Najlepiej rozwijające się gałęzie przemysłu w Polsce
Rozpoczęte na początku lat 90. XX wieku procesy zmian w polskim przemyśle miały odwrócić złe tendencje z lat wcześniejszych. Konieczne było unowocześnienie procesów produkcji, podniesienie wydajności i zmiana struktury branżowej przemysłu. Trzy główne procesy mające prowadzić do tych celów to restrukturyzacja, prywatyzacja i wkroczenie kapitału zagranicznego.
co to jest przemysł;
jakie zmiany zaszły w polskim przemyśle i jakie były ich przyczyny;
jak szukać informacji w różnych źródłach.
wskazywać najlepiej rozwijające się w Polsce gałęzie produkcji przemysłowej;
podawać przykłady największych zakładów przemysłowych Polski;
wymieniać główne produkty eksportowe naszego kraju;
podawać przykłady rozwoju przemysłu nowoczesnych technologii w Polsce.
1. Wartość produkcji przemysłowej w Polsce
Od połowy lat 90. XX wieku wartość produkcji przemysłowej w Polsce systematycznie wzrasta. Początkowo był to wzrost powolny, a w latach 2000‑2002 wystąpiła nawet pewna stagnacja. Potem jednak zaczął się intensywny rozwój naszego przemysłu, co związane było m.in. z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej – otworzyły się dla nas nowe rynki zbytu, a do kraju szerszym strumieniem płynął kapitał zagraniczny. W latach 2008‑2009 kryzys ogólnoświatowy wpłynął na spowolnienie rozwoju gospodarczego także i w Polsce. Ale ostatnio znów wyraźnie widoczna jest silna tendencja wzrostowa.
Rosnąca wartość ogólna produkcji przemysłowej nie oznacza wzrostu jej udziału w PKB (produkcie krajowym brutto)PKB (produkcie krajowym brutto). Niekiedy było wręcz przeciwnie, np. pod koniec lat 90. XX wieku udział ten spadał – był to skutek intensywnego rozwoju usług, co podnosiło ogólną wartość PKB. Obecnie przemysł w Polsce rozwija się w mniej więcej takim samym tempie jak cała gospodarka, toteż jego udział w PKB ustabilizował się na poziomie nieco ponad 30%.
Korzystając z wykresu powyżej oblicz, ilokrotnie wzrosła u nas wartość produkcji przemysłowej od roku 1995 do 2014.
Wyjaśnij, dlaczego tuż po roku 2000 udział przemysłu w Produkcie Krajowym Brutto Polski spadł poniżej 30%.
2. Największe firmy przemysłowe w Polsce
Na wzrost wartości produkcji przemysłowej w Polsce pracują setki firm. Corocznie układane są rankingi tych firm, by pokazać, które z nich osiągają najwyższe przychody i zyski, które zatrudniają najwięcej pracowników. Daje to pewien ogólny obraz najlepiej rozwijających się gałęzi przemysłu. A jeśli na podstawie takiego rankingu zrobi się mapę, to wówczas można uzyskać obraz aktualnego uprzemysłowienia obszaru Polski.
Mapa powyżej pokazuje, iż nadal najbardziej uprzemysłowiona jest Polska Południowa i Centralna oraz duże miasta. Zdecydowanie najwięcej firm przemysłowych znajduje się w Warszawie, ale trzeba pamiętać, że w wielu przypadkach są to tylko siedziby ich zarządów. Dotyczy to na przykład firm budowlanych, które specjalizują się w realizacji dużych inwestycji zlokalizowanych w różnych miejscach Polski, Europy czy nawet świata.
Wśród największych polskich firm przemysłowych dominuje branża surowcowo‑paliwowa i energetyczna. Od lat zdecydowanym liderem jest Polski Koncern Naftowy Orlen z Płocka. Drugie miejsce zajmuje gdańska rafineria Lotos, a na kolejnych pozycjach są firmy zajmujące się produkcją i dystrybucją energii elektrycznej. Wysoko w tej klasyfikacji są też górnośląskie spółki węglowe oraz KGHM Polska Miedź, który jako jedyny w tym gronie zajmuje się surowcem nieenergetycznym. Wszystko to potwierdza tezę, iż surowce energetyczne są absolutnie niezbędne do funkcjonowania całej gospodarki, a także do codziennego życia zwykłych ludzi. W pierwszej 10 rankingu znalazła się także jedna firma z zupełnie innej branży – fabryka samochodów Fiat z Bielska‑Białej.
Przemysł motoryzacyjny zalicza się do najlepiej funkcjonujacych w naszym kraju. Choć upadło wiele dawnych fabryk, to na ich miejsce weszły nowe inwestycje światowych koncernów – Volkswagen, Volvo, MAN, Scania, Opel. Przyczyniły się one m.in. do powstania licznych mniejszych zakładów wytwarzających części i podzespoły do samochodów.
W kryzysie pozostaje u nas przemysł lekki – włókienniczy, odzieżowy, skórzany. W pierwszej setce znalazła się tylko jedna firma z tej branży. Łódź, która niegdyś była głównym ośrodkiem włókiennictwa w Polsce, powoli zmienia swoje przemysłowe oblicze, kierując się w stronę branży kosmetyczno‑farmaceutycznej i elektrotechnicznej.
Przemysł spożywczy funkcjonuje przede wszystkim na obszarach rolniczych, które zapewniają dopływ surowców dla przetwórstwa oraz w większych miastach z zasobami siły roboczej i rynkami zbytu. Zakładów przetwórczych przemysłu spożywczego jest w Polsce bardzo wiele, ale zazwyczaj nie są one zbyt duże i dlatego na mapie znalazło się ich tylko 16.
Na mapie największych firm przemysłowych w Polscemapie największych firm przemysłowych w Polsce znajdź firmy z okolic twojego miejsca zamieszkania, a z tabeli odczytaj ich nazwy. Do których branż przemysłu zaliczają się te firmy? Czy można mówić o specjalizacji produkcji w twoich okolicach?
*Wydrukuj mapę rozmieszczenia największych firm przemysłowychmapę rozmieszczenia największych firm przemysłowych i korzystając z pełnej listy firm, oznacz na mapie jeszcze więcej zakładów przemysłowych – dzięki temu uzyskasz pełniejszy obraz współczesnego przemysłu w Polsce. Zacznij od doboru odpowiednich kolorów flamastrów, cienkopisów lub kredek, którymi zamaluj kółka w legendzie mapy, oznaczające poszczególne branże przemysłu. Następnie odczytuj z listy kolejne firmy, przypisuj im odpowiedni kolor i stawiaj kropki we właściwym dla nich miejscu na mapie. Im więcej kropek dodasz, tym mapa lepiej pokaże aktualne rozmieszczenie przemysłu.
3. Eksport towarów przemysłowych wyprodukowanych w Polsce
Przed 1989 rokiem znaczna część polskiej produkcji przemysłowej wysyłana była za granicę, co skutkowało dużymi niedoborami na krajowym rynku. Dzisiaj eksportujemy dużo więcej towarów, ale nie ma to negatywnego wpływu na zaopatrzenie naszych sklepów. Gospodarka wolnorynkowa sama reguluje wielkość produkcji poszczególnych wyrobów i surowców w zależności od zapotrzebowania na nie – tak krajowego, jak i zagranicznego. Najlepszym tego przykładem jest węgiel kamienny, który niegdyś był eksportową wizytówką Polski, a dziś często mamy duże problemy, by sprzedać to, co wydobyliśmy, a przekracza krajowe potrzeby.
Obecnie z krajowych surowców mineralnych największe znaczenie eksportowe ma miedź. Od lat stale rośnie jej sprzedaż, która kierowana jest przede wszystkim na rynki zagraniczne. Wysyła się tzw. miedź katodową (rafinowaną), która ma dużą odporność na działanie warunków atmosferycznych. Wykorzystywana jest ona m.in. w przemyśle elektronicznym i powiązanych z nim technologiach Hi‑Tech.
W przemyśle przetwórczym jednym z głównych naszych towarów eksportowych są środki transportu:
samochody osobowe – fiaty, lancie, fordy z Tych oraz ople z Gliwic;
samochody dostawcze – volkswageny z Poznania;
samochody ciężarowe – MAN z Niepołomic koło Krakowa;
autobusy – volvo z Wrocławia, scania ze Słupska i całkowicie krajowe solarisy z Bolechowa koło Poznania;
pojazdy szynowe – z fabryki Pesa w Bydgoszczy;
śmigłowce i samoloty – z wytwórni w Mielcu i Świdniku.
Ponadto za granicą liczymy się na rynku artykułów gospodarstwa domowego i sprzętu RTV, czego przykładami mogą być:
kuchenki, lodówki, zmywarki, pralki Amica z Wronek, Indesit i Bosch z Łodzi czy Electrolux z fabryk na Dolnym Śląsku (Oława, Świdnica, Żarów);
odkurzacze, żelazka, czajniki elektryczne Zelmer z Rzeszowa;
sprzęt oświetleniowy Philips z Piły, Bielska‑Białej, Łodzi;
telewizory i ekrany LG z Mławy oraz z Biskupic Podgórnych pod Wrocławiem;
tunery telewizyjne Ferguson z Wielkopolski, Technisat z Obornik Śl. i Manta z Warszawy.
Duże znacznie ma dla Polski także eksport wyrobów przemysłu chemicznego, m.in. nawozów sztucznych z Tarnowa, Kędzierzyna‑Koźla, Polic i Puław, tworzyw sztucznych z Oświęcimia czy opon z Dębicy, Olsztyna, Poznania, farb z Włocławka i Cieszyna, a także chemii gospodarczej codziennego użytku (np. Henkel z Warszawy).
Od pewnego czasu duże uznanie w Europie zyskały polskie meble, których eksport stale rośnie. Nie ustępują one jakościowo wyrobom producentów zachodnich, ale są zdecydowanie tańsze i dlatego bardzo chętnie kupowane.
Od wielu lat jesteśmy znaczącym eksporterem żywności. Nasze produkty – zarówno roślinne jak i zwierzęce – trafiają na stoły niemal całej Europy. Ze względów politycznych i ekonomicznych w ostatnich latach nieco mniej produktów spożywczych wysyłamy w kierunku wschodnim, zwłaszcza do Rosji i na Ukrainę. Państwa Europy Wschodniej są jednak dla Polski bliskim i wielkim rynkiem zbytu, liczącym ponad 200 mln ludzi. Co prawda w Europie Zachodniej mieszka więcej ludności, ale tamtejszy rynek jest dla nas trudniej dostępny, gdyż obowiązują na nim pewne ograniczenia i regulacje narzucone przez Unię Europejską, mające chronić lokalnych producentów żywności. Polska żywność trafia też na inne kontynenty.
Korzystając z wykresu powyżejwykresu powyżej, uzupełnij tabelę 2. – wpisz w odpowiednie komórki kategorie wyrobów przemysłowych, które zajmowały miejsca od 1. do 10. w polskim eksporcie w roku 2012 i 2014. Przeanalizuj zmiany miejsc poszczególnych towarów i je wyjaśnij (dla lepszej czytelności tabeli możesz pokolorować jej komórki zgodnie z kategoriami wyrobów).
Miejsce | 2010 | 2012 | 2014 |
1. | Samochody | ||
2. | Wyroby przemysłu chemicznego | ||
3. | Metale i gotowe wyroby metalowe | ||
4. | Komputery, sprzęt elektroniczny i optyczny | ||
5. | Artykuły spożywcze | ||
6. | Artykuły gospodarstwa domowego | ||
7. | Meble | ||
8. | Wyroby przemysłu drzewno‑papierniczego | ||
9. | Wyroby przemysłu lekkiego | ||
10. | Węgiel, koks, brykiety |
4. Przemysł nowoczesnych technologii
Nowoczesne technologie cechują się bardzo wysokim poziomem zaawansowania naukowo‑technicznego. Początkowo wykorzystywano je tylko w przemyśle elektronicznym i komputerowym, jednak wraz ze swym rozwojem technologie te wkroczyły do innych branż – telekomunikacji, optyki, inżynierii genetycznej, farmaceutyki, energetyki jądrowej, motoryzacji. Produkcja oparta na tych wysokorozwiniętych technologiach określana jest zbiorczą nazwą Hi‑TechHi‑Tech. Funkcjonuje ona na bazie wykwalifikowanej kadry naukowej z takich dziedzin, jak informatyka, wyższa matematyka, biotechnologia, biochemia, chemia molekularna, nanotechnologia czy fizyka kwantowa. Z tych względów przemysł High‑Tech rozwija się głównie przy dużych ośrodkach naukowych. Potrzebne są też duże nakłady finansowe na długotrwałe badania i próby.
W Polsce dopiero powstały pierwsze takie jednostki łączące w sobie naukę i produkcję, np. parki naukowe. parki naukowe i technologicznetechnologiczne, centra innowacyjności i centra wdrożeniowe, biegunybieguny i klastryklastry technologiczne, inkubatory przedsiębiorczościinkubatory przedsiębiorczości itp. Na świecie działają one od lat, głównie w Japonii, Chinach i Korei Południowej oraz w Europie Zachodniej, a przede wszystkim w USA, gdzie w rejonie San Francisco funkcjonuje tzw. Dolina Krzemowa – światowe centrum przemysłu komputerowego.
W Polsce z nowoczesnymi technologiami kojarzony jest przede wszystkim przemysł informatyczno‑komputerowy, czyli IT (ang. information technology). Działa u nas sporo firm z tej branży, ale na ogół nie są one zbyt duże (sprawdź na mapie powyżej i na liście dostępnej poniżej).
Wytwarzają one:
software – rozmaite oprogramowanie i aplikacje użytkowe, wykorzystywane zarówno przez duże firmy, jak i zwykłych ludzi; na rynkach zagranicznych dobrą opinią cieszą się polskie gry komputerowe;
hardware – sprzęt komputerowy, np. serwery, komputery stacjonarne, laptopy, notebooki itp. w Polsce produkowane są m.in. komputery Dell w Łodzi i NTT System pod Warszawą.
Nie ma wątpliwości, że w przyszłości coraz większa część gospodarki, w tym przemysłu, opierać się będzie na technologiach Hi‑Tech. Dzięki nim już do dziś osiągnięto gigantyczny postęp cywilizacyjny nie tylko w gospodarce, ale także w naszym życiu codziennym. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu nikt nawet nie myślał, że w niemal każdym domu będzie komputer, że prawie każdy będzie mógł oglądać telewizję satelitarną, że praktycznie wszyscy będą rozmawiać przez telefony bezprzewodowe, że powstanie ogólnoświatowa sieć – Internet – łącząca wszystkich ludzi i że przez tą sieć będzie można robić zakupy, „spotykać” się ze znajomymi, oglądać filmy, słuchać muzyki, czytać książki i gazety czy wreszcie uczyć się.
Przyjrzyj się różnym starym i nowym telefonom komórkowym, jakie masz ty i twoi znajomi czy rodzina. Porównaj ich wygląd, wielkość, możliwości itp. Oceń, jak duże zmiany zaszły w branży telefonii komórkowej dzięki nowoczesnym technologiom.
Podsumowanie
Wartość polskiej produkcji przemysłowej rośnie w równym tempie wraz z rozwojem całej naszej gospodarki.
Przemysł Polski nadal najlepiej rozwija się na południu i w centrum, a także w większych miastach.
Największe nasze firmy przemysłowe działają w branży surowcowo‑paliwowej i energetycznej. Zaliczają się do nich m.in. PKN Orlen, Grupa Lotos, KGHM, PGNiG, PGE, Tauron oraz śląskie spółki węglowe.
Na bazie kapitału zagranicznego rozwijają się w Polsce firmy motoryzacyjne, np. Fiat, Opel, Volkswagen, Volvo, MAN, oraz z branży AGD – Indesit, Bosch, Electrolux, Philips. Niektóre duże zakłady działają w oparciu o kapitał krajowy, np. Solaris, Pesa, Zelmer (we współpracy z Bosch).
Oprócz samochodów i AGD Polska eksportuje głównie produkty spożywcze, meble oraz wyroby chemiczne – nawozy i tworzywa sztuczne, opony, farby, chemię gospodarczą.
Przemysł wysokiej technologii – Hi‑Tech – wytwarza produkty najnowszej generacji, do czego potrzebne są duże nakłady kapitału oraz wysokokwalifikowana kadra inżynierska współpracująca z placówkami naukowo‑badawczymi.
Przemysł Hi‑Tech przez ostatnich kilkadziesiąt lat w bardzo istotny sposób zmienił – ulepszył i ułatwił – nasze życie. Nowe technologie w coraz większym stopniu będą przyczyniać się do dalszego rozwoju gospodarczego.
Z galerii 1. wybierz mapę swojego województwa i przedstaw na niej w dowolny sposób największe firmy przemysłowe, które znajdziesz na liście dostępnej poniżej (załącznik).
Jeśli mieszkasz w województwie mazowieckim, uwzględnij tylko firmy spoza stolicy. Po zrobieniu mapy opisz w zeszycie aktualny stan przemysłu w regionie – weź pod uwagę liczbę i wielkość firm oraz ich branże; wyjaśnij przyczyny danej sytuacji.
Zobacz także
Słowniczek
skupisko instytucji naukowo‑badawczych współpracujących ze sobą
nowoczesne technologie o najwyższym poziomie rozwoju, wykorzystywane m.in. w przemyśle komputerowym i elektronicznym, a także w telekomunikacji, biotechnologii, biochemii, medycynie, optyce, inżynierii genetycznej, energetyce jądrowej, motoryzacji, lotnictwie i badaniach kosmicznych
instytucja wspierania przez władze i jednostki naukowe rozwoju nowej działalności gospodarczej
skupisko powiązanych ze sobą firm z tej samej branży lub z branż pokrewnych; firmy te na ogół nie konkurują ze sobą, ale na przykład wytwarzają poszczególne podzespoły do produktu finalnego montowanego w głównym zakładzie klastra
skupisko biur, pracowni, laboratoriów współpracujących z uczelniami
skupisko firm produkcyjnych na małym obszarze, działających na preferencyjnych warunkach
małe skupisko współpracujących ze sobą jednostek naukowych i produkcyjnych
końcowy (np. roczny) wynik (wartość) działalności wszystkich podmiotów gospodarki narodowej w danym kraju
duże skupisko współpracujących ze sobą instytucji naukowych, badawczych i produkcyjnych, np. Dolina Krzemowa w Kalifornii czy Sophia Antipolis we Francji
Zadania
W ostatnich latach polska produkcja przemysłowa
- rośnie, ale jej udział w PKB nie zmienia się.
- maleje, ale jej udział w PKB nie zmienia się.
- maleje, ale jej udział w PKB wzrasta.
- maleje i spada jej udział w PKB.
- rośnie, ale jej udział w PKB spada.
- rośnie i zwiększa się jej udział w PKB.
Które obszary naszego kraju są najsilniej uprzemysłowione?
- duże miasta
- Polska Centralna
- Polska Południowa
- małe miasta
- Polska Północno-Zachodnia
- Polska Wschodnia
Przypisz nazwę firmy do branży przemysłu, w której ona działa.
Orlen, Pesa, Amica, Tauron, KGHM, Asseco, Kruszwica, Azoty
| górnictwo i hutnictwo miedzi | |
| produkcja AGD | |
| produkcja i dystrybucja energii elektrycznej | |
| produkcja nawozów sztucznych | |
| produkcja pojazdów szynowych | |
| produkcja tłuszczów roślinnych | |
| rafinacja ropy naftowej | |
| tworzenie oprogramowania komputerowego |
Który przemysł w Polsce rozwija się najsłabiej?
- włókienniczy
- chemiczny
- motoryzacyjny
- spożywczy
Wymienione surowce i produkty przypisz do odpowiednich kategorii.
ropa naftowa, miedź, gaz ziemny, jabłka, AGD, cytryny, rudy żelaza, meble
| Polska eksportuje | |
|---|---|
| Polska importuje |
Które przedmioty codziennego użytku wykorzystują technologie Hi-Tech w swym podstawowym działaniu?
- komputer stacjonarny
- nawigacja GPS
- smartfon
- telewizor plazmowy
- kuchenka gazowa
- rower górski