Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony
R195w9B7wgsAc1
Pisanie_intro Źródło: www.pixabay.com, fotografia barwna, domena publiczna.
ILUSTRACJA: Pisanie_intro
www.pixabay.com, fotografia barwna, domena publiczna

Aby przekazać jakąś informację o kimś, mówimy, że „ktoś robi coś”, np. „Uczeń przegląda wiadomości”. W wypowiedzi tej wskazujemy osobę („uczeń”), opisujemy jej czynność („przegląda”), a nawet wymieniamy przedmiot („wiadomości”). Zdanie można wzbogacić informacjami o właściwościach (cechach, przymiotach) osób i rzeczy (np. zdolny uczeń, krótkie wiadomości), a także czynności (długo przegląda, zawsze przegląda, stale przegląda). Jakie są zjawiska i osoby – nazwane przez rzeczownik – określamy zwykle za pomocą przymiotnika. Natomiast aby opisać jak, kiedy i gdzie nastąpiły jakieś zdarzenia, czynności i stany, które wyrażają się za pomocą czasowników, korzystamy z przysłówka.

Ćwiczenie 1.1

Ćwiczenie 1.2
R1UJfI9XNZe7L1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 1.3

Zastanów się, jakie cechy i właściwości wyrażają przymiotniki i przysłówki, których użyto w zadaniach. Zastanów się, co i jak opisują słowa, które uzupełniłeś w podanych związkach frazeologicznych.

j0000007V0B1v50_0000000M

Właściwości rzeczy i czynności

Zastanów się, w jaki sposób opisujemy ludzi i rzeczy znane nam z otoczenia. Pomyśl też, jak mówimy o okolicznościach czynności czy zdarzeń. W gramatyce mamy specjalne konstrukcje, za pomocą których opisujemy cechy, wygląd, wady i zalety osób i przedmiotów, a także rzeczy abstrakcyjnych. Głównie korzystamy z przymiotnika, który się stopniuje, na przykład: dobra – lepsza – najlepsza książka. Podobnie możemy opisać cechy czynności: dobrze / źle to zrobiłeś. Posługujemy się wówczas przysłówkami. Co więcej, za pomocą przysłówków również możemy te czynności lub stany oceniać albo mówić o ich intensywności: dobrze – lepiej – najlepiej to wygląda.

Ważne!

Przymiotniki głównie opisują, jakie są rzeczy, ludzie, zjawiska. Zwykle są określeniami rzeczowników.

Przysłówki głównie opisują jak, gdzie i kiedy nastąpiły zdarzenia, czynności i stany. Zwykle są określeniami czasowników.

Przymiotniki i przysłówki możemy stopniować, czyli pokazywać intensywność lub wzmocnienie jakiejś cechy. Dodajemy wówczas cząstki:

  • „(ej)szy”, „naj-” → do wyrazu przymiotnikowego,

  • „-ej”, „naj-” → do wyrazu przysłówkowego.

Możemy również to samo znaczenie oddać za pomocą wyrazów „bardziej” i „najbardziej”.

Stopień równy

Stopień wyższy

Stopień najwyższy

wesoły

weselszy
bardziej wesoły

najweselszy
najbardziej wesoły

Stopień równy

Stopień wyższy

Stopień najwyższy

wesoło

weselej
bardziej wesoło

najweselej
najbardziej wesoło

Ważne!

Jeżeli możliwe jest stopniowanie proste, daje się mu pierwszeństwo przed stopniowaniem opisowym.

Ćwiczenie 2
R3W1i5TVJIIKR1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
RVEJ7usiXv7Ae1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000007V0B1v50_00000029

Przymiotnik

Przymiotnik – to część mowy, która określa przede wszystkim rzeczownik. Odpowiada głównie na pytania: jaki?, jaka?, jakie?; czyj?, czyja?, czyje?; który?, która?, które? Bardzo często przymiotnik stoi w otoczeniu rzeczownika – nic dziwnego, używamy go przecież, aby opisać świat nazwany przez rzeczownik.

To sąsiedztwo przymiotnika i rzeczownika odbija się w gramatyce, ponieważ przymiotnik odmienia się przez 7 przypadków, 2 liczby i przez rodzaje (rodzaj męski, żeński i nijaki w liczbie pojedynczej oraz męskoosobowy i niemęskoosobowy w liczbie mnogiej). Przymiotnik zawsze ma taką samą formę gramatyczną jak rzeczownik, dla którego jest określeniem. Najbardziej ten związek dwóch wyrazów widać w formie rodzaju, np.:

pies – rzeczownik rodzaju męskiego

R1LZ0JCiGfsp0
ILUSTRACJA: Pies1
Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-NC-SA 4.0

papuga – rzeczownik rodzaju żeńskiego

R4J7m4wEZ7qs4
ILUSTRACJA: Papuga1
Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0

kurczę – rzeczownik rodzaju nijakiego

RItKd4EuKSrKy
ILUSTRACJA: Kurczak1
Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0

wesoły (pies) – przymiotnik rodzaju męskiego

RNGiOkU5cQHe3
ILUSTRACJA: Pies2
Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0

wesoła (papuga) – przymiotnik rodzaju żeńskiego

RbldUdGiAeCJI
ILUSTRACJA: Papuga2
Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0

wesołe (kurczę) – przymiotnik rodzaju nijakiego

R316NFjDBhHWi
ILUSTRACJA: Kurczak2
Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0

LICZBA POJEDYNCZA

LICZBA MNOGA

wesoły kolega – przymiotnik rodzaju męskiego

weseli koledzy – przymiotnik rodzaju męskoosobowego

wesoła koleżanka – przymiotnik rodzaju żeńskiego

wesołe koleżanki – przymiotnik rodzaju żeńskiego

wesołe psisko – przymiotnik rodzaju nijakiego

wesołe psiska – przymiotnik rodzaju niemęskoosobowego

Ćwiczenie 4
RsSvoiBdUmMOI1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
R1A7XWUT8fq231
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000007V0B1v50_00000047

Przysłówek

Przysłówek – opisuje najczęściej czas, miejsce, intensywność jakichś czynności, zdarzeń, stanów. Określa zatem czasownik, może też być określeniem przymiotnika. To nieodmienna część mowy, którą wskazujemy, posługując się pytaniami: jak?, kiedy?, gdzie?, np.:

Wczoraj wieczorem (kiedy?) Jan pisał e‑mail.
Jan wesoło i głośno (jak?) podśpiewuje.
Jan kręci się blisko (gdzie?).

Bardzo często przysłówki można utworzyć od przymiotników, np.:
duży → dużo,
względny → względnie.

Ćwiczenie 6
RaLijibwz4B5Q1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 7
R8Rr3pONbxWMD1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
RYefRmTDsexXv1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.