Barwy

Zanim poznasz zjawisko kontrastów barwnych, przypomnij sobie informacje zawarte w materiale: Paleta malarza – wszystko na temat barwy.

Zobacz, jak rozmieszczone są kolory na kole barwKoło barwkole barw.

R1UocAn5BO8PS

Ilustracja przedstawia koło barw. Zaznaczonych jest na nim dwanaście kolorów - od jasnożółtego, przez pomarańcze, czerwony, różne odcienie fioletów , kolorów niebieskich, aż po zielenie.

Kolory, które na kole barw występują obok siebie, nazywamy kolorami sąsiadującymi. Po przeciwnej stronie koła barw znajdują się barwy dopełniające, zwane też kontrastowymi.

Podstawową cechą barwy jest jej chromatycznośćChromatycznośćchromatyczność, czyli ton, potocznie określany jako kolor (np. żółty, czerwony, zielony). Poniżej umieszczono zestawienie kolorów, które występują w kole barw: od czerwonego do fioletowego.

RmPZAooDec95H1

Ilustracja przedstawia próbki kolorów. Występują one w kole barw: od czerwonego, poprzez pomarańczowy, żółty, zielony, niebieski do fioletowego.

Ważną cechą barwy jest jej jasność – rozjaśnienie lub przyciemnienie. Wrażenie jasności koloru jest względne, na jego ocenę bezpośrednio wpływa sąsiedztwo innych kolorów, które decydują o tym, czy dany kolor spostrzegamy jako jaśniejszy, czy jako ciemniejszy.

Przy zmniejszaniu jasności kolor zawsze zmierza od białego do czarnego, tak jak to widać na zamieszczonej niżej ilustracji, przedstawiającej zestawienie jasności koloru czerwonego o różnej jasności.

R1LAwVaR5qCBJ1

Ilustracja przedstawia jasność koloru. Na zdjęciu znajduje się próbka koloru czerwonego, począwszy od bieli, skończywszy na czerni.

Obok tonu i jasności barwy ważne jest jej nasycenieNasycenienasycenie, opisujące intensywność. Kolory o niskim nasyceniu najczęściej są określane jako pastelowe albo przytłumione, natomiast kolory o dużym nasyceniu postrzegane są jako żywe, jaskrawe.

Przyjrzyj się zestawieniu kolorów umieszczonych poniżej, które ilustrują omawiane zjawisko. Zestawienie z lewej strony przedstawia kolor o barwie czerwonej w pełnym nasyceniu. Zestawienie z prawej strony przedstawia kolor o barwie szarej (barwa achromatycznaBarwa achromatycznabarwa achromatyczna).

RNmcADNo3Hrq21

Ilustracja przedstawia nasycenie koloru. Próbka z lewej strony przedstawia kolor o barwie czerwonej w pełnym nasyceniu. Próbka z prawej strony przedstawia kolor o barwie szarej.

Kontrast równoczesny

Ponieważ świat wokół nas jest wielobarwny, a spostrzegane kolory nie są izolowane, lecz zawsze występują w sąsiedztwie innych barw, człowiekowi na co dzień towarzyszą złudzenia barwne. Polegają one na tym, że ton, jasność i nasycenie postrzeganego koloru zależą od tła, na którym się znajduje.

Do najbardziej znanych zjawisk związanych z widzeniem barwnym należą tzw. kontrastyKontrastkontrasty barwne, a wśród nich:

• kontrast równoczesny;

• kontrast brzegowy;

• kontrast następczy (powidok).

Przyjrzyj się bardzo dokładnie szarym kwadratom, zamieszczonym na poniższej ilustracji. Kwadraty są identyczne, mają taki sam kolor, jasność i nasycenie. Kliknij teraz na wybrany kwadrat. Kwadraty pojawiły się na różnych tłach: czarnym i jasnoszarym. Czy dalej szare kwadraty wydają się takie same? Jeśli nie, zastanów się, jak się zmieniły. W celu lepszej obserwacji zjawiska czynność możesz powtarzać, klikając ponownie w ilustrację. Zwróć uwagę, który z kwadratów jest jaśniejszy, a który ciemniejszy.

A teraz wykonaj to samo ćwiczenie z kolejnymi kwadratami – niebieskimi i zielonymi. Zarówno w przykładach 2 jak i 3, są przedstawione identyczne kwadraty – o tym samym kolorze, jasności i nasyceniu. Zastanów się, jak zmienia się ich postrzeganie po umieszczeniu na różnych tłach. Czynność możesz powtarzać dowolną liczbę razy, klikając ponownie w ilustrację. Zwróć uwagę, czy po zastąpieniu szarego kwadratu kwadratem barwnym zjawisko przebiega tak samo czy może inaczej.

Kontrast brzegowy

Obserwowane zjawisko określane jest jako kontrast równoczesny. Ten sam kolor umieszczony na różnym tle zmienia barwę w kierunku przeciwnym do tego tła. Aby to zjawisko dobrze zrozumieć, ponownie przyjrzyj się kołu barw, zwracając szczególną uwagę na barwy sąsiadujące i barwy dopełniająceBarwy dopełniającebarwy dopełniające, leżące naprzeciwko siebie.

ROGLndlt7oSO5

Ilustracja przedstawia koło barw. Zaznaczonych jest na nim dwanaście kolorów - od jasnożółtego, przez pomarańcze, czerwony, różne odcienie fioletów, kolorów niebieskich, aż po zielenie.

Przyjrzyj się bardzo dokładnie szarym prostokątom zamieszczonym poniżej. Gdy klikniesz ilustrację, połączą się one w całość, zachowując kolejność od najciemniejszej do najjaśniejszej. Zwróć uwagę na zmiany zachodzące w miejscach zetknięcia się płaszczyzn. W celu lepszej obserwacji zjawiska czynność możesz powtarzać wielokrotnie, klikając ponownie ilustrację.

A teraz szarość zostanie zastąpiona innym kolorem. Wykonaj to samo ćwiczenie z różowymi prostokątami i obserwuj zmiany zachodzące w miejscach zetknięcia się płaszczyzn. Sprawdź, czy po zastąpieniu szarych prostokątów prostokątami barwnymi zjawisko przebiega tak samo, czy inaczej. Czynność możesz powtarzać wielokrotnie, klikając ponownie ilustrację.

Obserwowane zjawisko barwne nazywa się kontrastem brzegowym. Na styku zetknięcia jednego koloru z drugim wydaje się, że ciemniejszy kolor ciemnieje, a jaśniejszy jaśnieje, mimo iż w rzeczywistości kolor na całej płaszczyźnie paska jest taki sam.

Kontrast następczy (powidok)

Na poniższej ilustracji jest zamieszczona czarno‑zielona szachownica. W środku, tam, gdzie kolorowe płaszczyzny łączą się ze sobą, widoczna jest biała gwiazdka. Patrz na nią uważnie przez 10 sekund, a następnie przenieś wzrok na czarną gwiazdkę znajdującą się po prawej stronie na białej powierzchni.

R1FuLYhtgMN4T1

Ilustracja przedstawia szaro‑zieloną szachownicę na białym tle. W środku, gdzie kolorowe płaszczyzny łączą się ze sobą, widoczna jest biała gwiazdka. Z prawej strony fotografii znajduje się szara gwiazdka.

Zapewne zauważyłeś, że po spojrzeniu w czarną gwiazdkę pojawił się obraz szachownicy, która została zapamiętana przez wzrok, jednak kolor szary został zastąpiony jaskrawo‑zielonym. Taki efekt wrażenia wzrokowego, który utrzymuje się na jakiś czas nazywamy powidokiemPowidokpowidokiem

Polecenie 1

Obejrzyj animację, zwracając uwagę na zaprezentowane zjawiska. Spróbuj omówić przedstawione zagadnienia plastyczne.

RMrk0rlgvTD3e

Film przedstawia informacje na temat kontrastów barwnych. Na czarnym tle pojawia się napis „Barwni sąsiedzi - kontrasty barwne”. Następnie pod napisem ukazuje się okrągła łuna żółtego światła, której towarzyszą delikatne dźwięki. Światło zaczyna się oddalać, zmieniając swoje odcienie na zielony, niebieski. Ponownie pojawia się napis „Barwni sąsiedzi kontrasty barwne”. Tekst znika. Barwy zmieniają się w czerwień i żółcień, aż do bieli. Na ekranie wyświetla się napis „Koło barw”. Po zniknięciu - tytułowe koło barw wraz ze znacznikiem wskazującym na kolory. Koło rozpada się na kryształ. Pojawia się napis „ton - kolor”. Ukazują się kolorowe prostopadłościany ułożone w rzędach, kolorami: od czerwieni przez żółcień, zieleń i błękit do fioletu. Podskakują zgodnie z ułożeniem, po czym znikają. Następnie, od prawej do lewej strony przesuwają pojedyncze kwadraty, znikają. Na ekranie napis „Jasność”. Ponownie ukazują się prostopadłościany, ułożone jednak od czerni przez czerwień, aż do bieli. Po ich zniknięciu następują kwadraty w tej samej kolorystyce, które przechodzą od prawej do lewej. Ukazuje się napis „Nasycenie”. Ponownie pojawiają się figury, tym razem ułożone kolorami od szarości do czerwieni. Następuje ta sama sekwencja ze znikaniem kafelek w kolorach od czerwieni do szarości. Na ekranie wyświetla się napis „Kontrast równoczesny”. Ukazuje się podzielony pionowo obraz. Po lewej czarny, po prawej szary. Po obu stronach dryfują szare plamy. Po chwili zamieniają się stronami oraz przybierają kolor zielony. Czarne pole przechodzi w niebieskie, a szare w żółte. Plamy ponownie zamieniają się stronami oraz zmieniają kolor na różowy. Lewe pole przechodzi w czerwone, a prawe w białe. Ponownie wędruje od jednej do drugiej strony. Po chwili znika. Na ekranie pojawia się napis „Kontrast następczy - powidok”. Obraz dzieli się na cztery kolorowe części: żółtą i niebieską na górze oraz zieloną i różową na dole. Na środku znajduje się czarny punkt, z którego wychodzą krótkie promienie, obracając się zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Znikają barwne elementy, w miejsce promieni pozostaje punkt, który po chwili znika. Napis na kranie to „Kontrast brzegowy”. Na szarym tle ukazują się prostokąty w niewielkich odstępach, przechodzące od bieli, przez szarość, aż do czerni. Prostokąty rozszerzają się, by po chwili się połączyć. Falują, powodując zwiększanie lub zmniejszanie się poszczególnych kolorów. Znikają i na ich miejsce pojawiają się pionowe prostokąty, ustawione obok siebie od bieli, przez róż, aż do ciemniej czerwieni. Zachowują się w ten sam sposób jak szarości. Stopniowo zanikają. Ekran zmienia się na czarny. Tłem do filmu jest muzyka elektroniczna, złożona z pojedynczych dźwięków o spokojnym, ambientowym charakterze. Powolna, z pojawiającymi się bardziej dynamicznymi dźwiękami w momentach, gdy ruch obrazów zostaje przyspieszony.

Film przedstawia informacje na temat kontrastów barwnych. Na czarnym tle pojawia się napis „Barwni sąsiedzi - kontrasty barwne”. Następnie pod napisem ukazuje się okrągła łuna żółtego światła, której towarzyszą delikatne dźwięki. Światło zaczyna się oddalać, zmieniając swoje odcienie na zielony, niebieski. Ponownie pojawia się napis „Barwni sąsiedzi kontrasty barwne”. Tekst znika. Barwy zmieniają się w czerwień i żółcień, aż do bieli. Na ekranie wyświetla się napis „Koło barw”. Po zniknięciu - tytułowe koło barw wraz ze znacznikiem wskazującym na kolory. Koło rozpada się na kryształ. Pojawia się napis „ton - kolor”. Ukazują się kolorowe prostopadłościany ułożone w rzędach, kolorami: od czerwieni przez żółcień, zieleń i błękit do fioletu. Podskakują zgodnie z ułożeniem, po czym znikają. Następnie, od prawej do lewej strony przesuwają pojedyncze kwadraty, znikają. Na ekranie napis „Jasność”. Ponownie ukazują się prostopadłościany, ułożone jednak od czerni przez czerwień, aż do bieli. Po ich zniknięciu następują kwadraty w tej samej kolorystyce, które przechodzą od prawej do lewej. Ukazuje się napis „Nasycenie”. Ponownie pojawiają się figury, tym razem ułożone kolorami od szarości do czerwieni. Następuje ta sama sekwencja ze znikaniem kafelek w kolorach od czerwieni do szarości. Na ekranie wyświetla się napis „Kontrast równoczesny”. Ukazuje się podzielony pionowo obraz. Po lewej czarny, po prawej szary. Po obu stronach dryfują szare plamy. Po chwili zamieniają się stronami oraz przybierają kolor zielony. Czarne pole przechodzi w niebieskie, a szare w żółte. Plamy ponownie zamieniają się stronami oraz zmieniają kolor na różowy. Lewe pole przechodzi w czerwone, a prawe w białe. Ponownie wędruje od jednej do drugiej strony. Po chwili znika. Na ekranie pojawia się napis „Kontrast następczy - powidok”. Obraz dzieli się na cztery kolorowe części: żółtą i niebieską na górze oraz zieloną i różową na dole. Na środku znajduje się czarny punkt, z którego wychodzą krótkie promienie, obracając się zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Znikają barwne elementy, w miejsce promieni pozostaje punkt, który po chwili znika. Napis na kranie to „Kontrast brzegowy”. Na szarym tle ukazują się prostokąty w niewielkich odstępach, przechodzące od bieli, przez szarość, aż do czerni. Prostokąty rozszerzają się, by po chwili się połączyć. Falują, powodując zwiększanie lub zmniejszanie się poszczególnych kolorów. Znikają i na ich miejsce pojawiają się pionowe prostokąty, ustawione obok siebie od bieli, przez róż, aż do ciemniej czerwieni. Zachowują się w ten sam sposób jak szarości. Stopniowo zanikają. Ekran zmienia się na czarny. Tłem do filmu jest muzyka elektroniczna, złożona z pojedynczych dźwięków o spokojnym, ambientowym charakterze. Powolna, z pojawiającymi się bardziej dynamicznymi dźwiękami w momentach, gdy ruch obrazów zostaje przyspieszony.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RMrk0rlgvTD3e

Film przedstawia informacje na temat kontrastów barwnych. Na czarnym tle pojawia się napis „Barwni sąsiedzi - kontrasty barwne”. Następnie pod napisem ukazuje się okrągła łuna żółtego światła, której towarzyszą delikatne dźwięki. Światło zaczyna się oddalać, zmieniając swoje odcienie na zielony, niebieski. Ponownie pojawia się napis „Barwni sąsiedzi kontrasty barwne”. Tekst znika. Barwy zmieniają się w czerwień i żółcień, aż do bieli. Na ekranie wyświetla się napis „Koło barw”. Po zniknięciu - tytułowe koło barw wraz ze znacznikiem wskazującym na kolory. Koło rozpada się na kryształ. Pojawia się napis „ton - kolor”. Ukazują się kolorowe prostopadłościany ułożone w rzędach, kolorami: od czerwieni przez żółcień, zieleń i błękit do fioletu. Podskakują zgodnie z ułożeniem, po czym znikają. Następnie, od prawej do lewej strony przesuwają pojedyncze kwadraty, znikają. Na ekranie napis „Jasność”. Ponownie ukazują się prostopadłościany, ułożone jednak od czerni przez czerwień, aż do bieli. Po ich zniknięciu następują kwadraty w tej samej kolorystyce, które przechodzą od prawej do lewej. Ukazuje się napis „Nasycenie”. Ponownie pojawiają się figury, tym razem ułożone kolorami od szarości do czerwieni. Następuje ta sama sekwencja ze znikaniem kafelek w kolorach od czerwieni do szarości. Na ekranie wyświetla się napis „Kontrast równoczesny”. Ukazuje się podzielony pionowo obraz. Po lewej czarny, po prawej szary. Po obu stronach dryfują szare plamy. Po chwili zamieniają się stronami oraz przybierają kolor zielony. Czarne pole przechodzi w niebieskie, a szare w żółte. Plamy ponownie zamieniają się stronami oraz zmieniają kolor na różowy. Lewe pole przechodzi w czerwone, a prawe w białe. Ponownie wędruje od jednej do drugiej strony. Po chwili znika. Na ekranie pojawia się napis „Kontrast następczy - powidok”. Obraz dzieli się na cztery kolorowe części: żółtą i niebieską na górze oraz zieloną i różową na dole. Na środku znajduje się czarny punkt, z którego wychodzą krótkie promienie, obracając się zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Znikają barwne elementy, w miejsce promieni pozostaje punkt, który po chwili znika. Napis na kranie to „Kontrast brzegowy”. Na szarym tle ukazują się prostokąty w niewielkich odstępach, przechodzące od bieli, przez szarość, aż do czerni. Prostokąty rozszerzają się, by po chwili się połączyć. Falują, powodując zwiększanie lub zmniejszanie się poszczególnych kolorów. Znikają i na ich miejsce pojawiają się pionowe prostokąty, ustawione obok siebie od bieli, przez róż, aż do ciemniej czerwieni. Zachowują się w ten sam sposób jak szarości. Stopniowo zanikają. Ekran zmienia się na czarny. Tłem do filmu jest muzyka elektroniczna, złożona z pojedynczych dźwięków o spokojnym, ambientowym charakterze. Powolna, z pojawiającymi się bardziej dynamicznymi dźwiękami w momentach, gdy ruch obrazów zostaje przyspieszony.

Zadania

Ćwiczenie 1

Dopasuj barwę dopełniającą do wskazanej barwy.

RFEG3W6tbWpUI

Ilustracja przedstawia fragment koła barw (barwy ciepłe) oraz strzałkę wskazującą pomarańcz.

R1HS4n4aPhK35

Odpowiedz na pytanie: jaki kolor jest dopełniający dla pomarańczowego?

Odpowiedz na pytanie: jaki kolor jest dopełniający dla pomarańczowego?

• 1
• 2
• 3
• 4
• 5
• 6

Słownik pojęć

Słownik pojęć został opracowany na podstawie

encyklopedia.pwn.pl

Galeria dzieł sztuki

RZ7QI49Aag6sV1

Ilustracja przedstawia dzieło Olgi Boznańskiej pt. „Zamyślona”. Dziewczynka z bladą cerą, patrzy przed siebie, jest zamyślona. Usta ma czerwone. Ubrana w białą koszulę.

RamVKk6xB6ISk1

Ilustracja przedstawia dzieło Henriego Matisse pt. „Taniec”. Widzimy ludzi tańczących w kręgu prowansalski taniec zwany farandola. Artysta ciekawie uchwycił gesty i sylwetki tancerzy, prawie unoszących się nad ziemią. Nagie ciała, są tu symbolem wolności, jaką daje taniec. Rozpalone do czerwoności ciała dają wyraz uniesienia i radości, jaka towarzyszy zabawie. Na pierwszy rzut oka obraz zdaje się dość prymitywny w sposobie przedstawiania ludzkich postaci – ale to właśnie synteza jest największą siłą tego obrazu. Wyraziste sylwety i ostry kolor podkreślają dynamikę i energię płynącą z tańca.

R7oEtzGUnrv4a1

Ilustracja przedstawia dzieło Calude Moneta „Kry w glisty poranek”. Artysta przedstawił rzekę, na które znajdują się zmarznięte kry. Dzieło pokazuje zimową scenerię. Ma w sobie dużo bieli i szarości

RrBs5aSww3CA21

Ilustracja przedstawia dzieło Wassilygo Kandinsky pt.: „Domy w Monachium”. Artysta przedstawił w kolorowych barwach wysokie bloki mieszkalne oraz pas zieleni, na której biwakują rodziny.

RwdX7eENI4MpI1

Ilustracja przedstawia dzieło Claudego Moneta pt.: „Śnieg w Argenteuil”. Monet przedstawił miasto w porze zimowej, ośnieżony chodnik oraz drzewa.

R1bFD4UKEE4dB1

Ilustracja przedstawia dzieło Franza Marca pt. „Mały niebieski koń”. Artysta przedstawił trzy niebieskie konie, które odwrócone są tyłem do odbiorcy. Konie mają czarne grzywy i ogony.

RSBhPZlCekw2h1

Ilustracja przedstawia dzieło Rembrandta pt. „Powrót Syna Marnotrawnego”. Obraz jest realistyczny, ale pełen głębi psychologicznej, tajemniczości i duchowości. Prezentuje mistrzowskie operowanie światłem oraz półcieniem. Na pierwszym planie znajdują się postacie marnotrawnego syna i ojca. Na nogach syna widoczne są rozpadające się chodaki, ukazujące poranione stopy, a brudne ubranie jest w strzępach. Postać ojca wyraża wybaczenie i ulgę z powrotu już opłakiwanego syna. Jedną z postaci drugiego planu jest wierny syn, który pozostał z ojcem w domu. Jest on bogato ubrany, a jego twarz wyraża zdziwienie.