Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony

Przed setkami lat ludzie nie mieli kompasów. Jak zatem odnajdywali kierunki świata? Jest na to parę sposobów, wystarczy tylko uważnie obserwować otoczenie. Zabawmy się w dawnych podróżników i nauczmy odnajdywać strony świata bez kompasu.

RMqmeoSQgUfHP1
Wyznaczanie kierunków geograficznych z wykorzystaniem cienia
Już wiesz
  • w jaki sposób za pomocą kompasu możemy określić kierunki świata;

  • że kompas jest bezużyteczny, gdy w pobliżu znajdują się przedmioty zawierające żelazo.

Nauczysz się
  • wyznaczać kierunki świata z wykorzystaniem cienia;

  • wskazywać kierunek południowy za pomocą zegarka wskazówkowego;

  • określać kierunek północny z użyciem Gwiazdy Polarnej;

  • ustalać kierunki świata na podstawie obserwacji otaczającej cię przyrody.

iUjvWrSYOk_d5e149

1. Jak wskazać strony świata za pomocą cienia?

W Polsce, w samo południe, Słońce znajduje się po południowej stronie nieba. W tym czasie cień rzucany przez naszą sylwetkę lub inne przedmioty jest najkrótszy i wskazuje kierunek północny. Stojąc twarzą w stronę cienia, łatwo wyznaczyć pozostałe kierunki. Metoda ta jest skuteczna tylko o określonej godzinie – o 12.00 w południe.

RMqmeoSQgUfHP1
Wyznaczanie kierunków geograficznych z wykorzystaniem cienia
iUjvWrSYOk_d5e185

2. Jak odnaleźć północ w nocy?

W rozpoznaniu stron świata nocą pomoże nam Gwiazda PolarnaGwiazda PolarnaGwiazda Polarna należąca do gwiazdozbioru Małej Niedźwiedzicy. Gwiazdozbiór ten, z racji swego kształtu, zwany jest także Małym Wozem, a Gwiazda Polarna znajduje się na końcu jego „dyszla”. Nie zmienia ona niemal położenia na niebie – jest umiejscowiona prawie idealnie na północy, na przedłużeniu osi Ziemi. W jej odnalezieniu na niebie pomoże nam charakterystyczny i wyraźny gwiazdozbiór Wielkiego Wozu.

RI2JRCYnd58Ln1
Animacja, na której zaznaczają się kontury gwiazdozbioru Wielkiego i Małego Wozu, następnie pojawiają się in opisy. Pojawia się 5 długości tylnego dyszla Wielkiego Wozu oraz zaznaczony kierunek północny.
iUjvWrSYOk_d5e222

3. Czy zegarek pozwoli wskazać południe?

Kierunek południowy można wyznaczyć z dość dużą dokładnością przy użyciu zegarka wskazówkowego. Jak tego dokonać? Najpierw ustaw się w taki sposób, aby mała wskazówka (godzinowa) wskazywała na Słońce. Nie trzeba nawet zdejmować zegarka – wystarczy trzymać rękę tak, by jego tarcza była umieszczona poziomo. Linia dzieląca na połowę kąt między małą wskazówką a godziną 12.00 na tarczy zegarka wskazywać będzie kierunek południowy. Do południa bierzemy pod uwagę kąt między małą wskazówką a lewą stroną godziny 12.00, natomiast po południu kąt między małą wskazówką a prawą stroną godziny 12.00.

iUjvWrSYOk_d5e258

4. Jak przyroda pomaga wyznaczyć kierunki świata?

Kierunki geograficzne możemy także próbować wyznaczyć, obserwując przyrodę wokół nas. Jest to jednak metoda mało dokładna. Pamiętajmy, że w ten sposób wyznaczymy strony świata jedynie w przybliżeniu.

iUjvWrSYOk_d5e291

Podsumowanie

  • Kierunki świata można określić w ciągu dnia za pomocą cienia lub zegarka wskazówkowego.

  • Nocą można wyznaczyć kierunek północny po odszukaniu Gwiazdy Polarnej.

  • Kierunki świata można wyznaczyć z małą dokładnością poprzez obserwację przyrody.

Praca domowa
Polecenie 1.1

W pogodną noc znajdź na niebie Gwiazdę Polarną i wyznacz kierunki geograficzne. Porównaj swoje obserwacje ze wskazaniami kompasu. Nazwij metodę, jaką stosujesz.

Polecenie 1.2

Na podstawie dostępnych źródeł i informacji określ, czy metody wskazywania stron świata przez obserwację przyrody są dokładne. Uzasadnij swoje stanowisko.

Zobacz także

Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:

iUjvWrSYOk_d5e365

Słowniczek

Gwiazda Polarna
Gwiazda Polarna

gwiazda z gwiazdozbioru Małego Wozu, znajdująca się blisko przedłużenia osi Ziemi i niemal niezmieniająca swego położenia na niebie; dzięki niej odnajdujemy nocą kierunek północny

iUjvWrSYOk_d5e407

Zadania

Ćwiczenie 1
RjzMnQNeM3SSB1
zadanie interaktywne
Źródło: Dariusz Kajewski <dariusz.kajewski@up.wroc.p>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
RUd3aFsDjAzlC1
zadanie interaktywne
Źródło: Dariusz Kajewski <dariusz.kajewski@up.wroc.p>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
R1VyphOWU99Uj1
zadanie interaktywne
Źródło: Dariusz Kajewski <dariusz.kajewski@up.wroc.p>.