Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
R2qdIXU9mF1901
Petrarka i Laura Źródło: Petrarka i Laura, fresk w domu Francesca Petrarki w Arquà, licencja: CC BY 2.0.
Petrarka i Laura
Petrarka i Laura, fresk w domu Francesca Petrarki w Arquà, licencja: CC BY 2.0

Kiedy rozpoczął się renesans? Dokładnie nie wiadomo, gdyż przejście z jednej epoki w drugą jest długotrwałym procesem - dlatego nie można określić jednoznacznie daty początku epoki.

Poszukiwanie początków odrodzenia nie traci jednak sensu. Interpretowanie twórczości pisarza czy innego artysty zależy od umieszczenia jej na tle okresu, w którym powstała. W poszukiwaniach początków renesansu pomagają m.in. literackie i naukowe dokonania Francesca Petrarkij0000000CFB1v38_000tp001Petrarki.

Już wiesz

Przypomnij sobie omawiane dotychczas na lekcjach utwory o tematyce miłosnej.

j0000000CFB1v38_000tp001
j0000000CFB1v38_000EX001
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Francesco Petrarca

Francesco Petrarca
RHgUcizVTHLRl
Portret Francesca Petrarki
Autor anonimowy, XIX wiek, domena publiczna

Francesco Petrarca

(ur. w 1304 r. w Arezzo, zm. w 1374 r. w Arquà) – w dzieciństwie jego rodzina – z powodów politycznych – musiała opuścić rejon Florencji i osiedliła się niedaleko Awinionu, ówczesnej siedziby papieża. Po studiach prawniczych Petrarca został duchownym, co nie oznaczało, że stronił od świeckich pokus – miał dwoje nieślubnych dzieci. Wielki humanista, wiele podróżował po zachodniej Europie, prowadził korespondencję z najważniejszymi uczonymi tego okresu, pisał dzieła filozoficzne (wypowiadał się w nich entuzjastycznie o Platonie), historyczne, religijne (szczególny szacunek wyrażał wobec św. Augustyna), utwory o charakterze moralizatorskim, a także przewodniki z licznych podróży. Jego twórczość w języku ojczystym jest uboższa niż pisarstwo łacińskie – zachowały się jedynie Sonety do Laury oraz (nieukończone) Triumfy, zawierające pełen alegorii i metafor opis drogi poety do Boga.
Najważniejszym dniem w życiu pisarza mógł być 8 kwietnia 1341 roku, gdy otrzymał laur poetycki. Jednak sam twórca twierdził, że istotniejsze dla niego wydarzenie miało miejsce 14 lat wcześniej. Co się wówczas wydarzyło?

JPOL_E3_E4_Dodatkowyopiszasobow

Francesco Petrarca znacznie przyczynił się do poznania antyku. To on na przykład odnalazł listy Cycerona i napisał komentarze do dialogów Platona. Pracował jako wielki uczony, jeden z pierwszych przedstawicieli humanizmu włoskiego. Doskonale znał łacinę (znacznie słabiej - grekę). W języku łacińskim powstała większość jego dzieł. Za jedno z nich – Africa, czyli niedokończony epicki poemat na cześć Scypiona Afrykańskiego, otrzymał największą w tamtych czasach nagrodę literacką.

WstępJalu Kurek
Jalu Kurek Wstęp

Książę poetów, ukoronowany wawrzynem na rzymskim Kapitolu – ten akt uznania odpowiadałby chyba rangą i sławą współczesnej Nagrodzie Nobla – zdobył niezwykły rozgłos, spotkały go zaszczyty ze strony całej Europy. Uwieńczone laurem dzieło – poemat łaciński Africa – miał[o] stać się w zamierzeniu autora wielką epopeją narodową, apoteozującą imperium rzymskie po zwycięstwie nad Kartaginą na drodze do podboju świata; godną konkurentką Eneidy. Istotnie gdzieniegdzie spotykał Petrarkę dumny tytuł nowego Wergiliusza.

j0000000CFB1v38_00000_BIB_001Jalu Kurek, Wstęp, [w:] Francesco Petrarca, Poezje wybrane, tłum. Jalu Kurek, wybór Jalu Kurek, Warszawa 1969, s. 6.

Okazało się jednak, że największą popularność i nieprzemijające znaczenie zdobył stosunkowo niewielki, kilkudziesięciostronicowy zbiorek napisany w języku włoskim: Canzoniere, znany jako Sonety do Laury.

Ciekawostka

Wybitny włoski pisarz XIV wieku Giovanni Boccaccio po przeczytaniu wierszy Petrarki swoje utwory wrzucił do ognia.

j0000000CFB1v38_00000018
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Miłosne prawo...

Petrarca jeden z najważniejszych dni w swoim życiu opisał następująco:

Sonet 3Francesco Petrarka
Francesco Petrarka Sonet 3

Był to dzień, w którym przez mękę Chrystusa
słońce ściemniło swój blask z żalu za Nim,
gdy, niebacznego mnie zwiodła pokusa,
gdy mnie twe oczy spętały, o pani.

Czas mi się groźny nie wydawał wcale
dla niebezpieczeństw miłości, dla klęski,
więc szedłem pewnie, śmiało i zuchwale.
Tak się rozpoczął mój żywot męczeński.

Miłość mnie całkiem bezbronnym zastała,
wtargnęła w serce drogą poprzez oczy,
odtąd ta droga bramą łez się stała.

Prawo miłosne dla mnie niełaskawe:
mnie – bezbronnego – tak we krwi ubroczyć,
a ciebie – zbrojnej – nie zadrasnąć nawet.

j0000000CFB1v38_00000_BIB_002Francesco Petrarka, Sonet 3, [w:] tegoż, Poezje wybrane, tłum. Jalu Kurek, wybór Jalu Kurek, Warszawa 1969, s. 17.
Ćwiczenie 1.1
Rr5vj7TAWLMXG1
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 1.2

Na podstawie utworu przedstaw kobietę, którą poznała postać mówiąca.

Ćwiczenie 1.3

Wyjaśnij, dlaczego postać mówiąca nazywa siebie męczennikiem.

Ćwiczenie 1.4

Na czym – według postaci mówiącej – polega prawo miłosne? Uzasadnij odpowiedź.

Ćwiczenie 1.5

Wyjaśnij, dlaczego adresatka utworu została określona jako „zbrojna”.

j0000000CFB1v38_0000001W
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Laura

R1UvgjQ7pnnRS1
Laura
Autor anonimowy, Laura, XVI wiek, domena publiczna

Kim była kobieta ujrzana przez Francesca Petrarkę? Czy Laura istniała naprawdę? Na te pytania nie ma zgodnej odpowiedzi.
Niektórzy uważają, że Laura to postać wyłącznie literacka. Dzień, w którym Petrarca miał ją poznać, czyli Wielki Piątek, jest tak symboliczny, że już to budziło wątpliwość. Giovanni Boccaccio, przyjaciel Petrarki, przekonywał, że ta kobieta istniała wyłącznie w poezji. Petrarca miał jakąś muzę dla swej twórczości. Trwają jednak spory, jak naprawdę się nazywała.

Wśród 366 utworów poetyckich zamieszczonych w Sonetach do Laury znajduje się 317 sonetów, 29 pieśni, 9 sekstyn, 7 ballad i 4 madrygały. Sonety stanowią zatem dominującą, zasadniczą partię zbioru.

Sonet 90Francesco Petrarka
Francesco Petrarka Sonet 90

Były to włosy złote, rozpuszczone
W tysiącu słodkich loków, krętych, jasnych,
Światło wspaniałe drgało rozelśnione
W oczach przepięknych, które dziś przygasły.

Twarz była pełna współczucia; czy szczera?
Twarz się zmieniła w barwie; czy być może?
Cóż więc dziwnego w tym, że gdy otwieram
Powieki, czuję nagle w piersiach pożar?

Stąpanie jej nie było rzeczą ziemską,
Lecz anielskiego ducha, a jej słowa
Brzmiały inaczej niźli ludzka mowa.

To blask niebiański, to słońce zwycięskie –
Tak ją widziałem. I choć tak dziś nie jest,
Gdy łuk oddalą, rana nie zdrowieje.

j0000000CFB1v38_00000_BIB_003Francesco Petrarka, Sonet 90, [w:] tegoż, Poezje wybrane, tłum. Jalu Kurek, wybór Jalu Kurek, Warszawa 1969.
Sonet 157Francesco Petrarka
Francesco Petrarka Sonet 157

Ten dzień, jak zawsze gorzki, lecz szczęśliwy,
W sercu wycisnął jej żywe oblicze,
Którego nigdy nie oddam prawdziwie;
Jak często dzień ten wspominam, nie zliczę.

Mogła iść w parze z najszlachetniejszymi.
Gdy raz westchnienie z ust jej usłyszałem,
Czy śmiertelniczka – pytam – czy bogini
Wypogodziła niebo w kręgu całym?

Twarz – śnieg gorący, włosy – czyste złoto,
Rzęsy jak heban, oczy zaś – dwie gwiazdy,
Skąd miłość wszystkich celnie rani oto.

Perły – zęby, a róże purpurowe –
Wargi, w których brzmiał bólem wyraz każdy;
westchnienie – płomień, łzy – kryształ u powiek.

j0000000CFB1v38_00000_BIB_004Francesco Petrarka, Sonet 157, [w:] tegoż, Poezje wybrane, tłum. Jalu Kurek, wybór Jalu Kurek, Warszawa 1969.
Ćwiczenie 2.1

Na podstawie obu utworów opisz własnymi słowami Laurę.

Ćwiczenie 2.2

Petrarca opis Laury ogranicza tylko do kilku elementów wyglądu. Jak sądzisz - dlaczego?

Ćwiczenie 2.3

Wyjaśnij, czemu służy podkreślanie nieziemskości Laury.

Ćwiczenie 2.4

Ćwiczenie 2.5
R4iiG5BGN96CA1
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2.6

Określ, co wskazuje na taką przynależność.

Ćwiczenie 2.7

Laura żyje, a mimo to poeta wspomina o swoim smutku i „dniu… gorzkim”. Wyjaśnij, dlaczego tak się dzieje.

j0000000CFB1v38_00000032
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Sonety Petrarki

RTJdoWWd117DY
Laura i Petrarka
Laura i Petrarka, XIV/XV wiek, miniatura, domena publiczna

Zbiór Canzoniere (Sonetów do Laury) zawiera utwory należące do różnych gatunków lirycznych: sonety, pieśni, sekstyny, ballady i madrygały. Najliczniejsze spośród nich są sonety. By przypomnieć sobie reguły rządzące tym gatunkiem liryki, wykonaj następujące polecenia:

Ćwiczenie 3.1

Policz i zapisz liczbę strof w przywołanych wcześniej utworach Petrarki.

Ćwiczenie 3.2

Podaj i zapisz liczbę wersów w poszczególnych strofach.

Ćwiczenie 3.3

Sprawdź, ile jest wszystkich wersów w sonecie.

Ćwiczenie 3.4

Sprawdź, czy sonet to wiersz rymowy, czy - biały.

Ćwiczenie 3.5

Ustal, jaki jest układ rymów (pamiętaj, że Jalu Kurek – tłumacz sonetów – sam sygnalizował, że nie wszędzie starał się utrzymać rym dokładny).

Ćwiczenie 3.6

Ćwiczenie 3.7
RlqzS2IEGxZzm1
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3.8

Ćwiczenie 3.9
RvjeDG1MUhJVx1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000000CFB1v38_00000042
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Jak pisać o miłości?

R1UyW9XHYb144
Dama z wierszami Petrarki
Andrea del Sarto, Dama z wierszami Petrarki, 1528, olej na desce, Galeria Uffizi, Florencja, domena publiczna

Petrarca w Sonetach stworzył ideał kobiecego piękna, do którego odwoływali się twórcy następnych epok literackich w całej Europie. Ukształtował też model opisywania miłości.

Sonet 132Francesco Petrarka
Francesco Petrarka Sonet 132

Jeśli to nie jest miłość – cóż ja czuję?
A jeśli miłość – co to jest takiego?
Jeśli rzecz dobra – skąd gorycz, co truje?
Gdy zła – skąd słodycz cierpienia każdego?

Jeśli z mej woli płonę – czemu płaczę?
Jeśli wbrew woli – cóż pomoże lament?
O śmierci żywa, radosna rozpaczy,
Jaką nade mną masz moc! Oto zamęt.

Żeglarz, ciśnięty złym wodom dla żeru,
W burzy znalazłem się, podarłszy żagle,
Na pełnym morzu, samotny, bez steru.

W lekkiej od szaleństw, w ciężkiej od win łodzi
Płynę, nie wiedząc już sam, czego pragnę,
W zimie żar pali, w lecie mróz mnie chłodzi.

j0000000CFB1v38_00000_BIB_005Francesco Petrarka, Sonet 132, [w:] tegoż, Poezje wybrane, tłum. Jalu Kurek, wybór Jalu Kurek, Warszawa 1969.
Sonet 134Francesco Petrarka
Francesco Petrarka Sonet 134

Nie mam spokoju, choć wojować nie chcę,
Lękam się, cieszę, marznę, to znów płonę,
Latam w obłokach, pełzam po zagonie,
Choć świat zagarniam, dłoń mam pustą przecie.

Ona mnie trzyma w więzieniu, nędznego,
Nie chce mnie, ale odejść nie pozwala,
Nie zabija, lecz z kajdan nie wyzwala,
Żywego mnie nie pragnie ni martwego.

Widzę bez oczu, bez języka wołam,
Pragnąłbym zginąć, a ratunku krzyczę,
Nie cierpię siebie samego, ją kocham.

Bólem się karmię, a śmieję się łzami,
Po równo zbrzydły mi i śmierć, i życie,
Takim się stałem z Twojej winy, pani.

j0000000CFB1v38_00000_BIB_006Francesco Petrarka, Sonet 134, [w:] tegoż, Poezje wybrane, tłum. Jalu Kurek, wybór Jalu Kurek, Warszawa 1969, s. 32.
Ćwiczenie 4.1

Na podstawie przywołanych sonetów wyjaśnij, jakim uczuciem jest miłość.

Ćwiczenie 4.2

Zastanów się, dlaczego w obu przywołanych sonetach Petrarca nie opisuje już Laury.

Ćwiczenie 4.3

Wyjaśnij, dlaczego w Sonecie 132 pojawia się tak wiele pytań.

Ćwiczenie 4.4

Wyjaśnij, dlaczego Sonet 134 już tych pytań nie zawiera.

Ćwiczenie 4.5

Wytłumacz, czemu służy porównanie zakochanego do żeglarza.

Ćwiczenie 4.6

Przedstawiając miłość, postać mówiąca stwierdza:

„W lekkiej od szaleństw, w ciężkiej od win łodzi
Płynę, nie wiedząc już sam, czego pragnę”

oraz

„Bólem się karmię, a śmieję się łzami,
Po równo zbrzydły mi i śmierć, i życie”.

Do czego można porównać taki stan emocjonalny? Uzasadnij odpowiedź.

Ćwiczenie 5.1
ReTbOD4cQIsvV1
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5.2

Wskaż w utworach przykłady użycia środków stylistycznych wybranych przez siebie.

Ćwiczenie 5.3

Wskaż te środki stylistyczne, które podkreślają stan emocjonalny postaci mówiącej.

Petrarkizm w poezji polskiego renesansu i barokuJadwiga Kotarska
Jadwiga Kotarska Petrarkizm w poezji polskiego renesansu i baroku

[Petrarca] w sferze stylistycznych środków składniowych wyeksponował pytanie retoryczne, wykrzyknienie, paralelizm. W sonetach Petrarki były one wykładnikiem postawy postaci mówiącej. Odzwierciedlały niepokój, zmienność stanów, relacje ciało – dusza, doczesność – wieczność, niosły istotny ładunek myślowy, wykwitający z podłoża platońskiego.

j0000000CFB1v38_00000_BIB_007Jadwiga Kotarska, Petrarkizm w poezji polskiego renesansu i baroku, [w:] , Studia porównawcze o literaturze staropolskiej, red. Teresa Michałowska, Jan Ślaski, Wrocław 1980, s. 45.
j0000000CFB1v38_0000005O
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Miłość i śmierć

R1QvXIjFncik41
Fragment pomnika Francesca Petrarki we włoskim Arezzo
Fontema, licencja: CC BY-SA 4.0

Wszystkie przywołane dotąd wiersze pochodziły z pierwszej części zbioru. Sprawdźmy, jak o swej miłości Petrarca pisał, gdy Laura już nie żyła.

Sonet 250Francesco Petrarka
Francesco Petrarka Sonet 250

Zwykła mnie we śnie pocieszać z oddali
Swoim widokiem anielskim i drogim,
Teraz zaś straszy mnie i smutkiem pali,
Nie mogę usnąć od bólu i trwogi.

Często, zda mi się, widzę na jej twarzy
Żal pomieszany z litością niewinną
I słyszę słowa – westchnąć się nie ważę –
Od których radość i nadzieja giną:

„Czy ty pamiętasz nasz ostatni wieczór,
Gdy zostawiłam ciebie w płaczu rzewnym,
Odszedłszy późną porą pełna przeczuć?

Wtedy mi mówić nie kazało serce,
Nie chciałam, teraz mówię jak rzecz pewną:
Już nie zobaczysz mnie na ziemi więcej”.

j0000000CFB1v38_00000_BIB_008Francesco Petrarka, Sonet 250, [w:] tegoż, Poezje wybrane, tłum. Jalu Kurek, wybór Jalu Kurek, Warszawa 1969.
Ćwiczenie 6.1

Porównaj obraz Laury z sonetów ukazujących ją za życia z obrazem z Sonetu 250. Czy dostrzegasz różnice?

Ćwiczenie 6.2

Wyjaśnij, dlaczego postać mówiąca użyła czasu teraźniejszego: „widzę na jej twarzy”.

Ćwiczenie 6.3

Laura nazywana była aniołem w obu częściach zbioru Sonetów do Laury. Zastanów się, czy określenie to ma zawsze takie samo znaczenie.

Ćwiczenie 6.4

W zbiorze Laura odzywa się rzadko. Podaj przyczynę takiej kreacji bohaterki.

Ćwiczenie 6.5

W pierwszej strofie Sonetu 250 pada stwierdzenie: „Teraz zaś straszy mnie”. Wyjaśnij jego znaczenie.

Petrarca często łączył miłość i śmierć. Śmierć przecież zabrała mu ukochaną, ale z drugiej strony – dawała szansę na połączenie się z nią. Platoniczne uczucie, w którym łączą się tylko serca, może spełnić się wyłącznie w zaświatach – w niebie, do którego Laura trafiła (jako anioł, a właściwie: anielica, stąd określenie Donna Angelicata – Pani Anielska).
Przed Petrarką nikt tak nie pisał o miłości. „Wszyscy ludzie, nawet na najmniejszej skale, jaką opływa morze, wiedzą, że był człowiek zakochany w stopniu najwyższym i że był nim Petrarca. Co więcej, fakt ów jest prawdziwy... Kogo nazywamy człowiekiem po prostu zakochanym? Nie ma tu żadnej analogii. Petrarca był nim w sposób nadzwyczajny, płomienny, słoneczny” (1)j0000000CFB1v38_000tp002(1).

Dla zainteresowanych

Kilkunastoletni okres niespełnionej miłości łączył się z poczuciem niepokoju moralnego. Petrarca wyzwolił się z niego po lekturze Wyznań św. Augustyna. Jeden z najważniejszych świętych w dziejach chrześcijaństwa przedstawił tam m.in. swój długi związek z ukochaną. Jej oddalenie połączył Augustyn z przemianą duchową. Petrarca dostrzegł w historii świętego wiele podobieństw do swoich dziejów. Obraz nawrócenia zawarty jest w opisie wejścia poety na szczyt Mont Ventaux w Prealpach we Francji. Opisał to w liście do przyjaciela: „I natrafiłem na dziesiątą księgę. Mój brat, chciwy słów Augustyna, stał przy mnie nadstawiając uszu. Bogiem się świadczę i tym, który mojego głosu słuchał, że pierwsze słowa, na które padł mój wzrok, były takie: Oto ludzie wędrują, aby podziwiać szczyty gór, spiętrzone fale morza, szeroko rozlane rzeki, Ocean otaczający ziemię, obroty gwiazd. A siebie samych omijają, siebie nie podziwiają (X, 8). Muszę ci wyznać, że o s ł u p i a ł e m”.

JPOL_E3_E4_Tekstykultury
RYq09B8b4uWe41
Widok na szczyt Mont Ventaux (1912 m n.p.m.) na południu Francji Widok na szczyt Mont Ventaux (1912 m n.p.m.) na południu Francji Źródło: Jean-Marc Rosier, 2004, licencja: CC BY-SA 3.0.
Widok na szczyt Mont Ventaux (1912 m n.p.m.) na południu Francji
Jean-Marc Rosier, 2004, licencja: CC BY-SA 3.0
JPOL_E3_E4_Tekstykultury
WstępJalu Kurek
Jalu Kurek Wstęp

Poza śmiercią bohaterki, dzielącą wielki cykl na dwie części, nie idzie tu o zewnętrzne wydarzenia, rzadkie i drobne dla obcych oczu, jak spotkanie lub odjazd, uśmiech i spojrzenie. Właściwym przedmiotem poezji jest odbicie w świadomości pisarza. Dzieje miłości stają się obrazem rozdwojenia, którego Petrarca nie zdołał nigdy przezwyciężyć, zawieszenia między ponętami doczesności a marzeniem o pięknie bezcielesnym. Ten wieniec misterny pieśni – to podejmowana wciąż na nowo rozmowa z sobą samym, pochylenie nad własnymi przeżyciami, schodzenie w głąb rzeczywistości psychicznej... To poetycki pamiętnik własnych zmagań, falowania życia wewnętrznego, przepływu zmiennych nastrojów.

j0000000CFB1v38_00000_BIB_001Jalu Kurek, Wstęp, [w:] Francesco Petrarca, Poezje wybrane, tłum. Jalu Kurek, wybór Jalu Kurek, Warszawa 1969, s. 6.

Wpływ, jaki na twórczość o tematyce miłosnej wywarł Francesco Petrarca, spowodował, że historycy literatury i sztuki dostrzegają istnienie zjawiska kulturowego nazywanego petrarkizmem.

Dla zainteresowanych
Petrarkizm
Definicja: Petrarkizm

Zjawisko kulturowe polegające na naśladowaniu modelu opisu miłości oraz opisu kobiety, obecne w literaturze europejskiej (zwłaszcza od XVI wieku).Ten model, za pomocą takich środków stylistycznych, jak antytezy, oksymorony, pytania retoryczne i wykrzyknienia, ukazywał:

  • dziwny stan miłosny – niewytłumaczalny, pełen sprzeczności, kojarzony też ze śmiercią,

  • ideał piękna kobiety.

j0000000CFB1v38_000tp002
j0000000CFB1v38_0000007E
JPOL_E3_E4_Konteksty

Teksty do wyboru

Marzenie o wielkiej miłości

RoHCjY04k9xS51
Laura
Anonimowy artysta, Laura, XVI/XVI wiek, domena publiczna
WstępJalu Kurek
Jalu Kurek Wstęp

Petrarkowska Laura stała się już dziś pojęciem lotnym, terminem obiegowym, a sonety Petrarki – synonimem poezji miłosnej. Laura reprezentuje marzenie o wielkiej miłości. Nie każdemu dane jest przeżyć miłość, a już tylko niewielu dane jest przeżyć wielką miłość. Ale powszechnie każdemu dostępne jest marzenie o miłości. Laura jest właśnie tym marzeniem, które nam wszystkim dane. Inne kobiety spotyka się codziennie, rozmawia się z nimi, tańczy, flirtuje, żeni się, żyje się z nimi, ta jedna jest niepospolita, bo nieosiągalna, bo o niej się tylko marzy; jak marzył ów czternastowieczny poeta, który nie potrafił jej zapomnieć przez czterdzieści siedem lat swego żywota aż po zgon; a miłość swą rozpiął nawet poza śmierć umiłowanej.

j0000000CFB1v38_00000_BIB_001Jalu Kurek, Wstęp, [w:] Francesco Petrarca, Poezje wybrane, tłum. Jalu Kurek, wybór Jalu Kurek, Warszawa 1969, s. 6.
Ćwiczenie 7.1

Wyjaśnij, czym stała się w kulturze współczesnej Laura.

Ćwiczenie 7.2

Wskaż, w czym przejawia się wyjątkowość Laury.

Ból miłości

Petrarkizm w poezji polskiego renesansu i barokuJadwiga Kotarska
Jadwiga Kotarska Petrarkizm w poezji polskiego renesansu i baroku

Koncepcja miłości zawarta w liryce Petrarki wyrosła z platonizmu, tradycji prowansalskiej, „nowego słodkiego stylu”, twórczości Dantego. Jest koncepcją uczucia niespełnionego, miłości‑cierpienia, w której nie ma miejsca dla spokoju [...]. Ostra świadomość nieodłączności uczucia miłosnego od natury człowieka, świadomość konieczności zmierzania do najwyższego celu istnienia powoduje nieustanne napięcia. Zachwianie równowagi uczuciowej, intelektualnej i moralnej jest źródłem cierpień, odkrywa także wartość utraconej stabilizacji wewnętrznej. Ból miłości jest duchową koniecznością w życiu chrześcijańskim.
Petrarca wyznaczył miłości perspektywę metafizyczną [...].

j0000000CFB1v38_00000_BIB_007Jadwiga Kotarska, Petrarkizm w poezji polskiego renesansu i baroku, [w:] , Studia porównawcze o literaturze staropolskiej, red. Teresa Michałowska, Jan Ślaski, Wrocław 1980, s. 45.
Ćwiczenie 8.1

Omów koncepcję miłości zawartą w utworach Petrarki.

Ćwiczenie 8.2

Wyjaśnij, jak rozumiesz stwierdzenie: „Ból miłości jest duchową koniecznością w życiu chrześcijańskim”.

Kult kobiety

Petrarkizm w poezji polskiego renesansu i barokuJadwiga Kotarska
Jadwiga Kotarska Petrarkizm w poezji polskiego renesansu i baroku

Godna uwielbienia i czci kobieta wyniesiona została w liryce zachodnioeuropejskiej na poziom niedostępności. Do teorii miłości dwornej wprowadzono średniowieczne pojęcie seniora i wasala. W epoce renesansu kult damy przyjął się w dwornych formach bujnego życia towarzyskiego, a wraz z zainteresowaniem dla platonizmu przydano kobiecie blasków nieziemskiego piękna. [...]
Literatura polska pozbawiona tradycji poezji rycerskiej zachowała tylko niektóre rysy bohaterki petrarkistowskiej. Autorzy staropolscy podchwycili timbrej0000000CFB1v38_000tp003timbre dworności w postawie wobec kobiety. Łukasz Górnicki w Dworzaninie polskim wykładał: „Albowiem jeśliż białągłowę panem zowiemy, przystoi, aby każdy z nas myśli swe wszytki i chciwości poddał pod moc jej, iżby jedna jej dusza swemu i naszemu – jako już zniewolonemu – ciału rozkazowała, bo tak ma być w miłości prawdziwej”. [...] kobieta staje się adresatką laudacji miłosnych, sprawuje władzę nad myślami, uczuciami, wolą i wyobraźnią mężczyzny. Droga ku uduchowieniu osobowości, sublimacji postaw uczuciowych była w petrarkizmie drogą subordynacji wobec wyidealizowanej kobiety.

j0000000CFB1v38_00000_BIB_007Jadwiga Kotarska, Petrarkizm w poezji polskiego renesansu i baroku, [w:] , Studia porównawcze o literaturze staropolskiej, red. Teresa Michałowska, Jan Ślaski, Wrocław 1980, s. 45.
Ćwiczenie 9

Omów zjawisko kultu kobiety w sztuce i obyczaju polskim i europejskim.

j0000000CFB1v38_000tp003
j0000000CFB1v38_0000008K
JPOL_E3_E4_Preteksty

Współczesny ideał piękna

Ćwiczenie 10.1

Petrarca przedstawił w swym zbiorze ideał piękna kobiecego. Scharakteryzuj współczesny ideał kobiecości.

Ćwiczenie 10.2

Czy istnienie ideału urody (kobiecej lub męskiej) może być niebezpieczne? Sformułuj tezę i odpowiednie argumenty. Przygotuj wypowiedź trwającą 2 minuty.

j0000000CFB1v38_0000008U
JPOL_E3_E4_Zadaniowo

Zadaniowo

Ćwiczenie 11

Jan Kochanowski – pojętny „uczeń” Francesca Petrarki. Rozważ problem i uzasadnij swoje zdanie, odwołując się do podanego utworu Jana Kochanowskiego oraz poznanych wierszy Francesca Petrarki. Twoja wypowiedź powinna liczyć co najmniej 250 słów.

Kto mi wiary dać nie chce, daj ją oku swemu
A przypatrz sie stworzeniu pilnie tak pięknemu:
Taka jeszcze nie była za dawnego wieku,
Aniołowi podobna barziej niż człowieku.

Ciekawostka

Pieśni IX pierwsze litery kolejnych wersów tworzą tzw. akrostych: KATARZYNA JANWODINZKA albo KATARZYNA, JAN WODYŃSKA – w ten sposób autor podał adresatkę (adresatów) wiersza.

Ćwiczenie 12

Znajdź w wierszu Adama Mickiewicza, będącym parafraząj0000000CFB1v38_000tp00Bparafrazą utworu Francesca Petrarki, cztery środki stylistyczne. Wyjaśnij sens ich zastosowania w utworze.

Błogosławiony rok ów, miesiąc, i niedziela,
I dzień ów, i dnia cząstka, i owa godzina,
I chwila, i to miejsce, gdzie moja dziewczyna
Uczucia mi natchnęła, choć ich nie podziela.

R1NKDFI0MNqUk1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000000CFB1v38_000tp004
j0000000CFB1v38_000tp005
j0000000CFB1v38_000tp006
j0000000CFB1v38_000tp007
j0000000CFB1v38_000tp008
j0000000CFB1v38_000tp009
j0000000CFB1v38_000tp00A
j0000000CFB1v38_000tp00B
j0000000CFB1v38_000tp00C