Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Ten materiał nie może być udostępniony

Zachorowanie na padaczkę czy choroba niedokrwienna serca mogą dotknąć każdego z nas. To, jak będzie wyglądało życie po ataku epilepsji czy zawale mięśnia sercowego, jest uzależnione od tego, jak szybko nadejdzie pomoc i w jaki sposób zostanie udzielona. Dlatego warto wiedzieć, jak właściwie reagować w tego typu sytuacjach.

RsaEYkLmtmZBT
Ból w klatce piersiowej o charakterze ucisku, pieczenia lub ściskania nasuwa podejrzenie choroby wieńcowej.
Źródło: © Geralt Altmann / Pixabay, Licencja niewyłączna.
Już wiesz
  • pod jaki numer zadzwonić, aby wezwać pogotowie ratunkowe;

  • jak rozpoznać stan przytomności;

  • jak poprawnie ułożyć poszkodowanego w pozycji bocznej bezpiecznej.

Nauczysz się
  • określać, czym jest padaczka i choroba niedokrwienna serca;

  • zapobiegać chorobie wieńcowej;

  • zachowywać się odpowiednio w czasie ataku epilepsji i odczuwania bólu w klatce piersiowej.

icbo0w3pqk_d5e244

1. Padaczka

Padaczka, zwana też epilepsją, jest jedną z najczęściej występujących w Polsce chorób neurologicznychchoroby neurologicznechorób neurologicznych. Jej głównym objawem jest okresowe pojawianie się tzw. napadów. Są one efektem przejściowych zaburzeń czynności mózgu wywołanych nagłymi i nadmiernymi wyładowaniami elektrycznymi w komórkach nerwowych.

Nie u każdego chorego na epilepsję napady mają taki sam przebieg. Czasami przybierają formę krótkotrwałej utraty świadomości, kiedy chory na chwilę przerywa wykonywaną czynność i nie nawiązuje kontaktu z otoczeniem. Po ustaniu napadu taka osoba powraca do swojego zajęcia i często nie zdaje sobie sprawy z chwilowego zaniku świadomości. U innych osób natomiast występują tzw. duże uogólnione napady, podczas których chory nagle traci przytomność, upada na ziemię i dostaje drgawek. Następuje wtedy napięcie mięśni całego ciała, ponadto często obserwuje się odgięcie głowy do tyłu i wyprężenie kończyn. W tym czasie oddychanie ustaje, co jest przyczyną narastania sinicysinicasinicy, na ustach pojawia się piana i chory często nie panuje nad potrzebami fizjologicznymi.

R1VlaKOjwDowi1
Wyładowania są nagłe i nieprzewidziane, w związku z czym chory nie jest w stanie się na nie przygotować
Ciekawostka

Ile osób choruje na padaczkę?

W Polsce żyje ok. 400 tysięcy osób dotkniętych padaczką, natomiast w całej Europie liczbę tę szacuje się nawet na 8 milionów. Przyczyny padaczki nie są do końca poznane. Może zachorować na nią każdy – niezależnie od wieku (choć większość zachorowań rozpoznaje się u dzieci i nastolatków przed 20. rokiem życia). Choroba ta w jednakowym stopniu dotyczy obu płci.

icbo0w3pqk_d5e352

Wystąpienie napadu padaczkowego jest trudne do przewidzenia. Wiadomo jednak, że może on być sprowokowany przez:

  • przemęczenie (zwłaszcza brak snu),

  • silny stres, emocje,

  • duży wysiłek fizyczny (umiarkowany działa korzystnie),

  • picie alkoholu i zażywanie narkotyków,

  • błyski świetlne.

Małe napady drgawkowe, często niezauważane przez otoczenie, nie wymagają interwencji. Jeżeli natomiast jesteś świadkiem dużego napadu, to osoba chora potrzebuje twojej pomocy. Udzielając pierwszej pomocy pamiętaj:

  • zachowaj spokój (większość napadów ustępuje samoistnie w ciągu 2‑3 min);

  • jeżeli możesz – zminimalizuj upadek chorego;

  • usuń wszystkie niebezpieczne przedmioty lub przenieś chorego w bezpieczne miejsce (z dala od ruchu ulicznego, wody, ostrych przedmiotów itp.);

  • jeżeli poszkodowany ma okulary, zdejmij je;

  • chroń głowę chorego przed urazami (np. uklęknij za głową chorego i przytrzymaj ją między kolanami lub złap rękami, albo podłóż coś miękkiego pod głowę);

  • jeśli chory zacznie wymiotować, ułóż go na boku (pamiętaj o ochronie głowy);

  • jeśli możesz, przykryj poszkodowanego folią NRC lub zwykłym kocem.

Uwaga!

Jeżeli atak przedłuża się, bezzwłocznie wezwij pogotowie ratunkowe.

Polecenie 1

Obejrzyj film i zapoznaj się z prawidłowym sposobem udzielania pomocy osobie z napadem drgawkowym.

R1UJQ7D0COh1i1
Film rozpoczyna ujęcie przedstawiające pokój w którym znajdują się dwie dziewczyny. Jedna siedzi na tapczanie i gra na konsoli, a druga nieopodal maluje obraz przy sztaludze. Malująca przerywa na chwilę pracę, odzywa się do grającej i po wysłuchaniu odpowiedzi odkłada farby i wychodzi. Idzie do kuchni, wyjmuje z szafki kubki, przygotowuje kawę. Pyta głośno o cukier i nie mogąc doczekać się odpowiedzi wraca do pokoju. Zmiana ujęcia. Koleżanka leży na podłodze, ma drgawki, dziewczyna podbiega do niej, odsuwa leżące obok przedmioty i sięga po telefon. Po krótkiej rozmowie z pogotowiem odkłada telefon, stara się uspokoić koleżankę, po czym przytrzymuje jej głowę. Kamera oddala się pokazując pokój, dziewczynę przechodzącą atak i towarzyszącą jej koleżankę. Następuje zmiana ujęcia na planszę informacyjną. Na ekranie pojawiają się napisy: jeżeli jesteś świadkiem padaczki, zachowaj spokój, zminimalizuj upadek, zdejmij okulary, chroń głowę przed urazami, jeśli chory zacznie wymiotować, ułóż go na boku. Zmiana planszy. Na ekranie pojawiają się napisy: Zawsze wezwij pogotowie ratunkowe, gdy chory w czasie napadu doznał urazu, po napadzie nie odzyskuje przytomności, jest to pierwszy w życiu napad padaczki bądź napad przedłuża się. Zmiana planszy. Na ekranie pojawiają się napisy: Nigdy nie należy: powstrzymywać drgawek przy użyciu siły, wkładać żadnych przedmiotów do ust osoby mającej napad, cucić jej na przykład polewając wodą, podawać żadnych leków, płynów ani jedzenia, wykonywać sztucznego oddychania.

W czasie ataku nie należy:

  • powstrzymywać drgawek na siłę,

  • wkładać żadnych przedmiotów do ust,

  • cucić, np. polewając wodą,

  • podawać żadnych leków, płynów ani jedzenia,

  • używać siły,

  • wykonywać sztucznego oddychania,

  • zostawiać chorego samego.

Po ataku, jeżeli chory zasypia, nie budź go, lecz zapewnij mu spokój. Sen po napadzie jest zjawiskiem naturalnym i korzystnym dla chorego.

Uwaga!

Zawsze wezwij pogotowie ratunkowe, gdy chory w czasie napadu doznał urazu, po napadzie nie odzyskuje przytomności lub gdy jest to pierwszy w życiu napad padaczki.

Ciekawostka

Jacy sławni ludzie chorowali na padaczkę?

Na padaczkę chorowali m.in.: Fiodor Dostojewski, Juliusz Cezar, Włodzimierz Lenin, Napoleon Bonaparte i Vincent van Gogh.

icbo0w3pqk_d5e466

2. Ból w klatce piersiowej

Krew dopływa do serca tętnicami wieńcowymi, które tworzą sieć kanalików zaopatrujących mięsień sercowy w tlen i pożywienie. U osoby dorosłej w najszerszym miejscu średnica zdrowej tętnicy wynosi ok. 4‑7 mm. W drobniejszych, dalszych częściach prawidłowe kanaliki mają średnicę mikroskopową. Gdy tętnica wieńcowa ulegnie zwężeniu, do serca dopływa mniej krwi niż potrzeba. Taki stan lekarze nazywają chorobą wieńcową, a bóle odczuwane wtedy w klatce piersiowej – bólami wieńcowymi.

Ciekawostka

Ile krwi przepływa przez tętnice wieńcowe?

Ilość krwi przepływająca przez tętnice wieńcowe nie jest stała – zależy od zapotrzebowania mięśnia sercowego na tlen. Rośnie ono np. podczas wykonywania wysiłku fizycznego – pracujące mięśnie potrzebują więcej krwi, co przekłada się na wzrost akcji serca. Zdrowe tętnice wieńcowe mają bardzo dużą rezerwę i przepływ przez nie może się zwiększyć nawet trzykrotnie.

Przyczyną zwężania się tętnic wieńcowych jest miażdżycamiażdżycamiażdżyca, choroba rozwijająca się we wszystkich tętnicach, nie tylko wieńcowych. W ścianach tętnic odkładają się tzw. złogi cholesterolu, które powodują stwardnienie tętnic i stopniowe zmniejszanie ich światła, co w sposób schematyczny przedstawia ilustracja 2.

RXupFWzQAfu851
Odkładający się cholerstorol może doprowadzić do całkowitego zamknięcia tętnicy

Całkowite zamknięcie tętnicy wieńcowej w którymkolwiek miejscu powoduje zawał serca czyli obumarcie tej części serca, do której tętnica doprowadzała krew.

R1UIWdajatE5V
Zablokowana tętnica przestaje doprowadzać tlen do części mięśnia sercowego, co jest przyczyną jego zawału
Źródło: Andrzej Bogusz.

Osoba ze zwężonymi tętnicami wieńcowymi początkowo nie odczuwa dolegliwości. Z czasem serce staje się coraz bardziej niedokrwione i pojawiają się bóle w klatce piersiowej. Ból często promieniuje w kierunku szyi i lewej ręki, zazwyczaj pojawia się podczas dużego wysiłku. W miarę postępowania choroby ból może występować podczas mniejszego wysiłku, a nawet w spoczynku.

Ciekawostka

W jaki sposób sprawdzić, czy w tętnicach odkładają się złogi cholesterolu?

Drożność tętnic wieńcowych ocenia się, wykonując koronarografię. Badanie to polega na wprowadzeniu cewnika poprzez tętnicę obwodową do tętnic wieńcowych, a następnie podaniu kontrastukontrastkontrastu i nagraniu filmu (serii zdjęć rentgenowskichzdjęcie rentgenowskiezdjęć rentgenowskich), obrazującego stan naczyń wieńcowych. Koronarografia pozwala stwierdzić, które tętnice wieńcowe są zwężone i jednocześnie często udrożnić przytkane naczynia tętnicze.

icbo0w3pqk_d5e528

3. Zapobieganie chorobie wieńcowej i pierwsza pomoc

Za większość zmian w organizmie prowadzących do wystąpienia choroby wieńcowej (miażdżycy) odpowiedzialny jest sam człowiek. Choroba częściej i szybciej rozwija się u osób, które są otyłe, palą papierosy, nie są aktywne fizycznie i niewłaściwie się odżywiają. Zapobiegać chorobie wieńcowej można, prowadząc higieniczny tryb życia:

  • unikając dymu papierosowego, który uszkadza tętnice wieńcowe i przyspiesza ich zwężanie;

  • będąc aktywnym fizycznie – ruch mięśni pobudza krążenie krwi, a tym samym poprawia ukrwienie serca;

  • odżywiając się prawidłowo – jedząc z umiarem i unikając zbyt tłustych oraz słodkich potraw;

  • utrzymując prawidłową masę ciała.

Polecenie 2

Oceń swoją masę ciała metodą BMI (ang. Body Mass Index), dzieląc swoją wagę w kilogramach przez kwadrat wzrostu w metrach (kgm2). Otrzymany wynik pozwoli ocenić, czy masz odpowiednią masę ciała.

  • < 19 niedowaga. Jeżeli wartość BMI jest mniejsza od 19, wskazuje to na niedowagę. Postaraj się zwiększyć swoją masę ciała.

  • 19‑24,9 w normie. Wartość BMI w przedziale 19‑24,9 wskazuje na prawidłową wagę. Staraj się ją utrzymać i prowadź higieniczny tryb życia.

  • 25‑29,9 nadwaga. Wartość BMI w przedziale 25‑29,9 oznacza nadwagę. Nie jest to jeszcze otyłość, ale postaraj się zmniejszyć swoją wagę. Ogranicz spożycie cukrów, jedz mniej ale częściej, staraj się uprawiać sport, chodź częściej na spacery.

  • > 30 otyłość. Wartość BMI powyżej 30 oznacza otyłość, która może być powodem chorób serca, miażdżycy, cukrzycy i innych chorób. Musisz koniecznie zmniejszyć masę swojego ciała.

Ciekawostka

Czy choroby układu krążenia dotyczą wyłącznie osób starszych?

Choroby układu krążenia, w tym zawał mięśnia sercowego, są obok chorób nowotworowych najczęstszą przyczyną przedwczesnych zgonów w Polsce i dotykają coraz młodsze osoby.

Zapamiętaj!

Każdy ból w klatce piersiowej o charakterze ucisku, pieczenia lub ściskania (pojawiający się w trakcie fizycznego wysiłku, wyjścia na zimne powietrze czy stresu) oraz promieniujący do lewego ramienia lub żuchwy, a ustępujący po wyeliminowaniu wymienionych czynników, nasuwa podejrzenie choroby wieńcowej. Należy wtedy niezwłocznie zgłosić się do lekarza.

R18SnVRYIylho1
Bóle w klatce piersiowej zbyt często są bagatelizowane, a ich powstawanie – tłumaczone zwiększonym wysiłkiem fizycznym

Całkowite zamknięcie tętnicy wieńcowej prowadzi do zawału mięśnia sercowego, który jest stanem bezpośrednio zagrażającym życiu człowieka. Jeżeli ból w klatce piersiowej utrzymuje się u kogoś dłużej niż 20‑30 min, stale nawraca lub utrzymuje się w spoczynku, a równocześnie występują:

  • uczucie lęku, niepokój, strach przed śmiercią,

  • duszność, osłabienie,

  • wzmożona potliwość,

  • zawroty głowy,

  • kołatanie serca,

poproś taką osobę, żeby usiadła i unikała niepotrzebnego wysiłku fizycznego. Następnie wezwij pogotowie ratunkowe.

Zapamiętaj!

W niektórych przypadkach zawał serca manifestuje (objawia) się dolegliwościami o charakterze nietypowym i trudnym do rozpoznania (ból brzucha lub dyskomfort w nadbrzuszu, nudności, wymioty, złe samopoczucie). Nie lekceważ żadnych, choćby najmniejszych, objawów sugerujących zawał mięśnia sercowego.

Czekając na pogotowie ratunkowe, postaraj się dostarczyć choremu jak najwięcej tlenu. W tym celu otwórz okno, poproś o opuszczenie pomieszczenia znajdujące się tam osoby (szczególnie jeśli pomieszczenie jest małe lub nie można otworzyć okna). W wyjątkowych sytuacjach można chorego wyprowadzić na świeże powietrze, ale pamiętaj, że nawet najmniejszy wysiłek fizyczny w tym stanie bardzo obciąża chore serce. Do czasu przyjazdu karetki nie zostawiaj chorego samego.

icbo0w3pqk_d5e628

Podsumowanie

  • Padaczka i zawał mięśnia sercowego to choroby, które mogą spotkać człowieka w każdym okresie życia.

  • Zdrowie i życie osób w naszym otoczeniu w dużej mierze zależy od nas.

  • Padaczka to okresowe pojawianie się tzw. napadów, będących efektem przejściowych zaburzeń czynności mózgu wywołanych nagłymi i nadmiernymi wyładowaniami elektrycznymi w komórkach nerwowych.

  • Udzielając pomocy osobie, która ma napad padaczki, nie wkładaj jej niczego między zęby, tylko zabezpiecz głowę przed urazami. Po napadzie, jeżeli kontakt z chorym jest utrudniony, ułóż go w pozycji bezpiecznej.

  • Ból w klatce piersiowej może być oznaką niedotlenienia mięśnia sercowego, dlatego nie lekceważ żadnych objawów sugerujących zawał, aż do jego wykluczenia przez lekarza.

  • W przypadku podejrzenia zawału wezwij jak najszybciej pogotowie ratunkowe. Oczekując na profesjonalną pomoc, dostarcz choremu jak najwięcej powietrza i pod żadnym pozorem nie pozwól mu wykonywać zbędnego wysiłku fizycznego.

  • Wzywając pomoc, pamiętaj o numerach alarmowychicbo0w3pqk_1443523393150_0numerach alarmowych.

Praca domowa
Polecenie 3.1

Po powrocie do domu oblicz współczynnik BMI swoich najbliższych.

Polecenie 3.2

Poszukaj w dostępnych ci źródłach informacji o tym, jakich produktów należy unikać, by zmniejszyć ryzyko zachorowania na miażdżycę i zawał mięśnia sercowego.

icbo0w3pqk_1443523393150_0
icbo0w3pqk_d5e692

Słowniczek

choroby neurologiczne
Definicja: choroby neurologiczne

schorzenia układu nerwowego (ośrodkowego i obwodowego)

kontrast
Definicja: kontrast

żargonowe określenie środka cieniującego, substancji podawanej podczas badania obrazowego w celu lepszego uwidocznienia (poprawienia kontrastu) określonych struktur i narządów

miażdżyca
Definicja: miażdżyca

przewlekła choroba tętnic obejmująca z różnym nasileniem niemal cały organizm; w ścianach tętnic (najczęściej w aorcie oraz w tętnicach bezpośrednio od niej odchodzących) odkładają się tzw. złogi cholesterolu, które powodują stwardnienie tętnic i stopniowe zmniejszanie ich światła

sinica
Definicja: sinica

objaw charakteryzujący się sinym, niebieskawym zabarwieniem skóry i błon śluzowych ciała

icbo0w3pqk_d5e780

Zadania

Ćwiczenie 1
RhMMvV1IPGUUN1
zadanie interaktywne
Źródło: Sławomir Ochrem, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
RR55Zmut9Efg81
zadanie interaktywne
Źródło: Sławomir Ochrem, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
RQpcnIFxsZBYV1
zadanie interaktywne
Źródło: Sławomir Ochrem, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
R1ER29A1qX0sl1
zadanie interaktywne
Źródło: Sławomir Ochrem, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
RuZerEVVDoosN1
zadanie interaktywne
Źródło: Sławomir Ochrem, licencja: CC BY 3.0.