Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
R13UKWS37GTor

Ojciec marnotrawnego syna

Powrót syna marnotrawnego
James Tissot, Powrót syna marnotrawnego, 1862, olej na płótnie, domena publiczna

Na pewno pamiętasz z wcześniejszych lekcji, że przypowieść (parabola) to gatunek literacki o charakterze moralistycznym. Zwykle jest to krótki utwór narracyjny, w którym prosta fabuła stanowi pretekst do przedstawienia zasad, jakimi powinniśmy kierować się w życiu. Ta bardzo obrazowa forma nauczania jest stosowana do dziś, ale najsłynniejsze przypowieści znajdują się w Biblii, a zwłaszcza w Ewangelii.

Już wiesz

Przypomnij sobie dwie lub trzy przypowieści Jezusa.

j00000001YB1v50_0000000C
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Historia marnotrawnego syna

RxgKKuBBHQh1l
Interpretacja aktorska Przypowieści o synu marnotrawnym w wykonaniu Wiesława Komasy, aktora i profesora Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie Interpretacja aktorska Przypowieści o synu marnotrawnym w wykonaniu Wiesława Komasy, aktora i profesora Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie Źródło: Scholaris.pl.
Wskazówka

Mówiliśmy już o kilku przypowieściach (zob. lekcja Jak można (nie) zrozumieć nauki Jezusa? Przypowieści ewangeliczne). Przypomnijcie jedną z nich.

O dwóch potomkach opowiadał Jezus w jednej z najsłynniejszych paraboli, czyli w przypowieści o synu marnotrawnym. Oto jej treść.

R8e3eWJqwpYpH1
Powrót syna marnotrawnego
Ivan Korzhev (Иван Коржев), Powrót syna marnotrawnego, 1998, rzeźba, licencja: CC BY-SA 3.0
Przypowieść o synu marnotrawnym. Ewangelia wg św. Łukasza rozdz. 15, w. 11–32
Przypowieść o synu marnotrawnym. Ewangelia wg św. Łukasza rozdz. 15, w. 11---32

(11) Powiedział też: Pewien człowiek miał dwóch synów. (12) Młodszy z nich rzekł do ojca: Ojcze, daj mi część majątku, która na mnie przypada. Podzielił więc majątek między nich. (13) Niedługo potem młodszy syn, zabrawszy wszystko, odjechał w dalekie strony i tam roztrwonił swój majątek, żyjąc rozrzutnie. (14) A gdy wszystko wydał, nastał ciężki głód w owej krainie i on sam zaczął cierpieć niedostatek. (15) Poszedł i przystał do jednego z obywateli owej krainy, a ten posłał go na swoje pola, żeby pasł świnie. (16) Pragnął on napełnić swój żołądek strąkami, którymi żywiły się świnie, lecz nikt mu ich nie dawał. (17) Wtedy zastanowił się i rzekł: Iluż to najemników mojego ojca ma pod dostatkiem chleba, a ja tu z głodu ginę. (18) Zabiorę się i pójdę do mego ojca, i powiem mu: Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Bogu i względem ciebie; (19) już nie jestem godzien nazywać się twoim synem: uczyń mię choćby jednym z najemników. (20) Wybrał się więc i poszedł do swojego ojca. A gdy był jeszcze daleko, ujrzał go jego ojciec i wzruszył się głęboko; wybiegł naprzeciw niego, rzucił mu się na szyję i ucałował go. (21) A syn rzekł do niego: Ojcze, zgrzeszyłem przeciw Bogu i względem ciebie, już nie jestem godzien nazywać się twoim synem. (22) Lecz ojciec rzekł do swoich sług: Przynieście szybko najlepszą szatę i ubierzcie go; dajcie mu też pierścień na rękę i sandały na nogi. (23) Przyprowadźcie utuczone cielę i zabijcie: będziemy ucztować i bawić się, (24) ponieważ ten mój syn był umarły, a znów ożył; zaginął, a odnalazł się. I zaczęli się bawić. (25) Tymczasem starszy jego syn przebywał na polu. Gdy wracał i był blisko domu, usłyszał muzykę i tańce. (26) Przywołał jednego ze sług i pytał go, co to ma znaczyć. (27) Ten mu rzekł: Twój brat powrócił, a ojciec twój kazał zabić utuczone cielę, ponieważ odzyskał go zdrowego. (28) Na to rozgniewał się i nie chciał wejść; wtedy ojciec jego wyszedł i tłumaczył mu. (29) Lecz on odpowiedział ojcu: Oto tyle lat ci służę i nigdy nie przekroczyłem twojego rozkazu; ale mnie nie dałeś nigdy koźlęcia, żebym się zabawił z przyjaciółmi. (30) Skoro jednak wrócił ten syn twój, który roztrwonił twój majątek z nierządnicami, kazałeś zabić dla niego utuczone cielę. (31) Lecz on mu odpowiedział: Moje dziecko, ty zawsze jesteś przy mnie i wszystko moje do ciebie należy. (32) A trzeba się weselić i cieszyć z tego, że ten brat twój był umarły, a znów ożył, zaginął, a odnalazł się.

j00000001YB1v50_00000_BIB_001Przypowieść o synu marnotrawnym. Ewangelia wg św. Łukasza rozdz. 15, w. 11–32, [w:] , Biblia Tysiąclecia, tłum. o. Walenty Prokulski SI, Poznań 1983.

Po przeczytaniu powyższego tekstu wykonaj następujące polecenia i odpowiedz na pytania:

Ćwiczenie 1.1

Wskaż cechy tekstu dowodzące, że historia o synu marnotrawnym jest przypowieścią.

Ćwiczenie 1.2

Tę historię można podzielić na kilka części. Nadaj tytuły wydzielonym przez siebie częściom.

Ćwiczenie 1.3

Wskaż powody, które skłoniły jednego z synów do opuszczenia rodzinnego domu.

Ćwiczenie 1.4

Który fragment przypowieści można potraktować jako punkt zwrotny w historii syna? Uzasadnij swoją odpowiedź.

Ćwiczenie 1.5

Jak oceniasz fakt, że ojciec posłuchał prośby syna o wydanie mu części majątku? (Pomocą może być tekst zamieszczony w Kontekstach nr 1).

Ćwiczenie 1.6
RzK91l2w7Z3UJ1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 1.7

Czy dostrzegasz uzasadnienie dla takiej właśnie kolejności wydarzeń? O czym ona świadczy?

Ćwiczenie 1.8

Dlaczego zwierzę, z którym miał do czynienia marnotrawny syn, to świnia? Czy historia zmieniłaby wymowę, gdyby syn wypasał owce?

ROeRDtnbPG02a1
Dobry pasterz
Bernhard Plockhorst, Dobry pasterz, XIX wiek, domena publiczna
Ważne!

W kulturze żydowskiej baranek czy owca kojarzą się pozytywnie (baranka składa się przecież w ofierze Bogu, a Jezus samego siebie tak nazywał). Świnia natomiast jest uważana za zwierzę nieczyste – do dziś religijni Żydzi nie jedzą wieprzowiny.
Zob. też Konteksty nr 2.

Ćwiczenie 2

Przyjrzyj się twarzom słuchaczy przedstawionych na rycinie. Co one wyrażają?

R1VVai7PgmAXd
Chrystus nauczający
Rembrandt van Rijn, Chrystus nauczający, ok.1652, grafika, Saint Louis Art Museum, Saint Louis, domena publiczna
j00000001YB1v50_0000001W
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Skrucha i przebaczenie... (I)

R1JebtIpp6MpP
Powrót syna marnotrawnego
Guercino (Giovanni Francesco Barbieri), Powrót syna marnotrawnego, 1654–1655, olej na płótnie, Timken Museum of Art, San Diego, domena publiczna

Wykonaj następujące polecenia:

Ćwiczenie 3.1

Układając sobie przemowę do ojca, syn deklaruje, że chciałby zostać jego najemnikiem – człowiekiem wynajmującym się do ciężkich prac za określoną zapłatą… Wyjaśnij, dlaczego nie mówi, że chciałby na powrót stać się jego synem.

Ćwiczenie 3.2
R1TMzUidTHb4d1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3.3

Określ, co o relacjach ojca z synem można sądzić ze zdania rozpoczynającego się od słów: „A gdy był jeszcze daleko, ujrzał go jego ojciec […]”.

Ćwiczenie 3.4

Wyjaśnij, jakie znaczenie miały prezenty, które ojciec dał marnotrawnemu synowi, a były to kolejno: najlepsza szata, pierścień i sandały.

Ćwiczenie 3.5

„Ten brat twój był umarły, a znów ożył, zaginął, a odnalazł się” – napisz własnymi słowami, jak rozumiesz słowa wypowiedziane przez ojca.

Ćwiczenie 3.6

Przywołaj argumenty drugiego z synów, że ojciec postępuje niesprawiedliwie.

Ćwiczenie 3.7

W parach przedyskutujcie kwestię, czy ojciec rzeczywiście był niesprawiedliwy. Sformułujcie argumenty za postępowaniem ojca i argumenty przeciwko niemu:

  • Argumenty usprawiedliwiające postępowanie ojca:

  • Argumenty przeciwko postępowaniu ojca:

uzupełnij treść
Ćwiczenie 3.8
  • Choć Jezus nie wyjaśnił tej przypowieści, jej wymowa wydaje się oczywista. Podaj swoje wytłumaczenie przypowieści.

Ćwiczenie 3.9
R1BOT1McCQ1le1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3.10
R1KOqAblIB7Mx1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j00000001YB1v50_00000038
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Skrucha i przebaczenie... (II)

R1Ab4AasCD6mO
Powrót syna marnotrawnego
Jacek Malczewski, Powrót syna marnotrawnego, 1923, olej na tekturze, własność prywatna, tylko do użytku edukacyjnego

Przyjrzyj się obrazowi Jacka Malczewskiego Powrót syna marnotrawnego, a potem wykonaj następujące polecenia:

Ćwiczenie 4.1

Czy ukazana scena opowiada biblijną historię? Uzasadnij swoją opinię.

Ćwiczenie 4.2

Wyjaśnij, jak rozumiesz frazeologizm: syn marnotrawny. Odpowiedź zapisz w zeszycie.

Ćwiczenie 4.3

Zapisz kilka wyrazów bliskoznacznych do słowa „marnotrawić”.

R4fUBmT1ktbWS
Wędrowiec
Hieronim Bosch, Wędrowiec, 1510, Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam, domena publiczna

Przyjrzyj się obrazowi Hieronima Boscha Wędrowiec, znanemu też pod tytułem Syn marnotrawny, a następnie odpowiedz na pytanie:

Ćwiczenie 5

Która z wersji tytułu wydaje ci się trafniejsza? Uzasadnij odpowiedź.

j00000001YB1v50_00000041
JPOL_E3_E4_Konteksty

Różne oblicza przypowieści

JPOL_E3_E4_Konteksty
Rj3BBbbt0J8jf1
Powrót syna marnotrawnego Źródło: Axel Kulle, Powrót syna marnotrawnego, 1882, olej na desce, domena publiczna.
Powrót syna marnotrawnego
Axel Kulle, Powrót syna marnotrawnego, 1882, olej na desce, domena publiczna
JPOL_E3_E4_Konteksty
Dzieje ChrystusaHenri Daniel‑Rops
Henri Daniel‑Rops Dzieje Chrystusa

Wedle prawa żydowskiego dziedzictwo po śmierci ojca bywało dzielone między synów, a najstarszy dostawał część podwójną razem z obowiązkiem utrzymywania matki i niezamężnych sióstr; ale przed śmiercią ojca synowie nie mieli prawa do niczego. Ten więc młodszy syn żądający swej części przekracza swe uprawnienia.

j00000001YB1v50_00000_BIB_002Henri Daniel-Rops, Dzieje Chrystusa, tłum. Zofia Starowieyska-Morstinowa, Warszawa 1987, s. 276.
Królestwo Boże w przypowieściachAugustyn Jankowski
Augustyn Jankowski Królestwo Boże w przypowieściach

„Przeklęty człowiek, który hoduje świnie” – mówi Talmudj00000001YB1v50_000tp001Talmud. Do dziś dnia u Żydów i mahometan panuje przekonanie, że pasanie trzody chlewnej jest przekleństwem. „Strąki”, o których tu mowa, należą do rośliny zwanej fachowo Ceratonia siliqua, po arabsku karrûb. U nas nazywa się je „chlebem świętojańskim”; a uchodzą za przysmak kupowany tylko w „Delikatesach”. Na Bliskim Wschodzie – nadal karmi się nimi nierogaciznę. Dno degradacji syna marnotrawnego polega na tym, że traktowany przez właściciela gorzej niż trzoda chlewna, musi kraść świniom strąki, „których nikt mu nie dawał”.

j00000001YB1v50_00000_BIB_003Augustyn Jankowski, Królestwo Boże w przypowieściach, Niepokalanów 1992, s. 117.
Przypowieść o ojcuJanusz Stanisław Pasierb
Janusz Stanisław Pasierb Przypowieść o ojcu

Kiedy się starasz zapomnieć 
pamięta 

kiedy nie możesz zasnąć 
czeka aż się obudzisz 

kiedy nie myślisz wracać 
wygląda ciebie 

kiedy nie widzisz wyjścia 
każe otwierać wrota 

kiedy umierasz z głodu 
poleca nakrywać stoły 

kiedy się kulisz w łachmanie 
wybiera dla ciebie szatę 

gdy mówisz wstanę i pójdę 
rusza naprzeciw 

gdy trzesz oczy jak suche kamienie 
płacze nad tobą 

kiedy nie śmiesz wyciągnąć ręki
oplatają cię jego ramiona 

gdy twój brat wypomni żeś odszedł 
odpowie że właśnie wróciłeś 

j00000001YB1v50_00000_BIB_004Janusz Stanisław Pasierb, Przypowieść o ojcu, [w:] tegoż, Rzeczy ostatnie i inne wiersze. Things ultimate and other poems, tłum. Charles Lambert, Pelplin 2001, s. 9.

Przeczytaj wyżej cytowany wiersz XX‑wiecznego polskiego poety (księdza) Janusza Stanisława Pasierba i odpowiedz na pytania:

Ćwiczenie 6.1

Dlaczego w tytule utworu wyeksponowano nie syna, lecz ojca?

Ćwiczenie 6.2

W których fragmentach wiersza dostrzegasz związki z biblijną przypowieścią o synu marnotrawnym?

Ćwiczenie 6.3

Czy użycie w tytule wiersza słowa „przypowieść” jest określeniem przynależności do gatunku? Jakie cechy tego gatunku dostrzegasz w wierszu?

Ćwiczenie 6.4

Przyjrzyj się budowie poszczególnych zwrotek. Jaka jest główna zasada konstrukcyjna każdej z nich?

j00000001YB1v50_000tp001
j00000001YB1v50_00000056
JPOL_E3_E4_Zadaniowo

Zadaniowo

RVCSAjcVbijUX1
Powrót syna marnotrawnego
Rembrandt van Rijn, Powrót syna marnotrawnego, ok.1668, Ermitaż, Sankt Petersburg, domena publiczna
RMo0mq9OjWYg51
Powrót syna marnotrawnego
Jacques-Joseph Tissot, Powrót syna marnotrawnego, ok. 1882, olej na płótnie, prywatna kolekcja, domena publiczna
Rbt47Jm0mI51D1
Historia syna marnotrawnego
Frans Francken II, Historia syna marnotrawnego, 1600–1620, Rijksmuseum, Amsterdam, domena publiczna
Ćwiczenie 7

Przygotuj się do dyskusji na temat: „Czy rodzice powinni zawsze przebaczać swemu dziecku?”.

Ćwiczenie 8

Ułóż przemowę syna marnotrawnego do starszego brata, za pomocą której uspokoisz jego gniew.

Ćwiczenie 9

Przyjrzyj się dwóm obrazom: Rembrandtaj00000001YB1v50_000tp002Rembrandta Powrót syna marnotrawnego oraz Jacques’a‑Josepha Tissota Powrót syna marnotrawnego. Następnie opisz jeden z nich, przywołując odpowiednie cytaty z przypowieści.

Ćwiczenie 10

Przyjrzyj się obrazowi Historia syna marnotrawnego Fransa Franckena II, flamandzkiego malarza z przełomu XVI i XVII wieku. Następnie dopasuj do poszczególnych części obrazu odpowiedni fragment przypowieści.

Ćwiczenie 11

Wyobraź sobie, że masz okazję być uczestnikiem kolacji, którą jedzą ojciec i ten z synów, który nie opuścił domu. Napisz opowiadanie zawierające dialog między nimi na temat nieobecnego syna marnotrawnego, a także opis wyglądu postaci, stołu (potraw) i całego pomieszczenia.

R3A9Q0pavVFb91
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j00000001YB1v50_000tp002