Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
Rg00WdhtF5OFy1
Kosmos (Mgławica Carina) Kosmos (Mgławica Carina) Źródło: ESO/T. Preibisch, fotografia, licencja: CC BY-SA 4.0.
Kosmos (Mgławica Carina)
ESO/T. Preibisch, fotografia, licencja: CC BY-SA 4.0
Ćwiczenie 1

Jak sądzicie, czy istnieją gdzieś we wszechświecie inne światy? Podsyskutujcie w klasie na ten temat.

Ćwiczenie 2

Wyobraź sobie, że istnieją na innej planecie jakieś istoty rozumne. Opisz, jak mogłyby się nazywać, czym odżywiać, jak wyglądać, porozumiewać, jak odbierałyby bodźce zewnętrzne, jak by się poruszały itd.

Ćwiczenie 3
RA77M5MwhK4xw1
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 4

Przeczytaj fragment opowiadania Stanisława Lema. Zwróć uwagę na bohaterów tego utworu.

Inne światyStanisław Lem
Stanisław Lem Inne światy

Słońce zapadało za horyzont. Powierzchnia oceanu drżała; pomykały po niej drobne, sine płomyki. Ogniste chmury bladły i mrok zapadał coraz większy. Pojawiały się słabe, pierwsze gwiazdy. Młody Kralosz zmęczony całodziennymi zajęciami wydostał się właśnie ze swego trzpionu, by zażyć wieczornego spaceru. Nie śpieszył się nigdzie; poruszając miarowo skrzypionami, z rozkoszą wdychał świeże, wonne kłęby rozpalonego amoniaku. Ktoś zbliżał się do niego ledwo widoczny w rosnącej ciemności. Kralosz natężył smęch, lecz dopiero gdy tamten znalazł się tuż, młodzieniec rozpoznał swego przyjaciela.
– Jaki piękny wieczór, nieprawdaż? – rzekł Kralosz. Przyjaciel przestąpił z obojni na obojnię, wychylił się do połowy z ognia i rzekł:
– Istotnie ładny. Salmiak obrodził w tym roku nadzwyczajnie, wiesz?
– A tak, zbiory zapowiadają się doskonałe.
Kralosz pokołysał się leniwie, odwrócił się na brzuch i wytrzeszczając wszystkie wzrocza, zapatrzył się w gwiazdy.
– Wiesz, mój drogi – rzekł po chwili – ilekroć patrzę w nocne niebo, jak teraz, nie mogę się oprzeć przekonaniu, że tam daleko, daleko są inne światy, podobne do naszego, tak samo zamieszkane przez istoty rozumne...
– Kto tu mówi o rozumie?! – rozległo się w pobliżu. Obaj młodzieńcy zwrócili się tyłem w tę stronę, aby rozpoznać przybysza. Zobaczyli sękatą, lecz krzepką jeszcze postać Flamenta. Sędziwy uczony zbliżył się do nich majestatycznymi ruchami, a przyszłe potomstwo, podobne do kiści gron winnych, wzbierało już i wypuszczało pierwsze kiełki na jego rozłożystych barkach.
– Mówiłem o rozumnych istotach zamieszkujących inne światy… – odrzekł Kralosz, unosząc łusty w pełnym szacunku pozdrowieniu.
– Kralosz mówi o rozumnych istotach z innych światów?… – odrzekł uczony. – Patrzcie go! Z innych światów!!! Ach, ten Kralosz, ten Kralosz. Co też czynisz najlepszego, młodzieńcze? Puszczasz wodze fantazji? Owszem… pochwalam… można w tak piękny wieczór… Co prawda wyraźnie pochłodniało, nie zauważyliście?
– Nie – odparli równocześnie obaj młodzieńcy.
– Naturalnie, młody ogień, wiem. A jednak jest teraz ledwo osiemset sześćdziesiąt stopni; powinienem był wdziać narzutkę na podwójnej lawie. Trudno, starość. Więc powiadasz – podjął, zwracając się tyłem do Kralosza – że na innych światach istnieją stworzenia rozumne? I jakież to istoty według ciebie.
– Dokładnie wiedzieć tego nie można – odrzekł nieśmiało młodzieniec. – Myślę, że są rozmaite. Podobno nie jest wykluczone, że na chłodniejszych planetach mogłyby z substancji zwanej białkiem powstać żywe organizmy.
– Od kogo to słyszałeś?! – zakrzyknął gniewnie Flament.
– Od Imploza. To ten młody student biochemii, który…
– Młody dureń, powiedz raczej! – palnął gniewnie Flament. – Życie z białka?! Żywe istoty z białka? Nie wstydzisz się wypowiadać takich andronów w obecności swego nauczyciela?! Oto są płody nieuctwa i arogancji, jakie szerzą się dzisiaj zastraszająco! Wiesz, co należałoby uczynić z tym twoim Implozem? Pokropić go wodą, ot co!
– Ależ, czcigodny Flamencie – odważył się odezwać przyjaciel Kralosza – dlaczego domagasz się aż takiej kaźni dla Imploza? Czy nie mógłbyś powiedzieć nam, jak mogą wyglądać istoty na innych planetach? Czy nie mogą one posiadać postawy pionowej i poruszać się na tak zwanych nogach?
– Kto ci to mówił?
Kralosz milczał, przelękniony.
– Imploz… – wyszeptał jego przyjaciel.
– A dajcież mi już raz święty spokój z waszym Implozem i jego wymysłami! – wykrzyknął uczony. – Nogi! Rzeczywiście! Jak gdybym jeszcze dwadzieścia pięć Płomieni temu nie udowodnił matematycznie, że istota dwunożna, ledwo byś ją postawił, natychmiast wywróciłaby się jak długa! Sporządziłem nawet odpowiedni model i wykres, ale cóż wy, leniuchy, możecie o tym wiedzieć? Jak wyglądają rozumne istoty z innych światów? Nie odpowiem wprost, sam się zastanów, naucz się myśleć. Najpierw muszą mieć organy do przyswajania amoniaku, nieprawdaż? Jaki narząd uczyni to lepiej od skrzypion? Czy nie muszą poruszać się w środowisku w miarę opornym, w miarę ciepłym, jak nasze? Muszą, co? A widzisz! Jakże czynić to inaczej niżeli obojniami? Podobnie będą się też kształtować narządy zmysłowe – wzrocza, łuspiny i kutrwie. Nie tylko wszakże budową muszą być podobne do nas, pięciorniaków, ale i ogólnym trybem życia. Wiadomo przecież, że pięciornia jest podstawową komórką naszego życia rodzinnego – spróbuj w fantazji wymyślić coś innego, wytężaj wyobraźnię, jak chcesz, a ręczę ci, że poniesiesz klęskę! Tak, bo żeby założyć rodzinę, żeby dać życie potomstwu, muszą połączyć się Dada, Gaga, Mama, Fafa i Haha. Na nic wspólne sympatie, na nic plany i marzenia, jeśli zabraknie przedstawiciela choć jednej z tych pięciu płci – sytuację taką, niestety, zdarzającą się czasem w życiu, nazywamy dramatem czwórni, czyli nieszczęśliwą miłością… Tak więc, jak widzisz, jeśli rozumować bez najmniejszych uprzedzeń, opierając się wyłącznie na faktach naukowych, jeśli użyć precyzyjnego narzędzia logiki, działając chłodno i obiektywnie, dochodzimy do nieodpartego wniosku, że każda istota rozumna musi być podobna do pięciorniaka… Tak. No, mam nadzieję, że was przekonałem?

j0000008QFB6v21_00000_BIB_001Stanisław Lem, Inne światy, [w:] tegoż, Dzienniki gwiazdowe, Kraków 2002.
Ćwiczenie 5

Przeczytaj ostatnie zdanie fragmentu „Dzienników gwiazdowych”. Wyjaśnij, dlaczego Flament nie może cię przekonać, że ma rację.

Ćwiczenie 6

Jakie istoty zamieszkują niezwykle gorącą planetę o amoniakalnej atmosferze? Opisz tutaj lub w zeszycie, jak wyglądają, jak się poruszają, kto wchodzi w skład ich rodzin itd. Możesz również dodać rysunek przedstawiający twoje wyobrażenie tej istoty.

R7EcEIQijixWy1
zadanie interaktywne
uzupełnij treść
Ćwiczenie 7

Porównaj postacie dwóch naukowców: młodego studenta biochemii – Imploza – i dojrzałego naukowca – Flamenta.

Ćwiczenie 8

Opisz krótko świat, który wydaje się Flamentowi niewiarygodny.

uzupełnij treść
Ćwiczenie 9

Nazwij uczucia, które wywołują u Flamenta słowa Imploza.

uzupełnij treść
Ćwiczenie 10

Odszukaj słowa nieistniejące w naszym języku, które występują w tekście Lema. Na podstawie kontekstu domyśl się ich znaczenia.

Stwórz krótki słowniczek pięciorniaków.

R1Yyw6OyeQBA41
zadanie interaktywne
uzupełnij treść
Ćwiczenie 11

Napisz artykuł do „Gazety Pięciorniackiej” na temat sensacyjnego odkrycia ludzi, których ciało jest zbudowane z białek, oddychają tlenem i zamieszkują planetę o temperaturze od -70 do +70. Nie zapomnij o innych ciekawostkach związanych z życiem odkrytych istot.

RKfswAkJDCHYV1
Ziemia
domena publiczna
Ciekawostka

Na pokładzie bezzałogowych sond Pioneer 10 i 11 (wysłanych w kosmos kolejno w roku 1972 i 1973) umieszczono „kosmiczny list w butelce”. Jest to tzw. Płytka Pioneera – aluminiowa plakietka pokryta cienką warstwą złota o wymiarach 15 x 23 cm  z wygrawerowanymi informacjami dla ewentualnych znalazców. To forma graficznego listu skierowanego do obcych cywilizacji.
Na płytce wyryto m.in. schematyczny obraz pary człowieczej. Na dolnym brzegu płyty widać rysunek Układu Słonecznego z zaznaczeniem planety Ziemi jako miejsca startu sondy oraz toru jej lotu.

Na podstawie: Wikipedia

RfDs2hm8RAzJD
Płytka Pioneera
domena publiczna
Ćwiczenie 12
R1dDunTcBMAQ81
zadanie interaktywne
Ciekawostka

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat poszukiwania pozaziemskich cywilizacji, znajdź informacje na temat projektu SETI.

Ćwiczenie 13

Poszukaj w internecie, jakie informacje na temat człowieka przekazano w wiadomości Arecibo, a jakie na pozłacanych dyskach Voyager Golden Record.

Ćwiczenie 14
Rz9I1ewARngdH1
zadanie interaktywne