Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
Rkt8OyOTwu5ck1
Mapa_stara Źródło: www.pixabay.com, domena publiczna.
ILUSTRACJA: Mapa_stara
www.pixabay.com, domena publiczna

Mówi się, że przysłowia są mądrością narodów. To prawda, ale prawdą jest też, że często przysłowia zawierają mądrości wobec siebie sprzeczne. Dotyczy to na przykład powiedzeń:

  • „Wszędzie dobrze, ale w domu najlepiej”,

  • „Wszędzie dobrze, gdzie nas nie ma”.

Czy jest możliwe, aby oba zdania zawierały prawdę?

Już wiesz

Wskaż, w jakich okolicznościach – twoim zdaniem – prawdziwe jest przysłowie „Wszędzie dobrze, ale w domu najlepiej”, a w jakich „Wszędzie dobrze, gdzie nas nie ma”.

j00000000WB1v50_0000000J
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Podróżujemy, ponieważ…

R1Dp147CHBtMI
Globus z 1765 roku
Minnesota Historical Society, licencja: CC BY-SA 3.0

Wyjazd z domu nie zawsze jest podróżą – czasem przecież wybieramy się tylko na krótko i bardzo blisko. Kiedy natomiast opuszczamy stałą siedzibę na dłużej i wyruszamy gdzieś dalej, wówczas już odbywamy podróż. Są zawody, które wręcz wymagają opuszczania domu na wiele dni oraz oddalania się od niego na wiele kilometrów. Bardzo często jednak podróżujemy również z własnej woli i bez zobowiązań.

Wykonaj następujące polecenia:

Ćwiczenie 1.1

Wymień pięć zawodów, które wymagają podróżowania.

Ćwiczenie 1.2

Podaj pięć powodów podróżowania poza obowiązkami zawodowymi.

Podróżowanie jest udziałem człowieka od początku istnienia naszego gatunku. W dzisiejszych czasach jednak wybieramy się w podróż znacznie częściej niż na przykład kilkaset lat temu.

Ćwiczenie 2.1

Podaj co najmniej trzy powody, które sprawiały, że przed XX wiekiem podróżowano znacznie rzadziej niż dziś.

Ćwiczenie 2.2

Podaj co najmniej trzy powody, które sprawiały, że przed XX wiekiem mimo wszystko podróżowano.

Ćwiczenie 2.3

Wymień pięciu znanych podróżników (dawnych lub współczesnych), a następnie – korzystając z dowolnego źródła – podaj cel ich podróży, to znaczy zarówno powód podróżowania, jak i miejsca, do których docierali.

j00000000WB1v50_0000001B
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Zbliżając się do granicy

R1N2hOWtPSnu51
Ryszard Kapuściński (pierwszy z prawej) wraz z polską poetką Julią Hartwig oraz Andersem Bodegårdem, tłumaczem literatury polskiej na język szwedzki.
Mariusz Kubik, fotografia barwna, licencja: CC BY 2.5

Do najważniejszych polskich podróżników XX wieku należał Ryszard Kapuściński, wybitny autor reportaży z różnych stron świata. Jego fascynacja Afryką czy Ameryką Południową wynikała między innymi z pragnienia poznawania tego, co inne. Kapuściński podaje nam jeden z podstawowych warunków odkrywania nowych światów.

RlzWszMEh0Z6Y1
Popiersie Herodota, historyka greckiego (ok. 484 p.n.e–426 p.n.e.).
rzeźba, Porta Metronia, Rzym, domena publiczna
Podróże z HerodotemRyszard Kapuściński
Ryszard Kapuściński Podróże z Herodotem

Trasa prowadziła mnie czasem do nadgranicznych wiosek. Zdarzało się to jednak rzadko. W miarę bowiem zbliżania się do granicy ziemia pustoszała, spotykało się coraz mniej ludzi. Ta pustka zwiększała tajemniczość takich miejsc, a zwróciło także moją uwagę, że w pasie przygranicznym panuje cisza. Ta tajemniczość i ta cisza przyciągały mnie, intrygowały. Kusiło mnie, żeby zobaczyć, co jest dalej, pod drugiej stronie. Zastanawiałem się, co się przeżywa, przechodząc granicę. Co się czuje? Co myśli? Musi to być moment wielkiej emocji, poruszenia, napięcia. Po tamtej stronie – jak jest? Na pewno – inaczej. Ale co to znaczy – inaczej? Jaki ma wygląd? Do czego jest podobne? A może jest niepodobne do niczego, co znam, a tym samym niepojęte, niewyobrażalne? Ale, w gruncie rzeczy, największe moje pragnienie, które nie dawało mi spokoju, nęciło mnie i dręczyło, było nawet skromne, bo mianowicie chodziło mi o jedno tylko – o sam moment, sam akt, najprostszą czynność p r z e k r o c z e n i a  g r a n i c y. Przekroczyć i zaraz wrócić, to by mi, myślałem, zupełnie wystarczyło, zaspokoiło mój niewytłumaczalny właściwie, a jakże ostry głód psychologiczny. […]
Bo nie chodziło mi, żeby gdzieś do Paryża czy Londynu, nie, tych rzeczy nie próbowałem sobie wyobrazić i nawet mnie nie ciekawiły, chciałem tylko, żeby gdzieś przekroczyć granicę, wszystko jedno którą, bo dla mnie ważny był cel, nie kres, nie meta, ale sam niemal mistyczny […] akt p r z e k r o c z e n i a  g r a n i c y.

j00000000WB1v50_00000_BIB_001Ryszard Kapuściński, Podróże z Herodotem, Kraków 2004, s. 13–14.

Po przeczytaniu powyższego fragmentu Podróży z Herodotem Ryszarda Kapuścińskiego odpowiedz na następujące pytania i wykonaj polecenia:

Ćwiczenie 3.1

Jak myślisz, dlaczego w przytoczonym tekście autor zadaje tak wiele pytań?

Ćwiczenie 3.2

W tekście powtarza się pisownia tego samego wyrażenia rozstrzelonym drukiem. Czemu służy taki zabieg?

Ćwiczenie 3.3

Dlaczego, twoim zdaniem, Ryszard Kapuściński tak dużą wagę poświęcił terenom nadgranicznym?

Ćwiczenie 3.4

Podczas wyjazdów z Polski przekraczamy granicę naszego kraju z innymi państwami. Czy to jedyna granica, jaką się wtedy pokonuje? Swoje uwagi zapisz w zeszycie.

j00000000WB1v50_00000025
JPOL_E3_E4_Konteksty

Podróże naszych przodków

Interesujące materiały na temat swoich podróży pozostawili nasi przodkowie. Źródła pochodzą z XVI i XVII wieku, ale to nie oznacza, że był to okres pod względem podróżowania wyjątkowy.

R1CRJ7Zd0nmw4
Jan Chryzostom Pasek pod Lachowiczami
Juliusz Kossak, Jan Chryzostom Pasek pod Lachowiczami, 1898, akwarela, Muzeum Górnośląskie, Bytom, domena publiczna

Autorem pierwszego tekstu jest Jan Chryzostom Pasek. To typowy szlachcic ziemianin, który część życia spędził na wojnie. Swoje losy uwiecznił w Pamiętnikach. Podany niżej fragment dotyczy pobytu Paska w Danii, gdzie wojsko polskie znalazło się w ramach przymierza, które zakładało, że Rzeczpospolita i Dania będą sobie pomagać w wypadku konfliktu ze wspólnym wrogiem, czyli ze Szwedami. Pasek przedstawił nie tylko walki, lecz także swoje odczucia wynikające z zetknięcia się z obcą kulturą.

R5mpbOS1RmxY7
Europa w XVII wieku [w:] Encyklopedia Powszechna Ultima Thule
1931, mapa, domena publiczna
j00000000WB1v50_0000002J
JPOL_E3_E4_Konteksty

Pasek w Danii

R6c4RYu3B979j
Ilustracja [w:] Jerzy Laskarys, Przygody Jana Chryzostoma Paska według jego Pamiętników, Warszawa 1882.
Antoni Zaleski, domena publiczna
PamiętnikiJan Chryzostom Pasek
Jan Chryzostom Pasek Pamiętniki

Lud też tam nadobnyj00000000WB1v50_000tp001nadobny: białogłowy gładkie […], stroją się pięknie, ale w drewnianych trzewikach chodzą wieskie i miesckiej00000000WB1v50_000tp002wieskie i miesckie. Gdy po bruku w mieście idą, to taki uczynią kołatj00000000WB1v50_000tp003kołat, co nie słychać, kiedy człowiek do człowieka mówi: wyższego zaś stanu damy to takich zażywają trzewików, jako i Polki. […]

Łóżka do sipieniaj00000000WB1v50_000tp004sipienia mają w ścianach zasuwane tak, jako szafa, a pościeli tam okrutnie siłaj00000000WB1v50_000tp005siła ścielą. Nago sypiają tak, jako matka urodziła, i nie mają tego za żadną sromotęj00000000WB1v50_000tp006sromotę rozbierając się i ubierając jedno przy drugim, a nawet nie strzegą się i gościa, ale przy świecy zdejmują wszystek ornamentj00000000WB1v50_000tp007ornament, a na ostatku i koszulę zdejmą i powieszą to wszystko na kołeczkach i dopiero tak nago, drzwi pozamykawszy, świecę zagasiwszy, to dopiero w owę szafę włażą spać. Kiedyśmy im mówili, że to tak szpetnie […], powiedają, że „ma dosyć za swe koszula i inszy ubiór, co mi służy przez dzień i okrywa mię; powinna też przynajmniej w nocy mieć swoję ochronę, a do tego co mi po tym robaki, pchły brać z sobą na nocleg do łóżka i dać się im kąsać, mając od nich w smacznym spaniu przeszkodę!” […]

Wiwendaj00000000WB1v50_000tp008Wiwenda ich ucieszna bardzo, bo rzadko co ciepłego jedzą, ale na cały tydzień różne potrawy w kupie uwarzywszy, tak na zimno tego po kęsu zażywają, a często, nawet kiedy młócą […] to posiędą na słomie i wziąwszy chleba i masła, które zawsze z jaszczemj00000000WB1v50_000tp009jaszczem stoi, to smarują i jedzą […]. Wołu, wieprza albo barana kiedy zabiją, to najmniejszej krople krwie nie zepsują, ale ją wytoczą w naczynie; namieszawszy w to krup jęczmiennych albo tatarczanych, to tym kiszki owego bydlęcia nadzieją i razem w kotle uwarzą […] i tak to na stole stawiają przy kożdym obiedzie i jedzą za wielki specyjał. Etiamj00000000WB1v50_000tp00AEtiam i w domach szlacheckich tak czynią; i mnie częstowano tym do uprzykrzenia, ażem powiedział, że się Polakom tego jeść nie godzi, boby nam psi nieprzyjaciółmi byli, gdyż to ich potrawa.

j00000000WB1v50_00000_BIB_002Jan Chryzostom Pasek, Pamiętniki, red. R. Pollak, Warszawa 1987, s. 10–11.
R1L2G1mOROry91
Mapa Europy z zaznaczoną Danią
David Liuzzo, domena publiczna

Po przeczytaniu powyższych fragmentów Pamiętników Jana Chryzostoma Paska wykonaj następujące polecenia:

Ćwiczenie 4.1

Wytłumacz, na podstawie czego można określić, do którego stanu społecznego należy Dunka.

Ćwiczenie 4.2

Opisz, w jakich dziedzinach zauważalne są – według Paska – różnice między mieszkańcami Danii a Polakami.

Czy Pasek ocenia te różnice? Jeśli tak, to w jaki sposób? Jeśli nie, to dlaczego?

Ćwiczenie 4.3
R118IYPqFJdGa1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4.4

Jaka jest opinia Paska na temat duńskich potraw?

Ćwiczenie 4.5

Czy z przeczytanych fragmentów Pamiętników wynika, że Pasek dobrze czułby się w Danii? Uzasadnij odpowiedź.

Ćwiczenie 4.6

Czy dostrzeganie różnic między Polską a Danią usprawiedliwiałoby nazwanie tego ostatniego kraju egzotycznym? Uzasadnij odpowiedź.

j00000000WB1v50_000tp001
j00000000WB1v50_000tp002
j00000000WB1v50_000tp003
j00000000WB1v50_000tp004
j00000000WB1v50_000tp005
j00000000WB1v50_000tp006
j00000000WB1v50_000tp007
j00000000WB1v50_000tp008
j00000000WB1v50_000tp009
j00000000WB1v50_000tp00A
j00000000WB1v50_0000004G
JPOL_E3_E4_Konteksty

Radziwiłł w Ziemi Świętej

RHvqgoLIs0PsE1
Portret Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła
Marcin Franciszek Wobe, Portret Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła, ok. 1758, domena publiczna

Jan Chryzostom Pasek miał szansę zobaczyć europejski kraj. Polacy jednak wyjeżdżali znacznie dalej. Okazję do zwiedzenia Ziemi Świętej i Egiptu miał na przykład Mikołaj Krzysztof Radziwiłł (1549–1616), zwany Sierotką. Ten magnat w latach 1582–1584 odbył pielgrzymkę do Ziemi Świętej. Spisał dzieje swojej podróży, które w 1601 roku wydane zostały po łacinie, a potem w tłumaczeniu polskim jako Peregrynacjaj00000000WB1v50_000tp00BPeregrynacja abo pielgrzymowanie do Ziemie Świętej (1607).

Radziwiłł podczas podróży przez Europę i północną Afrykę interesował się nie tylko wspaniałymi budowlami (np. piramidami), lecz także zwyczajami miejscowej ludności oraz przyrodą, co nie było wówczas tak oczywiste jak dzisiaj.

W czasach Radziwiłła naturalne było wierzyć tradycji, więc tego, co o świecie napisał jakiś autorytet, właściwie nie podważano. Autor wspomnień z podróży do Ziemi Świętej potrafił jednak być samodzielny i nad źródła z przeszłości przedkładał własne doświadczenia.

Peregrynacja abo pielgrzymowanie do Ziemie ŚwiętejMikołaj Krzysztof Radziwiłł Sierotka
Mikołaj Krzysztof Radziwiłł Sierotka Peregrynacja abo pielgrzymowanie do Ziemie Świętej

Tu godną rzecz, aby się co o chameleonie bestyjejj00000000WB1v50_000tp00Cbestyjej powiedziało […]. Postacią i wielkością równa jaszczurkęj00000000WB1v50_000tp00Djaszczurkę, nie kąsa, bo gęby nie ma i nie jedzeniem jakim abo piciem, ale samym tylko powietrzem żyją. Dziurkę mają niewielką jako ziarno pieprzu mniejsze, którą wiatr bierze w się. Jadu żadnego w sobie nie ma […]. Z drzewa nigdy nie schodzi […], barwę i farbę odmienia i taką się zdobi, do jakiej się przytuli, okromj00000000WB1v50_000tp00Eokrom czerwonej i żółtej, czegośmy często doświadczali. […]. Gdy go na jaką farbęj00000000WB1v50_000tp00Ffarbę posadzisz, a nad nim inaksząj00000000WB1v50_000tp00Ginakszą zawiesisz, na obie patrza zaraz, potym której się przypatruje mocniej, tę na się brać poczyna […]. Posadziłem go na białym, zielonym, modrym, czarnym suknie, taką barwę wszystkę brał na się, a gdym posadził na czerwonym, został w swojej skorze nieodmiennej. Żółtego nie miałem do rąk, ale powiadają, że i na nim się nie odmienia.

j00000000WB1v50_00000_BIB_003Mikołaj Krzysztof Radziwiłł Sierotka, Peregrynacja abo pielgrzymowanie do Ziemie Świętej, Kraków 1611, s. 153–154.
RSh1oERXeDolh1
Kameleon
Justyna Bajda, fotografia barwna, domena publiczna

Po przeczytaniu fragmentu Peregrynacji… Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła wykonaj następujące polecenia i odpowiedz na pytania:

Ćwiczenie 5.1

Wyjaśnij, w jaki sposób Radziwiłł przeprowadził eksperyment z kameleonem.

Ćwiczenie 5.2

Dlaczego – twoim zdaniem – Radziwiłł to zrobił? Uzasadnij odpowiedź.

Ćwiczenie 5.3
RRW63wa3ZoEbu1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5.4

Wynotuj te z wymienionych w poprzednim punkcie cech kameleona, które uważasz za nieprawdziwe, a następnie sprawdź poprawność swojego wyboru w dowolnym źródle.

Ćwiczenie 5.5

Czy można nazwać Radziwiłła uczonym? Uzasadnij odpowiedź.

Wskazówka

Pora wrócić do XX wieku. O podróżowaniu pisał wówczas, uważany za najwybitniejszego polskiego reportażystę, Ryszard Kapuściński. Jego książki, choć zawierały elementy kreacji i fikcji, w niezwykły sposób potrafiły odkryć tajemnice egzotycznych (dla Europejczyka) miejsc i ludzi tam żyjących.

j00000000WB1v50_000tp00B
j00000000WB1v50_000tp00C
j00000000WB1v50_000tp00D
j00000000WB1v50_000tp00E
j00000000WB1v50_000tp00F
j00000000WB1v50_000tp00G
j00000000WB1v50_00000060
JPOL_E3_E4_Preteksty

Czy wystarczy angielszczyzna?

JPOL_E3_E4_Preteksty
RDIuvE1GC0QLI1
Intro_podroz Źródło: www.pixabay.com, fotografia barwna, domena publiczna.
ILUSTRACJA: Intro_podroz
www.pixabay.com, fotografia barwna, domena publiczna
JPOL_E3_E4_Preteksty

W XX wieku językiem międzynarodowym stał się język angielski. Znając go, możemy w miarę swobodnie poruszać się po niemal całym świecie.

Jakie korzyści płyną z faktu, że język angielski pozwala porozumieć się i w Wielkiej Brytanii, i w Chinach, i w Argentynie? Czy są jakieś negatywne tego aspekty?

Pomocą może być kolejny fragment tekstu Ryszarda Kapuścińskiego.

Podróże z HerodotemRyszard Kapuściński
Ryszard Kapuściński Podróże z Herodotem

Chodziłem po mieście, notując napisy na szyldach, nazwy towarów w sklepach, słowa zasłyszane na przystankach autobusowych. W kinach zapisywałem po omacku, po ciemku, napisy na ekranie, spisywałem hasła z transparentów niesionych przez napotkanych na ulicy demonstrantów. Docierałem do Indii nie przez obrazy, dźwięki i zapachy, ale poprzez język, w dodatku język nie rodzimie hinduski, ale obcy, narzucony, na tyle jednak zadomowiony, że był dla mnie kluczem niezbędnym, był tożsamy z tym krajem. Moje zapasyj00000000WB1v50_000tp00Hzapasy z Indiami to były w pierwszej rundzie zmagania z językiem. Pojąłem, że każdy świat ma własną tajemnicę i że dostęp do niej jest tylko na drodze poznania języka. Bez tego świat ów pozostanie dla nas nieprzenikniony i niepojęty, choćbyśmy spędzili w jego wnętrzu całe lata. Co więcej – zauważyłem związek między nazwaniem a istnieniem, bo stwierdzałem po powrocie do hotelu, że widziałem na mieście tylko to, co umiałem nazwać, że na przykład pamiętałem napotkaną akację, lecz już nie drzewo, które stało obok niej, ale którego nazwy nie znałem. Słowem, rozumiałem, że im więcej będę znał słów, tym bogatszy, pełniejszy i bardziej różnorodny świat otworzy się przede mną.

j00000000WB1v50_00000_BIB_001Ryszard Kapuściński, Podróże z Herodotem, Kraków 2004, s. 13–14.

Po przeczytaniu powyższego tekstu wykonaj polecenia i odpowiedz na pytania:

Ćwiczenie 6.1

Wynotuj fragmenty tekstu, które mówią o sposobach uczenia się języków obcych przez reportera.

Ćwiczenie 6.2

Wyjaśnij, dlaczego zgadzasz się lub nie zgadzasz się z następującym twierdzeniem:

Pojąłem, że każdy świat ma własną tajemnicę i że dostęp do niej jest tylko na drodze poznania języka. Bez tego świat ów pozostanie dla nas nieprzenikniony i niepojęty, choćbyśmy spędzili w jego wnętrzu całe lata.

Ćwiczenie 6.3

Odpowiedzcie w parze na pytania: w jaki sposób zmagacie się z językiem, co wam pomaga, jakie stosujecie metody w nauce języka obcego?

j00000000WB1v50_000tp00H
j00000000WB1v50_0000006S
JPOL_E3_E4_Zadaniowo

Zadaniowo

Ćwiczenie 7

Zapewne zdarzyło ci się podróżować po Polsce, a może nawet po świecie. Napisz, co powodowało twoje obawy, a co mimo wszystko przyczyniło się do podjęcia podróży.

Ćwiczenie 8

Jeśli znasz jakiegoś przedstawiciela kultury innej niż europejska, dowiedz się, co go najbardziej zaskoczyło w Polsce i w zachowaniu Polaków. Następnie napisz list, w którym ta osoba przedstawia nas, Polaków, swojej rodzinie.

Ćwiczenie 9

Zapoznaj się z fragmentami dowolnej, współczesnej książki podróżniczej, np. Wojciecha Cejrowskiegoj00000000WB1v50_000tp00IWojciecha Cejrowskiego, i opisz, jaki obraz tego, co obce, dzikie, nieznane wyłania się z wybranej przez ciebie lektury.

Ćwiczenie 10

Czy zgadzasz się ze stwierdzeniem, że dziś wyjazd w mało znane rejony i opowiadanie (pisanie) o tym stało się sposobem na zarabianie pieniędzy? Uzasadnij swoją odpowiedź.

R3pDYICPRj4Fj1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j00000000WB1v50_000tp00I