Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony

Wydaje się, że roślinom do życia wystarczą tyko woda i światło. Wiemy, że rośliny doniczkowe muszą stać na słońcu lub w cieniu, ale nigdy w zupełnej ciemności; musimy je także regularnie podlewać. A może potrzebują do życia także innych składników? Chyba rzeczywiście tak jest, skoro pola trzeba czasem nawozić, a roślinom uprawianym w domach regularnie wymieniać glebę w doniczkach.

Już wiesz
  • że w środowisku przyrodniczym występuje wiele różnych roślin;

  • że rośliny można hodować w mieszkaniach;

  • jak są zbudowane

    rośliny wytwarzające nasiona.

Nauczysz się
  • wyjaśniać pojęcie „fotosynteza”;

  • opisywać znaczenie fotosyntezy dla życia na Ziemi;

  • dowodzić, że rośliny oddychają;

  • omawiać przystosowania roślin do owadopylności i wiatropylności.

iupOvyp72h_d5e158

1. Fotosynteza i oddychanie roślin

Rośliny są samożywne. Oznacza to, że same wytwarzają pokarm. Potrafią one pobierać proste substancje dostępne w otoczeniu i wytwarzać z nich związki potrzebne do budowy organizmu i jego funkcjonowania. Jest to możliwe dzięki fotosyntezie. Proces ten zachodzi przede wszystkim w liściach oraz w innych zielonych częściach roślin. Fotosynteza polega na tym, że z dwutlenku węgla i wody przy wykorzystaniu energii światła słonecznego powstają związki organiczne, które są pokarmem roślin, i dodatkowo tlen, który jest usuwany do atmosfery.

Fotosynteza jest najważniejszym procesem utrzymującym życie na Ziemi. W procesie fotosyntezy powstają związki wchodzące w skład organizmów roślin. Z kolei nimi żywią się zwierzęta. Ponadto tlen powstający w trakcie fotosyntezy jest niezbędny dla zdecydowanej większości organizmów. Jest to więc proces kluczowy dla istnienia życia na Ziemi.

RBvoxbuHElULu1
Schemat przebiegu fotosyntezy u roślin

Oddychanie polega na wykorzystaniu pokarmu do uzyskania energii. Podczas oddychania substancje pokarmowe są rozkładane z udziałem tlenu na dwutlenek węgla i wodę. Jest to więc proces odwrotny do fotosyntezy. U roślin również zachodzi oddychanie, a więc i one potrzebują tlenu. W ciągu dnia, gdy zachodzi fotosynteza, rośliny wchłaniają z atmosfery dwutlenek węgla. Jednocześnie wykorzystują część tlenu, który same wytworzyły, ale większość tego gazu usuwają do atmosfery. Nocą natomiast pobierają tlen z powietrza. Podczas oddychania rośliny wykorzystują związki, które wcześniej same wytworzyły w procesie fotosyntezy.

R1DpxcW913Yg3
Oddychanie
Fotosynteza i oddychanie roślin. W ciągu dnia rośliny wytwarzają znacznie więcej tlenu w procesie fotosyntezy, niż go przyswajają nocą, w procesie oddychania.
Ważne!

Niektóre rośliny są owadożerne. Część ich liści przekształcona jest w pułapki, które wabią, a następnie unieruchamiają i trawią owady. Rośliny takie rosną na ubogich glebach, w których nie znajdują wszystkich potrzebnych im soli mineralnych, głównie azotu. Dlatego pobierają te substancje z ciał owadów.

R1Vv5MRYBD63a
Rosiczka
Źródło: Mysserli (https://www.flickr.com), licencja: CC BY-SA 2.0.
Ciekawostka

Istnieją rośliny, które mają bardzo dużo różnych barwników w liściach, przez co ich kolor może być na przykład intensywnie czerwony. Nie znaczy to jednak, że nie zachodzi w nich fotosynteza.

R1KHK6laQLme0
Czerwone liście
Do takich roślin należą na przykład: topola czerwonolistna, śliwa wiśniowa, klon palmowy.
iupOvyp72h_d5e204

2. Przystosowania roślin do życia na lądzie

Poważnym wyzwaniem było dla roślin utrzymanie odpowiedniej pozycji. Wykształciły więc one sztywne łodygi umożliwiające im wzrost. U drzew łodyga jest dodatkowo zdrewniała. Pozwala im to osiągać wysokość kilkudziesięciu metrów.

R1Ne0ExHHo3e0
Mamutowiec
Mamutowiec olbrzymi o nazwie Generał Sherman jest największym organizmem żyjącym obecnie na Ziemi – jego masa to około 1200 ton. Średnica jego pnia przekracza 8 metrów a wysokość – 84 metry
Ciekawostka

Niektóre rośliny, tzw. pnącza, nie potrzebują grubego pnia. Za pomocą specjalnych dodatkowych korzeni czepnych wyrastających z łodygi wspinają się one po murach, skałach, a nawet pniach drzew. Dzięki temu mogą osiągnąć znaczne wysokości.

Ważnym procesem w życiu roślin jest zapylenie, czyli przeniesienie pyłku z jednego kwiatu na inny. Rośliny wykorzystują do tego celu wiatr, deszcz, owady, ptaki, a nawet nietoperze i niektóre inne ssaki. Przyciągają je efektownym wyglądem, zapachem i wytwarzanym przez siebie nektarem. Budowa kwiatu jest taka, że pyłek przyczepia się do zwierząt pijących nektar. Innym sposobem na przenoszenie pyłku jest wykorzystanie wiatru. Kwiaty roślin wiatropylnych są niewielkie, ich pyłek jest bardzo drobny, lekki i produkowany w znacznych ilościach.

Polecenie 1

Korzystając z Internetu i innych źródeł, dowiedz się, w jaki sposób rośliny wabią owady, aby te usiadły na kwiatach.

RBOm62GBCIDun
Bluszcz
Bluszcz z łatwością wspina się po skałach, murach i pniach drzew. Mimo że ma cienką łodygę, jego długość może przekraczać 20 metrów
iupOvyp72h_d5e274

Podsumowanie

  • Rośliny same wytwarzają pokarm w procesie fotosyntezy.

  • Aby przeprowadzić fotosyntezę, roślina potrzebuje dwutlenku węgla, wody i światła słonecznego.

  • W wyniku fotosyntezy powstają związki organiczne i tlen.

  • Rośliny oddychają, zużywając część tlenu i związków organicznych.

  • W zapylaniu roślin biorą udział zwierzęta, wiatr lub woda.

Praca domowa
Polecenie 2.1

Wysiej do 3 doniczek po kilka nasion fasoli lub grochu. Gdy rośliny wzejdą i będą już miały po kilka liści, przeprowadź doświadczenie. Pierwszą doniczkę zostaw na parapecie okna. Rośliny w drugiej doniczce zawiń szczelnie folią lub woreczkami foliowymi. Rośliny w trzeciej doniczce szczelnie owiń ciemnym papierem lub folią aluminiową. Wszystkie doniczki podlewaj taką samą ilością wody. Po kilku dniach oceń stan roślin w trzech doniczkach i wyjaśnij zaobserwowane różnice.

Zobacz także

Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:
Rośliny dookoła nas
Dbamy o przyrodę
Domowy ogródek
Jak zbudowana jest roślina?

iupOvyp72h_d5e351

Zadania

Ćwiczenie 1
R8I7I9iJ7OUN61
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
R13Z5mtl42wmu1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
RibTDRc4EWqMg1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
R1Xwv6CY5943T1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
RhPCyak1cOo131
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.