ok. 1580‑1620 – wczesny barok (tzw. rzymski barok)
1568‑1584 – budowa kościoła Il Gesú projektu Giacomo della Porta oraz Jacopo Barozzi da Vignola
ok. 1620‑1680 – barok dojrzały (tzw. europejski)
1638‑1646 – budowa kościoła San Carlo alle Quattro Fontane wg projektu Francesco Borromini
1657‑1667 – budowa placu przed bazyliką św. Piotra w Rzymie wg projektu Giovanni Lorenzo Bernini zw. Gianlorenzo
ok. 1660‑1682 – budowa Wersalu – wg projektu m.in. Louis Le Vau, Jules Hardouin‑Mansart
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
R1B59rMil36sZ1
I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:
1) wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: malarstwa, rzeźby, grafiki, architektury (łącznie z architekturą wnętrz), rysunku, scenografii, sztuki użytkowej dawnej i współczesnej (w tym rzemiosła artystycznego); rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; zna współczesne formy wypowiedzi artystycznej, wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom, jak: happening, performance, asamblaż; sztuka nowych mediów;
II. Doskonalenie umiejętności plastycznych – ekspresja twórcza przejawiająca się w działaniach indywidualnych i zespołowych. Uczeń:
3) modeluje bryły i reliefy, konstruuje samodzielnie małe rzeźbiarskie formy przestrzenne i bryły architektoniczne, a większe projekty realizuje we współpracy z innymi; tworzy aranżacje przestrzenne z gotowych elementów stosując układy kompozycyjne właściwe dla uzyskania zamierzonego wyrazu;
III. Opanowanie podstawowych wiadomości z zakresu kultury plastycznej, jej narodowego i ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturowego. Uczeń:
1) zna dziedzictwo kulturowe najbliższego otoczenia, wymienia zabytki i dzieła architektury (historycznej i współczesnej);
5) rozpoznaje wybrane, najbardziej istotne dzieła z dorobku innych narodów;
6) rozumie i charakteryzuje na wybranych przykładach z różnych dziedzin pojęcie stylu w sztuce.
Nauczysz się
określać ramy czasowe epoki baroku;
omawiać twórczość najwybitniejszych architektów epoki baroku;
opisywać najważniejsze budowle powstałe w epoce baroku;
analizować główne cechy stylistyczne architektury baroku;
wyjaśniać wpływ kontrreformacji na architekturę i sztukę.
m832bc07470569709_0000000000043
Wpływ sytuacji religijnej w Europie na architekturę i sztukę w drugiej połowie XVI wieku
Architektura baroku to bogate budownictwo sakralne i świeckie. To kościoły, pałace, a nawet place i fontanny. To niezwykłe bogactwo form: od dynamicznego baroku rzymskiego i jego dwóch wielkich przedstawicieli: Gianlorenzo Berniniego i Francesco Borrominiego, po klasycyzującą architekturę francuską w stylu Ludwika XIV.
Poniżej zamieszczona ilustracja ukazuje mapę Europy ze wskazanymi podziałami religijnymi między katolikami a różnymi wyznaniami protestanckimi. Kliknij kursorem myszy w punkt, a dowiesz się, jakie ważne wydarzenie w historii Europy przyczyniło się do wykorzystania sztuki jako narzędzia odzyskania wpływów Kościoła katolickiego w Europie.
RDTM8pO2dVGDm1
Pierwsza barokowa budowla - kościół Il Gesú w Rzymie
RdC21ChLPEQ3z1
Do wnętrza kościoła Il Gesù zaprasza fasadaFasadafasada z wyeksponowanymi postaciami świętych i monogramem IHS, będącym jednocześnie herbem jezuitów. Wnętrze zostało ukształtowane tak, aby większość uczestników mszy mogła pomieścić się w nawie głównej i doskonale widzieć zarówno ołtarz, jak i ambonę, na której wygłaszano kazanie. Kościół wypełniony jest dziełami sztuki, wśród których bardzo efektowne jest malowidło na sklepieniu pędzla Giovanni Battista Gaulliego, a można je podziwiać, patrząc w lustro umieszczone na posadzce kościoła. Dzięki różnym zabiegom iluzjonistycznym zatarto granicę między rzeczywistą a wykreowaną malarsko architekturą malowidła. Jest to dobry przykład malarstwa trompe l'oeil.Trompe l'oeiltrompe l'oeil.
R1GDqV7PUdBUs1
Barok został zapoczątkowany we Włoszech, ale architektura kościoła Il Gesù stała się wzorem, który został wykorzystany przez jezuitów przy wznoszeniu przez nich innych gmachów w całej Europie. Podobieństwo do rzymskiej świątyni odnajdziemy także w architekturze polskich kościołów barokowych.
RnUD7YVMQuGIY1
RzBZtOU5duAzO1
RX63DmsppnIWb1
RmWOCpfCTFADm
Ćwiczenie 1
Architekci włoskiego baroku - Gianlorenzo Bernini
Wybitnym XVII‑wiecznym architektem i rzeźbiarzem był Gianlorenzo Bernini. Zrealizował wiele barokowych budowli, m.in. kościół św. Andrzeja na Kwirynale (San Andrea al Quirinale), zaprojektował, nadzorował i częściowo wyrzeźbił elementy fontanny Czterech Rzek na Piazza Navona, stworzył fontannę Trytona.
R14IPoL33AN7Z1
RQBwn9bn5uCMv1
R1U6EdSp81zCS1
Gianlorenzo Bernini zaprojektował także plac przed bazyliką św. Piotra na Watykanie. Wytyczenie tego placu miało być symbolem zjednoczenia i umocnienia katolików oraz nawrócenia niewierzących. Architekt nadał mu kształt elipsy otoczonej kolumnadami, które zdobi 140 figur świętych ustawionych na wieńczącej je balustradzieBalustradabalustradzie.
R1GA5ezDDBzFE1
classicmobile
Ćwiczenie 2
R6Bh7khBQsfW71
static
Ćwiczenie 2
Kto jest autorem poniższej rzeźby? Poniżej umieszczone są odpowiedzi, z których należy wybrać prawidłową.
Rs16U3gt9pnsG1
A - Gianlorenzo Bernini B - Francesco Borromini C - Baldassare Longhena
A
m832bc07470569709_0000000000140
Architekci włoskiego baroku - Francesco Borromini
Rzymskie kościoły: św. Karola przy placu Czterech Fontann (San Carlo alle Quattro Fontane), św. Iwo (Sant’Ivo della Sapienza) i św. Agnieszki w Agonie (Sant’Agnese in Agone) przy Piazza Navona to dzieła drugiego wybitnego architekta rzymskiego, jakim był Francesco Borromini.
R1TZfnLtCYn2I1
RGyoCfJo1dRBc1
Kościół św. Karola przy placu Czterech Fontann został wzniesiony w latach 1638‑1677 dla zakonu trynitarzy, który zajmował się wykupem chrześcijan z pogańskiej niewoli i ku czci Karola Boromeusza, którego rzeźba ozdobiła fasadę. Kościół zbudowano na planie owalu, podobnie jak kryjącą go kopułę. Borromini był bowiem mistrzem efektów optycznych.
R1Ei8eNNX5cG11
classicmobile
Ćwiczenie 3
R4U6glP4QpnYA1
static
Ćwiczenie 3
Przyporządkuj imiona i nazwiska architektów do ich dzieł.
Odpowiedzi: A - Gianlorenzo Bernini B - Gianlorenzo Bernini C - Francesco Borromini D - Francesco Borromini
Rozwiązanie: 1‑A,B 2‑C,D 3‑C,D 4‑A,B
m832bc07470569709_0000000000145
Architekci włoskiego baroku - Baldassare Longhena
Baldassare Longhena to architekt weneckiej bazyliki Santa Maria della Salute, wzniesionej w latach 1631‑1681 nad Kanałem Grande jako wotumWotumwotum dziękczynne po zakończeniu epidemii dżumy, podczas której zmarło ok 46 tys. osób – około 1/3 wszystkich mieszkańców miasta. Kościół powstał w miejscu rozebranych zabudowań klasztornych i kościoła św. Trójcy. Pod względem architektonicznym to rewolucyjna budowla. Longhena nadał mu planPlan centralnyplan budowli centralnej opartej na rzucie ośmioboku, krytej dwoma kopułami i ujętej dwoma dzwonnicami.
RT1ezMqMEu4aF1
m832bc07470569709_0000000000220
Architektura baroku w innych krajach
Hiszpania
Eskurial (Escorial) to jedna z najsłynniejszych budowli surowego hiszpańskiego późnego renesansu i wczesnego baroku, wzniesiona 45 km na północ od Madrytu. To pałac połączony z klasztorem św. Wawrzyńca, którego plan przypominał kratę – narzędzie męki tego świętego. Projekt powierzono Juanowi Bautista de Toledo, Giambattiście Castello i Juanowi de Herrerze. Kompleks wzniesiono w latach 1553‑1584. Pałac jest jednocześnie miejscem pochówku Habsburgów – w tym Karola V i jego syna Filipa II. Dziś w pałacu eksponowane są obrazy wielu wybitych malarzy europejskich.
R1SspTRaHbMSm1
Francja
Za najwspanialsze dzieło francuskiego baroku uznaje się pałac królewski w Wersalu wraz z kompleksem ogrodowo‑parkowym położonym na przedmieściach Paryża. Wznoszenie pałacu w miejsce wcześniejszego pałacyku myśliwskiego rozpoczęto w 1660 roku. Inicjatorem budowy był Ludwik XIV, który z Wersalu uczynił nieformalną stolicę Francji. Projekt pałacu budowanego w latach 1660‑1682 powierzono Louisowi Le Vau i Jules Hardouin‑Mansartowi, a ogrodów André Le Nôtre. Wnętrzami zajął się Charles Le Brun. Zaprojektowano w nim m.in. kaplicę królewską, galerię zwierciadlaną i salon wojny. Park otaczający pałac, zdobiony licznymi budowlami i fontannami urządzono na 800 ha powierzchni.
Pałac wersalski to budowla, która stała się niedościgłym wzorem dla wielu pałaców europejskich wznoszonych w XVII i XVIII wieku – między innymi dla zamku królewskiego w Warszawie, w Wilanowie Królewskim, który wzniesiono w latach 1681–1696 dla króla Jana III Sobieskiego i Marii Kazimiery.
RYDBitXfJ03cs1
Anglia
Katedra św. Pawła w Londynie powstała po wielkim pożarze Londynu w 1666 roku, który zniszczył dziesiątki kościołów. Jej budowę rozpoczęto w 1675, a ukończono w 1710 roku. Budowla ta miała nie tylko konkurować z bazyliką św. Piotra w Rzymie, lecz także być dyskusją architektoniczną z projektem Michała Anioła, który wywarł największy wpływ na formę rzymskiej bazyliki. Dzieło Christophera Wrena, które dziś można podziwiać w Londynie, to budowla na planie krzyża łacińskiego zwieńczona kopułą, o wysokości ponad 100 m.
R17oSgtdcmEXD1
classicmobile
Ćwiczenie 5
Rgj5RPTI4hcIA1
static
Ćwiczenie 5
W ćwiczeniu zamieszczono dwa XVII‑wieczne obrazy, na których artyści uwiecznili znane budowle barokowe. Dopasuj ich nazwy, wybierając je spośród poniższych propozycji.
Odpowiedzi: A - Eskurial B - Plac Świętego Piotra C - Wersal D - Santa Maria della Salute
1‑D 2‑C
Zobacz także
Inna wersja zadania
R1KT18YeIs7g9m832bc07470569709_00000000000131
classicmobile
Ćwiczenie 6
R124J06wuuUNs1
static
Ćwiczenie 6
Która z dwóch poniższych budowli sakralnych została zbudowana jako wotum dziękczynne po zakończeniu długotrwałej epidemii dżumy. Wskaż prawidłową odpowiedź wybierając odpowiedni przycisk.
R1OcRrZQQqZOs1
B
classicmobile
Ćwiczenie 7
RZmYEYyM90w3u1
static
Ćwiczenie 7
Polecenie do zadania brzmi: Z inicjatywy króla Jana III Sobieskiego wybudowano w Polsce barokową rezydencję otoczoną parkiem na wzór rezydencji władców francuskich. Przyjrzyj się poniższym ilustracjom i zaznacz ten zespół, o którym mowa.
R1HimOAOrDazX1
A
classicmobile
Ćwiczenie 8
R1KcbTm1FWuRJ1
Odgadnij hasła do krzyżówki: 1. Nazwisko architekta rzymskiego o imieniu Gianlorenzo (7 liter), 2. Najwspanialsze dzieło francuskiego baroku (6 liter), 3. W jakim mieście znajduje się kościół Il Gesù? (4 litery), 4. Miasto, w którym wzniesiono barokową katedrę anglikanizmu (6 liter), 5. Miasto, w którym wybudowano kościół wotywny - Santa Maria della Salute (7 liter), 6. Działania Kościoła katolickiego przeciw protestantom (15 liter), 7. Zajmuje centralne miejsce na placu św. Piotra w Watykanie (7 liter).
Odgadnij hasła do krzyżówki: 1. Nazwisko architekta rzymskiego o imieniu Gianlorenzo (7 liter), 2. Najwspanialsze dzieło francuskiego baroku (6 liter), 3. W jakim mieście znajduje się kościół Il Gesù? (4 litery), 4. Miasto, w którym wzniesiono barokową katedrę anglikanizmu (6 liter), 5. Miasto, w którym wybudowano kościół wotywny - Santa Maria della Salute (7 liter), 6. Działania Kościoła katolickiego przeciw protestantom (15 liter), 7. Zajmuje centralne miejsce na placu św. Piotra w Watykanie (7 liter).
Barok to nazwa stylu i sztuki w kulturze europejskiej, wywodząca się od portugalskiego słowa opisującego perłę o nieregularnym kształcie. Po rozwiązaniu logogryfu dowiesz się, jak ono brzmi w tym języku.
Nazwisko architekta rzymskiego o imieniu Gianlorenzo.
Najwspanialsze dzieło francuskiego baroku.
Nazwa barokowego pałacu pod Madrytem.
Miasto, w którym wzniesiono barokową katedrę anglikanizmu.
Miasto, w którym wybudowano kościół wotywny - Santa Maria della Salute.
Działania Kościoła katolickiego przeciw protestantom.
Zajmuje centralne miejsce na placu św. Piotra w Watykanie.
1
2
3
4
5
6
7
Źródło: online-skills.
static
Ćwiczenie 8
Barok to nazwa stylu i sztuki w kulturze europejskiej, wywodząca się od portugalskiego słowa opisującego perłę o nieregularnym kształcie. Po rozwiązaniu logogryfu dowiesz się, jak ono brzmi w tym języku.
R1IaxEJqYTM8k1
1. Nazwisko architekta rzymskiego o imieniu Gianlorenzo. 2. Najwspanialsze dzieło francuskiego baroku. 3. Nazwa barokowego pałacu pod Madrytem. 4. Miasto, w którym wzniesiono barokową katedrę anglikanizmu. 5. Miasto, w którym wybudowano kościół wotywny - Santa Maria della Salute. 6. Działania Kościoła katolickiego przeciw protestantom. 7. Zajmuje centralne miejsce na placu św. Piotra w Watykanie.
BAROCCO
m832bc07470569709_0000000000013
m832bc07470569709_0000000000013
W ćwiczeniu zamieszczono dwa XVII‑wieczne obrazy, na których artyści uwiecznili znane budowle barokowe. Dopasuj ich nazwy, wybierając je spośród poniższych propozycji.
Odpowiedzi: A - Plac Świętego Piotra B - Santa Maria della Salute C - Eskurial D - Wersal
Rozwiązanie: 1‑B 2‑D
m832bc07470569709_0000000000222
Podsumowanie
Barok to styl, który w architekturze zmieniał swoje oblicze. Gdy budowano kościół Il Gesù, nadano mu jeszcze formę wywodząca się z renesansu, wzorując się m.in. na kościele św. Andrzeja w Mantui czy Santa Maria Novella we Florencji. Bernini i przede wszystkim Borromini zdynamizowali styl, tworząc dynamiczne fasady o falujących gzymsachGzymsgzymsach, występujących przed lico portykach i stosując różnego rodzaju efekty świetlne, jak w kościele Santa Maria in Campitelli Carla Rainaldiego, gdzie niewielkie okienko jest jednocześnie punktem rozświetlającym środek barokowego ołtarza o formie przypominającej monstrancję promienistą. Architekturę barokową ponadto cechuje monumentalność, dbałość o reprezentacyjność i bogactwo dekoracji. Należy jednak pamiętać, że dynamika baroku rzymskiego nie przyjęła się w takim samym kształcie w całej Europie. We Francji Ludwik XIV wolał bardziej stonowane, klasycyzujące oblicze, którego surowość miała podkreślać majestat jego władzy. Podobnie w Anglii, w której przyjęcie baroku włoskiego równało się przyjęciu wpływów katolickich. Dlatego zainteresowano się tu formami klasycyzującymi wywodzącymi się z włoskiego palladianizmuPalladianizmpalladianizmu. Bogactwo architektury baroku to bogactwo jego różnorakich form.
m832bc07470569709_0000000000258
Słownik pojęć
Balustrada
Balustrada
element architektoniczny – ażurowa ścianka o dekoracyjnym lub użytkowym charakterze (zabezpieczenie tarasu, balkonu czy galerii).
Fasada
Fasada
główna, najczęściej przednia ściana lub elewacja budynku, wyróżniająca się spośród pozostałych elewacji dużą dekoracyjnością.
Gzyms
Gzyms
wysunięty przed lico muru, zwykle profilowany element architektoniczny w postaci prostej lub ozdobnej poziomej listwy.
Kontrreformacja
Kontrreformacja
działania w Kościele katolickim przeciwdziałające rozwojowi reformacji, oparte na sztuce i edukacji.
Latarnia
Latarnia
w architekturze baroku niewielka nadbudówka przypominająca wieżyczkę, wieńcząca kopułę lub dach, gęsto przepruta oknami i zwieńczona własnym hełmem.
Obelisk
Obelisk
pomnik w formie wysokiej, czworobocznej kolumny zwężającej się ku górze i zakończonej ostrosłupem.
Palladianizm
Palladianizm
styl architektoniczny inspirowany dziełami Andrea di Pietro, zwanego Palladio, nawiązującymi do czystej formy, funkcjonalności i monumentalizmu oraz charakteryzujący się stosowaniem tzw. wielkiego porządku.
Plan centralny
Plan centralny
plan budowli centralnej mającej dwie osie symetrii krzyżujące się pod kątem prostym (może to być budowla wzniesiona np. na planie koła, kwadratu, wieloboku lub krzyża równoramiennego/greckiego).
Portyk
Portyk
frontowa część budowli przed głównym wejściem w postaci otwartego ganku kolumnowego lub filarowego.
Trompe l'oeil
Trompe l'oeil
malarstwo iluzjonistyczne, tworzące złudzenie, że na dwuwymiarowej powierzchni mamy do czynienia z trójwymiarową przestrzenią.
Wotum
Wotum
przedmiot ofiarowany w jakiejś intencji – najczęściej błagalnej lub dziękczynnej.