Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony

Gospodarka narodowa, rozumiana jako całokształt aktywności gospodarczej w kraju, jest bardzo istotną sferą funkcjonowania państwa. To właśnie dzięki odpowiednio prowadzonej działalności gospodarczej możliwe jest zaspokajanie wielu potrzeb – poprzez wytwarzanie różnorodnych towarów i oferowanie licznych usług. Z tego względu podmioty działające w ramach systemu gospodarczego odgrywają bardzo ważną rolę w zapewnianiu bezpieczeństwa państwa i jego obywateli. Dlatego też zostały one włączone do systemu bezpieczeństwa narodowego jako podsystemy wsparcia.

Już wiesz
  • z jakich komponentów składa się system bezpieczeństwa narodowego RP;

  • jakie kompetencje w dziedzinie bezpieczeństwa posiadają najwyższe władze państwowe;

  • że podstawą podsystemu obronnego państwa są Siły Zbrojne.

Nauczysz się
  • opisywać cele funkcjonowania gospodarczych podsystemów wsparcia systemu bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej;

  • charakteryzować potencjał gospodarczy Polski;

  • przedstawiać uwarunkowania bezpieczeństwa finansowego, energetycznego, żywnościowego i ekologicznego Rzeczypospolitej Polskiej.

iSHtWWXTxO_d5e152

1. Cele i zadania działań gospodarczych w sferze bezpieczeństwa narodowego

Nadrzędnym celem działań gospodarczych podsystemów wsparcia w sferze bezpieczeństwa narodowego jest ochrona podmiotów i materialnych zasobów gospodarczego potencjału bezpieczeństwa narodowego przed zagrożeniami w czasie pokoju, kryzysu i wojny. Ponadto celem działalności tych podsystemów jest także finansowe, energetyczne, infrastrukturalne oraz materiałowe wsparcie operacyjnych podsystemów systemu bezpieczeństwa narodowego. Z tego względu działania gospodarcze (w sferze bezpieczeństwa narodowego) skupiają się na:

  • wzmacnianiu bezpieczeństwa finansowego,

  • zwiększaniu bezpieczeństwa energetycznego,

  • wspieraniu bezpieczeństwa żywnościowego,

  • ochronie środowiska naturalnego.

Polecenie 1

Zastanów się i spróbuj powiedzieć, na czym jeszcze, twoim zdaniem, powinny skupiać się działania gospodarcze w sferze bezpieczeństwa narodowego.

iSHtWWXTxO_d5e204

2. Potencjał gospodarczy Polski

Jednym z najważniejszych czynników determinujących pozycję danego państwa na arenie międzynarodowej jest potencjał gospodarczy, który należy do głównych determinantów poziomu bezpieczeństwa danego państwa. Warto w tym miejscu podkreślić, że poziom bezpieczeństwa oddziałuje również na jakość potencjału gospodarczego. Bez odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa niemożliwy jest stabilny i długofalowy rozwój gospodarczy.

R1Rtg7IjlpaI61
Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.

Rzeczpospolita Polska jest przykładem stosunkowo wysoko rozwiniętego państwa. Według danych Banku Światowego polski produkt krajowy bruttoProdukt Krajowy Bruttoprodukt krajowy brutto (PKB), w przeliczeniu na jednego mieszkańca,w 2013 r. wynosił 13 648 dolarów amerykańskich. Natomiast ogólna wielkość PKB w 2013 r. wynosiła ok. 526 mld dolarów amerykańskich, co dało polskiej gospodarce 23 miejsce wśród wszystkich gospodarek świata oraz 10 miejsce wśród gospodarek europejskich, analizowanych przez Bank Światowy.

R1MAfxWexHvpZ1
Porównanie wielkości gospodarki Polski z 10 największymi gospodarkami świata

Niestety, jak wskazuje Biała Księga Bezpieczeństwa Narodowego, jednym z problemów polskiej gospodarki jest jej struktura (i odpowiadająca jej struktura zatrudnienia) oraz utrzymujące się wysokie bezrobocie. Spośród wszystkich osób zatrudnionych w polskiej gospodarce 13% pracuje w rolnictwie (średnia w Unii Europejskiej to 5%), 30% w przemyśle (średnia w Unii Europejskiej to 26%) i tylko 57% w sektorze usług (podczas, gdy średnia w państwach Unii Europejskiej to 68%). Z kolei poziom bezrobocia, zgodnie z danymi przedstawionymi przez Eurostat, w grudniu 2014 r. wynosił 8%, dając 14 wynik wśród państw Unii Europejskiej.

Jednak Rzeczpospolita Polska, mimo wymienionych wyżej problemów, jest uznawana za stosunkowo wysoko rozwinięte państwo, co potwierdza nie tylko wielkość polskiej gospodarki, ale także udział w handlu zagranicznym (czego wskaźnikiem jest systematycznie wzrastająca wielkość eksportu). Według zawartych w Białej Księdze Bezpieczeństwa Narodowego danych, w latach 2000‑2011 gospodarka krajowa wzrosła prawie trzyipółkrotnie – z ok. 39 do 139 mld euro. W tym samym czasie zanotowano podobny wzrost polskiego importu – z ok. 52 do 149 mld euro. Warto podkreślić, że kluczową pozytywną zmianą w strukturze polskiego eksportu w ostatniej dekadzie był spadek udziału eksportu przemysłów niskich technologii i towarzyszący mu wzrost udziału eksportu przemysłów średniowysokiej technologii, a w ostatnich 2 latach dodatkowo wzrost udziału eksportu przemysłu wysokiej technologii.

iSHtWWXTxO_d5e261

3. Bezpieczeństwo finansowe

Bezpieczeństwo finansowe państwa jest jednym z kluczowych aspektów bezpieczeństwa narodowego, ponadto składa się na bezpieczeństwo gospodarcze państwa. Pojęcie to w uproszczony sposób można zdefiniować jako ogół rozwiązań instytucjonalnych, regulacji prawnych oraz samoregulacji, których celem jest zapewnienie stabilności finansowej danego państwa. Warto zaznaczyć, że bezpieczeństwo finansowe państwa nie jest budowane tylko przez instytucje publiczne. O jego niezachwianą pozycję dbają również podmioty prywatne, które swoim działaniem wpływają na stan bezpieczeństwa finansowego państwa.

Czynniki warunkujące bezpieczeństwo finansowe podzielić można na: wewnętrzne (związane ze strukturą i funkcjonowaniem danego państwa) oraz zewnętrzne (związane ze środowiskiem międzynarodowym).
Do czynników wewnętrznych zalicza się:

  • bezpieczeństwo instytucji finansowych (banków, kas oszczędnościowych, zakładów ubezpieczeń, funduszy inwestycyjnych, funduszy emerytalnych, domów maklerskich),

  • bezpieczeństwo transakcji finansowych (zależne od np. wiarygodności i rzetelności stron transakcji),

  • bezpieczeństwo segmentów rynku finansowego (rynku pieniężnego, rynku kapitałowego, rynku walutowego),

  • bezpieczeństwo podmiotów i klientów rynku finansowego (Skarbu Państwa, instytucji samorządowych, instytucji ubezpieczeniowych, funduszy emerytalnych, funduszy inwestycyjnych, przedsiębiorstw, osób fizycznych, podmiotów zagranicznych).

Natomiast wśród czynników zewnętrznych można wymienić:

  • politykę rządów innych państw,

  • działania banków centralnych,

  • międzynarodowe instytucje nadzoru finansowego,

  • systemy gwarantowania depozytów.

Autorzy Białej Księgi Bezpieczeństwa Narodowego do najważniejszych aspektów bezpieczeństwa finansowego zaliczają:

  • stabilność sektora finansowego,

  • działalność instytucji bezpieczeństwa finansowego,

  • wielkość państwowego długu publicznego (zgodnie z przepisami Konstytucji nie powinna ona przekraczać 60% wartości rocznego produktu krajowego brutto),

  • strukturę rezerw dewizowych kraju.

RrHAbMLNpkoJG1
Źródło: Tomorrow sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Do najważniejszych instytucji bezpieczeństwa finansowego Rzeczypospolitej Polskiej należą:

  • Ministerstwo Finansów,

Minister Finansów, którego urząd pomocniczy to Ministerstwo Finansów, jest centralnym organem administracji rządowej odpowiadającym za finanse publiczne, które natomiast wiążą się z realizacją założonych dochodów i wydatków budżetu państwa. Do jego zadań należy m.in:

  • realizacja dochodów z podatków bezpośrednich, pośrednich oraz opłat,

  • koordynowanie i organizowanie współpracy finansowej, kredytowej i płatniczej z zagranicą oraz międzynarodowymi organizacjami finansowymi,

  • realizacja przepisów dotyczących ceł,

  • finansowanie jednostek realizujących zadania objęte budżetem państwa i finansowanie samorządu terytorialnego,

  • dochodzenie należności Skarbu Państwa,

  • bilans finansów sektora publicznego i prognozowanie bilansu płatniczego,

  • kontrola skarbowa oraz nadzór nad organami kontroli skarbowej,

  • kontrola zarządcza i audyt wewnętrzny w jednostkach sektora finansów publicznych,

  • egzekwowanie odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

  • Komisja Nadzoru Finansowego,

Komisja Nadzoru Finansowego została powołana na mocy przepisów Ustawy z 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym. Jest ona centralnym organem administracji rządowej, który sprawuje nadzór nad rynkiem finansowym w Polsce. Do zadań Komisji należy m.in.:

  • sprawowanie nadzoru nad rynkiem finansowym,

  • podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego,

  • podejmowanie działań mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności,

  • podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego, jego zagrożeń oraz podmiotów na nim funkcjonujących, w celu ochrony uzasadnionych interesów uczestników rynku finansowego,

  • udział w przygotowywaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym.

  • Narodowy Bank Polski,

Narodowy Bank Polski (NBP) jest bankiem centralnym Rzeczypospolitej Polskiej. Jego zadania określają: Konstytucja RP z 1997 r., Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim oraz Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe. Akty te gwarantują również jego niezależność od innych organów państwa.

Narodowy Bank Polski jako bank centralny Rzeczypospolitej Polskiej, pełni 3 podstawowe funkcje:

  • banku emisyjnego – posiada wyłączne prawo do emitowania, określania wielkości emisji oraz momentu wprowadzenia do obiegu znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce;

  • banku banków – pełni funkcję regulacyjną wobec działalności innych banków; dzięki temu zapewnia bezpieczeństwo depozytów zgromadzonych w tych bankach oraz stabilność sektora bankowego;

  • centralnego banku państwa – prowadzi obsługę bankową budżetu państwa, prowadzi rachunki bankowe instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze.

R4ousBAZyIGUN1
Narodowy Bank Polski zajmuje się również edukacją wspierającą bezpieczeństwo finansowe Polski. NBP prowadzi swoje działania za pośrednictwem serwisu internetowego NBPortal.pl – portalu edukacji ekonomicznej, który dostarcza informacje nt. wielu zagadnień związanych z działalnością banku oraz z dziedzin związanych z przedsiębiorczością
  • Bankowy Fundusz Gwarancyjny.

Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG) jest instytucją, która zarządza systemem gwarantowania depozytów bankowych w Rzeczypospolitej Polskiej. Jego misją jest działanie na rzecz bezpieczeństwa oraz stabilności banków i spółdzielczych kas oszczędnościowo‑kredytowych, a także stymulowanie wzrostu zaufania do systemu finansowego.
Podstawowe zadania BFG obejmują m.in.:

  • udzielanie pomocy finansowej bankom i kasom oszczędnościowo‑kredytowym będącym w stanie niebezpieczeństwa niewypłacalności oraz wspieranie ich restrukturyzacji,

  • gromadzenie oraz analiza informacji o podmiotach objętych systemem gwarantowania, w tym opracowywanie analiz i prognoz dotyczących sektora bankowego i sektora kas oszczędnościowo‑kredytowych.

iSHtWWXTxO_d5e670

4. Bezpieczeństwo energetyczne

Dokumentem stanowiącym podstawę prawną bezpieczeństwa energetycznegobezpieczeństwo energetycznebezpieczeństwa energetycznego w Rzeczypospolitej Polskiej jest Ustawa z dn. 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne. Określa ona reguły procesu kształtowania polityki energetycznej państwa, zasady zaopatrzenia i użytkowania paliw oraz energii, a także zasady działalności przedsiębiorstw energetycznych.

Do najważniejszych instytucji wpływających na bezpieczeństwo energetyczne Rzeczypospolitej Polskiej, zalicza się:

  • Radę Ministrów,

  • Prezesa Urzędu Regulacji EnergetykiiSHtWWXTxO_d1998e376Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (URE),

  • ministra gospodarki,

  • wojewodów,

  • samorządy wojewódzkie i gminne (samorząd powiatowy posiada jedynie wpływ pośredni związany z planowaniem przestrzennym).

Ważnymi podmiotami bezpieczeństwa energetycznego są także samorządy województwa i gmin. Pierwsze z nich wydają opinię na temat planów rozwoju przedsiębiorstw energetycznych oraz projektów założeń do planów zaopatrywania w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. Ponadto oceniają zgodność tych dokumentów ze strategią Polityka Energetyczna Polski do 2030 r. Z kolei organom samorządów gmin powierza się m.in. tworzenie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, planowanie i organizowanie zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną oraz paliwa gazowe, a także planowanie i finasowanie oświetlenia miejsc publicznych.

W Polsce wydobywa się różne surowce energetyczne:

  • węgiel kamienny (Górnośląskie Zagłębie Węglowe, Lubelskie Zagłębie Węglowe, Dolnośląskie Zagłębie Węglowe, Rybnicki Okręg Węglowy),

  • węgiel brunatny (Zagłębie Bełchatowskie, Zagłębie Konińskie, Zagłębie Turoszowskie),

  • gaz ziemny (złoża w województwach: podkarpackim, wielkopolskim, dolnośląskim, lubuskim i pomorskim) ,

  • ropę naftową (złoża na Podkarpaciu, w rejonie Wielkopolski, Zagłębiu Pomorskim i na szelfie Morza Bałtyckiego).

Ponadto na terenie Polski zidentyfikowano pokłady gazu łupkowego (rejony Pomorza, Mazowsza i Lubelszczyzny). Niestety tylko złoża węgla kamiennego i brunatnego można uznać za dostateczne dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego Polski. Z tego względu istnieje konieczność importowania ropy naftowej i gazu ziemnego. Największą ilość tych surowców Rzeczpospolita importuje z Rosji, ale sprowadzane są również drogą morską z państw arabskich oraz Norwegii.

RObEyszUujKFE1
Budowa gazoportu w Świnoujściu to jedno z działań zmierzających do dywersyfikacji źródeł energii w Polsce
Polecenie 2

Opierając się na własnej wiedzy oraz informacjach znalezionych w Internecie, spróbuj zaproponować źródła energii (inne niż wymienione w poprzednim akapicie), które Rzeczpospolita Polska może wykorzystać w celu zapewnienia swoim obywatelom bezpieczeństwa energetycznego. Zwróć szczególną uwagę na odnawialne zasoby przyrody, i uargumentuj ich znaczenie w zapewnianiu bezpieczeństwa państwa.

iSHtWWXTxO_d1998e376
iSHtWWXTxO_d5e786

5. Bezpieczeństwo żywnościowe oraz ekologiczne

Bezpieczeństwo żywnościowe według wielu jest jednym z najważniejszych, głównie ze względu na fakt, iż bez żywności człowiek nie jest w stanie normalnie egzystować. Można wyróżnić 3 warunki bezpieczeństwa żywnościowego:

  • fizyczną dostępność żywności (jej wystarczającą podaż zapewnianą przez krajową gospodarkę żywnościową, która pozwala na zaspokojenie minimalnego zapotrzebowania biologicznego obywateli);

  • ekonomiczną dostępność żywności (żywność w niezbędnej ilości osiągalna jest dla każdego, nawet najbiedniejszego gospodarstwa domowego);

  • dostęp do żywności wolnej od zanieczyszczeń oraz zapewniającej wystarczający dla organizmu poziom energii i proporcje składników odżywczych.

Rzeczpospolita Polska jest krajem o nadwyżkowej w produkcji żywności. Z uwagi na sprzyjające warunki naturalne, Polska może przeznaczyć część wyprodukowanych towarów na eksport, a dzięki osiągniętym w ten sposób zyskom możliwy jest zakup produktów, które z różnych przyczyn nie są wytwarzane na terenie naszego państwa. W Białej Księdze Bezpieczeństwa Narodowego wskazuje się, że opisana w ten sposób stabilna sytuacja w zakresie samowystarczalności żywnościowejsamowystarczalność żywnościowasamowystarczalności żywnościowej jest rezultatem dobrze wykorzystywanego potencjału polskiego rolnictwa.

R1Ogjm1K4mhTW1
Źródło: edycja: Aleksandra Ryczkowska, David Wright (https://www.flickr.com/), licencja: CC BY 2.0.

Konieczność zapewnienia ochrony środowiska wynika bezpośrednio z uregulowań Konstytucji RP. Odnosi się do niej art. 5 ustawy zasadniczej, który wymieniając najważniejsze zadania państwa stwierdza: Rzeczpospolita Polska (…) zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. Ochrona środowiska pozostaje również w bliskim związku z członkostwem Polski w Unii Europejskiej. Za ochronę środowiska w Polsce odpowiada Ministerstwo Klimatu i Środowiska. W związku z tym do jego zadań należy m.in.:

  • kształtowanie, ochrona i racjonalne wykorzystanie zasobów wodnych;

  • budowa, modernizacja oraz utrzymanie śródlądowych dróg wodnych;

  • ochrona przeciwpowodziowa, w tym budowa, modernizacja oraz utrzymanie urządzeń wodnych zabezpieczających przed powodzią oraz koordynacja przedsięwzięć służących osłonie i ochronie przeciwpowodziowej państwa;

  • ochrona i kształtowanie środowiska, a także racjonalne wykorzystywanie jego zasobów;

  • ochrona przyrody, w tym organizacja parków narodowych i krajobrazowych, rezerwatów przyrody;

  • ochrona gatunków roślin i zwierząt, prawem chronionych lasów, zwierzyny i innych tworów przyrody;

  • rozwiązywanie spraw związanych z geologią, gospodarką zasobami naturalnymi, kontrolą przestrzegania wymagań ochrony środowiska i badania stanu środowiska, leśnictwem, ochroną lasów i gruntów leśnych, łowiectwem oraz organizmami genetycznie zmodyfikowanymi.

Minister środowiska sprawuje nadto nadzór nad prezesem Państwowej Agencji Atomistyki, Prezesem Wyższego Urzędu Górniczego i Głównym Inspektorem Ochrony Środowiska, a także nad działalnością Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe.

Zgodnie z informacjami zawartymi w Białej Księdze Polsce przypisuje się znaczne zanieczyszczenie środowiska (zarówno atmosfery, jak i wód, gleby oraz lasów), co jest następstwem stopniowego pogarszania się stanu środowiska (trwającego do końca lat 80. XX w.). Proces ten wynikał z różnych niekorzystnych decyzji politycznych, a także zjawisk gospodarnych i społecznych. Po 1989 r. tendencja ta się odwróciła, co było skutkiem ograniczenia roli przemysłu ciężkiego w gospodarce, wzrostu świadomości ekologicznej społeczeństwa i nałożenia wielu zobowiązań międzynarodowych. Mimo tona terytorium RP wciąż dostrzega się obszary o bardzo dużej degradacji środowiska naturalnego (np. tereny Górnego Śląska).

Ochrona przyrody w Polsce ma swój wyraz przede wszystkim w tworzeniu parków narodowych (aktualnie istnieją 23 parki), rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych, pomników przyrody oraz w ochronie gatunkowej. Ponadto Polska przystąpiła do programu Unii Europejskiej pn. Natura 2000, który kreuje wspólny, tj. europejski system ochrony środowiska naturalnego – programem objęto kilkanaście procent powierzchni kraju. Jak wskazuje się w Białej Księdze, uczestnictwo w programie Natura 2000 z jednej strony poprawiło stan środowiska naturalnego, z drugiej jednak ograniczyło możliwości związane z eksploatacją surowców naturalnych na terenie RP oraz rozbudową infrastruktury.

RtmQQswVL8jqw1
Źródło: SilverTree (http://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 3.0.
iSHtWWXTxO_d5e878

Podsumowanie

  • Nadrzędnym celem działań gospodarczych podsystemów wsparcia w sferze bezpieczeństwa narodowego jest ochrona podmiotów i materialnych zasobów gospodarczego potencjału bezpieczeństwa narodowego przed zagrożeniami w czasie pokoju, kryzysu i wojny, oraz finansowe, energetyczne, infrastrukturalne i materiałowe wsparcie działania podsystemów operacyjnych systemu bezpieczeństwa narodowego.

  • Rzeczypospolitą Polską należy uznać za stosunkowo wysoko rozwinięte państwo, co potwierdza nie tylko wielkość polskiej gospodarki, ale również udział w handlu zagranicznym.

  • Bezpieczeństwo finansowe państwa jest jednym z kluczowych aspektów bezpieczeństwa narodowego. Stanowi ono element bezpieczeństwa gospodarczego państwa.

  • Bezpieczeństwo finansowe budowane jest nie tylko przez instytucje publiczne, ale również przez podmioty prywatne, które swoim działaniem mogą przyczyniać się do jego wzmacniania lub osłabiania.

  • Najważniejsze aspekty bezpieczeństwa finansowego to: stabilność sektora finansowego, działalność instytucji bezpieczeństwa finansowego, wielkość długu publicznego oraz struktura rezerw dewizowych kraju.

  • Do najważniejszych instytucji bezpieczeństwa finansowego Rzeczypospolitej Polskiej należą: Ministerstwo Finansów, Komisja Nadzoru Finansowego, Narodowy Bank Polski oraz Bankowy Fundusz Gwarancyjny.

  • Do najważniejszych instytucji wpływających na bezpieczeństwo energetyczne Rzeczypospolitej Polskiej zalicza się: Radę Ministrów, ministra gospodarki, prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (URE), wojewodów, a także samorządy wojewódzkie i gminne.

  • Wydobycie węgla kamiennego i brunatnego stanowi podstawę zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego Polski. Konieczne jest importowanie ropy naftowej oraz gazu ziemnego. Aby uniezależnić się od dostaw tych surowców z jednego rynku zbytu, realizowany jest proces fizycznej dywersyfikacji źródeł i szlaków dostaw surowców energetycznych.

  • Rzeczpospolita Polska jest krajem o nadwyżkowej produkcji żywności. Stabilna sytuacja w zakresie samowystarczalności żywnościowej jest rezultatem dobrze wykorzystywanego potencjału polskiego rolnictwa, które swoją kondycję zawdzięcza odpowiednim inwestycjom i rozwojowi agrotechnicznemu.

  • Konieczność zapewnienia ochrony środowiska wynika bezpośrednio z uregulowań Konstytucji RP. Odpowiada za nią Ministerstwo Klimatu i Środowiska.

  • Ochrona przyrody w Polsce ma swoje odzwierciedlenie przede wszystkim w tworzeniu parków narodowych (aktualnie istnieją 23), rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych, pomników przyrody oraz w ochronie gatunkowej. Niestety, nasz kraj wciąż posiada duży stopień zanieczyszczenia środowiska (zarówno atmosfery, jak i wód, gleby oraz lasów).

Praca domowa
Polecenie 3.1

Napisz rozprawkę, w której wypowiesz się na następujący temat: Odpowiednia współpraca pomiędzy instytucjami bezpieczeństwa finansowego gwarantuje wyższy poziom bezpieczeństwa państwa oraz jego obywateli.

iSHtWWXTxO_d5e950

Słowniczek

Bank Światowy
Definicja: Bank Światowy

powszechna nazwa Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju – wyspecjalizowanej agencji Organizacji Narodów Zjednoczonych, która jest największą międzynarodową organizacją finansową udzielającą pomocy kredytowej najbardziej potrzebującym państwom świata, przede wszystkim tzw. państwom rozwijającym się

bezpieczeństwo ekologiczne
Definicja: bezpieczeństwo ekologiczne

pożądany stan środowiska naturalnego, w którym jest ono wolne od zagrożeń naruszających równowagę ekosystemów i biosfery

bezpieczeństwo energetyczne
Definicja: bezpieczeństwo energetyczne

stan gospodarki umożliwiający pokrycie zarówno bieżącego, jak i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa oraz energię, w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony, przy zachowaniu wymagań ochrony środowiska

bezpieczeństwo finansowe
Definicja: bezpieczeństwo finansowe

ogół rozwiązań instytucjonalnych, regulacji prawnych i samoregulacji, których celem jest zapewnienie stabilności finansowej danego państwa oraz zabezpieczenie jego systemu finansowego przed destabilizacją

bezpieczeństwo żywnościowe
Definicja: bezpieczeństwo żywnościowe

sytuacja, w której wszyscy ludzie nieprzerwanie posiadają fizyczny i ekonomiczny dostęp do wystarczającej, bezpiecznej i bogatej w składniki odżywcze żywności, która dostępna jest w liczbie nie tylko pokrywającej wskazywane zapotrzebowanie, ale również pozwalającej na prowadzenie aktywnego i zdrowego trybu życia

państwowy dług publiczny
Definicja: państwowy dług publiczny

zobowiązania sektora finansów publicznych z tytułu wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne, zaciągniętych kredytów pożyczek, przyjętych depozytów i innych wymagalnych zobowiązań

produkt krajowy brutto
Definicja: produkt krajowy brutto

wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w określonej jednostce czasu (zazwyczaj w ciągu roku)

rezerwy dewizowe
Definicja: rezerwy dewizowe

(rezerwy walutowe) zasób walut obcych zdeponowany i przechowywany w krajowym banku centralnym

samowystarczalność żywnościowa
Definicja: samowystarczalność żywnościowa

wyprodukowanie w kraju całości lub większości potrzebnej żywności

iSHtWWXTxO_d5e1384

Zadania

Ćwiczenie 1
ROvGBH00jvgtL1
zadanie interaktywne
Źródło: Michał Banaś, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
RGM7gypXUvGu61
zadanie interaktywne
Źródło: Michał Banaś, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
RTT9N4royfxJ41
zadanie interaktywne
Źródło: Michał Banaś, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
RLyOjlUE4d8641
zadanie interaktywne
Źródło: Michał Banaś, licencja: CC BY 3.0.