Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RHDEUVm74ELgt1

Barokowy styl ornamentalny nie tylko w muzyce

Ważne daty

1545‑1618 – lata życia Giulio Cacciniego

1602 – publikacja Le Nuove Musiche G. Cacciniego

1685‑1750 – lata życia Jana Sebastiana Bacha

1685‑1759 – lata życia G. F. Haendla

1702‑1793 – lata życia Alessandro Besozziego

lata 20. XVIII w. – narodziny rokoko

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

RfTd0Geeb4gC01
W prostokątnym polu znajduje się strzałka skierowana w dół symbolizująca pobieranie pliku. Obok strzałki umieszczony jest napis „Pobierz załącznik”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego scenariusz lekcji - dokument w formacie pdf.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.

I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.

5. Barok. Uczeń:

1) charakteryzuje muzykę barokową w kontekście estetyki epoki, uwzględniając:

a) styl ornamentalny – nawiązanie do sztuk plastycznych i architektury,

3) wymienia i klasyfikuje barokowe instrumenty muzyczne (klawesyn (…));

II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:

1) zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych;

5) rozpoznaje cechy stylistyczne utworu reprezentującego określoną epokę muzyczną;

III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:

1) wypowiada się w formie ustnej (np. dyskusja, prezentacja, debata itp.) i/lub pisemnej (np. esej, referat itp.) o dziełach muzycznych w oparciu o podstawową terminologię;

3) interpretuje i odczytuje w kontekście dokonań epoki wybrane dzieła muzyczne;
formułuje logiczną wypowiedź na temat dzieł, form, gatunków, stylów, technik i twórców muzycznych, uwzględniając zależności między nimi w kontekście: genezy, przeobrażeń, porównań.

Nauczysz się

definiować ornament w muzyce oraz w innych sztukach;

charakteryzować styl ornamentalny w architekturze;

wykazywać związki ornamentacji z retoryką muzyczną;

dokonywać analizy audytywnej utworu i wyróżniać poszczególne figury ornamentalne.

Ogólna charakterystyka sztuki i muzyki baroku

Barok charakteryzował się przepychem i bogactwem środków. Wykształcił się w nim styl ornamentalny, w którym wykorzystywane były liczne ozdobniki. W muzyce były to popisowe koloratury, często improwizowane w trakcie wykonania, w architekturze wykorzystywano ozdobne elementy, które często przyjmowały abstrakcyjną formę.

R1BQ3NGCvaAZO
Ilustracja interaktywna zawiera obraz Giovanni Paolo Paniniego „Rzymskie ruiny i rzeźby” z roku 1758. Malowidło przedstawia wyposażoną w antyki, wyimaginowaną galerię obrazów z widokami na zabytki starożytnego Rzymu. Obrazy w tej galerii są autorstwa malarza obrazu, Giovanniego Paolo Panniniego, który stoi pośrodku w płaszczu i trzyma paletę i pędzel. Towarzyszą mu czterej inni mężczyźni, z których jeden podtrzymuje ramę starożytnego malarstwa ściennego znanego jako Ślub Aldobrandini. Na pierwszym planie rozmieszczone są antyczne rzeźby. Dwóch studentów z planszami rysunkowymi przygotowuje się do rysowania tych starożytności. Na ilustracji dodatkowo udostępniono zawartość w postaci informacji: 1. Styl ornamentalny był ekspresyjną sztuką, wzbogacającą kompozycję i nadającą jej oryginalny, właściwy dla epoki charakter.
Giovanni Paolo Panini, „Rzymskie ruiny i rzeźby”, 1758, Galeria Państwowa w Stuttgarcie, Niemcy, metmuseum.org, CC BY 3.0

Rola ornamentu w muzyce baroku

R1QDbSecUkwYc
Ilustracja interaktywna zawiera rękopis Jana Sebastiana Bacha, Manuskrypt „Arii” z „Wariacji Goldbergowskich” BWV 988. Po kliknięciu ilustracji pojawia się informacja i odtwarza się utwór: Jan Sebastian Bach, Aria z Wariacji Goldbergowskich BWV 988 wykonawca: Glenn Gould. Kompozycja ma umiarkowane tempo. Wykonywana jest na fortepianie. Cechuje ją spokojny, smutny charakter.
Jan Sebastian Bach, Manuskrypt „Arii” z „Wariacji Goldbergowskich” BWV 988, image.ibb.co, CC BY 3.0

W barokowej muzyce ornamenty to przede wszystkim ozdobniki długich dźwięków lub też wirtuozowskie wstawki w kadencjach utworów. Utwory zapisywane były często w formie szkiców, przez co rozwinęła się sztuka improwizacji wykonawców, którzy zdobili kompozycje podczas wykonania. Celem stosowania ornamentacji było zwiększenie wartości dzieła, wzbudzenie większych emocji odbiorcy, popisanie się umiejętnościami wykonawcy.

Do tej pory powstało wiele opracowań dotyczących barokowej ornamentacji, które w oparciu o materiały źródłowe definiują poszczególne zdobniki. Zgodnie z nimi w muzyce barokowej figury mogą opierać się na zmianie natężenia dźwięku. Powiązane są one przede wszystkim ze znanymi nam oznaczeniami crescendo, diminuendo itd. Co ciekawe, stosowanie tych zabiegów mogło wskazywać, czy wykonawca jest prawdziwym artystą, czy też amatorem. Nie każdy bowiem zdawał sobie sprawę z istotności stosowania tej figury. Ornamenty mogą również dotyczyć najróżniejszych zmian rytmu. To właśnie w grupie tych ozdobników mamy do czynienia ze zjawiskiem wywodzącym się z francuskich dworów – notes inégalesNotes inégalesnotes inégales. Polega ono na skracaniu lub wydłużaniu nut podczas wykonania. Mamy do czynienia również z rubatoRubatorubato służącemu wzmaganiu ekspresji oraz rytmami punktowanymi, które dysponowały różnymi długościami kropek, a każda z nich miała swoje przeznaczenie. Najbardziej popularnymi ozdobnikami były w baroku tryle, obiegniki, mordenty, przednutki, szybkie pochody sekundowe.

W okresie baroku nie wszystkie ozdobniki podlegały zapisowi. Bardzo często w wariacjach ostinatowych kompozytorzy zapisywali jedynie linię najniższego głosu, pozostawiając tym samym wykonawcy dowolność w realizowaniu melodii górnego głosu. Ogromną popularnością cieszyło się również improwizowanie rozbudowanych melodycznych ozdobników, czyli tak zwana praktyka dyminucji. Improwizowanie linii melodycznej było bardzo częstą praktyką w basso continuoBasso continuobasso continuo.

Ornamentyka w muzyce wokalnej baroku

RAMTygXXhR0Jq
Ilustracja interaktywna przedstawia grafikę z portretem Alessandro Besozziego – kompozytora epoki baroku. Artysta ma półdługie, kręcone włosy. Ma poważny, surowy wyraz twarzy. Z tyłu znajduje się instrument klawiszowy. Na ilustracji dodatkowo udostępniono zawartość w postaci informacji: 1. Mówiąc o ornamentyce w baroku nie można pominąć zdobnictwa w muzyce wokalnej. Śpiewacy uczestniczyli w procesie kompozycji poprzez wpływanie na ostateczny kształt dzieła muzycznego. Wiedzieli w jaki sposób dodawać lub przekształcać ozdobniki, czy też jak improwizować linie melodyczne. W efekcie końcowe brzmienie utworu było znane jedynie tym, którzy mieli okazję je usłyszeć. Gulio Caccini – znakomity śpiewak, kompozytor, pedagog, twórca zbioru Le Nuove Musiche – twierdził, że muzyka nie jest niczym innym niż opowieścią, rytmem i dopiero na koniec dźwiękiem. We wspomnianym zbiorze zawarł wskazówki wykonawcze, co pomagało śpiewakom w zrozumieniu istoty zdobnictwa.
Alessandro Besozzi – kompozytor epoki baroku (lata życia: 1702-1775), hoasm.org, CC BY 3.0

Barokowa ornamentacja była związana z niezwykle rozpowszechnionym wówczas zjawiskiem, jakim była retoryka muzyczna. Szczególne znaczenie mają tu figury naśladowcze, czyli te odnoszące się do malarstwa dźwiękowego – ilustrowania zjawisk, idei poprzez dźwięki. Przykładowymi figurami mogły być: fugaFugafuga, czyli szybki biegnik, na ogół służący do zobrazowania ucieczki, tirataTiratatirata – szybki pochód dźwięków w górę lub w dół, na ogół sekundowy, ilustrujący atak, rzut, uderzenie. Popularne były również passaggiPassaggipassaggi będące szybkimi figuracjami, sprawiając przy tym wiele trudności wykonawcom – poza technicznymi umiejętnościami, wymagano od nich również bardzo dobrego poczucia tonalności i właściwego prowadzenia linii melodycznej.

W celu zwiększenia ekspresji wykonywania często używano vibratoVibratovibrato. Jego szybkość była zróżnicowana, zależna od uczuć, które wynikały z warstwy tekstowej kompozycji. Jakiekolwiek zdobnictwo nie mogło jednak zakłócać związku tekstu z muzyką, ponieważ prowadziłoby do zacierania sensu kompozycji.

Rc6SvLVpCGLq11
Utwór muzyczny: G. Caccini "Sfogava con le Stelle". Kompozycja ma umiarkowane tempo. Wykonywana jest przez głos żeński przy akompaniamencie klawesynu. Cechuje ją sentymentalny, tęskny charakter.
RnbZChxThNyu91
Utwór muzyczny G. F. Haendela aria "Cara Speme". Kompozycja ma wolne tempo. Cechuje ją spokojny, wdzięczny charakter.
RsKZjv6jEbs83
Ilustracja interaktywna zawiera obraz Giovanni Paolo Paniniego „Koncert w Teatrze Operowym w Rzymie” z 1747 roku. Malowidło przedstawia widok na widownię, balkony oraz scenę z bogatą scenografią. Całe wnętrze jest utrzymane w ciepłej, rudej kolorystyce i jest bardzo bogato zdobiona. Na ilustracji dodatkowo udostępniono zawartość w postaci informacji: 1. Wykonywanie muzyki barokowej bez ornamentacji było nieakceptowalne. Francuscy kompozytorzy i instrumentaliści byli bardziej powściągliwi w ich stosowaniu, tworzyli specjalne zbiory zdobników, natomiast twórcy włoscy szczycili się skłonnością do upiększania melodii. Wraz z upływem lat podlegało to pewnym przemianom. Od lat dwudziestych XVIII w., kiedy to na dworach francuskich powstał nowy nurt w sztuce – rokoko – muzyka francuskich klawesynistów stała się coraz to bardziej nasycona ornamentacją.
Giovanni Paolo Panini, „Koncert w Teatrze Operowym w Rzymie”, 1747, Luwr, Paryż, Francja, wikimedia.org, domena publiczna

Wykonywanie muzyki barokowej bez ornamentacji było nieakceptowalne. Francuscy kompozytorzy i instrumentaliści byli bardziej powściągliwi w ich stosowaniu, tworzyli specjalne zbiory zdobików, natomiast twórcy włoscy szczycili się skłonnością do upiększania melodii. Wraz z upływem lat podlegało to pewnym przemianom. Od lat dwudziestych XVIII w., kiedy to na dworach francuskich powstał nowy nurt w sztuce – rokoko – muzyka francuskich klawesynistów stała się coraz to bardziej nasycona ornamentacją.

Improwizowane dodawanie ornamentów do utworów wykonywanych przez większy zespół prowadziło do bałaganu, uniemożliwiało odbiór. Jednak ozdobnikami wzbogacano nie tylko muzykę solową. Utwór, w którym każdy z głosów zostaje urozmaicony zostałby całkowicie pozbawiony harmonii i przejrzystości. Dlatego też taki sposób ornamentacji był zakazany. Dopuszczano jedynie jednolite zdobnictwo jednego głosu przez wszystkich instrumentalistów, z zastrzeżeniem, że ubogacaniu linii melodycznej nie powinny podlegać głosy środkowe.

Architektura w baroku

Istota sztuki barokowej polegała na reprezentacji. Bogactwo form stanowiło nieodłączną część architektury, która dzięki ornamentyce stała się niezwykle dynamiczna. Jej patos był następstwem idei potęgowania wyrazu we wszystkich sztukach, jednak architektoniczna ornamentyka o rzeźbiarskim charakterze służyła szczególnie czasom kontrreformacji.

R1BZnrrJ8ThQd
Ilustracja interaktywna zawiera zdjęcie barokowego wnętrze kościoła w Melku w Austrii. Kolorystyka kościoła utrzymana jest w ciepłych barwach, z dużą ilością złoceń. Świątynia jest bardzo bogato zdobiona. Na ilustracji dodatkowo udostępniono zawartość w postaci informacji. 1. Często stosowanymi dekoracjami były medaliony, kartusze, spiralnie skręcone kolumny, woluty i balustrady. Otwory okienne i drzwiowe uzyskały fantazyjne obramowania. Formy wieńczące budowle i detale architektoniczne załamywały się i wyginały. Linie proste zastąpiono łukami, uskokami i wysunięciami. Dekoracje ścian i fasad sprawiały wrażenie ruchu i niepokoju, tworząc teatralne efekty. W tympanonach nad otworami, często w połowie przerwanych, stosowano zwieńczenie w postaci trójkąta i łuku, wypełnionymi bogatą dekoracją w postaci rzeźbionych aniołów, puttów, głów, popiersi, herm, muszel, wieńców. W bogate portale wtopiono półkolumny z nadbudową zawierająca zworniki, medaliony, herby.
Barokowe wnętrze kościoła w Melku (Austria), edupolis.pl, CC BY 3.0
RnHF7yQOXahNJ
Ilustracja interaktywna przedstawia rycinę, na której przedstawiono motywy rocaille i putta. Motywy rocaille wyglądem naśladują muszle, stylizowane małżowiny uszne lub florę morską. Na ilustracji dodatkowo udostępniono zawartość w postaci informacji: 1. Najpopularniejszym motywem dekoracyjnym stał się rocaille, przypominający kształtem małżowinę uszną. Luźno splecioną wstęgę przypominał z kolei ornament regencyjny, któremu towarzyszą kampanule, lambrekiny, kratka regencyjna, różyczki. Ornament wstęgowo‑cęgowy przeplata się i układa w charakterystyczne cęgi i wzbogacony jest motywami muszli i stylizowanych liści.
Motywy rocaille i putta, oldbookillustrations.com, CC BY 3.0

Prezentacja 3D pt. Klawesyn

R1JHUfCyw5vuQ1
Prezentacja 3D obiektu przedstawiająca klawesyn. W celu obejrzenia prezentacji należy kliknąć na biały trójkąt, znajdujący się w szarym kółku. Prezentowany klawesyn w 3D jest w kolorze brązowym. Ma podwójną klawiaturę i otwartą płytę rezonansową w kształcie litery L. Z klawiaturą widoczne są struny. Przy instrumencie ustawiony jest czerwony stołek. Po kliknięciu w podświetlone punkty pojawiają się dodatkowe informacje oraz zdjęcia. 1. Klawesyn Najważniejszymi instrumentami w baroku były instrumenty klawiszowe. To im powierzano zarówno partie solistyczne, jak i partie realizujące podstawę harmoniczną. W latach dwudziestych XVIII wieku zrodził się na dworach francuskich nowy nurt stylistyczny, rokoko. W związku z nim muzyka klawesynistów francuskich stawała się coraz to bardziej nasycona ornamentacją. Klawesyn to instrument będący fundamentem barokowego zespołu orkiestrowego. Posiada dużych rozmiarów pudło rezonansowe o kształcie zbliżonym do trójkąta. Zasada działania klawesynu opiera się na zaczepianiu struny i pobudzaniu jej piórkiem, które uruchamiane jest naciśnięciem klawisza. To właśnie ze względu na to klawesyn uznawany jest za instrument szarpany. W baroku istniały różne rodzaje klawesynów. Różniły się między sobą liczbą klawiatur – niektóre były wyposażone w jedną klawiaturę, inne – w dwie. Wyróżniają się także skalą, wielkością, brzmieniem, a nawet – liczbą ostrunowania. Barwa klawesynu była jasna, intensywna. Jednak czas wybrzmiewania dźwięku był bardzo krótki. Co więcej – niemożliwe było uzyskanie jakichkolwiek zmian dynamicznych, dlatego pogłębianie ekspresji osiągano przede wszystkim poprzez wprowadzanie kontrastów tempa. Brzmienie klawesynu mogło podlegać pewnym zmianom na skutek uruchamiania poszczególnych rejestrów, co początkowo odbywało się za pomocą ręcznych dźwigni, umieszczonych na ogół nad klawiaturą, a w drugiej połowie XVIII wieku – za pomocą pedałów. 2. Klawesyn - widok na prawy bok. Zdjęcie przedstawia widok na otwartą płytę rezonansową w kolorze czerwonym. 3. Klawesyn - widok z przodu. Zdjęcie przedstawia widok na klawiaturę i struny. 4. Klawesyn - widok z góry. 5. Klawesyn - widok na struny.

Zadania

RijEXyGLh406l
Ćwiczenie 1
Uzupełnij luki w tekście. W barokowej muzyce ornamenty to przede wszystkim Tu uzupełnij długich dźwięków lub też wirtuozowskie wstawki w Tu uzupełnij utworów. Utwory zapisywane były często w formie szkiców, przez co rozwinęła się sztuka Tu uzupełnij wykonawców, którzy zdobili kompozycje podczas wykonania. Celem stosowania ornamentacji było zwiększenie wartości dzieła, wzbudzenie większych emocji odbiorcy, popisanie się umiejętnościami wykonawcy.
R8dPTw9XvdBJU
Ćwiczenie 2
Zaznacz zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Styl ornamentalny jest charakterystyczny dla baroku., 2. Styl ornamentalny w muzyce charakteryzuje się prostotą kompozycji., 3. Kompozycje barokowe często zapisywane były w formie szkiców., 4. Przykładem stylu ornamentalnego są wariacje ostinatowe.
RWFJf4KuRSBGz
Ćwiczenie 3
Jak się nazywał motyw dekoracyjny charakterystyczny dla zdobnictwa rokoko? Możliwe odpowiedzi: 1. Rocaille 2. Kampanule 3. Lambrekiny.
R1TY2bfBF0Kz4
Ćwiczenie 4
Do pojęć dobierz właściwe definicje. rubato Możliwe odpowiedzi: 1. Motyw dekoracyjny, przedstawiający małego, nagiego chłopca., 2. Tempo wykonania utworu, swobodnie regulowane przez wykonawcę przez przyspieszanie i zwalnianie toku muzycznego., 3. Element dekoracyjny w formie pasa tkaniny wyciętego w zęby, zdobionego galonem, frędzlami i chwastami., 4. Typ instrumentalnego towarzyszenia, stanowiącego harmoniczną podstawę utworu, stosowany we wszystkich gatunkach muzyki 1600–ok. 1750. putto Możliwe odpowiedzi: 1. Motyw dekoracyjny, przedstawiający małego, nagiego chłopca., 2. Tempo wykonania utworu, swobodnie regulowane przez wykonawcę przez przyspieszanie i zwalnianie toku muzycznego., 3. Element dekoracyjny w formie pasa tkaniny wyciętego w zęby, zdobionego galonem, frędzlami i chwastami., 4. Typ instrumentalnego towarzyszenia, stanowiącego harmoniczną podstawę utworu, stosowany we wszystkich gatunkach muzyki 1600–ok. 1750. basso continuo Możliwe odpowiedzi: 1. Motyw dekoracyjny, przedstawiający małego, nagiego chłopca., 2. Tempo wykonania utworu, swobodnie regulowane przez wykonawcę przez przyspieszanie i zwalnianie toku muzycznego., 3. Element dekoracyjny w formie pasa tkaniny wyciętego w zęby, zdobionego galonem, frędzlami i chwastami., 4. Typ instrumentalnego towarzyszenia, stanowiącego harmoniczną podstawę utworu, stosowany we wszystkich gatunkach muzyki 1600–ok. 1750. lambrekin Możliwe odpowiedzi: 1. Motyw dekoracyjny, przedstawiający małego, nagiego chłopca., 2. Tempo wykonania utworu, swobodnie regulowane przez wykonawcę przez przyspieszanie i zwalnianie toku muzycznego., 3. Element dekoracyjny w formie pasa tkaniny wyciętego w zęby, zdobionego galonem, frędzlami i chwastami., 4. Typ instrumentalnego towarzyszenia, stanowiącego harmoniczną podstawę utworu, stosowany we wszystkich gatunkach muzyki 1600–ok. 1750.
RFvUnCSf34070
Utwór muzyczny: G. Caccini "Sfogava con le Stelle". Kompozycja ma umiarkowane tempo. Wykonywana jest przez głos żeński przy akompaniamencie klawesynu. Cechuje ją sentymentalny, tęskny charakter.
RUy8RsvhNnR1s
Ćwiczenie 5
Wpisz nazwisko kompozytora utworu Sfogava con le Stelle.
R14a0CkBzyt8N
Ćwiczenie 6
Do pojęć dobierz właściwe definicje. tirata Możliwe odpowiedzi: 1. Szybki pochód dźwiękowy w górę lub w dół, na ogół sekundowy, ilustrujący atak, uderzenie., 2. Zjawisko polegające na skróceniu, bądź wydłużeniu wartości rytmicznej., 3. Szybki biegnik, na ogół służący do zobrazowania ucieczki., 4. Szybkie figuracje o improwizowanym charakterze. passaggi Możliwe odpowiedzi: 1. Szybki pochód dźwiękowy w górę lub w dół, na ogół sekundowy, ilustrujący atak, uderzenie., 2. Zjawisko polegające na skróceniu, bądź wydłużeniu wartości rytmicznej., 3. Szybki biegnik, na ogół służący do zobrazowania ucieczki., 4. Szybkie figuracje o improwizowanym charakterze. notes inégales Możliwe odpowiedzi: 1. Szybki pochód dźwiękowy w górę lub w dół, na ogół sekundowy, ilustrujący atak, uderzenie., 2. Zjawisko polegające na skróceniu, bądź wydłużeniu wartości rytmicznej., 3. Szybki biegnik, na ogół służący do zobrazowania ucieczki., 4. Szybkie figuracje o improwizowanym charakterze. fuga Możliwe odpowiedzi: 1. Szybki pochód dźwiękowy w górę lub w dół, na ogół sekundowy, ilustrujący atak, uderzenie., 2. Zjawisko polegające na skróceniu, bądź wydłużeniu wartości rytmicznej., 3. Szybki biegnik, na ogół służący do zobrazowania ucieczki., 4. Szybkie figuracje o improwizowanym charakterze.
R18oomxJJUUry
Ćwiczenie 7
Którą z kompozycji stworzył Jan Sebastian Bach?
Polecenie 1

Wysłuchajcie pierwszej części Sonaty na obój i continuo Alessandro Besozziego, a następnie spróbujcie omówić pojawiające się figury ornamentalne.

RSbTP6ZOdcYuv
Utwór muzyczny: Alessandro Besozzi, Six Solos Sonatas, no 2-G Major. Kompozycja ma szybkie tempo. Partie solowe wykonuje obój. Cechuje się radosnym, tanecznym charakterem.
R1NlDKAk6U8BA
Po ustawieniu się kursorem myszy w szarym polu, należy w nie wpisać odpowiedź do polecenia. Nad polem umieszczone są przyciski: Zapisz (pozwala na zapisanie wpisanej odpowiedzi), Drukuj (umożliwia wydrukowanie wpisanej odpowiedzi), Wyczyść (usuwa wpisaną treść).

Słownik pojęć

Balustrada
Balustrada

ażurowa ścianka parapetowa.

Basso continuo
Basso continuo

Inaczej bas cyfrowany to linia głosu basowego zapisana przez kompozytora za pomocą oznaczeń cyfrowych, będąca podstawą struktury harmonicznej utworu.

Fasada
Fasada

elewacja budynku, w której przeważnie znajduje się główne wejście, odróżniająca się od pozostałych bogatszą kompozycją architektoniczną i dekoracją.

Fuga
Fuga

szybki biegnik, na ogół służący do zobrazowania ucieczki.

Groppo
Groppo

połączenie trylu od nuty zasadniczej wraz z jej obiegnikiem; wykonywane jest z akceleracją tempa.

Herma
Herma

element architektoniczny w formie czworokątnego słupa, zwykle zwężającego się ku dołowi, zwieńczonego głową lub popiersiem.

Kampanula
Kampanula

motyw dekoracyjny składający się ze zwróconych w dół kwiatów w kształcie dzwonka.

Kartusz
Kartusz

ozdobne obramienie tarczy herbowej, tablicy inskrypcyjnej, płaskorzeźby, malowidła itp.

Kolumna
Kolumna

pionowa podpora architektoniczna o przekroju kolistym.

Lambrekin
Lambrekin

element dekoracyjny w formie pasa tkaniny wyciętego w zęby, zdobionego galonem, frędzlami i chwastami.

Medalion
Medalion

relief lub malowidło w owalnym lub okrągłym obramieniu.

Notes inégales
Notes inégales

zjawisko w muzyce, wywodzące się z Francji, polegające na wydłużaniu lub skracaniu nut.

Passaggi
Passaggi

szybkie figuracje, na ogół o improwizowanym charakterze, wymagające właściwego prowadzenia linii melodycznej (w muzyce wokalnej – często zgodnej z warstwą tekstową).

Putto
Putto

motyw dekoracyjny przedstawiający aniołka.

Rocaille
Rocaille

ornament charakterystyczny dla rokoka (od ok. 1730), o fantazyjnej, asymetrycznej, nieregularnej formie, płynnych i strzępiastych konturach, naśladujący kształty stylizowanych małżowin i muszli.

Rubato
Rubato

jeden z czynników dotyczących interpretacji dzieła muzycznego. Polega na rozchwianiu tempa, wynikającemu z wydłużania lub skracania poszczególnych dźwięków.

Tirata
Tirata

szybki pochód dźwięków w górę lub w dół, na ogół sekundowy, ilustrujący atak, rzut, uderzenie.

Trillo
Trillo

jeden z rodzajów ornamentów w muzyce barokowej, charakteryzujący się repetycją dźwięku.

Tympanon
Tympanon

wewnętrzne pole trójkątnego frontonu, gładkie lub wypełnione rzeźbą, stosowane w architekturze klasycznej i budowlach nowożytnych.

Uszak
Uszak

zdobienie w architekturze polegające na poszerzeniu obramienia drzwi lub okien.

Vibrato
Vibrato

jest to termin muzyczny odnoszący się do regularnych, niewielkich zmian wysokości dźwięku (nieujmowanych jako zmiany dźwięku).

Woluta
Woluta

ślimacznica, element architektoniczny i motyw ornamentalny w kształcie spirali lub zwoju.

Źródło:

encyklopedia.pwn.pl

sjp.pwn.pl

Galeria dzieł sztuki

Biblioteka muzyczna

Rc6SvLVpCGLq11
Utwór muzyczny: G. Caccini "Sfogava con le Stelle". Kompozycja ma umiarkowane tempo. Wykonywana jest przez głos żeński przy akompaniamencie klawesynu. Cechuje ją sentymentalny, tęskny charakter.
RnbZChxThNyu91
Utwór muzyczny G. F. Haendela aria "Cara Speme". Kompozycja ma wolne tempo. Cechuje ją spokojny, wdzięczny charakter.
R1QDbSecUkwYc
Ilustracja interaktywna zawiera rękopis Jana Sebastiana Bacha, Manuskrypt „Arii” z „Wariacji Goldbergowskich” BWV 988. Po kliknięciu ilustracji pojawia się informacja i odtwarza się utwór: Jan Sebastian Bach, Aria z Wariacji Goldbergowskich BWV 988 wykonawca: Glenn Gould. Kompozycja ma umiarkowane tempo. Wykonywana jest na fortepianie. Cechuje ją spokojny, smutny charakter.
Jan Sebastian Bach, Manuskrypt „Arii” z „Wariacji Goldbergowskich” BWV 988, image.ibb.co, CC BY 3.0
RSbTP6ZOdcYuv
Utwór muzyczny: Alessandro Besozzi, Six Solos Sonatas, no 2-G Major. Kompozycja ma szybkie tempo. Partie solowe wykonuje obój. Cechuje się radosnym, tanecznym charakterem.

Bibliografia

J. Chomiński, K. Wilkowska‑Chomińska, Historia muzyki cz. I, 1990

E. Charytonow, Historia architektury i formy architektoniczne, PWSZ, Warszawa 1963 W. Koch, Style w architekturze, Świat Książki, Warszawa 2000