To kompozycje zupełnie wyjątkowe.

(Liszt)

Różnorodność nastrojów i wrażeń zawartych w Preludiach op. 28 nie znajduje równej sobie w całej światowej literaturze muzycznej.

(Leichtentritt) - [czyt.: lejśientryt]

Są to przede wszystkim 24 Preludia op. 28. Chopin pracował nad nimi w latach 1838‑39, ale pomysły poszczególnych preludiów sięgają zapewne lat wcześniejszych, być może nawet roku 1831. Praca nad tym dziełem przebiegała w niezwykłej scenerii i w ważnym dla kompozytora momencie życia. Były to pierwsze miesiące związku uczuciowego Chopina i George Sand, którzy - razem z dziećmi pisarki: Maurycym i Solange - jesienią 1838 r. udali się w podróż na Majorkę. Pobyt na pięknej wyspie zaplanowali jako idyllę i początkowo istotnie wiedli tu „przecudne życie” według słów Chopina. Preludia rodziły się najpierw w małej willi blisko Palmy, a potem „w dziwnym miejscu”: w starym klasztorze kartuzów w Valldemosie, „między skałami i morzem”, gdzie przybysze zamieszkali. Romantyczna idylla skończyła się, gdy kompozytor zaczął ciężko chorować, a piękną pogodę zastąpiły deszcze i chłód. Praca nad utworami opóźniała się, mimo to rękopis 24 Preludiów był gotowy w styczniu 1839. W tym samym roku dzieło ukazało się drukiem w Paryżu, Londynie i Lipsku.

bib_01 Źródło: [na podstawie:] https://nifc.pl/pl, domena publiczna.

Kazimierz Wierzyński Życie Chopina. Z przedmową Artura Rubinsteina

Pewnego razu, gdy poszła z synem do miasta (George Sand), zerwała się nagła ulewa i odcięła ich od klasztoru. Z powrotem wyruszyć mogli dopiero wieczorem, śród szybko zapadającej ciemności. Po drodze porzucił ich woźnica, który nie chciał jechać po ciemku, poszli więc dalej piechotą. W wąwozie zalanym przez wezbrany potok kaleczyli nogi na ostrych kamieniach, leśne gąszcza szarpały ich ubiór. Przedzierali się pod górę po stromych zboczach, śród deszczu, przez sześć godzin. Do klasztoru dotarli o późnej nocy, przemoczeni do nitki, bez obuwia, zbiedzeni drogą. Gdy stanęli w drzwiach, zobaczyli Chopina, który znad fortepianu spojrzał na nich nieprzytomnym wzrokiem.

- Ach – zawołał zrywając się z miejsca – dobrze wiedziałem, że już nie żyjecie.

Był jakby w transie i dopiero po chwili odzyskał równowagę. Oczekiwał ich powrotu w takim napięciu, że popadł w rodzaj halucynacji. Opowiadał, że myśląc o grożącym im niebezpieczeństwie, przestał rozróżniać jawę od koszmarów, które go osaczały. Siedział przy fortepianie i grał, ale zdawało mu się, że nie żyje, ze utopił się w jeziorze i czuje, jak na piersi spadają mu lodowate krople wody w miarowych odstępach.

- To był deszcz, który bije o dach – wtrąciła George.

- Nie słyszałem go – obruszył się i zaczął grać znowu.

Po latach wspominając ten incydent George Sand słusznie pisała o swoim przyjacielu: „Jago geniusz był pełny tajemniczych harmonii natury, które wyrażały się przez najwyższy ekwiwalent myśli muzycznej, a nie przez niewolnicze powtórzenie zewnętrznych dźwięków”. […] Dlatego nieważne wydają się dociekania, które Preludium grał Chopin pani Sandowej nocy. […] Wybór wydaje się możliwy tylko między szóstym, a słynnym piętnastym, które ku niezadowoleniu Chopina nazwano popularnie Preludium deszczowym.

bib_02 Źródło: Kazimierz Wierzyński, Życie Chopina. Z przedmową Artura Rubinsteina, Krajowa Agencja Wydawnicza Białystok 1990.

Mieczysław Tomaszewski

Jedno z najsłynniejszych, Preludium piętnaste, jawi się zrazu jak oaza spokoju i uciszenia. Lecz wraz z przejściem z jasnego Des–dur w mroczne cis–moll odzywają się brzmienia ciemne, ponure, niepokojące. W semantycznej interpretacji George Sand chodzi o moment, w którym „cienie zmarłych mnichów suną w żałobnym korowodzie”. Sam Chopin – dopełniając w nutach jednej ze swych uczennic słowo Prelud słowem „deszczowy” - zwrócił uwagę na inny aspekt utworu, na uporczywość i jednostajność, z jaką w całym preludium odzywa się jeden (wciąż ten sam) dźwięk, wywołujący skojarzenia dźwiękonaśladowcze. „Padają tu deszcze, o jakich nie ma się gdzie indziej pojęcia – George Sand informowała Charlotte Marliani, ich wspólną znajomą z Paryża. - „Nasz biedny Chopin jest słaby i cierpiący”. We wspomnieniach George Sand trafić można nawet na opis dotyczący genezy preludium skomponowanego, jej zdaniem, w owej deszczowej aurze, która tak bardzo dała się we znaki mieszkańcom opuszczonego klasztoru. Muzyka preludium wywołała u pani Sand dźwiękonaśladowcze skojarzenie i z tym odczuciem się Chopinowi zdradziła. Nie zyskała jego aprobaty. Gdy prosiła – jak sama pisze – „by posłuchał szmeru kropli spadających rzeczywiście na dach, zaprzeczył, jakoby je słyszał”. I – jak uczciwie relacjonuje dalej pisarka – pogniewał się nawet o to, co nazwała harmonią naśladowczą. Protestował z całych sił przeciw dziecinadzie owych wyobrażeń o naśladowaniu tego, co się słyszy. „I miał rację” – dodała. Jednak, by rzecz nieco skomplikować, warto przypomnieć, że parę lat później – jak świadczą o tym nuty jednej z uczennic, dookreślone ręką Chopina – sam nazwał Preludium piętnaste (Des–dur) – „deszczowym”.

bib_03 Źródło: Mieczysław Tomaszewski, dostępny w internecie: Cykl audycji Fryderyka Chopina Dzieła Wszystkie , http://pl.chopin.nifc.pl/chopin/composition/detail/id/208, Polskie Radio II, domena publiczna.

Praca domowa