Ważne daty

Scenariusz dla nauczyciela

Zjawisko burzy i ekspresja

Co szczególnego ma w sobie zjawisko burzy?

Przyroda oraz będące jej częścią żywioły od zawsze intrygowały człowieka, który inspirując się nimi tworzył i tworzy oszałamiające dzieła. Zjawisko burzy charakteryzuje się gwałtownością, dynamiką, jest zapowiedzią zmian – wszystkie te cechy dostrzegły pokolenia malarzy, którzy uwieczniali je na płótnie, czerpiąc z burzowej symboliki.

Burzowy krajobraz w dziełach sztuki to często oblicze groźnej, nieokiełznanej przyrody lub nawet świata.

Słowo ekspresja wywodzi się od łacińskiego „expressio”, które w dosłowym tłumaczeniu oznacza „wyciskanie soków”, a w sensie metaforycznym odnosi się do pozostawiania śladów na psychice. Współcześnie ekspresja to sposób wyrażania, a w kontekście sztuk wizualnych – wyraz, wymowa, wrażenie, które budzi w nas oglądane dzieło. Opisujemy pracę plastyczną jako ekspresyjną, jeśli budzi w odbiorcy silne emocje, w zdecydowany sposób dotyka jego psychiki.

Ludzie nie pozostają obojętni wobec burzy – wśród jednych budzi strach, wśród innych fascynację i zachwyt. Artyści wykorzystują to zjawisko, by nadać szczególny, wyrazisty charakter swoim pracom, co wymaga od twórców zastosowania odpowiednich środków artystycznych. Wśród najczęściej stosowanych należy wyróżnić: kontrast, dynamizmDynamizmdynamizm, asymetrięAsymetriaasymetrię, złożoność kompozycji oraz wyrazistość kolorystyki. W przypadku dzieła malarskiego duże znaczenie ma także zdecydowany sposób nakładania farby i ślad pędzla.

Motyw burzy w wybranych dziełach malarskich

Ekspresywność burzy uchwycona na fotografiach

Fascynacja majestatycznością zjawiska burzy znajduje odbicie także w fotografii. Na ekspresję pracy składa się każdy jej element, np: format, kompozycja, kolorystyka, rodzaj papieru/płótna, na którym obraz jest wykonany.

Wymowa zjawiska burzy

Burza kojarzy się z ruchem, zmiennością, zamętem, ogromną siłą - niejednokrotnie jest przyczyną wielu katastrof. Od zarania dziejów budzi postrach wśród zwierząt i ludzi, przypominając istotom żywym o ich niższości wobec sił natury. Nie bez powodu, wśród wierzeń pierwotnych wielu kultur bóstwa, którym przypisywano kontrolę nad błyskawicami, zajmowały najważniejsze role w mitologiach. W mitologii starożytnych Greków królował Zeus, zwany gromowładnym. Wśród Słowian obiektem kultu był bóg Perun, utożsamiany z piorunem.

Na całym świecie, w tym samym czasie, ma miejsce około 1800 burz i około 100 wyładowań w ciągu jednej sekundy. Ludzie pierwotni, starożytni i współcześni, obserwowali przez wieki miliony podobnych zjawisk, a po dziś dzień budzą one zachwyt i zadumę. Motyw burzy zapisał się więc w kulturze jako symbol siły, potęgi i władzy. Burzowy krajobraz często łączy w sobie dynamizm i zmienność, dlatego twórcy, plastycy, zwracają się ku zastosowaniu wielu środków artystycznego wyrazu. Może to być np. nawarstwiona, chaotyczna, arytmiczna, wielowątkowa kompozycja.

Człowiek, pozostając częścią natury, tak samo jak ona może okazać się nieprzewidywalny. Plastycznie przedstawione zjawisko burzy, wykorzystane do obrazowania stanów psychicznych duszy artysty, może nieść w sobie znacznie więcej ekspresji niż słowa ją opisujące.

Animacja - pejzaże burzowe

RgehjVEd5qNC61

Animacja zawiera zbiór dzieł przedstawiających zjawisko burzy

Animacja zawiera zbiór dzieł przedstawiających zjawisko burzy

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D1GCL60Mw

Zadania

RAPQXKcVJwJ8t1

zdjęcia do zadania

RkUzAlNThJ3VF1

Fotografia do zadania

Słownik pojęć

Źródło:

encyklopedia.pwn.pl

Galeria dzieł sztuki

RkkuxJtJKwYxu1

Ilustracja przedstawia obraz Johna Constable'a "Burza nad morzem" Ukazuje ulotną chwilę przedzierania się światła przez ciemne chmury. Niebo zostało namalowane za pomocą serii pospiesznych ruchów pędzla. Powierzchnię morza malarz oddał szeregiem poziomych, cienkich linii. Grubiej naniesiona biel oddaje fale. Ulewa została uchwycona zaledwie kilkoma pociągnięciami ciemnej farby. Odległe kształty są jedynie punktami na horyzoncie.

RT72jOSkZ8zD61

Claude Lorrain, "Port morski z zaokrętowaniem królowej Saby", 1648

R1Qatjtan6YzB1

Ilustracja przedstawia obraz Józefa Chełmońskiego „Burza” Drogą idzie grupa dzieci oderwana przez burzę od pasania bydła. Są skulone. Dziecko z przodu wykonuje znak krzyża. Dolna część dzieła jest utrzymana w ciemnych tonacjach brązu. W tle widoczne jest bydło uciekające w popłochu. Górną część zajmuje pomarańczowo-żółte niebo, na którym widoczna jest błyskawica.

R2CjRjphGIR4y1

Ilustracja przedstawia obraz Claude'a Josepha Verneta „Wrak statku”. Ukazuje ocalałych z katastrofy ludzi ciągnących liny, do których przywiązany jest wrak statku. Statek przewraca się na skały, rozbitkowie zjeżdżają po linie, próbując dostać się na ląd. Morze jest wzburzone. W dali znajduje się inny statek, a po lewej stronie widoczne są wysokie, strome skały. Niebo przysłaniają ciemne, skłębione chmury, spod których wyłania się zygzakowata błyskawica i oświetla miasto portowe położone dalej na wybrzeżu.

ReDshGB52csKu1

Ilustracja przedstawia obraz Williama Turnera „Rybacy na morzu”. Ukazuje rybacką łódź podczas sztormu. Łódź przechyla się niesiona przez wysokie fale. Promienie księżyca, wyłaniające się zza ciemnych chmur rozświetlają niebo, odbijają się w falach i skupiają się na maleńkiej migoczącej lampce, znajdującej się na pokładzie łodzi rybackiej, znajdującej się w centrum kompozycji. Po lewej stronie znajdują się postrzępione sylwetki skał.

RoAJbB2jYkj5P1

Ilustracja przedstawia obraz Giorgione’a „Burza”. Ukazuje pejzaż z postaciami. Niebo jest ciemne, z kłębiącymi się, burzowymi chmurami. Po prawej stronie siedzi kobieta karmiąca piersią dziecko. Jest naga, ma na sobie tylko przerzuconą przez ramiona białą chustę. Twarz kieruje w stronę widza. Po lewej stronie stoi mężczyzna, który patrzy na karmiącą kobietę. Ubrany jest w białą koszulę i czerwoną pelerynę. Ma spodnie przed kolana, a w prawej ręce trzyma długi kij. Za nimi znajdują się architektoniczne ruiny w stylu antycznym, dalej rzeka z mostem, a w tle się rozciąga się widok miejski.