Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
R1dN4UXxgydkM1
Dziecko Źródło: pixabay, Dziecko, licencja: CC 0.
Dziecko
pixabay, Dziecko, licencja: CC 0

Dziecko, nastolatek, dorosły. Kolejne etapy naszego życia zmieniają sposób, w jaki jesteśmy postrzegani i w jaki postrzegamy samych siebie. To, jak rozumiemy i wartościujemy „dziecięcość” i „dorosłość”, w dużej mierze kształtuje naszą samoocenę. Dzieci i nastolatki nierzadko marzą usilnie o dorosłości. Z kolei niejednemu dorosłemu zdarza się zatęsknić za latami dzieciństwa. Dziecko wyobraża sobie, jak wiele zyska jako dorosły. Bywa jednak i tak, że dorosły z nostalgią wspomina, co utracił wraz z dzieciństwem. Albo też z pogardą spogląda na fascynacje czasu młodości, uznając je za niegodne człowieka dorosłego. To, co odrzucamy, i to, co kontynuujemy w procesie dorastania i dojrzewania, decyduje o podstawach naszej samooceny. Wizerunek człowieka dorosłego można przecież tworzyć na wiele różnych sposobów i z różnorodnych elementów. I nie każdy zysk w tym dążeniu musi być okupiony stratą tego, co było dla nas cenne w fazie życia, którą zostawiamy za sobą.

Już wiesz

Zastanów się: Czym jest dla ciebie „dorosłość”? Co oznacza, jakie powinności nakłada i jakie możliwości otwiera? Jak – w twoim wyobrażeniu – człowiek dorosły odnosi się do tego, co cenił i co sprawiało mu radość w dzieciństwie?

j00000005NB3v28_0000000E
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

O trzech sposobach pisania dla dzieci C. S. Lewisaj00000005NB3v28_000tp001C. S. Lewisa

Clive Staples Lewis

Clive Staples Lewis

Angielski pisarz, literaturoznawca, wykładowca na uniwersytetach w Oksfordzie i Cambridgej00000005NB3v28_000tp002Cambridge. Znany jest przede wszystkim jako autor siedmiotomowego cyklu Opowieści z Narnii (1950–1956). Literacka spuścizna Lewisa jest jednak znacznie bogatsza i obejmuje m.in. Trylogię kosmiczną (1938–1945) oraz obfity i zróżnicowany nurt pisarstwa religijno‑filozoficznego. C. S. Lewis był przyjacielem J. R. R. Tolkiena i członkiem grupy „Iklingów”.

Dorosłym być, czyli na czym powinien polegać rozwój?

O trzech sposobach pisania dla dzieci (fragment)Clive Staples Lewis
Clive Staples Lewis O trzech sposobach pisania dla dzieci (fragment)

Współczesny świat krytyki używa słowa „dorosły” jako wyrazu aprobaty. Jest wrogi temu, co określa mianem „nostalgii”, i pogardliwy wobec tego, co nazywa „Piotrusio‑Panteizmem”. Stąd człowiek, który przyznaje się, że karły, olbrzymy, mówiące zwierzęta i wiedźmy wciąż są mu drogie w wieku lat pięćdziesięciu trzech, nie będzie raczej wychwalany za zachowanie młodości, lecz stanie się obiektem pogardy i współczucia jako ograniczony w rozwoju. Spędzę tu trochę czasu, broniąc się przed takimi oskarżeniami nie dlatego, że fakt, czy ktoś mną pogardza lub mi współczuje, ma wielkie znaczenie, ale dlatego, że ta obrona jest ściśle związana z moim poglądem na baśń i na literaturę w ogóle. Obrona ta zawiera trzyj00000005NB3v28_000tp003trzy wnioski.

  1. Odpowiem po prostu tu quoquej00000005NB3v28_000tp004tu quoque. Krytycy, którzy traktują dorosłość jako wyraz aprobaty zamiast jako termin opisowy, nie mogą sami być dorośli. Przejmowanie się byciem dorosłym, podziwianie dorosłości, ponieważ jest dorosła, wstyd z powodu podejrzenia o dziecinność – wszystkie te zjawiska są oznakami dzieciństwa i dorastania. Podczas dzieciństwa i dorastania są to, w umiarkowanej ilości, zdrowe symptomy. Młode istoty powinny chcieć dorastać. Ale przenoszenie w pełnoletniość czy nawet wiek dojrzały tej troski o bycie dorosłym jest właśnie oznaką ograniczenia w rozwoju. Kiedy miałem dziesięć lat, czytałem baśnie po kryjomu i wstydziłbym się wtedy, gdyby ktoś się o tym dowiedział. Teraz, w wieku lat pięćdziesięciu, czytam je otwarcie. Stając się mężczyzną, odłożyłem na bok rzeczy dziecinne, łącznie ze strachem przed dziecinnością i chęcią bycia bardzo dorosłym.

  2. Nowoczesne poglądy zdają się zawierać błędną ideę dorastania. Oskarżają nas one o ograniczony rozwój, ponieważ nie straciliśmy zamiłowań, jakie mieliśmy w dzieciństwie. Ale przecież ograniczony rozwój nie polega na nietraceniu starych rzeczy, lecz na niezyskiwaniu nowych. Dziś lubię wino reńskie, które z pewnością nie smakowałoby mi w dzieciństwie. Ale wciąż lubię też lemoniadę. Nazywam to wzrostem i rozwojem, ponieważ zostałem wzbogacony – zamiast jednego upodobania mam teraz dwa. Ale jeśli miałbym stracić zamiłowanie do lemoniady, zanim zyskałbym zamiłowanie do wina, nie byłby to rozwój, lecz po prostu zmiana. Teraz lubię Tołstojaj00000005NB3v28_000tp005Tołstoja, Jane Austenj00000005NB3v28_000tp006Jane Austen i Trollope’aj00000005NB3v28_000tp007Trollope’a, a także baśnie i nazywam to wzrostem. Gdybym miał stracić baśnie, aby polubić tych pisarzy, nie rozwinąłbym się, tylko zmienił. Drzewo rośnie, ponieważ zyskuje nowe pierścienie; pociąg nie rośnie przez opuszczanie jednej stacji i dotarcie do następnej. W rzeczywistości sprawa jest jeszcze głębsza i bardziej skomplikowana. Uważam, że mój wzrost jest równie widoczny, gdy teraz czytam baśnie, jak przy tym, gdy czytam teraz powieściopisarzy, ponieważ dziś z lektury baśni wyciągam więcej przyjemności niż w dzieciństwie – dając z siebie więcej, więcej również otrzymuję. Ale nie ma to tutaj wielkiego znaczenia. Nawet gdyby chodziło tylko o zamiłowanie do dorosłej literatury dodane do niezmienionego upodobania do literatury dziecięcej, dodatek ten i tak powinien nosić miano wzrostu, podczas gdy proces zwykłego porzucania jednego pakunku, aby podnieść drugi, nim nie jest. Prawdą jest oczywiście to, że proces wzrostu zawiera, przypadkiem i na nieszczęście, pewne utraty. Ale nie są one istotą wzrostu, z pewnością zaś nie tym, co czyni go godnym podziwu czy pożądanym. Gdyby tak było, gdyby porzucanie pakunków i pozostawianie za sobą kolejnych stacji miało być istotą i zaletą wzrostu, dlaczego mielibyśmy poprzestać na dorosłości? Dlaczego słowo starczy nie miałoby być również wyrazem aprobaty? Dlaczego nie gratulować sobie wypadania zębów i włosów? Niektórzy krytycy zdają się mylić wzrost z ceną wzrostu i chcą na dodatek, aby ta cena była o wiele wyższa niż w rzeczywistości.

j00000005NB3v28_00000_BIB_001Clive Staples Lewis, O trzech sposobach pisania dla dzieci (fragment), „Tygodnik Powszechny” 2006, nr 5 (2951).
j00000005NB3v28_000tp003
j00000005NB3v28_000tp004
j00000005NB3v28_000tp005
j00000005NB3v28_000tp007
j00000005NB3v28_000tp006
j00000005NB3v28_000tp001
j00000005NB3v28_000tp002
j00000005NB3v28_0000001H
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Teksty kultury

Po przeczytaniu fragmentu tekstu Clive'a Staplesa Lewisa wykonaj polecenia.

Ćwiczenie 1.1
Rx9geqRNXDTom1
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 1.2
R2Qu600ZwTHbs1
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 1.3
R1dzw0Ib9f9Dv1
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 1.4
R10u3mGRfTDMm1
zadanie interaktywne
Ćwiczenie 1.5

Zaproponuj kilka dodatkowych przykładów, którymi można by – twoim zdaniem – uzupełnić tabelę z poprzedniego ćwiczenia.

Ćwiczenie 1.6

Na podstawie przedstawionego fragmentu tekstu Lewisa sformułuj tezę, której pisarz dowodzi w swoim rozumowaniu.

Ćwiczenie 1.7

Wynotuj z tekstu wszystkie argumenty, którymi posłużył się Lewis, by dowieść słuszności swej tezy.

uzupełnij treść
Ćwiczenie 1.8

Posługując się sporządzoną wcześniej notatką, wskaż w wywodzie Lewisa te argumenty, które dotyczą zagadnienia samooceny człowieka.

Ćwiczenie 1.9

Przedstaw swoje zdanie, odpowiadając na pytanie: Która z metafor wykorzystanych przez Lewisa w cytowanym fragmencie jego tekstu – metafora „drzewna” czy metafora „kolejowa” – lepiej oddaje twoje rozumienie procesu dorastania i dojrzewania? Uzasadnij odpowiedź.

j00000005NB3v28_0000002I
JPOL_E3_E4_Zadaniowo

Zadaniowo

Ćwiczenie 2

Uzasadnij w formie rozprawki, który sposób odczuwania świata jest ci bliższy - dorosłych czy dzieci? W argumentacji odwołaj się do przykładów z literatury i filmu.

Ćwiczenie 3

Zastanów się: Jakie upodobania z czasu twojego dzieciństwa lub z wieku, w którym obecnie się znajdujesz, chcesz zachować jako człowiek dorosły? Uzasadnij swoje zdanie.

Ćwiczenie 4

Zapisz skojarzenia do słowa „dzieciństwo” i ułóż krzyżówkę – jak ją stworzyć, dowiesz się z instruktażowego filmu‑samouczka. Pamiętaj, że litery z hasła „dzieciństwo” mogą się znaleźć na początku, na końcu lub w środku wyrazów tworzących łamigłówkę.

R149DBnXzyp7J1
zadanie interaktywne
RzUXSss5gKVZl1
R1LM6VcO1kRU91
zadanie interaktywne