Akompaniament ważna rzecz
Scenariusz dla nauczyciela:
II. Język i funkcje muzyki, myślenie muzyczne, kreacja i twórcze działania.
1. Uczeń zna, rozumie i wykorzystuje w praktyce:
1) podstawowe pojęcia i terminy muzyczne (akompaniamentakompaniament) oraz zależności między nimi.
3. Uczeń wykazuje się znajomością i dokonuje podziału:
3) aparatu wykonawczego (solista, zespół kameralny, chór, orkiestra, big‑band, zespół folkowy).
śpiewać z akompaniamentem piosenkę Kiedy przyjdzie wiosna;
wyjaśniać pojęcie akompaniamentu;
opowiadać o roli akompaniamentu;
rozróżniać obsadę wykonawczą utworu.
Akompaniament
Akompaniament (z wł. accompagnamento – towarzyszenie) to partia instrumentalna towarzysząca głównej partii melodycznej, wykonywanej przez głos solowy, instrument, chór lub orkiestrę (np. pieśń na głos solo z akompaniamentem fortepianu).
Utwory wokalne – pieśni i piosenki
Pieśń to „krótki utwór wokalny do tekstu poetyckiego (na głos solo, na głos z towarzyszeniem instrumentu lub orkiestry, na wokalny zespół kameralny, na chór)”. Wyróżniamy następujące rodzaje pieśni:
religijne (np. Bogurodzica, Gaude Mater Polonia);
patriotyczne (np. Hymn do miłości Ojczyzny, Do broni bracia);
psalmy (np. Nieście chwałę mocarze, Kleszczmy rękoma);
dworskie (np. Laura i Filon, Z wysokich parnasów);
narodowe (np. Warszawianka, Ostatni mazur);
wojenne (np. Piechota, Czerwone maki na Monte Casino);
artystyczne (np. Życzenie, Pieśń wieczorna);
Piosenka to „drobny utwór wokalny solowy”. Wyróżniamy piosenki:
ludowe;
dziecięce;
młodzieżowe;
miłosne;
popowe;
rockowe;
jazzowe;
biesiadne;
aktorskie.
Piosenka najczęściej wykonywana jest z akompaniamentem instrumentalnym, czyli towarzyszącą partią instrumentu lub grupy instrumentów. Akompaniament może pełnić rolę uzupełnienia harmonicznego, rytmicznego lub kolorystycznego. Partię akompaniującą może wykonywać jeden instrument (np. fortepian, organy, gitara), grupa instrumentów (np. grupa instrumentów dętych drewnianych, smyczkowych, perkusyjnych) lub orkiestra (np. symfoniczna, dęta, zespół jazzowy).
Przykładowe zespoły instrumentalne – akompaniujące:
1. orkiestra symfoniczna
2. kapela ludowa
3. zespół jazzowy
4. zespół Orffa (w skład instrumentarium Orffa wchodzą następujące instrumenty: bębenki, tamburyna, kołatki, grzechotki, trójkąty, dzwonki melodyczne)
Przykład akompaniamentu instrumentalnego – fortepian, flet, skrzypce, dzwonki i trójkąt
Piosenka Kiedy przyjdzie wiosna? W molowej tonacji (f‑moll) i metrum 4/4, pięknie opowiada o oczekiwaniu na upragnioną wiosnę. Zarówno wykonywana wokalnie melodia, jak i akompaniament fortepianu i instrumentów takich jak flet, skrzypce, dzwonki i trójkąt, wyrażają smutek szarych, zimowych dni, zmęczenie szarością, a jednocześnie tęsknotę za zbliżającą się wiosną. Partia akompaniamentu spełnia tu rolę uzupełnienia harmonicznego, ale również buduje nastrój.
Minął luty, a mróz ciągle trzyma,
wszystkim nam się znudziła ta zima.
Ciepłe buty i czapy wyrzucamy do szafy,
ale wiosny wciąż nie ma i nie ma.Ref. Kiedy przyjdzie wiosna? Nikt nie wie.
Wiedzą tylko wysmukłe modrzewie.
Zasłuchane, w białe chmury zapatrzone,
wysuwają igiełki zielone,
wyciągają do słońca ramiona,
bo nadchodzi już pora zielona.Wiosno, wiosno gdzie jesteś odpowiedz,
czy zaspałaś, czy ruszył lodowiec?
Co dzień pytam się słonka razem ze mną biedronka
i spod śniegu malutka poziomka.Ref. Kiedy przyjdzie wiosna? Nikt nie wie.
Wiedzą tylko wysmukłe modrzewie.
Zasłuchane, w białe chmury zapatrzone,
wysuwają igiełki zielone,
wyciągają do słońca ramiona,
bo nadchodzi już pora zielona.
Przykład akompaniamentu instrumentalnego - instrumenty dęte
Cykl zatytułowany Słomkowy łańcuszek i inne dziecinne utwory Witolda Lutosławskiego nawiązuje do polskiego folkloru. Składa się z kilku melodii ludowych: Chałupeczka niska (słowa ludowe), Była babuleńka (słowa ludowe), Co tam w lesie huknęło (słowa ludowe), W polu grusza stała (słowa Janina Porazińska), Rosła kalina (słowa Teofil Lenartowicz) i Chciało się Zosi jagódek (słowa ludowe) oraz różnych wersji melodii pt. Słomkowy łańcuszek z tekstem Lucyny Krzemienieckiej, zatytułowanych: 1. Dzieci, 2. Studzienka, 3. Krzak róży, 4. Pies, 5. Kwiatek, 6. Krowa, 7. Zakończenie.
Sześć pierwszych fragmentów to oddzielne melodie w większości z ludowym tekstem, a 7 kolejnych fragmentów pod wspólnym tytułem Słomkowy łańcuszek, to różne interpretacje tej samej melodii. Każda, zgodnie z tytułem ilustruje coś innego. Motywem przewodnim jest „słoma”. Każdy fragment odpowiada na pytanie: do czego służy słoma? Z utworu dowiadujemy się, że słoma jest ocieplaczem butów na zimę, okrywa przed mrozem studzienkę, krzak róży, psią budę i kwiatek, jest jadłem i ściółką dla krów.
Poszczególne melodie wykonują głosy (sopran i mezzosopran) z towarzyszeniem instrumentów dętych drewnianych: flet, 2 klarnety, obój i fagot. Instrumenty wraz z melodią i tekstem tworzą spójne opowieści. Każda melodia zapisana jest w innej tonacji i w innym tempie (1. F‑dur, allegro non troppo – umiarkowanie szybko, nie za bardzo szybko; 2. As‑dur, andantino – umiarkowanie szybko; 3. Des‑dur, stesso tempo – to samo tempo; 4. F‑dur, allegretto – nieco wolniej niż allegro; 5. As‑dur, andante – idąc, umiarkowane tempo; 6. Des‑dur, andante – idąc, umiarkowane tempo; 7. F‑dur, allegro non troppo – umiarkowanie szybko), a także z innym akompaniamentem instrumentów dętych drewnianych (podkreślającym cechy opisywanego zjawiska).
Hau hau dylundum i co słoma miła
Marysia mi słomą budkę wymościła
Muszę przyznać muszę, że ze słomy żółtej
mam sieczkę do jadła na mięciutką ściółkę.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DHh5WZ7CK
Na nagraniu kołysanka "Dobrej nocy, śpij kochanie" w wykonaniu Kasi Cabały, ks. Biskupa Długosza i zespołu Traykoty. Melodia kołysanki zaczerpnięta jest z kołysanki Johannesa Brahmsa. Akompaniament wykonany jest na elektronicznym instrumencie klawiszowym. Pierwszą zwrotkę wykonuje mężczyzna. W drugiej i trzeciej zwrotce mężczyźnie towarzyszą dzieci.
Dobrej nocy i sza, do białego śpij dnia,
śpij, dziecino, oczka zmruż,
śpij do wschodu rannych zórz.
Mama zaś będzie tu
śpiewać piosnki do snu.
Mama zaś będzie tu
śpiewać piosnki do snu.Gwiazdki w górze już lśnią,
wszystkie dzieci już śpią,
więc i ty swe oczka zmruż,
śpij do wschodu rannych zórz.Jutro znów w ranny czas
zbudzi cię słońca blask.
Jutro znów w ranny czas
zbudzi cię słońca blask.
Zadania
Podane nazwy instrumentów przenieś do właściwej grupy:
obój, fagot, werbel, mandolina, wiolonczela, kastaniety, wibrafon, kontrabas, altówka, gitara, harfa, klarnet
| instrumenty dęte drewniane | |
|---|---|
| instrumenty smyczkowe | |
| instrumenty perkusyjne | |
| instrumenty szarpane |
Przyporządkuj tytuł pieśni do odpowiedniej grupy:
pieśń artystyczna, psalm, pieśń wojenna, pieśń dworska, pieśń patriotyczna, pieśń narodowa, pieśń religijna
| Gaude Mater Polonia | |
| Hymn do miłości Ojczyzny | |
| Kleszczmy rękoma | |
| Laura i Filon | |
| Ostatni mazur | |
| Piechota | |
| Życzenie |
Wysłuchaj powyższej piosenki Kiedy przyjdzie wiosna?. Wybierz instrument, na którym wykonywany jest akompaniament.
- flet
- gitara
- fortepian
- trójkąt
- skrzypce
- trąbka
- dzwonki
- fagot
Zadanie posiada plik audio, który można odsłuchać w wersji online podręcznika.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DHh5WZ7CK
Na nagraniu krótka, wesoła piosenka. Śpiewa chór dziecięcy, akompaniuje kwintet instrumentów dętych drewnianych. Utwór rozpoczyna się i kończy partią instrumentalną, przypominającą szczekanie psa.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DHh5WZ7CK
Na nagraniu krótka piosenka o krowie. Śpiewa chór dziecięcy, akompaniuje kwintet instrumentów dętych drewnianych. Fagot gra partię naśladującą muczenie krowy.
Wysłuchaj fragmentu utworu: Słomkowy łańcuszek i dobierz odpowiednie tytuły:
Krzak róży, Kwiatek, Pies, Studzienka, Krowa
AUDIO 2 ........................
AUDIO 3 ........................
Wybierz instrumenty występujące w zespole Orffa:
- waltornia
- trójkat
- dzwonki
- harfa
- bębenek
- ksylofon
- flet prosty
- organy
- altowka
- metalofon
- czynele
Wskaż definicję pojęcia akompaniament.
- określenie muzyki przeznaczonej na chór bez towarzyszenia instrumentalnego
- krótki utwór wokalny do tekstu poetyckiego
- partia instrumentalna towarzysząca głównej partii melodycznej, wykonywanej przez głos solowy, instrument, chór lub orkiestrę
Słownik pojęć
określenie muzyki, przeznaczonej na chór bez towarzyszenia instrumentalnego.
(z wł. accompagnamento – towarzyszenie) partia instrumentalna towarzysząca głównej partii melodycznej, wykonywanej przez głos solowy, instrument, chór lub orkiestrę (np. pieśń na głos solo z akompaniamentem fortepianu); akompaniament spełnia rolę uzupełnienia harmonicznego, rytmicznego lub kolorystycznego w wykonywanym utworze.
krótki utwór wokalny do tekstu poetyckiego (na głos solo, na głos z towarzyszeniem instrumentu lub orkiestry, na wokalny zespół kameralny, na chór).
drobny utwór wokalny solowy.
instrumentalista, który wykonuje partię akompaniamentu.
ludowy zespół instrumentalny.
Źródła:
J. Habela, Słowniczek muzyczny, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1988
Encyklopedia Gazety Wyborczej, tom 13
Biblioteka muzyczna
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DHh5WZ7CK
Na nagraniu kołysanka "Dobrej nocy, śpij kochanie" w wykonaniu Kasi Cabały, ks. Biskupa Długosza i zespołu Traykoty. Melodia kołysanki zaczerpnięta jest z kołysanki Johannesa Brahmsa. Akompaniament wykonany jest na elektronicznym instrumencie klawiszowym. Pierwszą zwrotkę wykonuje mężczyzna. W drugiej i trzeciej zwrotce mężczyźnie towarzyszą dzieci.