Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony

Gdybyśmy chcieli odbyć wędrówkę z Polski na północ Europy, zauważylibyśmy, że roślinność stopniowo staje się bardziej uboga, a napotkane rośliny są coraz mniejsze. Podobne zmiany można zaobserwować, nie ruszając się z Polski. Wystarczy udać się w wysokie góry i przejść drogę z dolin na szczyt.

Już wiesz
  • jakie są formy ukształtowania powierzchni Polski;

  • że rośliny potrzebują odpowiednich warunków do życia;

  • gdzie się znajdują góry średnie i wysokie w Polsce;

  • jakie warunki klimatyczne panują w górach.

Nauczysz się
  • omawiać związek między wysokością nad poziomem morza a warunkami klimatycznymi;

  • wymieniać piętra roślinne w górach;

  • opisywać roślinność w poszczególnych piętrach;

  • przyporządkowywać wybrane gatunki zwierząt do pięter roślinnych.

i5QsMDJaOQ_d5e181

1. Piętra roślinności w górach

Klimat w górach jest bardzo silnie związany z wysokością nad poziomem morza. Zależność ta wyraża się w ten sposób, że im wyżej tym:

  • niższa temperatura,

  • większe opady,

  • większy udział śniegu w stosunku do deszczu w rocznej sumie opadów,

  • krótszy okres wegetacyjnyokres wegetacyjnyokres wegetacyjny,

  • silniejszy wiatr,

  • płytsze i mniej żyzne gleby,

  • trudniejszy dostęp do wód podziemnych pomimo wysokiej sumy opadów.

Wszystko to sprawia, że znacznie więcej roślin znajduje warunki do życia i rozwoju na niewielkich wysokościach. Wysoko nad poziomem morza spotykamy ich niewiele. Dlatego w górach rośliny przystosowały się do życia w warunkach panujących na określonych wysokościach. Tworzą one zespoły roślin nazwane piętrami roślinności. W Tatrach wyróżniono następujące piętra:

  • pogórzepogórzepogórze – od 300 m n.p.m do 600–700 m n.p.m.,

  • regiel dolnyregiel dolnyregiel dolny – od 600‑700 m n.p.m. do 1100–1200 m n.p.m.,

  • regiel górnyregiel górnyregiel górny – od 1100–1200 m n.p.m. do 1500 m n.p.m.,

  • kosodrzewinapiętro kosodrzewinykosodrzewina – od 1500 m n.p.m. do 1800 m n.p.m.,

  • halehalehale – 1800–2300 m n.p.m.,

  • turniepiętro turniturnie – powyżej 2300 m n.p.m.

W zależności od typu gór i warunków klimatycznych piętra roślinne mogą się trochę różnić. Na przykład w Karkonoszach są obniżone o ok. 150‑250 m. W górach osiągających mniejsze wysokości brakuje jednego lub kilku wyższych pięter.

RLYDX1qXDttOd1
Źródło: Andrzej Bogusz, licencja: CC BY 3.0.
Ciekawostka

W niektórych innych wysokich górach wyróżnia się jeszcze piętro śnieżne, w którym pojawiają się lodowce górskie. Najwyższe szczyty polskich Tatr sięgają tego piętra, jednak ukształtowanie terenu uniemożliwia tworzenie się lodowców.

i5QsMDJaOQ_d5e267

2. Rośliny i zwierzęta pięter roślinności

W kolejnych piętrach występują różne gatunki roślin i zwierząt. Na pogórzu kiedyś dominowały grądygrądgrądy, czyli lasy liściaste z przewagą grabów i dębów. Ze względu na wartościowe drewno i dobre gleby lasy te zostały niemal wszędzie wycięte i zastąpione polami uprawnymi oraz łąkami.
W lasach regla dolnego przeważały bukijodły. Obecnie znacznie więcej jest świerków sadzonych przez ludzi w miejsce wolniej rosnących buków. Wśród zwierząt pojawiają się gatunki rzadko spotykane w innych regionach kraju: niedźwiedź brunatny, wydra i traszka karpacka.
Regiel górny to bory świerkowe z domieszką limby. Żyje tu mniej gatunków zwierząt. Do charakterystycznych należą: niedźwiedź, ryś, pliszka górska.

Piętro kosodrzewiny to zwarte zarośla tej rośliny mierzącej najwyżej kilka metrów wysokości. Żyje tu niewiele zwierząt. Na uwagę zasługują świstaki oraz rzadko już spotykane orły.
W piętrze hal rosną łąki składające się z różnych gatunków traw i innych drobnych roślin zielnych. Do nielicznych zwierząt pojawiających się tu zaliczamy płochacza halnego, kozicę i świstaka.
Piętro turni nie posiada zwartej pokrywy roślinnej. Występują tu rośliny niewielkich rozmiarów – mchy i nieliczne trawy. Oprócz nich rosną też porostyporostyporosty. Ze zwierząt, poza kozicami, można tu spotkać owady i przelatujące ptaki.

Ważne!

Niedźwiedzie żyjące w Tatrach są czasami karmione przez nierozsądnych turystów. Pamiętaj, że są to jednak zwierzęta drapieżne, bardzo silne, a rozdrażnione – mogą być niebezpieczne. Jeśli więc zobaczysz na szlaku turystycznym niedźwiedzia, nigdy go nie karm. Nie zbliżaj się, ale też nie uciekaj, lecz spokojnie oddal się od niego.

RvdnaheA5OCZq1
Niedźwiedzice opiekujące się młodymi są szczególnie drażliwe i niebezpieczne. Nie wolno się zbliżać do młodych niedźwiadków – ich matka na pewno jest w pobliżu i może nas zaatakować
Polecenie 1

Wyjaśnij, dlaczego wraz ze wzrostem wysokości w górach maleje liczba roślin i zwierząt.

Ciekawostka

Warunki środowiska w piętrze turni są tak trudne, że tylko nieliczne organizmy żyją tam na stałe. Wśród tych, które pojawiają się sporadycznie, są też ludzie. Jesteśmy jedynymi organizmami, które wspinają się na skaliste wierzchołki gór dla przyjemności.

i5QsMDJaOQ_d5e356

Podsumowanie

  • Warunki klimatyczne w górach zmieniają się wraz z wysokością.

  • W polskich górach można wyróżnić następujące piętra roślinne: pogórze, regiel dolny, regiel górny, piętro kosodrzewiny, hale i turnie. Nie wszystkie piętra występują we wszystkich górach.

  • Każde piętro roślinne wyróżnia się odmiennymi gatunkami zwierząt, które je zamieszkują.

  • Wraz z wysokością zmniejsza się liczba gatunków roślin i zwierząt.

Praca domowa
Polecenie 2.1

Poszukaj na mapach i w Internecie informacji o tym, na jakich wysokościach w polskich górach ludzie budują domy. Na poziomie których pięter roślinnych najczęściej żyją i wypasają zwierzęta? Jak wysoko poprowadzone są najwyższe linie kolejowe w Polsce? Jak wysoko zbudowane są drogi asfaltowe?

Zobacz także

Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:
Rzeźbiarze krajobrazu
Jak ludzie zmieniają krajobraz?
Jaki kształt może mieć powierzchnia Ziemi?
Sudety i Karpaty
Tatry - krajobraz gór wysokich

i5QsMDJaOQ_d5e418

Słowniczek

grąd
grąd

las liściasty, w którym rośnie wiele gatunków drzew (z przewagą grabów i dębów)

hale
hale

wysokogórskie łąki występujące powyżej piętra kosodrzewiny

okres wegetacyjny
okres wegetacyjny

czas w ciągu roku, kiedy rośliny mają zapewnioną dostateczną ilość ciepła i światła, dzięki czemu mogą się rozwijać

piętro kosodrzewiny
piętro kosodrzewiny

piętro roślinne w górach powyżej regla górnego, a poniżej hal; dominuje w nim krzaczasta odmiana sosny górskiej nazywana kosodrzewiną

porosty
porosty

organizmy żywe złożone z grzybów i mikroskopijnych organizmów samożywnych; niektóre gatunki są odporne na niesprzyjające warunki atmosferyczne

pogórze
pogórze

najniższe piętro w polskich górach sięgające do dna dolin; ze względu na najlepsze warunki klimatyczne i glebowe przeważnie jest zagospodarowane przez człowieka

regiel dolny
regiel dolny

las mieszany z przewagą buków i jodeł, powyżej pogórza, a poniżej regla górnego

regiel górny
regiel górny

las iglasty z przewagą świerków, powyżej regla dolnego, a poniżej kosodrzewiny

piętro turni
piętro turni

piętro skalistych stoków górskich o dużym nachyleniu i niemal pozbawionych roślinności, położone powyżej piętra hal

i5QsMDJaOQ_d5e586

Zadania

Ćwiczenie 1
R1amdp9X81Aux1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
Rp9YgmXNALXsp1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
R1vydNDEEO65d1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
R32doObY6NuVa1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
R16pHdJm7Ngpn1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6
RUMFAPw52ug7p1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski, licencja: CC BY 3.0.