Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony

W niektórych częściach Wyżyny Śląskiej dochodzi do nagłego obniżania się gruntu, miejscami nawet o ponad 20 metrów! Co jest tego przyczyną? Otóż Wyżyna Śląska jest niezwykle bogata w cenne surowce. Ich wydobycie przynosi liczne korzyści, jednak wiąże się też z niebezpieczeństwami i silnymi zmianami w środowisku.

Już wiesz
  • które elementy krajobrazu mają pochodzenie naturalne, a które są wytworzone przez człowieka;

  • gdzie w Polsce są wyżyny;

  • jaka jest wartość turystyczna wyżyn.

Nauczysz się
  • wymieniać bogactwa naturalne Wyżyny Śląskiej;

  • wskazywać korzyści płynące z wydobycia surowców;

  • opisywać zmiany, jakie zachodzą w uprzemysłowionym środowisku.

iK6Hmipdkn_d5e177

1. Środowisko i bogactwa Wyżyny Śląskiej

Wysuniętą najbardziej na zachód i południe częścią pasa wyżyn jest Wyżyna Śląska. W porównaniu z innymi regionami Polski jest ona najsilniej przekształcona przez człowieka. Na tym terenie znajdują się bowiem bogate pokłady węgla kamiennego i innych surowców.

Ciekawostka

Przed milionami lat na terenie Wyżyny Śląskiej panował ciepły i wilgotny klimat. Były to znakomite warunki do rozwoju roślin. Ogromne ilości ich szczątków gromadziły się w bagnach i płytkich wodach; były zasypywane przez piasek i muł nanoszony wraz z wodami rzek. W ciągu ponad 300 mln lat bez dostępu tlenu i pod wielkim ciśnieniem przekształciły się w pokłady węgla kamiennego.

RuzTQVLdxH7yf1
Odciski części roślin (np. liści paproci) na węglu to dowód na to, że w tym miejscu rósł kiedyś las

Duże znaczenie w przemyśle wydobywczym mają pokłady wapieni stosowane do produkcji wapna i cementu. W wielu miejscach wydobywany jest piasek. Do niedawna ogromnym bogactwem naturalnym Wyżyny Śląskiej były metale: cynk i ołów oraz towarzyszące im srebro.
Spory wpływ na działalność człowieka na Wyżynie Śląskiej mają dwie największe polskie rzeki: Wisła i Odra. Stanowią one źródło wody dla przemysłu; poza tym Odra służy do transportu towarów do portu w Szczecinie i Świnoujściu. Na samej wyżynie natomiast poza obszarami zabudowanymi i zajmowanymi przez zakłady przemysłowe rosną lasy, na których terenie powstały rezerwaty przyrody.

Rmue3ZJHWTtNG1
Niegdyś znaczną część Wyżyny Śląskiej porastał las. Obecnie pozostały jedynie jego fragmenty. Jednym z nich jest rezerwat „Las Murckowski” znajdujący się na terenie Katowic

.

Ciekawostka

Na granicy Wyżyny Śląskiej i Wyżyny Krakowsko‑Częstochowskiej znajduje się Pustynia Błędowska. Jest to największy w Polsce i niespotykany nigdzie indziej w Europie obszar pokryty piaskiem – jego powierzchnia wynosi ok. 33 kmIndeks górny 2.

Rlrsy0nXActL01
Na Pustynię Błędowską powraca roślinność, jednak z uwagi na unikatowy charakter podjęto decyzję o utrzymaniu jej pustynnego wyglądu. Obecnie jej teren wykorzystywany jest przez wojsko do ćwiczeń spadochronowych
R3q4zgp2uUG6g1
Panoramy trzysta sześćdziesiąt stopni wykonane w dwóch miejscach Pustyni Błędowskiej. Można zmieniać miejsce, z którego przedstawiona jest panorama poprzez kliknięcie ikony ze strzałką. Animacje obracają się same. Można je zatrzymać poruszać nimi w swoim tempie. Można zmieniać kierunek. W niektórych miejscach umieszczono piktogramy informujące, można przeczytać tam opis. Na dole przyciski do nawigacji i miniaturowa mapka Polski. Na mapie Polski zlokalizowano Pustynie Błędowską.
Pustynia Błędowska – unikatowy w skali Europy wielki obszar lotnych piasków nazywany niekiedy „Polską Saharą”
Polecenie 1

Czy powinno się pozwolić, aby Pustynia Błędowska całkowicie zarosła lasem, czy należy usuwać rośliny w celu jej ochrony? Uzasadnij swoją odpowiedź.

iK6Hmipdkn_d5e246

2. Przemysł na Wyżynie Śląskiej – korzyści i straty

Gwałtowny rozwój górnictwa nastąpił w XIX wieku. Oprócz kopalni na terenie Wyżyny Śląskiej budowano również huty. Dzisiaj znajdują się tu także elektrownie, fabryki samochodów i tramwajów, zakłady przemysłu chemicznego (np. zajmujące się produkcją farb) i wiele innych. Możliwość zdobycia pracy przyciągała ludzi, skutkiem czego powstało wiele miast.

Rozwój przemysłu, budowa licznych dróg i linii kolejowych przyspieszyły rozwój gospodarczy i zwiększyły znaczenie Wyżyny Śląskiej dla całego kraju. Doprowadziły jednak do katastrofalnych zmian w środowisku. W drugiej połowie XX wieku region ten należał do najbardziej zanieczyszczonych na świecie. Poza tym doszło do osiadania gruntów na skutek zapadania się korytarzy górniczych. Na szczęście zaczęto podejmować działania służące rekultywacji. Obecnie stan czystości powietrza, wód i gleby jest już o wiele lepszy.

Ciekawostka

Niektóre nieczynne kopalnie można zwiedzać. W Tarnowskich Górach turystom udostępniono 600‑metrową trasę w sztolni Czarnego Pstrąga, a w Zabrzu otwarto poziom 170 i 320 metrów w zabytkowej Kopalni Guido.

Ciekawostka

Dawniej na Wyżynie Śląskiej wydobywano srebro. Obecnie nie ma tam czynnej kopalni srebra. Jednakże przy okazji wydobywania cynku i ołowiu, a przede wszystkim miedzi uzyskujemy duże ilości tego cennego metalu. Polska produkuje dziś najwięcej srebra ze wszystkich krajów Europy.

iK6Hmipdkn_d5e316

Podsumowanie

  • Wyżyna Śląska jest obszarem bogatym w surowce naturalne; do najważniejszych i mających największe znaczenie dla gospodarki Polski należy węgiel.

  • Obecność surowców naturalnych przyczyniła się do rozwoju przemysłu i transportu oraz rozbudowy miast.

  • Działalność człowieka przyczyniła się do znacznego zniszczenia środowiska naturalnego regionu.

Praca domowa
Polecenie 2.1

Czy twoim zdaniem Wyżyna Śląska jest miejscem atrakcyjnym turystycznie? Uzasadnij swoją odpowiedź.

Zobacz także

Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:
Rzeźbiarze krajobrazu
Jaki kształt może mieć powierzchnia Ziemi?
Cuda natury - wyżyny

iK6Hmipdkn_d5e389

Zadania

Ćwiczenie 1
R1LnK4mV7blDh1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
R10KCI4lKgCKz1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
R1I12JZZ9qE6B1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
RUmiXfFlOwLJm1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski, licencja: CC BY 3.0.