Baśniowość i realizm w twórczości Jacka Malczewskiego
Ważne daty
1854‑1929 – lata życia Jacka Malczewskiego
1872‑1879 – studia malarstwa w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych i paryskiej École des Beaux‑Arts
od 1876 - wielokrotne wyjazdy do Wiednia
1895 – objęcie funkcji profesora w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (z przerwą w latach 1900–1912)
1897 – współudział w założeniu Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”
1898 – członkostwo w stowarzyszeniu Secesja Wiedeńska
1912‑1914 – pełnienie funkcji rektora krakowskiej ASP
1
Scenariusz dla nauczyciela
R1SkI27XtmVcy
Scenariusz zajęć do pobrania.
Scenariusz zajęć do pobrania.
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
1. wymienia i rozpoznaje najbardziej znane dzieła sztuki różnych epok, stylów oraz kierunków sztuk plastycznych;
12. wskazuje w dziele sztuki symbol i alegorię, potrafi wytłumaczyć ich znaczenie;
13. dokonuje opisu i analizy, w tym porównawczej, dzieł z uwzględnieniem ich cech formalnych:
c) w malarstwie i grafice: kompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni, kształtowania formy przez światło, w dziełach figuratywnych stopnia oddania rzeczywistości lub jej deformacji;
14. wskazuje środki stylistyczne i środki ekspresji, które identyfikują analizowane dzieło z odpowiednim stylem, środowiskiem artystycznym lub autorem;
17. analizuje dzieła pod względem ikonograficznym, z wykorzystaniem słowników symboli;
18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.
2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;
3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;
9. identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
1. wymienia najistotniejszych twórców dla danego stylu lub kierunku w sztuce;
2. zna najwybitniejsze dzieła z dorobku artystycznego wybitnych przedstawicieli poszczególnych epok, kierunków i tendencji w sztuce od starożytności po czasy współczesne, z uwzględnieniem artystów schyłku XX i początku XXI wieku;
3. sytuuje twórczość artystów powszechnie uznawanych za najwybitniejszych w czasie, w którym tworzyli (z dokładnością do jednego wieku, a w przypadku twórców sztuki nowoczesnej i współczesnej – z dokładnością do połowy wieku) oraz we właściwym środowisku artystycznym;
4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;
5. na podstawie przedłożonych do analizy przykładów dzieł formułuje ogólne cechy twórczości następujących twórców: Fidiasz, Poliklet, Praksyteles, Giotto, Jan van Eyck, Hieronim Bosch, Masaccio, Sandro Botticelli, Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Andrea Mantegna, Piero della Francesca, Rafael Santi, Giorgione, Tycjan, Jacopo Tintoretto, Pieter Bruegel Starszy, Albrecht Dürer, Hans Holbein Młodszy, Donatello, Filippo Brunelleschi, Andrea Palladio, El Greco, Caravaggio, Gianlorenzo Bernini, Francesco Borromini, Diego Velázquez, Bartolomé Esteban Murillo, Georges de la Tour, Nicolas Poussin, Claude Lorrain, Peter Rubens, Anton van Dyck, Frans Hals, Rembrandt van Rijn, Jan Vermeer van Delft, Antoine Watteau, Jacques Louis David, Jean Auguste Dominique Ingres, Antonio Canova, Berthel Thorvaldsen, Francisco Goya, Eugène Delacroix, Caspar David Friedrich, William Turner, John Constable, Gustave Courbet, Jean François Millet, Eduard Manet, Claude Monet, Edgar Degas, August Renoir, Georges Seurat, Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Paul Cézanne, Henri de Toulouse‑Lautrec, August Rodin, Gustaw Klimt, Alfons Mucha, Antonio Gaudí, Edward Munch, Henri Matisse, Pablo Picasso, Umberto Boccioni, Wasyl Kandinsky, Piet Mondrian, Kazimierz Malewicz, Marcel Duchamp, Giorgio de Chirico, Salvador Dalí, René Magritte, Marc Chagall, Amadeo Modigliani, Jackson Pollock, Andy Warhol, Roy Lichtenstein, Claes Oldenburg, Francis Bacon, Yves Klein, Niki de Saint Phalle, Christo, Duane Hanson, Victor Vasarelly, Alberto Giacometti, Constantin Brançusi, Henry Moore, Le Corbusier, Frank Lloyd Wright, oraz artystów polskich i działających w Polsce (m.in. takich jak: Wit Stwosz, Bartłomiej Berrecci, Tylman z Gameren, Dominik Merlini, Bernardo Belotto, Marceli Bacciarelli, Piotr Aigner, Piotr Michałowski, Artur Grottger, Henryk Rodakowski, Jan Matejko, Józef Chełmoński, Maksymilian i Aleksander Gierymscy, Józef Brandt, Olga Boznańska, Józef Pankiewicz, Władysław Podkowiński, Jan Stanisławski, Leon Wyczółkowski, Henryk Siemiradzki, Xawery Dunikowski, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Jacek Malczewski, Witold Wojtkiewicz, Witkacy, Leon Chwistek i inni przedstawiciele grupy formistów, przedstawiciele grupy Rytm, kapistów i grupy „a.r.”, Tadeusz Makowski, Andrzej Wróblewski, Tadeusz Kantor, Jerzy Nowosielski, Alina Szapocznikow, Władysław Hasior, Roman Opałka, Magdalena Abakanowicz);
8. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat twórczości wybitnych artystów.
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:
2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;
6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;
V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:
3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje.
Nauczysz się
charakteryzować cechy twórczości Malczewskiego;
omawiać tematykę wybranych dzieł artysty;
określać w obrazach cechy symbolizmu;
dostrzegać patriotyczny wymiar dzieł malarza.
Inspiracje we wczesnym okresie twórczości Malczewskiego
Wśród artystów przełomu wieków, którzy w swoich dziełach akcentowali tęsknotę za niepodległą Polską był Jacek Malczewski. Malarz urodził się w 1854 roku w Radomiu, wychowywał się w duchu patriotyzmu, krzepionego przez ojca Juliana. Młody Malczewski w latach 1872‑1879 kształcił się w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie, m.in. u Jana Matejki, a w latach 1876‑1877 przebywał w Paryżu. Twórczość autora Bitwy pod Grunwaldem oraz patriotyczne cykle Artura Grottgera i obrazy Józefa Brandta, były inspiracją dla patriotyczno‑historycznego nurtu w twórczości Malczewskiego. Podczas okresu paryskiego Malczewski sięgał do tematyki syberyjskiej i treści patriotyczno‑martyrologicznych, wypowiadając się w malarskiej konwencji naturalistycznej, oraz inspirując się twórczością Juliusza Słowackiego. Na początku lat 80. artysta stworzył obraz Śmierć Ellenai, nawiązujący do Anhellego Juliusza Słowackiego i poruszający problem zsyłki Polaków na Syberię oraz związany z cierpieniem i ideą mesjanizmu. Natomiast do tradycji Wigilii Bożego Narodzenia nawiązuje dzieło Wigilia na Syberii.
RugxmRY6wx9IH
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Jacka Malczewskiego „Śmierć Ellenai”. Ukazuje lezącą, młodą kobietę na łożu. Jest martwa. Obok niej, po prawej stronie siedzi zamyślony mężczyzna. Głowę ma skierowaną w lewą stronę. W tle na deskach wisi jutowe płótno. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje:
1. Obraz przedstawia śmierć Ellenai, towarzyszki wygnania tytułowego Anhellego, który siedzi obok zmarłej. 2. Scena przepojona jest pustką i zadumą po śmierci kobiety. Malarz nie nadał jej patosu, ale ukazał w konwencji naturalistycznej – ponurej, utrzymanej w brązach, która wzmacnia atmosferę zadumy i kontemplacji. 3. Jasne ciało Ellenai rozświetla ciemny obraz, sakralizując ją. 4. Symboliczny akcent pełni też wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej nad ciałem zmarłej.
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Jacka Malczewskiego „Śmierć Ellenai”. Ukazuje lezącą, młodą kobietę na łożu. Jest martwa. Obok niej, po prawej stronie siedzi zamyślony mężczyzna. Głowę ma skierowaną w lewą stronę. W tle na deskach wisi jutowe płótno. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje:
1. Obraz przedstawia śmierć Ellenai, towarzyszki wygnania tytułowego Anhellego, który siedzi obok zmarłej. 2. Scena przepojona jest pustką i zadumą po śmierci kobiety. Malarz nie nadał jej patosu, ale ukazał w konwencji naturalistycznej – ponurej, utrzymanej w brązach, która wzmacnia atmosferę zadumy i kontemplacji. 3. Jasne ciało Ellenai rozświetla ciemny obraz, sakralizując ją. 4. Symboliczny akcent pełni też wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej nad ciałem zmarłej.
1
2
3
4
1. Obraz przedstawia śmierć Ellenai, towarzyszki wygnania tytułowego Anhellego, który siedzi obok zmarłej.
2. Scena przepojona jest pustką i zadumą po śmierci kobiety. Malarz nie nadał jej patosu, ale ukazał w konwencji naturalistycznej – ponurej, utrzymanej w brązach, która wzmacnia atmosferę zadumy i kontemplacji.
3. Jasne ciało Ellenai rozświetla ciemny obraz, sakralizując ją.
4. Symboliczny akcent pełni też wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej nad ciałem zmarłej.
Jacek Malczewski. „Śmierć Ellenai”, 1883, Muzeum Narodowe w Krakowie, prsa.pl, CC BY 3.0
Polecenie 1
Zapoznaj się z fragmentem rozdziału 13 Anhellego Juliusza Słowackiego i porównaj tekst z interpretacją Malczewskiego.
Obróciwszy więc ku Anhellemu szafirowe oczy zalane łzami wielkiemi, rzekła Ellenai: umiłowałam ciebie bracie mój i opuszczam. (…)
Oto ja polecę do krainy twojéj rodzinnéj i obaczę dom twój, sługi twoje i rodzice twoje, jeżeli jeszcze żyją? I nawet miejsce te gdzie stało twoje łóżeczko dziecinne, mała niegdyś kołyska twoja. Ty powiesz że to są myśli gminne, że człowiek po śmierci nie lata... Cóż! kiedy z taką myślą śmierć piękniejsza. A oto patrzaj nad łożem mojém, ta szyba lodu słońcem czerwona, z dwoma skrzydłami promieni: nie jestże to Anioł złoty stojący nademną? Reny wyciągają mech z pod mojéj pościeli i skubią łoże śmierci jedząc... Biedne reny moje, żegnam was. A teraz podniosę oczy do Królowy Niebieskiéj i będę się modliła do niéj. Zaczęła więc tu umierająca mówić litanije do Matki Chrystusowéj, i właśnie wymówiwszy Różo złota! skonała. I na znak cudu, upadła róża żywa na białe piersi umarłéj, i leżała na nich, a w jamie rozeszła się od niéj woń różana i mocna. Nie śmiał więc Anhelli ruszyć ciała umarłéj, ani złożyć rąk które były wyciągnięte, lecz usiadłszy na końcu łoża płakał.
Źródło: https://www.edukator.pl/rozdzial‑xiii,3397.html (dostęp z dnia 31.03.2018)
R1Glmho5sFIGC
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
R1W5vPEkDDXZd
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Jacka Malczewskiego „Wigilia na Syberii”. Ukazuje grupę mężczyzn przy skromnie zastawionym stole – kilku z nich siedzi, inni stoją. Stojący po prawej stronie mężczyzna wysypuje na dłoń coś z kartki. Siedzący są zamyśleni i ich wzrok skierowany jest w dół. Z lewej strony znajduje się okno. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Po obu stronach stołu nakrytego białym prześcieradłem siedzą zesłańcy. Na ich twarzach widoczna jest zaduma i smutek, wywołane poczuciem samotności i świadomością rozstania z rodzinami., 2. Mężczyźni siedzą przy pustych talerzach. Na końcu stołu stoi samowar, a na białym tle prześcieradła na stole leży kawałek ciemnego chleba. 3. Ciemne barwy wzmacniają powagę sytuacji i atmosferę przygnębienia. 4. Podwójne źródło światła wprowadza kontrasty – czerwony blask podpalane świecy na dłoniach i twarzach postaci zestawiony z zimnym, padającym z okna poświaty nadaje symbolicznej ekspresji i potęguje dramatyzm sceny.
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Jacka Malczewskiego „Wigilia na Syberii”. Ukazuje grupę mężczyzn przy skromnie zastawionym stole – kilku z nich siedzi, inni stoją. Stojący po prawej stronie mężczyzna wysypuje na dłoń coś z kartki. Siedzący są zamyśleni i ich wzrok skierowany jest w dół. Z lewej strony znajduje się okno. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Po obu stronach stołu nakrytego białym prześcieradłem siedzą zesłańcy. Na ich twarzach widoczna jest zaduma i smutek, wywołane poczuciem samotności i świadomością rozstania z rodzinami., 2. Mężczyźni siedzą przy pustych talerzach. Na końcu stołu stoi samowar, a na białym tle prześcieradła na stole leży kawałek ciemnego chleba. 3. Ciemne barwy wzmacniają powagę sytuacji i atmosferę przygnębienia. 4. Podwójne źródło światła wprowadza kontrasty – czerwony blask podpalane świecy na dłoniach i twarzach postaci zestawiony z zimnym, padającym z okna poświaty nadaje symbolicznej ekspresji i potęguje dramatyzm sceny.
1
2
3
4
1. Po obu stronach stołu nakrytego białym prześcieradłem siedzą zesłańcy. Na ich twarzach widoczna jest zaduma i smutek, wywołane poczuciem samotności i świadomością rozstania z rodzinami.
2. Mężczyźni siedzą przy pustych talerzach. Na końcu stołu stoi samowar, a na białym tle prześcieradła na stole leży kawałek ciemnego chleba.
3. Ciemne barwy wzmacniają powagę sytuacji i atmosferę przygnębienia.
4. Podwójne źródło światła wprowadza kontrasty – czerwony blask podpalane świecy na dłoniach i twarzach postaci zestawiony z zimnym, padającym z okna poświaty nadaje symbolicznej ekspresji i potęguje dramatyzm sceny.
Jacek Malczewski, „Wigilia na Syberii”, 1892, Muzeum Narodowe w Krakowie, artsandculture.google.com, CC BY 3.0
Polecenie 2
Zapoznaj się z tekstem Jacka Kaczmarskiego inspirowanego obrazem Malczewskiego. Wskaż w jego interpretacji związki z dziełem malarza.
Zasyczał w zimnej ciszy samowar Ukrop nalewam w szklanki Przy wigilijnym stole bez słowa Świętują polscy zesłańcy Na ścianach mroźny osad wilgoci Obrus podszyty słomą Płomieniem ciemnym świeca się kopci Słowem – wszystko jak w domu!
„Słyszę z nieba muzykę i anielskie pieśni Sławią Boga że nam się do stajenki mieści Nie chce rozum pojąć tego Chyba okiem dojrzy czego Czy się mu to nie śni…”
Nie będzie tylko gwiazdy na niebie Grzybów w świątecznym barszczu Jest nóż z żelaza przy czarnym chlebie Cukier dzielony na kartce Talerz podstawiam by nie uronić Tego czym życie się słodzi Inny w talerzu pustym twarz schronił Bóg się nam jutro urodzi!
„Król wiecznej chwały już się nam narodził Z kajdan niewoli lud swój wyswobodził Brzmij wesoło świecie cały Oddaj ukłon Panu chwały Bo to się spełniło Co nas nabawiło Serca radością…”
Nie nie jesteśmy biedni i smutni Chustka przy twarzy to katar Nie będzie klusek z makiem i kutii Będzie chleb i herbata Siedzę i sam się w sobie nie mieszczę Patrząc na swoje życie Jesteśmy razem – czegóż chcieć jeszcze Jutro przyjdzie Zbawiciel!
„Lulajże Jezuniu moja perełko Lulaj ulubione me pieścidełko Lulajże Jezuniu lulajże, lulaj A ty go Matulu w płaczu utulaj…”
Byleby świecy starczyło na noc Długo się czeka na niego By jak co roku sobie nad ranem Życzyć tego samego Znów się urodzi umrze w cierpieniu Znowu dopali się świeca Po ciemku wolność w Jego imieniu Jeden drugiemu obieca…
Jacek Kaczmarski, Wigilia na Syberii 1980
Źródło: http://www.kaczmarski.art.pl/tworczosc/wiersze/wigilia‑na‑syberii/ (dostęp z dnia 31.03.2018)
R1RY8Buyl0GDr
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Nurt symboliczno‑fantastyczny w obrazach Malczewskiego
Symbolizm jest prądem artystycznym, który rozwinął się w II połowie XIX w literaturze i sztuce. Przeciwstawiał się realizmowi i impresjonizmowi, wyrażając idee i uczucia za pomocą symbolu o wieloznacznym charakterze i trudnym do odczytania. Okres symboliczny w twórczości Malczewskiego przypada na lata 1894–1897. W tym okresie zyskał coraz większe uznanie – w 1894 został członkiem zarządu Powszechnego Stowarzyszenia Artystów Polskich, a 1896 został powołany na stanowisko nauczyciela w krakowskiej uczelni. Rok później razem z Janem Stanisławskim, Józefem Chełmońskim, Julianem Fałatem, Józefem Mehofferem i Stanisławem Wyspiańskim założył awangardowe Towarzystwo Artystów „Sztuka”. W okresie tym powstały także dwa największe dzieła symboliczne – Melancholia i Błędne koło, będące rozliczeniem malarza z przeszłością narodową oraz rozważaniem o roli artysty i własnej sztuki.
Korowód postaci, wśród których rozpoznajemy kosynierów i powstańców, przypomina cały wiek narodowej niewoli, ponawianych zbrojnych zrywów zakończonych klęską. Jest zarazem czytelnym odniesieniem do snu czy apatii, w której pogrążył się naród, nie tylko przez oniryczną atmosferę i zaludniające pracownię artysty zjawy, ale przede wszystkim przez stojącą w oknie, czarną postać tytułowej Melancholii.
Źródło: https://culture.pl/pl/dzielo/jacek‑malczewski‑melancholia (dostęp z dnia 31.03.2018)
RGkhHLtPgi3Bf1
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Jacka Malczewskiego „Melancholia”. Ukazuje tłum unoszących się wewnątrz pomieszczenia postaci. Trzymają w rękach kosy i flagę. Ich pozy są skomplikowane. W tle znajduje się malarz siedzący przy sztalugach. Po prawej stronie na parapecie siedzi kobieta w czarnym stroju. Widok za oknem przedstawia pejzaż w pogodny dzień. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone dodatkowe informacje: 1. Obraz przedstawia pracownię malarską, w głębi płótna znajduje się postać artysty skupionego podczas pracy przy sztalugach. 2. Z płótna wydobywa się tłum postaci, które strojem i trzymanymi w dłoniach rekwizytami nawiązują do tragicznej historii Polski w XIX w. 3. Wśród unoszących się figur można dostrzec przedstawicieli wielu warstw społecznych - duchownych, arystokratów, chłopów, powstańców, dzieci, zrozpaczone kobiety, skazańców w kajdanach, żołnierzy napoleońskich i kosynierów. W rekwizytach dominuje uzbrojenie - kosy osadzone na sztorc, bagnety, szable i strzelby. 4. Niektóre postacie trzymają symbole religijne i symbole sztuk - skrzypce, książki i pędzle oraz klepsydry i pogrzebowe chorągwie jako znak przemijania. 5. Nad tłumem powiewa czerwony i biały proporzec. 6. Postacie wyłaniające się z ram obrazu są młode, odważne i silne. 7. Osoby w sile wieku są zdesperowane, zakute w kajdany lub śmiertelnie ranne. 8. Na czele korowodu znajdują się zniedołężniali starcy. 9. Tłum zdaje się podążać ku uchylonemu oknu, za którym widać świetlisty pejzaż, upragnioną wolność, jednak nie są w stanie przekroczyć murów pracowni – na oknie siedzi tajemnicza kobieta, tytułowa Melancholia okryta niczym śmierć w czerń.
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Jacka Malczewskiego „Melancholia”. Ukazuje tłum unoszących się wewnątrz pomieszczenia postaci. Trzymają w rękach kosy i flagę. Ich pozy są skomplikowane. W tle znajduje się malarz siedzący przy sztalugach. Po prawej stronie na parapecie siedzi kobieta w czarnym stroju. Widok za oknem przedstawia pejzaż w pogodny dzień. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone dodatkowe informacje: 1. Obraz przedstawia pracownię malarską, w głębi płótna znajduje się postać artysty skupionego podczas pracy przy sztalugach. 2. Z płótna wydobywa się tłum postaci, które strojem i trzymanymi w dłoniach rekwizytami nawiązują do tragicznej historii Polski w XIX w. 3. Wśród unoszących się figur można dostrzec przedstawicieli wielu warstw społecznych - duchownych, arystokratów, chłopów, powstańców, dzieci, zrozpaczone kobiety, skazańców w kajdanach, żołnierzy napoleońskich i kosynierów. W rekwizytach dominuje uzbrojenie - kosy osadzone na sztorc, bagnety, szable i strzelby. 4. Niektóre postacie trzymają symbole religijne i symbole sztuk - skrzypce, książki i pędzle oraz klepsydry i pogrzebowe chorągwie jako znak przemijania. 5. Nad tłumem powiewa czerwony i biały proporzec. 6. Postacie wyłaniające się z ram obrazu są młode, odważne i silne. 7. Osoby w sile wieku są zdesperowane, zakute w kajdany lub śmiertelnie ranne. 8. Na czele korowodu znajdują się zniedołężniali starcy. 9. Tłum zdaje się podążać ku uchylonemu oknu, za którym widać świetlisty pejzaż, upragnioną wolność, jednak nie są w stanie przekroczyć murów pracowni – na oknie siedzi tajemnicza kobieta, tytułowa Melancholia okryta niczym śmierć w czerń.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
1. Obraz przedstawia pracownię malarską, w głębi płótna znajduje się postać artysty skupionego podczas pracy przy sztalugach.
2. Z płótna wydobywa się tłum postaci, które strojem i trzymanymi w dłoniach rekwizytami nawiązują do tragicznej historii Polski w XIX w.
3. Wśród unoszących się figur można dostrzec przedstawicieli wielu warstw społecznych - duchownych, arystokratów, chłopów, powstańców, dzieci, zrozpaczone kobiety, skazańców w kajdanach, żołnierzy napoleońskich i kosynierów. W rekwizytach dominuje uzbrojenie - kosy osadzone na sztorc, bagnety, szable i strzelby.
4. Niektóre postacie trzymają symbole religijne i symbole sztuk - skrzypce, książki i pędzle oraz klepsydry i pogrzebowe chorągwie jako znak przemijania.
5. Nad tłumem powiewa czerwony i biały proporzec.
6. Postacie wyłaniające się z ram obrazu są młode, odważne i silne.
7. Osoby w sile wieku są zdesperowane, zakute w kajdany lub śmiertelnie ranne.
8. Na czele korowodu znajdują się zniedołężniali starcy.
9. Tłum zdaje się podążać ku uchylonemu oknu za którym widać świetlisty pejzaż, upragnioną wolność, jednak nie są w stanie przekroczyć murów pracowni – na oknie siedzi tajemnicza kobieta, tytułowa Melancholia okryta niczym śmierć w czerń.
Jacek Malczewski, „Melancholia”, 1894, Fundacja Raczyńskich przy Muzeum Narodowym w Poznaniu, wikimedia.org, domena publiczna
U mnie nic nowego – siedzę i maluję. A we łbie moim tak jak zawsze przesuwają się obrazy i obrazki, światła i cienie i postacie. Wrażenia odczute niegdyś uplastyczniają się – obrazy niegdyś widziane wracają – albo i przenoszą się płótna, albo giną zacierane nowymi i tak już będzie przez całe życie
Z listu Malczewskiego do żony z 1892 roku, źródło: https://www.przewodnik‑katolicki.pl/Archiwum/2012/Przewodnik‑Katolicki‑39‑2012/Kultura/Malczewski‑nieznany (dostęp z dnia 31.03.2018)
RewLWnTAvRlIF1
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Jacka Malczewskiego „Błędne koło”. Ukazuje tłum postaci unoszących się w powietrzu wokół drabiny, na której siedzi chłopiec. Lewa strona jest jasna, prawa ciemna. U dołu, w lewym rogu znajduje się falujący papier z malowidłami. Tło jest niebiesko-szaro-czarne. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1.Tematem dzieła jest wskazanie roli artysty i sztuki. Na malarskiej drabinie, z pędzlem w ręku siedzi chłopiec będący alter ego artysty, otoczonego przez tłum postaci tworzących taneczny krąg. 2. Postacie po lewej stronie są oświetlone, towarzyszy im witalna siła. Wśród nich są: satyr, nagie bachantki, mężczyzna i młode kobiety w ludowych strojach. 3. Strona lewa jest szaro-błękitna, bardziej mroczna. Postacie są przerażone i cierpiące. Niektóre skute są w kajdany. 4. Z prawej strony znajduje się kobieta w czarnym całunie trzymająca w ręku słomianą koronę – jest to Polonia, przedstawiona jako symbol zniewolonej Polski. 5. Starzec na pierwszym planie trzyma w ręku końce grubej nici, którą są powiązane wszystkie osoby. 6. U dołu drabiny spadają odrzucone przez chłopca kartonowe „patrony” – dekoracyjne wzorniki, symbol banalnych, sztywnych konwencji i stereotypów.
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Jacka Malczewskiego „Błędne koło”. Ukazuje tłum postaci unoszących się w powietrzu wokół drabiny, na której siedzi chłopiec. Lewa strona jest jasna, prawa ciemna. U dołu, w lewym rogu znajduje się falujący papier z malowidłami. Tło jest niebiesko-szaro-czarne. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1.Tematem dzieła jest wskazanie roli artysty i sztuki. Na malarskiej drabinie, z pędzlem w ręku siedzi chłopiec będący alter ego artysty, otoczonego przez tłum postaci tworzących taneczny krąg. 2. Postacie po lewej stronie są oświetlone, towarzyszy im witalna siła. Wśród nich są: satyr, nagie bachantki, mężczyzna i młode kobiety w ludowych strojach. 3. Strona lewa jest szaro-błękitna, bardziej mroczna. Postacie są przerażone i cierpiące. Niektóre skute są w kajdany. 4. Z prawej strony znajduje się kobieta w czarnym całunie trzymająca w ręku słomianą koronę – jest to Polonia, przedstawiona jako symbol zniewolonej Polski. 5. Starzec na pierwszym planie trzyma w ręku końce grubej nici, którą są powiązane wszystkie osoby. 6. U dołu drabiny spadają odrzucone przez chłopca kartonowe „patrony” – dekoracyjne wzorniki, symbol banalnych, sztywnych konwencji i stereotypów.
1
2
3
4
5
6
1. Tematem dzieła jest wskazanie roli artysty i sztuki. Na malarskiej drabinie, z pędzlem w ręku siedzi chłopiec będący alter ego artysty, otoczonego przez tłum postaci tworzących taneczny krąg.
2. Postacie po lewej stronie jest oświetlony, towarzyszy mu witalna siła. Wśród nich są: satyr, nagie bachantki, mężczyzna i młode kobiety w ludowych strojach.
3. Strona lewa jest szaro-błękitna, bardziej mroczna. Postacie są przerażone i cierpiące. Niektóre skute są w kajdany.
4. Z prawej strony znajduje się kobieta w czarnym całunie trzymająca w ręku słomianą koronę – jest to Polonia, przedstawiona jako symbol zniewolonej Polski.
5. Starzec na pierwszym planie trzyma w ręku końce grubej nici, którą są powiązane wszystkie osoby.
6. U dołu drabiny spadają odrzucone przez chłopca kartonowe „patrony” – dekoracyjne wzorniki, symbol banalnych, sztywnych konwencji i stereotypów.
Jacek Malczewski, „Błędne koło”, 1897, Muzeum Narodowe w Poznaniu, wikimedia.org, domena publiczna
Obraz odbierano jako alegorięAlegoriaalegoriężycia i śmierci, lub różnych etapów życia, które jawią się przed oczyma młodego artysty. Upuszcza on, opadające w lewym dolnym rogu malarskie szablony, stając oko w oko z odwieczną zagadką życia. Malczewski przywołał tu odwieczne motywy tańca śmierci i „koła Fortuny”, ukazujących nieuchronny fatalizm ludzkiego losu. W sugestywny sposób splótł tu świat realny i wizyjny w sugestywnej scenie, która w perfekcyjnym iluzjonizmie nawiązuje do wielkich osiągnięć sztuki baroku.
Błędne koło jest także dobitnym wyrazem przekonania o posłanniczej roli artysty, dostępującego na drodze artystycznej kreacji głębokiego wtajemniczenia w prawa bytu, które zdolny jest przekazać za pomocą aluzyjnego języka symboli.
Źródło: Katarzyna Nowakowska‑Sito (Muzeum Narodowe w Warszawie. Galeria Malarstwa Polskiego. Przewodnik Multimedialny, płyta CD, 2005)
R4yaza4d9Vmah1
Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Jacka Malczewskiego „Śmierć”. Ukazuje młodą kobietę trzymającą w prawej dłoni kosę. Lewą dłoń kobieta kładzie na twarz mężczyzny, przymykając jego powieki. Starzec klęczy ze złożonymi rękoma przed tytułową personifikacją Śmierci, ma złożone do modlitwy dłonie. W tle pejzażu znajdują się zabudowania gospodarcze. Nad nimi góruje ciemnozielone drzewo i szaro-niebieskie, ciemne niebo.
Jacek Malczewski, „Śmierć”, 1902, Muzeum Narodowe w Warszawie, wikimedia.org, domena publiczna
R7ncsEBttelhc
Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Jacka Malczewskiego „Śmierć”. Ukazuje młodą kobietę trzymającą w prawej dłoni kosę. Lewą dłoń kobieta kładzie na twarz mężczyzny, przymykając jego powieki. Starzec klęczy ze złożonymi rękoma przed tytułową personifikacją Śmierci, ma złożone do modlitwy dłonie. W tle pejzażu znajdują się zabudowania gospodarcze. Nad nimi góruje ciemnozielone drzewo i szaro-niebieskie, ciemne niebo. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Śmierć przedstawiona jest jako młoda kobieta trzymająca w prawej dłoni kosę. 2. Lewą dłoń kobieta kładzie na twarz mężczyzny, przymykając jego powieki. 3. Starzec klęczy ze złożonymi rękoma przed tytułową personifikacją Śmierci, ma świadomość kresu życia i jest pogodzony ze swoim losem. 4. Malczewski zestawił dwa profile na tle pejzażu zabudowaniami gospodarczymi. 5. Śmierć jest symbolem wyzwolenia i wytchnienia po trudach życia.
Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Jacka Malczewskiego „Śmierć”. Ukazuje młodą kobietę trzymającą w prawej dłoni kosę. Lewą dłoń kobieta kładzie na twarz mężczyzny, przymykając jego powieki. Starzec klęczy ze złożonymi rękoma przed tytułową personifikacją Śmierci, ma złożone do modlitwy dłonie. W tle pejzażu znajdują się zabudowania gospodarcze. Nad nimi góruje ciemnozielone drzewo i szaro-niebieskie, ciemne niebo. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Śmierć przedstawiona jest jako młoda kobieta trzymająca w prawej dłoni kosę. 2. Lewą dłoń kobieta kładzie na twarz mężczyzny, przymykając jego powieki. 3. Starzec klęczy ze złożonymi rękoma przed tytułową personifikacją Śmierci, ma świadomość kresu życia i jest pogodzony ze swoim losem. 4. Malczewski zestawił dwa profile na tle pejzażu zabudowaniami gospodarczymi. 5. Śmierć jest symbolem wyzwolenia i wytchnienia po trudach życia.
1
2
3
4
5
1. Śmierć przedstawiona jest jako młoda kobieta trzymająca w prawej dłoni kosę.
2. Lewą dłoń kobieta kładzie na twarz mężczyzny, przymykając jego powieki.
3. Starzec klęczy ze złożonymi rękoma przed tytułową personifikacją Śmierci, ma świadomość kresu życia i jest pogodzony ze swoim losem.
4. Malczewski zestawił dwa profile na tle pejzażu zabudowaniami gospodarczymi.
5. Śmierć jest symbolem wyzwolenia i wytchnienia po trudach życia.
Jacek Malczewski, „Śmierć”, 1902, Muzeum Narodowe w Warszawie, wikimedia.org, domena publiczna
Symbolizm w malarstwie portretowym
Jacek Malczewski jest autorem około 150 portretów. Wiele z nich to wizerunki o wymowie alegoryczno‑symboliczne, w których oprócz portretowanych osób w tym często siebie, przedstawia zjawy, chimery, faunówFaunfaunów, wzbogaca je roślinami i przedmiotami, z których można odczytać ukryte symbole. Oprócz autoportretów pojawiają się wizerunki znanych osób ze świata literatury, sztuki, polityki. Na szczególną uwagę zasługują przedstawienia artysty, w których Malczewski zakłada kostium i występuje w przebraniach pod postaciami Chrystusa, Tobiasza, Ezechiela, rycerza. O wizerunku malarza z początku XX wieku napisał Adam Heydel, jednak w dziełach malarza nie chodzi o przedstawienie wyglądu i osobowości - obrazy te podejmują problem roli artysty w świecie i historii, ukazują rozbudowany wątek ideologiczno‑społeczny.
Drobny i szczupły, delikatnej, bardzo harmonijnej budowy, rozprostowany zawsze hardo i sztywny w karku, zdecydowany w lekkich, młodzieńczych prawie ruchach. Wysoko sklepione, niemal naprzód wysunięte czoło, łysa, jak gdyby pionowo postawiona, ale szlachetnie zaokrąglona czaszka. Czarne, duże, szeroko, jak u dziecka otwarte oczy, oczy zmęczone, jak gdyby patrzące gdzieś w dal, jak gdyby nie widzące, a takie machinalnie czujne. I wyraz, niekiedy groźny w swej oziębłości, a kiedy indziej kobieco miękki, z pełnym słodyczy, smutnym uśmiechem.
Źródło: A. Heydel, Jacek Malczewski człowiek i artysta, Kraków 1933, s. 152
Rx47INCYFBIHG1
Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Jacka Malczewskiego „Autoportret w zbroi ze skrzypeczkami”. Ukazuje łysego mężczyznę z brodą, ubranego w zbroję. Na zbroi widnieje zawieszony na łańcuchu medalion z własnym wizerunkiem. W ręku z kolczastą rękawicą trzyma smyczek, na którym siedzi motyl, antyczny symbol duszy zmarłych. W lewej dłoni artysta trzyma gęśl – stary, ludowy instrument smyczkowy, często używany na Podhalu. W tle, po lewej stronie stoi Muza artysty ze złotą lirą, instrumentem-symbolem artystów. Za nią znajduje się płot i rdzawe drzewa.
Jacek Malczewski, „Autoportret w zbroi ze skrzypeczkami”, 1908, Muzeum Narodowe w Warszawie, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0
R13U5mH5lzvWm
Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Jacka Malczewskiego
„Autoportret w zbroi ze skrzypeczkami”. Ukazuje łysego mężczyznę z brodą, ubranego w zbroję. Na zbroi widnieje zawieszony na łańcuchu medalion z własnym wizerunkiem. W ręku z kolczastą rękawicą trzyma smyczek, na którym siedzi motyl, antyczny symbol duszy zmarłych. W lewej dłoni artysta trzyma gęśl – stary, ludowy instrument smyczkowy, często używany na Podhalu. W tle, po lewej stronie stoi Muza artysty ze złotą lirą, instrumentem-symbolem artystów. Za nią znajduje się płot i rdzawe drzewa. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Malczewski przedstawił siebie w rycerskim przebraniu. 2. Na zbroi widnieje zawieszony na łańcuchu medalion z własnym wizerunkiem. 3. W ręku z kolczastą rękawicą trzyma smyczek, na którym siedzi motyl, antyczny symbol duszy zmarłych. 4. W lewej dłoni artysta trzyma gęśl – stary, ludowy instrument smyczkowy, często używany na Podhalu. 5. W tle Muza artysty ze złotą lirą, instrumentem-symbolem artystów. 6. Płot, przy którym stoi Muza jest symboliczną granicą pomiędzy powszechną codziennością a światem artystów, ukrytym w rdzawym, tajemniczym lesie.
Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Jacka Malczewskiego
„Autoportret w zbroi ze skrzypeczkami”. Ukazuje łysego mężczyznę z brodą, ubranego w zbroję. Na zbroi widnieje zawieszony na łańcuchu medalion z własnym wizerunkiem. W ręku z kolczastą rękawicą trzyma smyczek, na którym siedzi motyl, antyczny symbol duszy zmarłych. W lewej dłoni artysta trzyma gęśl – stary, ludowy instrument smyczkowy, często używany na Podhalu. W tle, po lewej stronie stoi Muza artysty ze złotą lirą, instrumentem-symbolem artystów. Za nią znajduje się płot i rdzawe drzewa. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Malczewski przedstawił siebie w rycerskim przebraniu. 2. Na zbroi widnieje zawieszony na łańcuchu medalion z własnym wizerunkiem. 3. W ręku z kolczastą rękawicą trzyma smyczek, na którym siedzi motyl, antyczny symbol duszy zmarłych. 4. W lewej dłoni artysta trzyma gęśl – stary, ludowy instrument smyczkowy, często używany na Podhalu. 5. W tle Muza artysty ze złotą lirą, instrumentem-symbolem artystów. 6. Płot, przy którym stoi Muza jest symboliczną granicą pomiędzy powszechną codziennością a światem artystów, ukrytym w rdzawym, tajemniczym lesie.
1
2
3
4
5
6
1. Malczewski przedstawił siebie w rycerskim przebraniu.
2. Na zbroi widnieje zawieszony na łańcuchu medalion z własnym wizerunkiem.
3. W ręku z kolczastą rękawicą trzyma smyczek, na którym siedzi motyl, antyczny symbol duszy zmarłych.
4. W lewej dłoni artysta trzyma gęśl – stary, ludowy instrument smyczkowy, często używany na Podhalu.
5. W tle Muza artysty ze złotą lirą, instrumentem-symbolem artystów.
6. Płot, przy którym stoi Muza jest symboliczną granicą pomiędzy powszechną codziennością a światem artystów, ukrytym w rdzawym, tajemniczym lesie.
Jacek Malczewski, „Autoportret w zbroi ze skrzypeczkami”, 1908, Muzeum Narodowe w Warszawie, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0
Rejf47eCg0GoJ1
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Jacka Malczewskiego „Hamlet polski. Portret Aleksandra Wielopolskiego”. Ukazuje trzy osoby – mężczyznę pośrodku i dwie kobiety po bokach. Kobiety maj a twarze zwrócone w kierunku mężczyzny. Ich ręce są w kajdanach. Kobieta z prawej strony jest stara, ma na głowie koronę z powrósła. Młoda kobieta z lewej strony ma głowie ma wieniec z maków. Tłem portretu jest rozległy polski pejzaż ze strzechami. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Aleksander Wielopolski to ugodowy polityk, konserwatysta, pod wpływem wydarzeń z Galicji opowiedział się za współpracą środowisk konserwatywnych z rządem carskim. Tytuł obrazu odwołuje się do Szekspirowskiego bohatera, Hamleta, człowieka niepewnego wyborów. 2. Malczewski przedstawił tytułowego bohatera z pasem na naboje, ale zamiast nich są tubki farby. 3. W ręku Wielopolski trzyma kwiat margerytki przymierza się do obrywania płatków, aby we wróżbie odnaleźć odpowiedzi na niepokojące go myśli. 4. Kobieta z lewej strony mężczyzny jest stara, ma na głowie koronę z powrósła, a jej ręce skute są kajdanami – to personifikacja niewoli. 5. Półnaga, młoda kobieta z prawej strony Wielopolskiego ma głowie ma wieniec z maków, skąpo odziana jest w rozszarpany strój o biało-czerwonych barwach i szarpie okowy kajdan – to alegoria odrodzonej Polski. 6. Tłem portretu jest rozległy polski pejzaż ze strzechami.
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Jacka Malczewskiego „Hamlet polski. Portret Aleksandra Wielopolskiego”. Ukazuje trzy osoby – mężczyznę pośrodku i dwie kobiety po bokach. Kobiety maj a twarze zwrócone w kierunku mężczyzny. Ich ręce są w kajdanach. Kobieta z prawej strony jest stara, ma na głowie koronę z powrósła. Młoda kobieta z lewej strony ma głowie ma wieniec z maków. Tłem portretu jest rozległy polski pejzaż ze strzechami. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Aleksander Wielopolski to ugodowy polityk, konserwatysta, pod wpływem wydarzeń z Galicji opowiedział się za współpracą środowisk konserwatywnych z rządem carskim. Tytuł obrazu odwołuje się do Szekspirowskiego bohatera, Hamleta, człowieka niepewnego wyborów. 2. Malczewski przedstawił tytułowego bohatera z pasem na naboje, ale zamiast nich są tubki farby. 3. W ręku Wielopolski trzyma kwiat margerytki przymierza się do obrywania płatków, aby we wróżbie odnaleźć odpowiedzi na niepokojące go myśli. 4. Kobieta z lewej strony mężczyzny jest stara, ma na głowie koronę z powrósła, a jej ręce skute są kajdanami – to personifikacja niewoli. 5. Półnaga, młoda kobieta z prawej strony Wielopolskiego ma głowie ma wieniec z maków, skąpo odziana jest w rozszarpany strój o biało-czerwonych barwach i szarpie okowy kajdan – to alegoria odrodzonej Polski. 6. Tłem portretu jest rozległy polski pejzaż ze strzechami.
1
2
3
4
5
6
1. Aleksander Wielopolski to ugodowy polityk, konserwatysta, pod wpływem wydarzeń z Galicji opowiedział się za współpracą środowisk konserwatywnych z rządem carskim. Tytuł obrazu odwołuje się do Szekspirowskiego bohatera, Hamleta, człowieka niepewnego wyborów.
2. Malczewski przedstawił tytułowego bohatera z pasem na naboje, ale zamiast nich są tubki farby.
3. W ręku Wielopolski trzyma kwiat margerytki przymierza się do obrywania płatków, aby we wróżbie odnaleźć odpowiedzi na niepokojące go myśli.
4. Kobieta z lewej strony mężczyzny jest stara, ma na sobie koronę z powrósła, a jej ręce skute są kajdanami – to personifikacja niewoli.
5. Półnaga, młoda kobieta z prawej strony Wielopolskiego ma głowie ma wieniec z maków, skąpo odziana jest w rozszarpany strój o biało-czerwonych barwach i szarpie okowy kajdan – to alegoria odrodzonej Polski.
6. Tłem portretu jest rozległy polski pejzaż ze strzechami.
Jacek Malczewski, „Hamlet polski. Portret Aleksandra Wielopolskiego”, 1903, Muzeum Narodowe w Warszawie, wikimedia.org, domena publiczna
Rc7BMx7IlUL7p1
Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Jacka Malczewskiego „Dzieje piosenki. Portret Adama Asnyka”. Ukazuje popiersie poety z uniesiona prawa ręką. Mężczyzna ma na sobie płaszcz. Głowa kompozycyjnie znajduje się po prawej stronie, lekko pochylona spogląda przed siebie. Za nim ukazane są Fauny. W tle widoczny jest pas błękitnego nieba.
Jacek Malczewski, „Dzieje piosenki. Portret Adama Asnyka”, 1899, Muzeum Narodowe w Warszawie, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0
RJWrc4NxnkBdP
Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Jacka Malczewskiego
„Dzieje piosenki. Portret Adama Asnyka”. Ukazuje popiersie poety z uniesiona prawa ręką. Mężczyzna ma na sobie płaszcz. Głowa kompozycyjnie znajduje się po prawej stronie, lekko pochylona spogląda przed siebie. Za nim ukazane są Fauny. W tle widoczny jest pas błękitnego nieba. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Malczewski ukazał Asnyka w otoczeniu faunów z fletami, pojawiających się w wierszu poety Dzieje piosenki: Narodziła się w duszy poety W łez mroku, Wywołana miłością kobiety Jako tęcza na marzeń obłoku; Śpiewnych dźwięków odziana sukienką, Drgnieniem serca dobyta z nicości, Przyszła na świat naiwną piosenką Miłości. Upajała melodyjnym tchnieniem Pierś młodą I nad starców rozwianym marzeniem Słodkich wspomnień jaśniała pogodą; Wzgórza brzmiały jej rozkosznym echem, Przedrzeźniali ją faunowie leśni, Płoche nimfy wtórzyły z uśmiechem Tej pieśni. 2. Fauny odnoszące się młodości i muzyczności poezji Asnyka. 3. Asnyk przedstawiony jest jako starzec doświadczony przez historię - brał udział w insurekcji 1863 roku i wykazał konspiracyjną postawą, był więziony w warszawskiej Cytadeli w 1860 roku.
Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Jacka Malczewskiego
„Dzieje piosenki. Portret Adama Asnyka”. Ukazuje popiersie poety z uniesiona prawa ręką. Mężczyzna ma na sobie płaszcz. Głowa kompozycyjnie znajduje się po prawej stronie, lekko pochylona spogląda przed siebie. Za nim ukazane są Fauny. W tle widoczny jest pas błękitnego nieba. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Malczewski ukazał Asnyka w otoczeniu faunów z fletami, pojawiających się w wierszu poety Dzieje piosenki: Narodziła się w duszy poety W łez mroku, Wywołana miłością kobiety Jako tęcza na marzeń obłoku; Śpiewnych dźwięków odziana sukienką, Drgnieniem serca dobyta z nicości, Przyszła na świat naiwną piosenką Miłości. Upajała melodyjnym tchnieniem Pierś młodą I nad starców rozwianym marzeniem Słodkich wspomnień jaśniała pogodą; Wzgórza brzmiały jej rozkosznym echem, Przedrzeźniali ją faunowie leśni, Płoche nimfy wtórzyły z uśmiechem Tej pieśni. 2. Fauny odnoszące się młodości i muzyczności poezji Asnyka. 3. Asnyk przedstawiony jest jako starzec doświadczony przez historię - brał udział w insurekcji 1863 roku i wykazał konspiracyjną postawą, był więziony w warszawskiej Cytadeli w 1860 roku.
1
2
3
1. Malczewski ukazał Asnyka w otoczeniu faunów z fletami, pojawiających się w wierszu poety Dzieje piosenki:
Narodziła się w duszy poety W łez mroku, Wywołana miłością kobiety, Jako tęcza na marzeń obłoku; Śpiewnych dźwięków odziana sukienką, Drgnieniem serca dobyta z nicości, Przyszła na świat naiwną piosenką Miłości.
Upajała melodyjnym tchnieniem Pierś młodą I nad starców rozwianym marzeniem Słodkich wspomnień jaśniała pogodą; Wzgórza brzmiały jej rozkosznym echem, Przedrzeźniali ją faunowie leśni, Płoche nimfy wtórzyły z uśmiechem Tej pieśni.
2. Fauny odnoszące się młodości i muzyczności poezji Asnyka.
3. Asnyk przedstawiony jest jako starzec doświadczony przez historię - brał udział w insurekcji 1863 roku i wykazał konspiracyjną postawą, był więziony w warszawskiej Cytadeli w 1860 roku.
Jacek Malczewski, „Dzieje piosenki. Portret Adama Asnyka”, 1899, Muzeum Narodowe w Warszawie, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0
R17jPgmrWPBd41
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Jacka Malczewskiego „Portret Rudolfa Starzewskiego”, Ukazuje mężczyznę na tle wodnego pejzażu. Starzewski ubrany jest w czerwony strój. W lewej dłoni trzyma pacynkę z głową Malczewskiego. Jego wzrok skierowany jest wprost na widza. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Portret Starzewskiego nawiązuje do słów Chochoła z Wesela Stanisława Wyspiańskiego: Kto mnie wołał czego chciał? zebrałem się, w com ta miał: jestem, jestem na Wesele, przyjedzie tu gości wiele, żeby ino wicher wiał, podkreślając świat marzeń i snów ukrytych w psychice człowieka. 2. Portret redaktora konserwatywnego krakowskiego dziennika Czas przedstawia go w poważnej pozie z przewieszonym przez ramiona płaszczem z dzwoneczkami, noszonego przez Stańczyka, który w akcie II Wesela przekazuje Dziennikarzowi berło mówiąc: Oto naści twoje wiosło: błądzący w odmętów powodzi, masz tu kaduceus polski, mąć nim wodę, mąć. 3. Błazeńska laska w lewej dłoni Starzewskiego przypomina głowę samego Malczewskiego, co przywołuje rolę przypisaną sobie jako artyście. 4. Statyczny, zimny pejzaż z mewami ma swoje analogie do słów Dziennikarza z Wesela: Moja krew, moja krew — czy ja wiem — okrzyk mew, gdy gonią ponad skały, okrzyk mew osmętniały, żałośliwy, straszny, gdy od brzegu odbiegły daleko. Morze ciche, strop się chmurzy, ale burza i orkan daleko. Tylko głuchość i pustka bezmierna — a tu skrzydła rozchwiane do lotu, nie pragną, nie pragną powrotu i wiedzą, że tam, gdzie dążą, wyglądu szukać daremno.
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Jacka Malczewskiego „Portret Rudolfa Starzewskiego”, Ukazuje mężczyznę na tle wodnego pejzażu. Starzewski ubrany jest w czerwony strój. W lewej dłoni trzyma pacynkę z głową Malczewskiego. Jego wzrok skierowany jest wprost na widza. Dodatkowo na ilustracji zostały zamieszczone informacje: 1. Portret Starzewskiego nawiązuje do słów Chochoła z Wesela Stanisława Wyspiańskiego: Kto mnie wołał czego chciał? zebrałem się, w com ta miał: jestem, jestem na Wesele, przyjedzie tu gości wiele, żeby ino wicher wiał, podkreślając świat marzeń i snów ukrytych w psychice człowieka. 2. Portret redaktora konserwatywnego krakowskiego dziennika Czas przedstawia go w poważnej pozie z przewieszonym przez ramiona płaszczem z dzwoneczkami, noszonego przez Stańczyka, który w akcie II Wesela przekazuje Dziennikarzowi berło mówiąc: Oto naści twoje wiosło: błądzący w odmętów powodzi, masz tu kaduceus polski, mąć nim wodę, mąć. 3. Błazeńska laska w lewej dłoni Starzewskiego przypomina głowę samego Malczewskiego, co przywołuje rolę przypisaną sobie jako artyście. 4. Statyczny, zimny pejzaż z mewami ma swoje analogie do słów Dziennikarza z Wesela: Moja krew, moja krew — czy ja wiem — okrzyk mew, gdy gonią ponad skały, okrzyk mew osmętniały, żałośliwy, straszny, gdy od brzegu odbiegły daleko. Morze ciche, strop się chmurzy, ale burza i orkan daleko. Tylko głuchość i pustka bezmierna — a tu skrzydła rozchwiane do lotu, nie pragną, nie pragną powrotu i wiedzą, że tam, gdzie dążą, wyglądu szukać daremno.
1
2
3
4
1. Portret Starzewskiego nawiązuje do słów Chochoła z Wesela Stanisława Wyspiańskiego: Kto mnie wołał/ czego chciał?/zebrałem się, /w com ta miał: /jestem, jestem/na Wesele, /przyjedzie tu/gości wiele, /żeby ino wicher wiał, podkreślając świat marzeń i snów ukrytych w psychice człowieka.
2. Portret redaktora konserwatywnego krakowskiego dziennika Czas przedstawia go w poważnej pozie z przewieszonym przez ramiona płaszczem z dzwoneczkami, noszonego przez Stańczyka, który w akcie II Wesela przekazuje Dziennikarzowi berło mówiąc: Oto naści twoje wiosło: /błądzący w odmętów powodzi, /masz tu kaduceus polski, /mąć nim wodę, mąć.
3. Błazeńska laska w lewej dłoni Starzewskiego przypomina głowę samego Malczewskiego, co przywołuje rolę przypisaną sobie jako artyście.
4. Statyczny, zimny pejzaż z mewami ma swoje analogie do słów Dziennikarza z Wesela: Moja krew, moja krew — czy ja wiem — okrzyk mew, /gdy gonią ponad skały, /okrzyk mew osmętniały, /żałośliwy, straszny, /gdy od brzegu odbiegły daleko. /Morze ciche, strop się chmurzy, /ale burza i orkan daleko. /Tylko głuchość i pustka bezmierna — /a tu skrzydła rozchwiane do lotu, /nie pragną, nie pragną powrotu /i wiedzą, że tam, gdzie dążą, /wyglądu szukać daremno;
Jacek Malczewski, „Portret Rudolfa Starzewskiego”, kolekcja prywatna, katalog.muzeum.krakow.pl, CC BY 3.0
RSH6oUSGbXtUt1
Ćwiczenie 1
Wymień dwa obrazy Malczewskiego o tematyce wizyjno-symbolicznej.
Wymień dwa obrazy Malczewskiego o tematyce wizyjno-symbolicznej.
Rozpoznaj dzieła. Wpisz pod obrazami tytuły.
.................
.................
.................
1
Ćwiczenie 2
Podaj inspiracje literacką poniższego obrazu.
RFOR38fWJbETV
Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Jacka Malczewskiego „Śmierć Ellenai”. Ukazuje lezącą, młodą kobietę na łożu. Jest martwa. Obok niej, po prawej stronie siedzi zamyślony mężczyzna. Głowę ma skierowaną w lewą stronę. W tle na deskach wisi jutowe płótno.
RAXJrmkuakROx
Poniżej znajduje się inna wersja zadania.
Poniżej znajduje się inna wersja zadania.
Imię i nazwisko autora dzieła literackiego: ..................................
Tytuł dzieła: ..............
Inna wersja zadania
Podaj tytuły trzech portretów Malczewskiego.
R1Vri3BFrxVO21
Ćwiczenie 3
Do jakiej tematyki w swoich dziełach sięgał Malczewski w czasie okresu paryskiego twórczości?
Do jakiej tematyki w swoich dziełach sięgał Malczewski w czasie okresu paryskiego twórczości?
Rozpoznaj postacie przedstawione na portretach.
.................
.................
RId6thd2I3Yvq
Ćwiczenie 4
Odpowiedz, o jakim obrazie jest mowa w poniższych słowach. W puste pole wpisz tytuł dzieła. Korowód postaci, wśród których rozpoznajemy kosynierów i powstańców, przypomina cały wiek narodowej niewoli, ponawianych zbrojnych zrywów zakończonych klęską. Jest zarazem czytelnym odniesieniem do snu czy apatii, w której pogrążył się naród, nie tylko przez oniryczną atmosferę i zaludniające pracownię artysty zjawy, ale przede wszystkim przez stojącą w oknie, czarną postać (…). Odpowiedź: Tu uzupełnij
Odpowiedz, o jakim obrazie jest mowa w poniższych słowach. W puste pole wpisz tytuł dzieła. Korowód postaci, wśród których rozpoznajemy kosynierów i powstańców, przypomina cały wiek narodowej niewoli, ponawianych zbrojnych zrywów zakończonych klęską. Jest zarazem czytelnym odniesieniem do snu czy apatii, w której pogrążył się naród, nie tylko przez oniryczną atmosferę i zaludniające pracownię artysty zjawy, ale przede wszystkim przez stojącą w oknie, czarną postać (…). Odpowiedź: Tu uzupełnij
Odpowiedz, o jakim obrazie jest mowa w poniższych słowach. W puste pole wpisz tytuł dzieła.
Korowód postaci, wśród których rozpoznajemy kosynierów i powstańców, przypomina cały wiek narodowej niewoli, ponawianych zbrojnych zrywów zakończonych klęską. Jest zarazem czytelnym odniesieniem do snu czy apatii, w której pogrążył się naród, nie tylko przez oniryczną atmosferę i zaludniające pracownię artysty zjawy, ale przede wszystkim przez stojącą w oknie, czarną postać (…).
Odpowiedź: ......................
RCyIuq8iEvxm7
Ćwiczenie 5
Wskaż malarzy, którzy wpłynęli na twórczość Malczewskiego w młodzieńczym okresie życia. Możliwe odpowiedzi: 1. Artur Grottger, 2. Leon Wyczółkowski, 3. Jan Matejko, 4. Józef Brandt, 5. Józef Pankiewicz
Wskaż malarzy, którzy wpłynęli na twórczość Malczewskiego w młodzieńczym okresie życia. Możliwe odpowiedzi: 1. Artur Grottger, 2. Leon Wyczółkowski, 3. Jan Matejko, 4. Józef Brandt, 5. Józef Pankiewicz
Wskaż malarzy, którzy wpłynęli na twórczość Malczewskiego z młodzieńczym okresie życia.
Artur Grottger
Leon Wyczółkowski
Jan Matejko
Józef Brandt
Józef Pankiewicz
R1RVhYiPakED81
Ćwiczenie 6
Podaj tytuły dzieł powiązanych z „Weselem” Stanisława Wyspiańskiego.
Podaj tytuły dzieł powiązanych z „Weselem” Stanisława Wyspiańskiego.
Wskaż dzieło, które zawiera analogie z Weselem Stanisława Wyspiańskiego.
Ilustracja przedstawia portret mężczyzny w srebrnej zbroi.
Ilustracja przedstawia portret mężczyzny, który jest zabierany przez śmierć.
Ilustracja przedstawia portret mężczyzny na tle morza.
R13tw00bMN0j7
Ćwiczenie 7
Ułóż wydarzenia z życia Malczewskiego w porządku chronologicznym. Elementy do uszeregowania: 1. założenie Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”, 2. objęcie funkcji profesora w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, 3. objęcie funkcji rektora krakowskiej ASP, 4. studia malarstwa w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych
Ułóż wydarzenia z życia Malczewskiego w porządku chronologicznym. Elementy do uszeregowania: 1. założenie Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”, 2. objęcie funkcji profesora w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, 3. objęcie funkcji rektora krakowskiej ASP, 4. studia malarstwa w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych
Ułóż wydarzenia z życia Malczewskiego w porządku chronologicznym.
objęcie funkcji profesora w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie
założenie Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”
objęcie funkcji rektora krakowskiej ASP
studia malarstwa w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych
Słownik pojęć
Alegoria
Alegoria
gr. allēgoría allēgoreín mówić w przenośni, obrazowo - motyw lub zespół motywów, który poza znaczeniem dosłownym i bezpośrednio przedstawionym ma ukryte znaczenie dodatkowe, pozostawione domyślności czytelnika lub wyjaśnione przez autora.
Chimera
Chimera
w mitologii greckiej: potwór ziejący ogniem, o postaci lwa z głową kozy i wężem zamiast ogona;
Faun
Faun
w mitologii rzymskiej: lubieżny bożek leśny, utożsamiany z greckim satyrem;
Symbol
Symbol
gr. sýmbolon znak rozpoznawczy, motyw lub zespół motywów występujący w dziele, będący znakiem treści bezpośrednio nieujawnionych i mający sygnalizować ich istnienie — albo na zasadzie umowy, podobnie do alegorii.
Słownik pojęć został opracowany na podstawie:
encyklopedia.pwn.pl
Galeria dzieł sztuki
RyeW6oo3tzeA4
Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Jacka Malczewskiego „Śmierć Ellenai”. Ukazuje lezącą, młodą kobietę na łożu. Jest martwa. Obok niej, po prawej stronie siedzi zamyślony mężczyzna. Głowę ma skierowaną w lewą stronę. W tle na deskach wisi jutowe płótno.
Jacek Malczewski. „Śmierć Ellenai”, 1883, Muzeum Narodowe w Krakowie, prsa.pl, CC BY 3.0
R1H9kEioDg9RC
Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Jacka Malczewskiego „Wigilia na Syberii”. Ukazuje grupę mężczyzn przy skromnie zastawionym stole – kilku z nich siedzi, inni stoją. Stojący po prawej stronie mężczyzna wysypuje na dłoń coś z kartki. Siedzący są zamyśleni i ich wzrok skierowany jest w dół. Z lewej strony znajduje się okno.
Jacek Malczewski, „Wigilia na Syberii”, 1892, Muzeum Narodowe w Krakowie, artsandculture.google.com, CC BY 3.0
RjkiSlcYt37Zu
Ilustracja interaktywna o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Jacka Malczewskiego „Melancholia”. Ukazuje tłum unoszących się wewnątrz pomieszczenia postaci. Trzymają w rękach kosy i flagę. Ich pozy są skomplikowane. W tle znajduje się malarz siedzący przy sztalugach. Po prawej stronie na parapecie siedzi kobieta w czarnym stroku. Widok za oknem przedstawia pejzaż w pogodny dzień.
Jacek Malczewski, „Melancholia”, 1894, Fundacja Raczyńskich przy Muzeum Narodowym w Poznaniu, wikimedia.org, domena publiczna
RhTgOS9Kio7AX
Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Jacka Malczewskiego „Błędne koło”. Ukazuje tłum postaci unoszących się w powietrzu wokół drabiny, na której siedzi chłopiec. Lewa strona jest jasna, prawa ciemna. U dołu, w lewym rogu znajduje się falujący papier z malowidłami. Tło jest niebiesko-szaro-czarne.
Jacek Malczewski, „Błędne koło”, 1897, Muzeum Narodowe w Poznaniu, wikimedia.org, domena publiczna
RacjqFEde8TOh
Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Jacka Malczewskiego „Śmierć”. Ukazuje młodą kobietę trzymającą w prawej dłoni kosę. Lewą dłoń kobieta kładzie na twarz mężczyzny, przymykając jego powieki. Starzec klęczy ze złożonymi rękoma przed tytułową personifikacją Śmierci, ma złożone do modlitwy dłonie. W tle pejzażu znajdują się zabudowania gospodarcze. Nad nimi góruje ciemnozielone drzewo i szaro-niebieskie, ciemne niebo.
Jacek Malczewski, „Śmierć”, 1902, Muzeum Narodowe w Warszawie, wikimedia.org, domena publiczna
RlANPF102iaW0
Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Jacka Malczewskiego „Autoportret w zbroi ze skrzypeczkami”. Ukazuje łysego mężczyznę z brodą, ubranego w zbroję. Na zbroi widnieje zawieszony na łańcuchu medalion z własnym wizerunkiem. W ręku z kolczastą rękawicą trzyma smyczek, na którym siedzi motyl, antyczny symbol duszy zmarłych. W lewej dłoni artysta trzyma gęśl – stary, ludowy instrument smyczkowy, często używany na Podhalu. W tle, po lewej stronie stoi Muza artysty ze złotą lirą, instrumentem-symbolem artystów. Za nią znajduje się płot i rdzawe drzewa.
Jacek Malczewski, „Autoportret w zbroi ze skrzypeczkami”, 1908, Muzeum Narodowe w Warszawie, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0
RK5OycVpY9hSG
Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Jacka Malczewskiego „Hamlet polski. Portret Aleksandra Wielopolskiego”. Ukazuje trzy osoby – mężczyznę pośrodku i dwie kobiety po bokach. Kobiety maj a twarze zwrócone w kierunku mężczyzny. Ich ręce są w kajdanach. Kobieta z prawej strony jest stara, ma na sobie koronę z powrósła. Młoda kobieta z lewej strony ma głowie ma wieniec z maków. Tłem portretu jest rozległy polski pejzaż ze strzechami.
Jacek Malczewski, „Hamlet polski. Portret Aleksandra Wielopolskiego”, 1903, Muzeum Narodowe w Warszawie, wikimedia.org, domena publiczna
RXHtP1WeNMTt3
Ilustracja o kształcie pionowego prostokąta przedstawia obraz Jacka Malczewskiego „Dzieje piosenki. Portret Adama Asnyka”. Ukazuje popiersie poety z uniesiona prawa ręką. Mężczyzna ma na sobie płaszcz. Głowa kompozycyjnie znajduje się po prawej stronie, lekko pochylona spogląda przed siebie. Za nim ukazane są Fauny. W tle widoczny jest pas błękitnego nieba.
Jacek Malczewski, „Dzieje piosenki. Portret Adama Asnyka”, 1899, Muzeum Narodowe w Warszawie, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0
RmxmoolfIsKB9
Ilustracja o kształcie poziomego prostokąta przedstawia obraz Jacka Malczewskiego „Portret Rudolfa Starzewskiego”, Ukazuje mężczyznę na tle wodnego pejzażu. Starzewski ubrany jest w czerwony strój. W lewej dłoni trzyma pacynkę z głową Malczewskiego. Jego wzrok skierowany jest wprost na widza.
Jacek Malczewski, „Portret Rudolfa Starzewskiego”, kolekcja prywatna, katalog.muzeum.krakow.pl, CC BY 3.0
Bibliografia
J. Puciata‑Pawłowska, Jacek Malczewski, Warszawa 2005
A. Heydel, Jacek Malczewski człowiek i artysta, Kraków 1933
Muzeum Narodowe w Warszawie. Galeria Malarstwa Polskiego. Przewodnik Multimedialny, płyta CD, 2005
https://culture.pl/pl/dzielo/jacek‑malczewski‑melancholia (dostęp z dnia 31.03.2018)
