Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony

Zimą w tajdze aktywne są głównie niektóre ptaki i ssaki, ale latem obszar kipi życiem: rozwijają się rośliny zielne, pojawia się mnóstwo owadów. Z racji tego, że człowiek rzadko zapuszcza się w głąb lasów, zwierzęta te często nie okazują przed nim strachu.

Już wiesz
  • jaki jest związek między klimatem a organizmami zamieszkujacymi dany region;

  • jakie warunki klimatyczne panują w tajdze.

Nauczysz się
  • wymieniać przystosowania roślin do klimatu tajgi;

  • rozpoznawać kilka gatunków drzew iglastych;

  • rozpoznawać wybrane zwierzęta żyjące w tajdze.

ikl2aaXnYq_d5e209

1. Rośliny tajgi

Tajga kojarzy się z bezkresnymi lasami iglastymi. Istotnie, typowymi roślinami tajgi są świerki, modrzewie i sosny. Ich liście mają postać igieł. Mała powierzchnia zapobiega nadmiernej utracie wody. Igły pokryte są warstwą nieprzepuszczalnego wosku. Chroni je to przed niszczącym działaniem silnego mrozu i utratą wody podczas długiej zimy. Drzewa iglaste mają drewno nasączone żywicą, która nie zamarza na mrozie, co zabezpiecza pnie i gałęzie przed niskimi temperaturami. Drzewa są zwykle wysokie, strzeliste i mają zwarte, korony z krótkimi gałęziami. Taki „choinkowy” kształt zabezpiecza drzewa przed połamaniem gałęzi po obfitych opadach śniegu, który się po nich zsuwa. Ponadto wysokie drzewa z wąskimi koronami przechwytują więcej światła słonecznego, gdy Słońce jest nisko nad horyzontem.

RRE1wD8EXW2fw1
Iglaste drzewa, np. świerki, rosną dosyć rzadko, a ich korony są wąskie i strzeliste. Szyszki świerkowe zwisają w dół i opadają po dojrzeniu
RquOtHakFZFsP1
Zimą korony drzew iglastych w tajdze nie łamią się pod ciężarem śniegu i szadzi
RSJCyXaQaicdP1
Pędy jodły. Jej szyszki rosną w górę i nie opadają z drzewa, gdyż po dojrzeniu nasion już na gałęzi się rozpadają

Krzewów w tajdze jest niewiele i najczęściej są to iglaste jałowce, a czasem niskie krzewy odpornych na mróz leśnych malin lub porzeczek. Bardzo bogate jest natomiast piętro runa leśnego, które ma doskonały dostęp do światła wśród rzadkich drzew i stały dostęp do wody, której latem w podłożu jest aż nadto. Powszechnie występują mchy i wrzosy, częste są borówki i żurawina. Ważnym składnikiem runa leśnego są grzyby, które znakomicie rosną na wilgotnym podłożu.

R1W3TzMal4xV71
Kwitnące wrzosowisko. Wrzosy to niskie, drobne krzewy oporne na zimno i rosnące na ubogich glebach
RbGSJG0ok8mmq1
Jesienią lasy tajgi są pełne grzybów, które dobrze rozwijają się w lasach iglastych
Ważne!

Modrzewie, a także nieliczne w tajdze drzewa o drobnych liściach, jak brzozy, topole, wierzby i olsze, wytrzymują długą zimę, zrzucając liście. Wiosną muszą stosunkowo szybko zazielenić się na nowo, aby po kilku miesiącach aktywności życiowej przeczekać kolejną zimę.

Polecenie 1

Wyjaśnij, dlaczego wiele gatunków drzew typowych dla tajgi występuje na terenie Polski.

Ciekawostka

Drzewa tajgi rosną znacznie wolniej niż podobne gatunki spotykane na obszarze Polski, gdyż żyją w znacznie mniej korzystnych warunkach.

ikl2aaXnYq_d5e282

2. Zwierzęta tajgi

Tajgę porastają głównie rośliny zimozielone – są nimi nawet liściaste krzewy. Wiele roślin wytwarza owoce, które przez całą zimę utrzymują się na pędach. Dzięki temu zwierzęta roślinożerne przez cały rok mają dostęp do pokarmu. Oprócz owoców zjadają liście, nasiona oraz przysypane śniegiem mchy i porosty. Latem cała roślinność gwałtownie zieleni się, kwitnie i owocuje. Wtedy pokarmu roślinnego jest pod dostatkiem.

Na wiosnę wylęgają się chmary owadów, których rozwojowi sprzyjają rozległe mokradła. Bezkręgowce są pokarmem dla licznych ryb oraz innych zwierząt. Na południu tajgi spotykamy nieliczne płazy i węże, w tym żmije i zaskrońce. Są one aktywne tylko przez kilka miesięcy, a potem zapadają w bardzo długi, zimowy sen. Liczne są za to ptaki, gdyż lasy zapewniają im dobre warunki do zdobywania pokarmu, schronienie i bezpieczne miejsca do zakładania gniazd. Spośród licznych gatunków wymienić należy głuszce, cietrzewie, sowy, sikorki i jemiołuszki. Polują na nie na przykład jastrzębie i krogulce. Licznie występują tu także ssaki, w tym gatunki duże, jak łosie, jelenie i renifery, mniejsze – jak zając bielak, wiewiórka oraz wiele gryzoni. W tajdze żyją także drapieżniki: tygrysy i niedźwiedzie, mniejsze od nich wilki, rysie, lisy, rosomaki i borsuki, a także niewielkie łasice i gronostaje.

Polecenie 2

Z poznanych organizmów ułóż 3 łańcuchy pokarmowe. Uwzględnij liście, owoce i nasiona roślin.

Ciekawostka

Niektóre z ptaków występujących w Polsce wcale nie przebywają u nas przez cały rok. Na przykład żyjące u nas latem gawrony odlatują na zimę do ciepłych krajów. Ich miejsce zajmują gawrony przybyłe z rejonów tajgi. Dlatego wydaje nam się, że są to ptaki osiadłe.

Ciekawostka

Zwierzęta tajgi, nawet te o dużych rozmiarach, należą do najsłabiej poznanych. Wynika to z faktu, że są niezwykle ruchliwe – w poszukiwaniu pokarmu przemierzają znaczne przestrzenie i trudno je obserwować.

Uwaga!

Intensywne polowania, kłusownictwo i wyrąb lasów sprawiły, że niektórym zwierzętom tajgi grozi wyginięcie. Wydaje się, że lasy tajgi są olbrzymie, ale wiele zwierząt tajgi potrzebuje dużych przestrzeni do życia. Wycinka lasów może im więc zaszkodzić, nawet jeśli wydaje się niezbyt wielka.

ikl2aaXnYq_d5e338

Podsumowanie

  • W tajdze występuje mniej gatunków roślin i zwierząt niż w dotychczas poznanych strefach.

  • W tajdze rosną głównie wysokie drzewa iglaste, nieliczne krzewy i bardzo wiele roślin runa.

  • Latem w tajdze pojawia się bardzo dużo owadów i innych bezkręgowców.

  • W tajdze żyją liczne gatunki ptaków i ssaków, za to niewiele jest płazów i gadów.

Praca domowa
Polecenie 3.1

Za pomocą dostępnych źródeł informacji (np. Internetu) dowiedz się, jakie zwierzęta występujące w tajdze pojawiają się w Polsce.

Zobacz także

Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:
Jak pogoda wpływa na przyrodę?
Strefy oświetlenia Ziemi
Strefy krajobrazowe Ziemi
Rośliny i zwierzęta lasów równikowych
Przyroda sawanny
Przyroda pustyni
Przyroda stepu
Przyroda w klimacie śródziemnomorskim
Lasy liściaste
Tajga

ikl2aaXnYq_d5e427

Zadania

Ćwiczenie 1
Rn8A2WJiUmahm1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
RXEMO5UU6zV6M1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
RMbIiVBcRD8cK1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
RTdHR0QIN96cn1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
R1JOHYZvGqBlH1
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6
R1EFffE1rU4I51
zadanie interaktywne
Źródło: Andrzej Boczarowski <Andrzej.boczarowski@up.wroc.pl >, licencja: CC BY 3.0.