
iX7sc3Bty7_d5e904

Słowniczek

awaria
Definicja: awaria

stan niesprawności obiektu występujący nagle i powodujący jego niewłaściwe działanie lub całkowite unieruchomienie

katastrofa
Definicja: katastrofa

tragiczne w skutkach wydarzenie, które obejmuje swoim zasięgiem duży obszar i wywołuje negatywne skutki: straty materialne i straty w ludziach lub zwierzętach

wypadek komunikacyjny
Definicja: wypadek komunikacyjny

zdarzenie z udziałem pojazdu mechanicznego, pieszego lub rowerzysty powodujące albo zderzenie z innym pojazdem, człowiekiem lub przeszkodą stałą, albo przewrócenie się lub zjechanie z jedni pojazdu mechanicznego, albo też niebezpieczne wydarzenie wewnątrz pojazdu (np. pożar lub przemieszczenie się ładunków)

iX7sc3Bty7_d5e1337

Zadania

Ćwiczenie 1
R1VgKjPxC1rDD1
zadanie interaktywne
Źródło: Michał Banaś, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
R1ct072LePOxS1
zadanie interaktywne
Źródło: Michał Banaś, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
R1D7zLG5g40nA1
zadanie interaktywne]
Źródło: Michał Banaś, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
R9Kazkzp1s0aE1
zadanie interaktywne
Źródło: Michał Banaś, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
Rvf97n9onSiAJ1
zadanie interaktywne
Źródło: Michał Banaś, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6
Rhrv7vMq2jsjd1
zadanie interaktywne]
Źródło: Michał Banaś, licencja: CC BY 3.0.