Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony

Żadna istota żywa nie może żyć wiecznie. Gdyby organizmy nie mogły się rozmnażać, ich liczba byłaby z biegiem czasu coraz mniejsza, co doprowadziłoby w końcu do tego, że życie na Ziemi przestałoby istnieć. Jaką rolę w wydawaniu na świat potomstwa odgrywają kobiety i mężczyźni?

RYFVFE8O9wMdR1
W zapłodnieniu biorą udział 2 gamety – plemnik i komórka jajowa
Już wiesz
  • że ludzie i inne organizmy mogą się rozmnażać i wydawać na świat potomstwo;

  • że wśród ludzi i u większości zwierząt występują dwie płcie.

Nauczysz się
  • opisywać rolę układu rozrodczego;

  • wyjaśniać znaczenie procesu rozmnażania;

  • wymieniać podstawowe narządy budujące układ rozrodczy kobiety i mężczyzny oraz podawać ich funkcje.

ilgy7lDVLB_d5e212

1. Po co się rozmnażamy?

Rozmnażanie umożliwia wydanie na świat potomstwa, a tym samym zachowanie istnienia gatunku. Odmienna budowa układu rozrodczego u obu płcipłećpłci – kobiety i mężczyzny – jest przystosowaniem do wypełnienia tego ważnego zadania. Do rozmnażania się służy układ rozrodczy.

RgYV0pLg62Fpi1
Rozmnażając się, ludzie dają początek kolejnym pokoleniom, co zapewnia ciągłość istnienia człowieka na Ziemi
Ciekawostka

W niektórych rodzinach starannie przechowuje się informacje na temat kolejnych pokoleń, począwszy od najstarszego znanego przodka. Dane te nanosi się na schemat zwany drzewem genealogicznym. Nazwa pochodzi stąd, że schemat przypomina drzewo: rozpoczyna się od najstarszych znanych przodków rodziny, czyli „korzeni”, a kolejni potomkowie są „gałęziami” drzewa.

RWj1GsxoV8lzv1
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 1

Porozmawiaj ze swoimi rodzicami i dziadkami o ich rodzicach i dziadkach. Zapytaj, jak się nazywali, kiedy i gdzie się urodzili. Na podstawie ich opowieści spróbuj stworzyć rodzinne drzewo genealogiczne. Ile pokoleń twojej rodziny udało ci się odtworzyć? Kiedy urodził się i żył najstarszy krewny, o którym informacje udało ci się otrzymać?

ilgy7lDVLB_d5e258

2. Komórki rozrodcze

Człowiek, podobnie jak inne ssakissakissaki, rozmnaża się płcioworozmnażanie płciowerozmnaża się płciowo. Oznacza to, że w procesie rozmnażania biorą udział specjalne komórki rozrodcze żeńskie oraz męskie. Są one wytwarzane w narządach wchodzących w skład układu rozrodczego.
Męskie komórki rozrodcze, zwane plemnikamiplemnikplemnikami, charakteryzują się mikroskopijną wielkością i dużą ruchliwością. Żeńskie komórki rozrodcze – komórki jajowekomórka jajowakomórki jajowe – są znacznie większe od plemników (pojedynczą komórkę jajową można nawet zobaczyć przez lupę). Komórki żeńskie mają kształt kulisty i nie mogą się samodzielnie poruszać. Wyposażone są w substancje odżywcze niezbędne do rozwoju płodu w pierwszym etapie ciąży. Komórki rozrodcze zawierają informację o cechach, jakie dziecko odziedziczy po rodzicach.

RYFVFE8O9wMdR1
W zapłodnieniu biorą udział 2 gamety – plemnik i komórka jajowa
Ciekawostka

Komórki jajowe to jedne z największych komórek wytwarzanych w ciałach organizmów żywych. Ich średnica u człowieka wynosi około 0,14 mm, u myszy tylko 0,06 mm, u strusia mierzą one natomiast około 10 cm średnicy, a u niektórych rekinów nawet 22 cm.

ilgy7lDVLB_d5e301

3. Żeński układ rozrodczy

bibliography_ilgy7lDVLB_d557t233 składa się z dwóch jajników, dwóch jajowodów prowadzących do macicy oraz pochwy. Układ ten wytwarza komórki jajowe i to w nim dochodzi do zapłodnienia, wzrostu oraz rozwoju zarodka aż do momentu narodzin.
Komórki jajowe są produkowane w parzystych narządach zwanych jajnikami. Średnio co 28 dni w jednym z jajników dojrzewa jedna komórka jajowa. Jest ona uwalniana z jajnika i trafia do jajowodu – przewodu, przez który przedostaje się do macicy. Jeśli komórka jajowa napotka w jajowodzie plemniki, to dochodzi do połączenia z jednym z nich, czyli zapłodnieniazapłodnieniezapłodnienia. W macicy, której ściany są silnie umięśnione i rozciągliwe, rozwija się dziecko.

Ważne!

W zapłodnieniu uczestniczy komórka jajowa i tylko jeden plemnik.

Uwolnienie komórki jajowej z jajnika to jajeczkowanie lub inaczej owulacjaowulacjaowulacja. Kilka dni przed owulacją zwiększa się ukrwienie i grubość wewnętrznej ściany macicy. Jeżeli nie dojdzie do zapłodnienia, komórka jajowa obumiera, a wewnętrzna warstwa macicy złuszcza się i jest usuwana na zewnątrz organizmu. Procesowi temu towarzyszy krwawienie. Często określa się je krwawieniem miesięcznym, ale zwane jest też miesiączką lub menstruacją. Pochwa jest umięśnionym i rozciągliwym przewodem, do którego dostają się plemniki w trakcie zbliżenia/kontaktu intymnego kobiety i mężczyzny, a także drogą, którą dziecko przychodzi na świat.

RyGWcCBcCdcev1
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
ilgy7lDVLB_d5e339

4. Męski układ rozrodczy

bibliography_ilgy7lDVLB_d557t251 ma za zadanie wytworzenie męskich komórek rozrodczych – plemników – oraz wprowadzenie ich do żeńskiego układu rozrodczego, gdzie dochodzi do zapłodnienia.
Plemniki są wytwarzane w parzystych, owalnych narządach – jądrach. Znajdują się one w ochronnym worku skórnym zwanym moszną lub workiem mosznowym. W ich wnętrzu codziennie produkowane są miliony plemników. Z jąder plemniki przedostają się poprzez długie, cienkie, elastyczne przewody, zwane nasieniowodami, do cewki moczowej, biegnącej wewnątrz prącia (penisa). Przez cewkę moczową zostają wydalone na zewnątrz organizmu mężczyzny. Ważnymi narządami męskiego układu rozrodczego są też prostata, wytwarzająca substancje odżywiające plemniki, oraz pęcherzyk nasienny, w którym mogą być one gromadzone.

RJFoMWQusZUR91
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ciekawostka

W jądrach dorosłego mężczyzny, w każdej sekundzie, wytwarzanych jest ponad 1000 plemników.

ilgy7lDVLB_d5e381

Podsumowanie

  • Człowiek rozmnaża się za pomocą komórek rozrodczych męskich (plemników) i żeńskich (komórek jajowych).

  • Komórki jajowe produkowane są w jajnikach, a plemniki w jądrach.

  • Narządami żeńskiego układu rozrodczego są: jajniki, jajowody, macica i pochwa.

  • Narządami męskiego układu rozrodczego są: jądra, nasieniowody i prącie, w którym znajduje się cewka moczowa.

Praca domowa
Polecenie 2.1

Dowiedz się, jak rozmnażają się różne zwierzęta. Czy u wszystkich zachodzi rozmnażanie płciowe, czyli z udziałem przedstawicieli obu płci?

Zobacz także

Etapy życia człowiekaiZkF1X9zdHEtapy życia człowieka

ilgy7lDVLB_d5e506

Słowniczek

komórka jajowa
komórka jajowa

inaczej jajo; komórka rozrodcza (płciowa) żeńska, służąca do rozmnażania płciowego, wytwarzana w żeńskich narządach rozrodczych – jajnikach

plemnik
plemnik

komórka rozrodcza (płciowa) męska, służąca do rozmnażania płciowego, wytwarzana w męskich narządach rozrodczych – jądrach

płeć
płeć

zespół cech umożliwiających sklasyfikowanie organizmu jako męski lub żeński

rozmnażanie płciowe
rozmnażanie płciowe

rozmnażanie za pomocą komórek rozrodczych żeńskich i męskich

ssaki
ssaki

zwierzęta, których potomstwo odżywia się mlekiem wytwarzanym przez matkę

zapłodnienie
zapłodnienie

połączenie się komórek płciowych (plemnika z komórką jajową)

ilgy7lDVLB_d5e610

Zadania

Ćwiczenie 1
RiROgFFf8wBK81
zadanie interaktywne
Źródło: Katarzyna Lech, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
R1K4fmOUOcT4u1
zadanie interaktywne
Źródło: Katarzyna Lech, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
RsDF1LOM5UacJ1
zadanie interaktywne
Źródło: Katarzyna Lech, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
R1IBW03rHR6de1
zadanie interaktywne
Źródło: Katarzyna Lech, licencja: CC BY 3.0.
owulacja1
owulacja

inaczej jajeczkowanie; proces uwolnienia komórki jajowej z jajnika do jajowodu, mający miejsce średnio co 28 dni (4 tygodnie)