Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
RrLOaNxxB4HHR1
Rysunek usmiechniętej kobiety, która rozmawia przez telefon
ILUSTRACJA: Rozmowa_intro
www.pixabay.com, grafika komputerowa, domena publiczna

Styl ubierania się, zachowanie się przy stole czy sposób bycia w różnych sytuacjach komunikacyjnych są przejawem znajomości zasad grzeczności lub savoir‑vivre’uj0000007UNB1v50_000tp001savoir‑vivre’u. Grzeczność wyraża się również za pomocą języka, często zupełnie nieświadomie, np. w takich zwrotach, jak: „dzień dobry”, „do widzenia”, „cześć”. Słowem grzecznościowym jest – pochodzące z języka młodzieżowego – „narka”, ponieważ wymaga odpowiedzi ze strony koleżanek lub kolegów, z którymi dana osoba się żegna.

Można używać różnych zwrotów, lecz trzeba pamiętać o tym, że wszystko zależy od kontekstu, okoliczności, w których wypowiada się określone słowa. Nie wszystkie z nich są dozwolone w każdej sytuacji. Do zwrotów wypowiadanych w gronie osób bliskich nadawcy (np. przyjaciół, znajomych, koleżanek, kolegów) zaliczają się: „narka”, „cześć”, „czołem”, „hej”.

Należy pamiętać, aby w towarzystwie nieznajomych, ludzi starszych lub w oficjalnych sytuacjach używać tradycyjnych, neutralnych zwrotów, nie zapominając o etykiecie językowej.

Już wiesz

Wyjaśnij, odwołując się do różnych słownikówj0000007UNB1v50_000tp002słowników języka polskiego, jaka jest różnica między – zamieszczonymi poniżej – zwrotami z czasownikiem „witam” a współczesnymi formami powitań stosowanych w korespondencji elektronicznej (e‑mailachj0000007UNB1v50_000tp003e‑mailach). W odpowiedzi uwzględnij także, czy użycie formy „witam” jest poprawne.

Zapamiętaj!

Kto i w jakich okolicznościach używa zwrotu „witam”

  • „Szanowni Goście, witamy serdecznie”

  • „Szanowni Nasi Goście, serdecznie witamy”

  • „Witam Szanownych Gości”

  • „Witamy Szanownych Gości”

  • „Witamy Państwa bardzo serdecznie”

  • „Szanowni Państwo, chcielibyśmy Państwa przywitać bardzo serdecznie”

  • „Szanowne Panie i Szanowni Panowie, z prawdziwą przyjemnością witamy”

  • „Szanowni zgromadzeni, witamy”

j0000007UNB1v50_000tp002
j0000007UNB1v50_000tp003
j0000007UNB1v50_000tp001
j0000007UNB1v50_0000001C

Wzorce zachowania i komunikacji

W każdej kulturze pojawiają się – typowe dla niej – wzorce zachowania i normy komunikacji. W polskiej tradycji grzeczność językowa wywodzi się z kultury szlacheckiej. Mówią o tym choćby bardzo oficjalne zwroty i skróty zamieszczane na kopercie, np. „W.Sz. Pan” (co znaczy „Wielce Szanowny Pan”), będące pozostałością dawnej formy „Wielce Miłościwy Pan”. W etykiecie językowej są utrwalone także życzenia skierowane do kogoś, np. „dzień dobry” (to nie tylko określenie pogodnego dnia, ale również życzenie „niech ten dzień będzie dobry dla ciebie”, „niech ci się darzy”, czyli „niech się spełnia każde twoje życzenie”). Podobną rolę odgrywa – znana już w dawnej polszczyźnie – formułka „bądź zdrów”.

Trzeba pamiętać, że w kulturze polskiej etykieta językowa przechowuje kilka ważnych zasad:

  • Do odbiorcy należy zwracać się z szacunkiem, okazywać zainteresowanie jego sprawami, a przede wszystkim – zawsze odpowiadać na pozdrowienie. Z tego też powodu formy grzecznościowe układają się w pewien schemat komunikacyjny: „dzień dobry – dzień dobry”, „życzę szczęśliwej podróży – dziękuję”.

  • W hierarchii zawsze wyżej stawia się odbiorcę; w sytuacjach oficjalnych trzeba dbać o to, by szczególnie uhonorować takie aspekty, jak: wiek, pełnione funkcje społeczne, posiadane tytuły naukowe lub godnościowe.

  • W codziennej komunikacji warto również dbać o szatę graficzną listów i kompozycję tekstów elektronicznych, ponieważ ich forma jest pozajęzykowym wyrazem szacunku dla odbiorcy komunikatu.

Ludzie powinni dostosowywać zasady savoir‑vivre’u do sytuacji, okoliczności (np. porozumiewanie się na co dzień wymaga innych form niż komunikacja podniosła, uroczysta), a także do roli społecznej, wieku i stopnia zaznajomienia (zażyłości) z osobami, z którymi się komunikują. Są formy neutralne (np. „dzień dobry”, „do widzenia”), podniosłe (np. („witam” rozpoczynające ważną uroczystość, używane przez jej gospodarza), ale też potoczne, które należy stosować, jeśli nie narusza to godności adresata. Wśród przyjaciół swobodnie można używać zwrotów typu „cześć”, „hejka”, „narka” (jeśli odwzajemniają taką formę powitań czy pożegnań). Natomiast w sytuacjach oficjalnych lub w gronie osób starszych czy nieznajomych najlepiej jednak stosować neutralne konstrukcje.

Znajomość zasad grzecznościowych jest szczególnie potrzebna w korespondencji tradycyjnej i w korespondencji elektronicznej. Powinno się pamiętać o konieczności używania zwrotów grzecznościowych zarówno w tekstach urzędowych, jak i w tekstach wypowiadanych podczas uroczystości (np. zaproszenie, gratulacje, podziękowania).

j0000007UNB1v50_0000001Q

Zwroty adresatywne

RlLOS3FDYxHpl
ILUSTRACJA: Koperta
www.pixabay.com, grafika komputerowa, domena publiczna

Teksty oficjalne zwykle należy rozpoczynać od zwrotów adresatywnych (można je również nazwać inwokacjami). Poniżej znajdują się przykłady takich zwrotów.

Jak należy rozpoczynać teksty oficjalne?

„Szanowny Panie,...”

  • „...proszę zauważyć...”

  • „...proszę, aby Pan przesłał...”

  • „...proszę, aby się Pan z tym zapoznał...”

  • „...czy byłby Pan łaskaw... + (bezokolicznik)”

  • „...czy mógłby Pan... + (bezokolicznik)”

„Szanowna Pani,...”

  • „...proszę zauważyć...”

  • „...proszę, aby Pani przesłała...”

  • „...proszę, aby się Pani z tym zapoznała...”

  • „...czy byłaby Pani łaskawa... + (bezokolicznik)”

  • „...czy mogłaby Pani... + (bezokolicznik)”

„Szanowni Państwo,...”

  • „...proszę, aby Państwo zauważyli...”

  • „...proszę, aby Państwo przesłali...”

  • „...proszę, aby się Państwo z tym zapoznali...”

  • „...czy byliby Państwo łaskawi... + (bezokolicznik)”

  • „...czy mogliby Państwo... + (bezokolicznik)”

Należy pamiętać, że przy takich formach, jak „Szanowna Pani”, „Szanowny Panie”, zawsze występuje czasownik w trzeciej osobie liczby pojedynczej, a forma „Szanowni Państwo” wymaga użycia czasownika w trzeciej osobie liczby mnogiej. I dlatego powinno się mówić np. „Szanowni Państwo wiedzą”, a nie (jak czasem można usłyszeć) „Szanowni Państwo wiecie”.

Podobne zasady dotyczą również zwrotów używanych względem osób starszych. Oczywiście w  sytuacjach nieformalnych (np. w gronie rodziny) wygląda to różnie. Poniżej zamieszczono zasady, które są zgodne z polską normą stylistyczną.

Jak należy zwracać się do osób starszych?

„Kochany Dziadku,...”
„Drogi Wujku,...”

  • „...prosimy, aby Dziadek/Wujek przybył do nas...”

  • „...zapraszam Dziadka/Wujka na urodziny...”

  • „...czy mógłby Dziadek/Wujek...”

  • „...może zechciałby Dziadek/Wujek...”

„Kochana Babciu,...”
„Droga Ciociu,...”

  • „...prosimy, aby Babcia/Ciocia przybyła do nas...”

  • „...zapraszam Babcię/Ciocię na urodziny...”

  • „...czy mogłaby Babcia/Ciocia...”

  • „...może zechciałaby Babcia/Ciocia...”

Przykłady zwrotów adresatywnych przeznaczonych do użycia w oficjalnej komunikacji.

Jak należy tytułować odbiorców w różnych sytuacjach społecznych?

Ogólne formy grzecznościowe

  • „Szanowna Pani”

  • „Szanowny Panie”

  • „Szanowni Państwo”

Osoby z tytułami naukowymi

  • „Szanowna Pani Profesor”

  • „Szanowny Panie Profesorze”

  • „Szanowna Pani Doktor”

  • „Szanowny Panie Doktorze”

Osoby z tytułami zawodowymi

a) adwokat

  • „Szanowna Pani Mecenas”

  • „Szanowny Panie Mecenasie”

b) dziennikarz lub pracownik redakcji

  • „Szanowna Pani Redaktor”

  • „Szanowny Panie Redaktorze”

Osoby z godnościami urzędowymi

a) prezydent i wiceprezydent

  • „Szanowna Pani Prezydent”

  • „Szanowny Panie Prezydencie”

b) marszałek i wicemarszałek

  • „Szanowna Pani Marszałek”

  • „Szanowny Panie Marszałku”

c) rektor i prorektor

  • „Wasza Magnificencjo”

  • „Jej/Jego Magnificencja raczy przyjąć…”

Osoby zajmujące stanowiska kierownicze

a) dyrektor i wicedyrektor

  • „Szanowna Pani Dyrektor”

  • „Szanowny Panie Dyrektorze”

b) kierownik i zastępca kierownika

  • „Szanowna Pani Kierownik”

  • „Szanowny Panie Kierowniku”

Osoby z tytułami służbowymi lub stopniami wojskowymi (policyjnymi)

a) aspirant i młodszy aspirant

  • „Szanowna Pani Aspirant”

  • „Szanowny Panie Aspirancie”

b) inspektor i nadinspektor

  • „Szanowna Pani Inspektor”

  • „Szanowny Panie Inspektorze”

c) pułkownik i podpułkownik

  • „Szanowna Pani Pułkownik” [forma ta jest rzadko używana]

  • „Szanowny Panie Pułkowniku”

j0000007UNB1v50_00000084

Formuły adresatywne

Formuły adresatywne są przydatne przede wszystkim w listach tradycyjnych i elektronicznych.

Jak rozpoczynać korespondencję?

I Zwroty oficjalne skierowane do osoby (adresata), której zawód (rola społeczna) nie jest znana nadawcy lub jej nie wskazuje

II Zwroty oficjalne skierowane do adresata mającego tytuł naukowy lub pełniącego określone funkcje zawodowe (np. dyrektor, profesor itp.)

III Zwroty nieoficjalne (prywatne) skierowane do osób bliskich nadawcy (np. do rodziców, dziadków, rodzeństwa, przyjaciół, znajomych itp.)

  • „Szanowna Pani,...” 1j0000007UNB1v50_000tp0041

  • „...dziękuję za wiadomość...”

  • „Szanowny Panie,...”

  • „przeczytałem Pana list...”

  • „Szanowni Państwo,...”

  • „...dziękuję za miłe słowa...”

  • „Szanowna Pani Dyrektor,...”

  • „...dziękuję, że zapoznała się Pani z moim listem...”

  • „Szanowny Panie Dyrektorze,...”

  • „...piszę do Pana (Dyrektora) w sprawie...”

  • „Szanowna Pani Profesor,...”

  • „...dziękuję za życzliwe przyjęcie mojego referatu...”

  • „Szanowny Panie Profesorze,...”

  • „...otrzymałem uwagi Pana Profesora i...”

  • „Kochana Mamo! 2j0000007UNB1v50_000tp0052/Kochany Tato!/ Kochani Rodzice!/ Kochani!”

  • „Dziękuję za miłe słowa...”

  • „Droga Ciociu!”

  • „Otrzymałam wiadomość, za którą dziękuję...”

  • „Droga Koleżanko!/Drogi Kolego!”

  • „Cześć, Aniu!”

  • „Odpowiadam na twój e‑mail (mejl)”

  • „Hej, Jacek!/Hej, Jacku!/Cześć!”

  • „Dziękuję/Dzięki za wieści...”

  • „Witaj!/Witam!” 3j0000007UNB1v50_000tp0063

Jak kończyć korespondencję?

I Zwroty oficjalne skierowane do osoby (adresata), której zawód (rola społecznej) nie jest znana nadawcy lub jej nie wskazuje
II Zwroty oficjalne skierowane do adresata mającego tytuł naukowy lub pełniącego określone funkcje zawodowe (np. dyrektor, profesor itp.)

III Zwroty nieoficjalne (prywatne) skierowane do osób bliskich nadawcy (np. do rodziców, dziadków, rodzeństwa, przyjaciół, znajomych itp.)

  • „...Z wyrazami szacunku 4j0000007UNB1v50_000tp0074/ Z poważaniem/Łączę ukłony...” + (własnoręczny podpis)

  • „...Z pozdrowieniami 5j0000007UNB1v50_000tp0085/ Pozdrawiam/Pozdrowienia/Z wyrazami szacunku...” + (własnoręczny podpis)

j0000007UNB1v50_000tp004
j0000007UNB1v50_000tp005
j0000007UNB1v50_000tp006
j0000007UNB1v50_000tp007
j0000007UNB1v50_000tp008
j0000007UNB1v50_000000B9

Zadaniowo

Ćwiczenie 1
R146KKngiHXVL1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
R1Cp49hadFwdh1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3

Napisz oficjalny list o dowolnej tematyce, w którym zastosujesz wzorce grzecznościowe zaproponowane w tej lekcji.

R1eMOqObBMmAj1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.