Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt
RfC9mswvFgYNp1
Temat lekcji: Cechy krakowiaka w piosence i utworze muzycznym, jest zapisany na tle kapeli ubranej w stroje krakowskie. Na zdjęciu widać fragment kontrabasu i stroje 3 mężczyzn. Jeden z nich trzyma skrzypce, drugi trąbkę. Wszyscy mają białe koszule, spodnie w biało-czerwone drobne paseczki i długą, granatową kamizelkę, ozdobioną pasem z kółek i czerwonymi lamówkami.

Cechy krakowiaka w piosence i utworze muzycznym

1

Scenariusz dla nauczyciela:

RPStoqfM9in1n
Scenariusz zajęć do pobrania.

I. Indywidualna i zespołowa ekspresja muzyczna.

1. W zakresie śpiewu. Uczeń:

4) wykonuje solo lub w zespole „rapowanki”, rytmiczne recytacje itp.;

2. W zakresie gry na instrumentach. Uczeń:

1) gra na instrumentach ze słuchu lub/i przy pomocy nut (w zespole lub/i solo) na jednym lub kilku instrumentach melodycznych (do wyboru np. flet podłużny, flażolet /flecik polski/, pianino, keyboard, gitara, dzwonki, metalofon, ksylofon i inne) oraz perkusyjnych niemelodycznych,

a) schematy rytmiczne.

4. W zakresie słuchania i percepcji muzyki. Uczeń:

1) świadomie słucha wybranych dzieł literatury muzycznej (fragmentów lub/i w całości):

a) reprezentatywnych dla kolejnych epok (od średniowiecza do współczesności).

II. Język i funkcje muzyki, myślenie muzyczne, kreacja i twórcze działania.

1. Uczeń zna, rozumie i wykorzystuje w praktyce:

1) podstawowe pojęcia i terminy muzyczne (pięciolinia, klucz, nuta, pauza, wartość rytmiczna, dźwięk, gama, akord, akompaniament) oraz zależności między nimi;

2. Uczeń odczytuje i zapisuje elementy notacji muzycznej:

1) nazywa dźwięki gamy, rozpoznaje ich położenie na pięciolinii;

2) różnicuje wartości rytmiczne nut i pauz;

3) zna skróty pisowni muzycznej: repetycja, volty, da capo al fine;

4) zna podstawowe oznaczenia: metryczne, agogiczne, dynamiczne i artykulacyjne oraz fermatę.

3. Uczeń wykazuje się znajomością i dokonuje podziału:

1) instrumentów muzycznych ze względu na źródło dźwięku – nazywa i charakteryzuje je;

3) aparatu wykonawczego (solista, zespół kameralny, chór, orkiestra, big‑band, zespół folkowy).

4. Uczeń wykazuje się znajomością i dokonuje charakterystyki:

1) muzyki ze względu na jej rodzaj (wokalna, instrumentalna, wokalno‑instrumentalna, artystyczna, rozrywkowa, ludowa oraz do wyboru: sakralna, filmowa, teatralna i inne);

5. Uczeń określa charakterystyczne cechy:

1) polskich tańców narodowych: poloneza, mazura, kujawiaka, oberka, krakowiaka;

2) wybranych polskich tańców ludowych z uwzględnieniem własnego regionu.

7. Porządkuje chronologicznie postacie kompozytorów: np. Mikołaj Gomółka, Jan Sebastian Bach, Antonio Vivaldi, Wolfgang Amadeusz Mozart, Ludwig van Beethoven, Fryderyk Chopin, Stanisław Moniuszko, Karol Szymanowski, Witold Lutosławski, Wojciech Kilar, Henryk Mikołaj Górecki, Krzysztof Penderecki i inni).

III. Kultura muzyczna, narodowe i światowe dziedzictwo kulturowe. Uczeń:

1. zna repertuar kulturalnego człowieka, orientując się w sztandarowych utworach z dziejów historii muzyki i współczesnej kultury muzycznej oraz wartościowej muzyki popularnej.

Nauczysz się

rozpoznawać słuchem utwory w rytmie krakowiaka;

określać cechy krakowiaka;

rozpoznawać synkopę w zapisie muzycznym;

rozpoznawać słuchem instrumenty ludowej kapeli krakowskiej;

przyporządkowywać tytuły utworów do kompozytorów;

rozpoznawać wizerunki kompozytorów;

porządkować chronologicznie postacie kompozytorów.

Rodowód krakowiaka

R1Z05D2JZpxPS
Obraz Kazimierza Jasnocha „Tańczący krakowiacy”. Na obrazie znajdują się trzy pary, ukazane w energicznym ruchu, kontury są rozmyte, co ma sugerować, że pary poruszają się szybko. Dziewczyny mają długie warkocze. Ubrane są w białe koszule, białe spódnice z kolorowymi lamówkami i czerwone strojne serdaki. Na nogach mają czerwone buciki. Chłopcy mają na głowach czerwone czapki rogatywki, obszyte czarnym futerkiem. Czapka ozdobiona jest pawim piórem.

KrakowiakKrakowiakKrakowiak, taniec ludowy ziemi krakowskiej, jeden z polskich tańców narodowych, utrzymany w takcie 2/4, średnim tempie, zawierający charakterystyczne synkopySynkopasynkopy. W muzyce ludowej krakowiak rozpoczyna się przyśpiewką, opartą zwykle na 4 dwutaktowych frazach 6‑zgłoskowych, wykonywaną przed tańcem (czasem rubatoRubatorubato), podejmowaną następnie przez kapelęKapelakapelę, która nadaje jej skoczny rytmRytmrytm, a nieraz wprowadza motywy punktowane. Nazwa krakowiak, prawdopodobnie nieludowego pochodzenia, pojawiła się XVIII wieku, na określenie dwumiarowych tańców krakowskich o różnych lokalnych nazwach, tworzonych od właściwości choreotechnicznych (np. mijany, suwany, dreptany, przebiegany, ścigany) lub od miejscowości (skalmierzak, szopieniak, wiśliczak, proszowiak). Początkowo nazwą krakowiak określano zarówno melodie z synkopami, jak i (rzadziej) bez synkop, później zwykle te pierwsze. […] W XVIII wieku rytmy krakowiaka przeniknęły do muzyki symfonicznejSymfoniczna muzykasymfonicznej, a zwłaszcza do twórczości wodewilowejWodewilwodewilowej. W końcu XVIII i na początku XIX wieku krakowiak stał się popularny zwłaszcza w muzyce scenicznej. Powstało wówczas i rozpowszechniło się wiele krakowiaków o sentymentalnej lub patriotycznej treści; z tej tradycji wyrósł, m.in. popularny krakowiak „Albośmy to jacy tacy”.

Źródło: red. Andrzej Chodkowski, Encyklopedia muzyki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995.

R13U84tb3O9Hz
Ćwiczenie 1
Utwórz dwa zbiory nazw tańców, z których wywodzi się krakowiak. W pierwszym zbiorze zbierz nazwy, które były tworzone od nazw miejscowości, w drugim zbiorze te, które były tworzone od ich właściwości choreotechnicznych, czyli od schematów ruchowych danego tańca - kroków i ich układu w przestrzeni. Nazwy tańców utworzone od nazw miejscowości Możliwe odpowiedzi: 1. szopieniak, 2. dreptany, 3. proszowiak, 4. skalmierzak, 5. suwany, 6. przebiegany, 7. mijany, 8. wiśliczak, 9. ścigany Nazwy tańców utworzone od właściwości choreotechnicznych Możliwe odpowiedzi: 1. szopieniak, 2. dreptany, 3. proszowiak, 4. skalmierzak, 5. suwany, 6. przebiegany, 7. mijany, 8. wiśliczak, 9. ścigany

Utwórz dwa zbiory nazw tańców, z których wywodzi się krakowiak. W pierwszym zbiorze zbierz nazwy, które były tworzone od nazw miejscowości, w drugim zbiorze te, które były tworzone od ich właściwości choreotechnicznych, czyli od schematów ruchowych danego tańca - kroków i ich układu w przestrzeni.

proszowiak, suwany, szopieniak, ścigany, skalmierzak, mijany, przebiegany, dreptany, wiśliczak

Nazwy tańców utworzone od nazw miejscowości  
Nazwy tańców utworzone od właściwości choreotechnicznych  
Ćwiczenie 2

Posłuchaj pieśni Albośmy to jacy tacy, o której czytałeś w tekście źródłowym i rozwiąż zadanie. Wskaż wszystkie odpowiedzi dotyczące krakowiaka.

R1ZpfS2zvRe5x
Ilustracja interaktywna to grafika Zofii Stryjeńskiej, przedstawiająca parę tańczącą krakowiaka. Postacie ubrane są w tradycyjne stroje ludowe. Mężczyzna ma szerokie spodnie w biało-czerwone paski, długi granatowy kaftan, pas z metalowymi kółkami, wysokie czarne kozaki z cholewami. Na głowie ma czerwoną czapkę ozdobioną pawimi piórami. Kobieta ma szeroką spódnicę w kwiaty, fartuch, czarny ozdobiony gorset, białą bluzkę, na szyi czerwone korale, na głowie wysoki wianek ozdobiony kolorowymi tasiemkami. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, wyświetla się napis: Pieśń Albośmy to jacy tacy. Wykonawca: Chór i Orkiestra Polskiego Radia oraz pojawia się możliwość odtworzenia nagrania. Utwór rozpoczyna się dynamiczną grą instrumentów smyczkowych, muzyka staje się coraz głośniejsza i kiedy wydaje nam się, że jest głośna i dynamiczna, zaczyna bardzo głośno śpiewać cały chór, jest to tak dynamiczne, że może nawet przestraszyć słuchacza. Chór śpiewa: Czerwona czapeczka, na cal podkóweczka, czerwona sukmana, danaż moja dana. Dalej śpiewają już tylko mężczyźni: albośmy to jacy tacy, chłopcy krakowiacy… Po dynamicznym i głośnym refrenie, już trochę ciszej, ale nadal dynamicznie i żwawo soliści - mężczyźni śpiewają co mają do zaoferowania dziewczynom. Utwór w metrum dwie czwarte, z rytmem krakowiaka, bardzo dynamiczny i żywy.
R1Bdk7Lgeorol
Zapoznaj się z informacjami na temat krakowiaka i wybierz zdania prawdziwe: A. Krakowiak to taniec ludowy, B. Krakowiak jest utrzymany w wolnym tempie, C. Krakowiak jest utrzymany w średnim tempie, D. Krakowiak mam metrum trzy czwarte E. W krakowiaku występują synkopy F. Krakowiak ma metrum dwie czwarte, G. Krakowiak wywodzi się z ziemi krakowskiej. H. Krakowiak wywodzi się ze Śląska, I. Krakowiak wywodzi się z różnych tańców lokalnych, J. Krakowiak to taniec narodowy.

  • Krakowiak to taniec ludowy
  • Krakowiak to taniec narodowy
  • Krakowiak ma metrum 2/4
  • Krakowiak jest utrzymany w średnim tempie
  • W krakowiaku występują synkopy
  • Krakowiak wywodzi się z ziemi krakowskiej
  • Krakowiak wywodzi się z różnych tańców lokalnych
  • Krakowiak ma metrum ¾
  • Krakowiak jest utrzymany w wolnym tempie
  • Krakowiak wywodzi się ze Śląska

Synkopa

Krakowiak to taniec, w którym nieodłącznym elementem są synkopy. Synkopa to zjawisko rytmiczne, które polega na przesunięciu akcentu w takcie na dźwięk nieakcentowany, czyli z mocnej na słabą część taktu, poprzez przedłużenie dźwięku nieakcentowanego.

RILxeOOc4FcvL
Zapis nutowy rytmu - synkopy. Na ilustracji jeden takt w metrum dwie czwarte. W takcie: jedna ósemka, jedna ćwierćnuta, jedna ósemka.
RancEloYcirHm
Zapis nutowy rytmu - synkopy. Na ilustracji jeden takt w metrum dwie czwarte. W takcie: jedna ósemka, jedna ćwierćnuta z kropką.

Posłuchaj jak brzmi wielokrotnie powtarzana synkopa złożona z ósemki – ćwierćnuty – ósemki, a następnie razem z nagraniem powtarzaj w tym samym rytmie wyraz „synkopa” rozdzielając na sylaby: syn – ko – pa. Jak już dobrze opanujesz rytmiczne wypowiadanie wyrazu synkopa, kontynuuj rytmizowanie w tym rytmie innych wyrazów, które składają się z trzech sylab, np.: ma – li – na, dziew – czy – na, cyt – ry – na; lub imion np. Ka – mi – la; Sa – bi – na; Mar – ty – na itp.

RcyR1vj1SCj671
Ilustracja interaktywna przedstawia rytm synkopowany. Zapisane są cztery takty w metrum dwie czwarte. W każdym takcie ósemka, ćwierćnuta, ósemka. Pod nutami zapisane słowo: synkopa. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, odtwarza się nagranie. Na bębenku wykonany jest zapisany rytm. Rytm synkopowany polega na przenoszeniu akcentu z mocnej części taktu na słabą. Wygląda to mniej więcej tak, jakby kopytami wystukiwał rytm kulawy koń.
R1BHts6olN09n
Ćwiczenie 3
Wybierz opisy taktów, w których występuje synkopa. Wszystkie rytmy w metrum dwie czwarte. A. dwie ćwierćnuty B. cztery ósemki, C. ósemka z kropką szesnastka dwie ósemki, D. ósemka ćwierćnuta ósemka. E. ósemka ćwierćnuta pauza ósemkowa.

Wskaż, w taktach zapisu nutowego znajdują się synkopy.

□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□
□

Krakowiak w twórczości ludowej

RQGB2cJHO2yZo
Na zdjęciu Rynek Starego Miasta w Krakowie, wypełniony parami tańczącymi krakowiaka. Tancerze ubrani są w stroje krakowskie. Jest ich bardzo dużo - 296 par, wypełniają cały rynek. Na zdjęciu wykonują figurę, w której i partner i partnerka jedną ręką obejmuje w pasie partnera, a drugą ręka ma wysoko uniesioną w górze. W tle widać sukiennice, czyli dużą halę targową.
RxvFpgHCQQr8y
Ćwiczenie 4
Odpowiedz na pytanie: Ile osób tańczyło krakowiaka podczas bicia rekordu Guinnesa w kategorii taniec narodowy na Rynku Starego Miasta, w Krakowie?

Przeczytaj informację spod zdjęcia i odpowiedz na pytanie. Ile osób tańczyło krakowiaka podczas bicia rekordu Guinnessa w kategorii taniec narodowy na Rynku Starego Miasta w Krakowie? Odpowiedź wpisz w ramkę za pomocą cyfr.

............

W Krakowskiem, w folklorzeFolklorfolklorze muzycznym duże znaczenie miała muzyka instrumentalna. U schyłku XIX wieku kapela ludowa składała się tu ze skrzypiec i małych basów. Z czasem powiększano ilość skrzypiec, dzieląc je na pierwsze i drugie, basy zaś zastąpiono kontrabasem. Następnie do kapeli włączono klarnet, trąbkę, harmonię lub akordeon, a nawet heligonkę.

Posłuchaj krakowiaka w wykonaniu kapeli ludowej w składzie: skrzypce pierwsze, skrzypce drugie, klarnet, trąbka, kontrabas.

R1ZDyAm8Lmbfe
Ilustracja interaktywna to grafika Zofii Stryjeńskiej, przedstawiająca parę tańczącą krakowiaka. Postacie ubrane są w tradycyjne stroje ludowe. Mężczyzna ma szerokie spodnie w biało-czerwone paski, długi granatowy kaftan, pas z metalowymi kółkami, wysokie czarne kozaki z cholewami. Na głowie ma czerwoną czapkę, ozdobioną pawimi piórami. Kobieta ma szeroką spódnicę w kwiaty, fartuch, czarny ozdobiony gorset, białą bluzkę, na szyi czerwone korale, na głowie wysoki wianek, ozdobiony kolorowymi tasiemkami. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, wyświetla się napis: Kapela Kamionka z Łysej Góry oraz pojawia się możliwość odtworzenia nagrania. Utwór w wykonaniu kapeli w składzie: dwoje skrzypiec, kontrabas, klarnet, trąbka. Krakowiak ludowy, żywy, w metrum dwie czwarte, z synkopowanym rytmem. Melodia kilkukrotnie się powtarza.
Ćwiczenie 5

Wskaż instrumenty, które słychać w Krakowiaku z Wesołowa w wykonaniu Kapeli Kamionka z Łysej Góry.

Rzs7rgfXyFuEX
Ilustracja interaktywna to grafika Zofii Stryjeńskiej, przedstawiająca parę tańczącą krakowiaka. Postacie ubrane są w tradycyjne stroje ludowe. Mężczyzna ma szerokie spodnie w biało-czerwone paski, długi granatowy kaftan, pas z metalowymi kółkami, wysokie czarne kozaki z cholewami. Na głowie ma czerwoną czapkę ozdobioną pawimi piórami. Kobieta ma szeroką spódnicę w kwiaty, fartuch, czarny ozdobiony gorset, białą bluzkę, na szyi czerwone korale, na głowie wysoki wianek ozdobiony kolorowymi tasiemkami. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, wyświetla się napis: Kapela Kamionka z Łysej Góry oraz pojawia się możliwość odtworzenia nagrania. Utwór w wykonaniu kapeli w składzie: dwoje skrzypiec, kontrabas, klarnet, trąbka. Krakowiak ludowy, żywy, w metrum dwie czwarte, z synkopowanym rytmem. Melodia kilkukrotnie się powtarza.
RjQyMRIJbhgZi
Zapoznaj się z informacjami, dotyczącymi Krakowiaka z Wesołowa w wykonaniu Kapeli Kamionka z Łysej Góry i wybierz instrumenty, które wykonują ten utwór. A. obój B. heligonka C. kontrabas D. puzon E. trąbka F. wiolonczela G. skrzypce H. klarnet.

  • Trąbka
  • Klarnet w stroju B
  • Obój
  • Puzon
  • Kontrabas
  • Wiolonczela
  • Skrzypce (dwie pary)
  • Bęben dwumembranowy, z talerzem
  • Harmonia
  • Heligonka

Krakowiak w piosence

Posłuchaj współczesnego zespołu ludowego Krakusy w piosence Płynie Wisła, płynie. Zwróć uwagę na synkopowany rytm, brzmienie instrumentów oraz na tekst pieśni śpiewanej gwarą, czyli specyficzna odmianą języka narodowego w danym regionie.

R5gFDbKSzL4G9
Ilustracja interaktywna przedstawia widok na rzekę Wisłę. Rzeka jest szeroka, otaczają ją zielone pola. Zdjęcie jest robione ze wzgórza. W oddali widać miasto. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, wyświetla się napis: Krakowiak, Płynie Wisła, płynie. Wykonawca: Krakusy oraz pojawia się możliwość odtworzenia nagrania. Utwór rozpoczyna się grą kapeli w składzie skrzypce, klarnet, kontrabas. Później kobieta śpiewa zwrotki wesołej piosenki w rytmie krakowiaka.
R12FTioIYk7i9
Ćwiczenie 6
Odpowiedz na pytanie. Jak nazywa się terytorialna odmiana języka narodowego?

Dokończ zdanie.

Terytorialna odmiana języka narodowego to .............

Jedna z najpiękniejszych i najbardziej znanych polskich pieśni patriotycznych, napisanych w rytmie krakowiaka, nosi tytuł Płynie Wisła, płynie. Pieśń ta powstała w drugiej połowie XIX wieku. Pełniła ona rolę wychowawczą w trudnych dla Polaków momentach w historii kraju i narodu. W pieśni tej ukazana jest miłość Polaków do Ojczyzny, religii i domu rodzinnego. Posłuchaj tej pieśni i przeczytaj uważnie tekst. Próbuj śpiewać z nagraniem.

R1TXW0w4XyMwS
Ilustracja interaktywna to grafika Zofii Stryjeńskiej, przedstawiająca parę tańczącą krakowiaka. Postacie ubrane są w tradycyjne stroje ludowe. Mężczyzna ma szerokie spodnie w biało-czerwone paski, długi granatowy kaftan, pas z metalowymi kółkami, wysokie czarne kozaki z cholewami. Na głowie ma czerwoną czapkę, ozdobioną pawimi piórami. Kobieta ma szeroką spódnicę w kwiaty, fartuch, czarny ozdobiony gorset, białą bluzkę, na szyi czerwone korale, na głowie wysoki wianek, ozdobiony kolorowymi tasiemkami. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, wyświetla się napis: Krakowiak, Płynie Wisła płynie, wykonawca: Chór i Orkiestra Polskiego Radia oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Utwór rozpoczyna się dynamicznym śpiewem całego chóru: Płynie Wisła, płynie… później śpiewają same basy… a dopóki płynie Polska nie zaginie. Później dwie zwrotki śpiewa solista mężczyzna, trzecią zwrotkę śpiewa cały chór. Utwór jest żywy, radosny, dynamiczny, w metrum dwie czwarte, z rytmem synkopowanym.

Płynie Wisła, płynie

Płynie Wisła, płynie po polskiej krainie.
Po polskiej krainie
A dopóki płynie Polska nie zaginie!
A dopóki płynie Polska nie zaginie!

Nad moją kolebką Matka się schylała
Matka się schylała
I mówić pacierza wcześnie nauczała.
I mówić pacierza wcześnie nauczała.

„Ojcze nasz” i „Zdrowaś' i Skład Apostolski,
I Skład Apostolski,
Bym do samej śmierci kochał naród polski.
Bym do samej śmierci kochał naród polski.

Bo ten naród polski ma ten urok w sobie:
Ma ten urok w sobie:
Kto go raz pokochał, Nie zapomni w grobie.
Kto go raz pokochał, Nie zapomni w grobie.

Krakowiak w muzyce poważnej

Krakowiaka pisało wielu polskich kompozytorów, m.in.:

  • Fryderyk ChopinChopin, Fryderyk (Franciszek)Fryderyk Chopin – Krakowiak na fortepian z orkiestrą,

  • Ignacy DobrzyńskiDobrzyński Ignacy FeliksIgnacy Dobrzyński – w finale Symfonii na tematy polskie,

  • Zygmunt NoskowskiNoskowski ZygmuntZygmunt Noskowski – Krakowiak na fortepian na 4 ręce,

  • Ignacy Jan PaderewskiPaderewski Ignacy JanIgnacy Jan Paderewski– Krakowiak fantastyczny,

  • Karol SzymanowskiSzymanowski KarolKarol Szymanowski– Krakowiak na fortepian.

Fryderyk Franciszek Chopin

RS0gI9BUApUwH
Ilustracja interaktywna przedstawia fotografię Fryderyka Chopina. Kompozytor siedzi, ręce ma skrzyżowane na biodrach. Patrzy na wprost. Ma dłuższe, ciemne włosy, zakrywające ucho. Niewielkie, ciemne oczy, dość wyraźne brwi. Duży nos i średnie usta. Jest smutny, bądź zamyślony. Ubrany jest w białą koszulę i jasny płaszcz. Pod szyją ma zawiązaną, ciemną apaszkę. Fotografia jest czarno-biała. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, pojawia się napis: Fryderyk Chopin, Rondo a la Krakowiak Wykonawca Jan Lisiecki, NDR Elbphilharmonie Orchester, Krzysztof Urbański oraz pojawia się możliwość odtworzenia nagrania. Utwór wykonywany jest przez pianistę i orkiestrę symfoniczną. Rozpoczyna się kilkoma taktami, wykonanymi przez orkiestrę w - charakterystycznym dla krakowiaka - synkopowanym rytmie. Później pianista wykonuje główny temat - bardzo żywą, wesołą melodię. Następnie orkiestra gra dramatyczne akordy, charakter muzyki zmienia się staje się groźna. Pianista wykonuje szybkie przebiegi dźwięków. Na tle tych przebiegów pojawiają się partie instrumentów dętych drewnianych.

Rondo à la Krakowiak – utwór na fortepian i orkiestrę Chopin dedykował księżnej Annie z Sapiehów Adamowej Czartoryskiej. Oryginalny rękopis partytury znajduje się w Muzeum Czartoryskich w Krakowie.

Krakowiak ma kształt rondaRondoronda. Jego temat główny, czyli refren, jest w tej kompozycji najbardziej typowym krakowiakiem: tańcem żywym, przekornym dzięki licznym synkopom, zadzierżystym i pełnym rozmachu. Jego melodia nie jest wprawdzie cytatem, ale każdemu, kto zna Albośmy to jacy tacy, wydaje się tej melodii bliska.

W chwili, gdy Chopin komponował swoje krakowskie Rondo – tytułowy taniec prowadził żywot, rzec można, dwoisty: jego ludowe pochodzenie i wiejska żywotność była dla wszystkich oczywista. Jednak od końca poprzedniego wieku – kiedy to wkroczył na salę balową, podniesiony do rangi tańca towarzyskiego - trwał na niej wspólnie z polonezem i mazurem, tworząc potrójny kanon tańców narodowych. Dokładnie w roku, w którym Chopin położył datę pod ostatnim taktem partytury Ronda à la Krakowiak, Kazimierz Brodziński w eseju zatytułowanym O tańcach narodowych dawał barwny opis tańca, o którym mowa. Konkretnego i zwięzłego opisu Krakowiaka dostarcza w ćwierć wieku później Oskar KolbergKolberg Oskar HenrykOskar Kolberg: „Taniec idzie wedle melodii częściej rzewnej niż wesołej, w takcie na 2/4, z naciskiem na drugiej i czwartej, więc słabej ósemce taktu lub na obu ćwierćnutach.”

Autor: Mieczysław Tomaszewski
Cykl audycji „Fryderyka Chopina Dzieła Wszystkie”
Polskie Radio II

Źródło: http://pl.chopin.nifc.pl/chopin/composition/detail/page/2/id/50 (dostęp z dnia 31.03.2018)

R1ROCHj81VxKk
Ćwiczenie 7
Odpowiedz czy ugrupowanie: ósemka, ćwierćnuta, ósemka jest synkopą?

Wskaż takty z synkopami we fragmencie Ronda à la Krakowiak Fryderyka Chopina.

□
□
□
□

Ignacy Jan Paderewski

RMnwzFOD0OnwN
Ilustracja interaktywna przedstawia fotografię Ignacego Jana Paderewskiego. Kompozytor patrzy na wprost, ma bardzo skupiony wzrok i zaciśnięte usta. Włosy ma siwe, dłuższe. Na głowie ma melonik. Mężczyzna ma niewielkie oczy, zmarszczki, wyraźne, siwe brwi, wąsy. Ubrany jest w białą koszulę i płaszcz. Po naciśnięciu punktu aktywnego, zostanie wyświetlona informacja dodatkowa: Krakowiak fantastyczny op. 14 nr 6, autorstwa Ignacego Jana Paderewskiego, wykonawcy: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy oraz pojawi się możliwość odtwarzania muzyki. Utwór wykonany jest na fortepianie. Jest żywiołowy, wesoły, szybki, w metrum dwie czwarte. Nastrój utworu często się zmienia. Pierwsza część utrzymana jest w rytmie krakowiaka. Druga część jest nostalgiczna, trochę dramatyczna. Trzecia część jest powtórzeniem pierwszej - z drobnymi zmianami.

Ignacy Jan Paderewski był wybitnym kompozytorem i wirtuozem fortepianu. Z okazji 500. rocznicy bitwy pod Grunwaldem ufundował w Krakowie Pomnik Grunwaldzki, który został odsłonięty w 1910 roku, w obecności ponad 150 tysięcy osób. Paderewski wygłosił wówczas przemówienie o charakterze niepodległościowym. W odradzającej się Polsce sprawował funkcję premiera i ministra spraw zagranicznych. Po wybuchu II wojny światowej Paderewski wszedł w skład władz Polski na uchodźstwie. Posłuchaj Krakowiaka Fantastycznego.

RtPqUTk1s4g1c
Ilustracja przedstawia pomnik Grunwaldzki w Krakowie podczas uroczystości odsłonięcia 15 lipca 1910. Na szczycie cokołu wykonanego z granitu Król Władysław Jagiełło na koniu. Poniżej na ścianie frontowej - książę litewski, Witold. U stóp pomnika, poległy pod Grunwaldem wielki mistrz - Ulrich von Jungingen. Pomnik otaczają elegancko ubrani ludzie. Na każdym rogu pomnika umieszczono maszt, udekorowany gałązkami.

Karol Szymanowski

R19kiEbgv65TS
Ilustracja przedstawia fotografię Karola Szymanowskiego, polskiego pianistę i kompozytora. Mężczyzna ukazany jest od ramion w górę oraz w pozycji frontalnej (en face). Wirtuoz ma na sobie płaszcz i białą koszulę z przepasaną muszką pod szyją. Postać wyróżnia wąs i okrągły kapelusz.

Karol Szymanowski to wybitny przedstawiciel Młodej Polski. W jego twórczości wyróżniamy okres, kiedy był zafascynowany folklorem Podhala, Kurpiów, Kujaw i Mazowsza. Podhalem zafascynował się do tego stopnia, że przez kilka lat mieszkał w Zakopanem w willi Atma, w której obecnie znajduje się muzeum jego imienia. Posłuchaj krakowiaka, w którym odzywają się muzyczne echa góralskie.

RzyaT9IUpIwvC
Ilustracja interaktywna przedstawia Muzeum Karola Szymanowskiego w willi „Atma” w Zakopanem. Fotografia ukazuje drewnianą chatę, w typowym podhalańskim stylu. Budynek zbudowany jest z drewna, dach jest spadzisty i pokryty gontem. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, wyświetla się napis: Karol Szymanowski - Krakowiak, wykonawca: pianista z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu krakowiak wykonany na fortepianie. Muzyka jest wesoła, w rytmie charakterystycznym dla krakowiaka. Utwór ma budowę trzyczęściową. Część pierwsza i trzecia są żywe, w charakterze krakowiaka, część środkowa jest liryczna, spokojniejsza.

Sprawdź swoją wiedzę

R1NrmYS0ceyD2
Ćwiczenie 8
Dopasuj tytuły utworów do nazwisk jego twórców. 1. Krakowiak na fortepian, Nazwiska kompozytorów: A. Paderewski B. Chopin C. Szymanowski. 2. Rondo a la Krakowiak. Nazwiska kompozytorów: A. Paderewski B. Chopin C. Szymanowski. 3. Krakowiak Fantastyczny opus czternaste numer szósty. Nazwiska kompozytorów: A. Paderewski B. Chopin C. Szymanowski.
RLG2VXuaiUzJ9
Ćwiczenie 9
Opisz strój krakowski.
R1dNZDyMLkEg9
Ćwiczenie 10
Wskaż, wśród wymienionych, wszystkie polskie tańce narodowe w metrum dwie czwarte. A. Polonez B. Mazur C. Kujawiak D. Polka E. Oberek F. Krakowiak.

Wskaż wszystkie polskie tańce narodowe w metrum 2/4.

  • Krakowiak
  • Polonez
  • Mazur
  • Kujawiak
  • Oberek
  • Polka

Praca domowa

RbmBZbgTwfkpc
Ćwiczenie 11
Uszereguj chronologicznie trzech kompozytorów. A. Jan Ignacy Paderewski, B. Karol Szymanowski, C. Fryderyk Chopin.

Słownik pojęć

Akordeon
Akordeon

[fr.] -  instrument muzyczny klawiszowy z grupy idiofonów dętych, skonstruowany 1829 w Wiedniu przez C. Demiana.

Basy
Basy

instrument ludowy, podobny do kontrabasu.

Chopin, Fryderyk (Franciszek)
Chopin, Fryderyk (Franciszek)

ur. 1 III (22 II?) 1810, Żelazowa Wola, zm. 17 X 1849, Paryż, najwybitniejszy kompozytor polski, słynny pianista, współtwórca europejskiego romantyzmu.

Dobrzyński Ignacy Feliks
Dobrzyński Ignacy Feliks

ur. 25 II 1807, Romanów (Wołyń), zm. 9 X 1867, Warszawa, kompozytor i dyrygent.

Folklor
Folklor

to twórczość ludowa obejmująca podania, legendy, pieśni, zwyczaje i obrzędy, język i gwarę, sztuki plastyczne: rzeźbę, malarstwo, grafikę i rzemiosło artystyczne.

Fortepian
Fortepian

[wł. forte ‘mocno’, piano ‘cicho’] - instrument muzyczny z grupy chordofonów uderzanych.

Harmonia
Harmonia

dęty instrument muz. z grupy idiofonów języczkowych.

Heligonka
Heligonka

to popularny na południu Polski, w Czechach i na Słowacji instrument muzyczny przypominający akordeon, lecz mniejszy, z guzikami, a nie klawiszami; źródłem jego dźwięku są drgania blaszek powodowane przez strumień powietrza.

Kapela
Kapela

zespół muzyczny wykonujący muzykę ludową.

Klarnet
Klarnet

[wł. < łac.] - instrument muz. z grupy aerofonów stroikowych (aerofony), drewniana, cylindryczna rura zakończona u wylotu stożkowatą czarą głosową, a w części wlotowej płasko ściętym „dziobem”, na którym jest umocowany stroik pojedynczy; otwory boczne zaopatrzone w klapy ułatwiające grę; skala dźwiękowa w pisowni e–a (c); w brzmieniu, zależnie od stroju (np. B, A), o cały ton lub półtora tonu niżej; skonstruowany ok. 1700 przez J.C. Dennera; wszedł do orkiestry symfonicznej; klarnet basowy, bas‑klarnet, o znacznie większych rozmiarach, najczęściej w stroju B.

Krakowiak
Krakowiak

polski taniec ludowy z przyśpiewkami; też: muzyka do tego tańca; piosenka ludowa w rytmie tego tańca. Krakowiak jest też jednym z polskich tańców narodowych.

Kolberg Oskar Henryk
Kolberg Oskar Henryk

ur. 22 II 1814, Przysucha, zm. 3 VI 1890, Kraków, syn Juliusza Krzysztofa, folklorysta, etnograf, muzyk i kompozytor.

Kontrabas
Kontrabas

największy instrument strunowy, mający najniższą skalę tonów w grupie instrumentów smyczkowych

Młoda Polska
Młoda Polska

Nazwą Młoda Polska w muzyce określa się grupę kompozytorów działających na przełomie XIX i XX w. (K. Szymanowski, L. Różycki, G. Fitelberg, A. Szeluto oraz zbliżony do grupy Młodej Polski ok. 1906 M. Karłowicz). Włączyli się oni w nowe nurty muzyki europejskiej, nawiązali do osiągnięć neoromantyzmu muzycznego, zwłaszcza do twórczości R. Wagnera, R. Straussa oraz kompozytorów Potężnej Gromadki; kompozytorzy Młodej Polski współdziałali organizacyjnie (m.in. wspólne koncerty i publikacje utworów) do I wojny światowej.

Noskowski Zygmunt
Noskowski Zygmunt

ur. 2 V 1846, Warszawa, zm. 23 VII 1909, tamże, kompozytor, pedagog muzyczny i dyrygent.

Paderewski Ignacy Jan
Paderewski Ignacy Jan

ur. 18 XI 1860, Kuryłówka (Podole), zm. 29 VI 1941, Nowy Jork, pianista, kompozytor, polityk, działacz społeczny.

Rondo
Rondo

Utwór instrumentalny, w którym główny temat nazywany refrenem przeplata się z kontrastującymi tematami pobocznymi, nazywanymi kupletami.

Rubato
Rubato

[wł., ‘obrabowane’, ‘kradzione (tempo)’] - tempo rubato, tempo wykonania utworu, swobodnie regulowane przez wykonawcę (gł. solistę) przez przyspieszanie i zwalnianie toku muzycznego.

Rytm
Rytm

[gr. rhythmós ‘takt’, ‘rytm’] - jeden z podstawowych elementów dzieła muzycznego, regulujący jego przebieg w czasie.

Skrzypce
Skrzypce

instrument muzyczny z grupy chordofonów smyczkowych.

Szymanowski Karol
Szymanowski Karol

ur. 3 X 1882, Tymoszówka (Ukraina), zm. 29 III 1937, Lozanna, kompozytor, pianista, pedagog muzyczny, uznawany za największego twórcę w muzyce polskiej po F. Chopinie.

Symfoniczna muzyka
Symfoniczna muzyka

muzyka przeznaczona do wykonywania przez orkiestrę o różnym składzie instrumentów.

Synkopa
Synkopa

przesunięcie naturalnego akcentu metrycznego na dźwięk nieakcentowany przez wydłużenie wartości rytmicznej nuty nieakcentowanej.

Trąbka
Trąbka

[wł.] - instrument muzyczny, dęty blaszany, z grupy aerofonów ustnikowych.

Wirtuoz
Wirtuoz

[wł.] - muzyk zdolny pokonać trudności techniczne w grze na instrumencie muzycznym.

Wodewil
Wodewil

widowisko sceniczne o charakterze komedii lub farsy przeplatane piosenkami i wstawkami baletowymi.

Definicje słownikowe opracowano na podstawie:

https://encyklopedia.pwn.pl/

red. Andrzej Chodkowski, Encyklopedia muzyki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995.

muzykotekaszkolna.pl

Biblioteka muzyczna

R1ZpfS2zvRe5x
Ilustracja interaktywna to grafika Zofii Stryjeńskiej, przedstawiająca parę tańczącą krakowiaka. Postacie ubrane są w tradycyjne stroje ludowe. Mężczyzna ma szerokie spodnie w biało-czerwone paski, długi granatowy kaftan, pas z metalowymi kółkami, wysokie czarne kozaki z cholewami. Na głowie ma czerwoną czapkę ozdobioną pawimi piórami. Kobieta ma szeroką spódnicę w kwiaty, fartuch, czarny ozdobiony gorset, białą bluzkę, na szyi czerwone korale, na głowie wysoki wianek ozdobiony kolorowymi tasiemkami. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, wyświetla się napis: Pieśń Albośmy to jacy tacy. Wykonawca: Chór i Orkiestra Polskiego Radia oraz pojawia się możliwość odtworzenia nagrania. Utwór rozpoczyna się dynamiczną grą instrumentów smyczkowych, muzyka staje się coraz głośniejsza i kiedy wydaje nam się, że jest głośna i dynamiczna, zaczyna bardzo głośno śpiewać cały chór, jest to tak dynamiczne, że może nawet przestraszyć słuchacza. Chór śpiewa: Czerwona czapeczka, na cal podkóweczka, czerwona sukmana, danaż moja dana. Dalej śpiewają już tylko mężczyźni: albośmy to jacy tacy, chłopcy krakowiacy… Po dynamicznym i głośnym refrenie, już trochę ciszej, ale nadal dynamicznie i żwawo soliści - mężczyźni śpiewają co mają do zaoferowania dziewczynom. Utwór w metrum dwie czwarte, z rytmem krakowiaka, bardzo dynamiczny i żywy.
RcyR1vj1SCj67
Ilustracja interaktywna przedstawia rytm synkopowany. Zapisane są cztery takty w metrum dwie czwarte. W każdym takcie ósemka, ćwierćnuta, ósemka. Pod nutami zapisane słowo: synkopa. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, odtwarza się nagranie. Na bębenku wykonany jest zapisany rytm. Rytm synkopowany polega na przenoszeniu akcentu z mocnej części taktu na słabą. Wygląda to mniej więcej tak, jakby kopytami wystukiwał rytm kulawy koń.
R1ZDyAm8Lmbfe
Ilustracja interaktywna to grafika Zofii Stryjeńskiej, przedstawiająca parę tańczącą krakowiaka. Postacie ubrane są w tradycyjne stroje ludowe. Mężczyzna ma szerokie spodnie w biało-czerwone paski, długi granatowy kaftan, pas z metalowymi kółkami, wysokie czarne kozaki z cholewami. Na głowie ma czerwoną czapkę, ozdobioną pawimi piórami. Kobieta ma szeroką spódnicę w kwiaty, fartuch, czarny ozdobiony gorset, białą bluzkę, na szyi czerwone korale, na głowie wysoki wianek, ozdobiony kolorowymi tasiemkami. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, wyświetla się napis: Kapela Kamionka z Łysej Góry oraz pojawia się możliwość odtworzenia nagrania. Utwór w wykonaniu kapeli w składzie: dwoje skrzypiec, kontrabas, klarnet, trąbka. Krakowiak ludowy, żywy, w metrum dwie czwarte, z synkopowanym rytmem. Melodia kilkukrotnie się powtarza.
R5gFDbKSzL4G9
Ilustracja interaktywna przedstawia widok na rzekę Wisłę. Rzeka jest szeroka, otaczają ją zielone pola. Zdjęcie jest robione ze wzgórza. W oddali widać miasto. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, wyświetla się napis: Krakowiak, Płynie Wisła, płynie. Wykonawca: Krakusy oraz pojawia się możliwość odtworzenia nagrania. Utwór rozpoczyna się grą kapeli w składzie skrzypce, klarnet, kontrabas. Później kobieta śpiewa zwrotki wesołej piosenki w rytmie krakowiaka.
R1TXW0w4XyMwS
Ilustracja interaktywna to grafika Zofii Stryjeńskiej, przedstawiająca parę tańczącą krakowiaka. Postacie ubrane są w tradycyjne stroje ludowe. Mężczyzna ma szerokie spodnie w biało-czerwone paski, długi granatowy kaftan, pas z metalowymi kółkami, wysokie czarne kozaki z cholewami. Na głowie ma czerwoną czapkę, ozdobioną pawimi piórami. Kobieta ma szeroką spódnicę w kwiaty, fartuch, czarny ozdobiony gorset, białą bluzkę, na szyi czerwone korale, na głowie wysoki wianek, ozdobiony kolorowymi tasiemkami. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, wyświetla się napis: Krakowiak, Płynie Wisła płynie, wykonawca: Chór i Orkiestra Polskiego Radia oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Utwór rozpoczyna się dynamicznym śpiewem całego chóru: Płynie Wisła, płynie… później śpiewają same basy… a dopóki płynie Polska nie zaginie. Później dwie zwrotki śpiewa solista mężczyzna, trzecią zwrotkę śpiewa cały chór. Utwór jest żywy, radosny, dynamiczny, w metrum dwie czwarte, z rytmem synkopowanym.
RS0gI9BUApUwH
Ilustracja interaktywna przedstawia fotografię Fryderyka Chopina. Kompozytor siedzi, ręce ma skrzyżowane na biodrach. Patrzy na wprost. Ma dłuższe, ciemne włosy, zakrywające ucho. Niewielkie, ciemne oczy, dość wyraźne brwi. Duży nos i średnie usta. Jest smutny, bądź zamyślony. Ubrany jest w białą koszulę i jasny płaszcz. Pod szyją ma zawiązaną, ciemną apaszkę. Fotografia jest czarno-biała. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, pojawia się napis: Fryderyk Chopin, Rondo a la Krakowiak Wykonawca Jan Lisiecki, NDR Elbphilharmonie Orchester, Krzysztof Urbański oraz pojawia się możliwość odtworzenia nagrania. Utwór wykonywany jest przez pianistę i orkiestrę symfoniczną. Rozpoczyna się kilkoma taktami, wykonanymi przez orkiestrę w - charakterystycznym dla krakowiaka - synkopowanym rytmie. Później pianista wykonuje główny temat - bardzo żywą, wesołą melodię. Następnie orkiestra gra dramatyczne akordy, charakter muzyki zmienia się staje się groźna. Pianista wykonuje szybkie przebiegi dźwięków. Na tle tych przebiegów pojawiają się partie instrumentów dętych drewnianych.
RMnwzFOD0OnwN
Ilustracja interaktywna przedstawia fotografię Ignacego Jana Paderewskiego. Kompozytor patrzy na wprost, ma bardzo skupiony wzrok i zaciśnięte usta. Włosy ma siwe, dłuższe. Na głowie ma melonik. Mężczyzna ma niewielkie oczy, zmarszczki, wyraźne, siwe brwi, wąsy. Ubrany jest w białą koszulę i płaszcz. Po naciśnięciu punktu aktywnego, zostanie wyświetlona informacja dodatkowa: Krakowiak fantastyczny op. 14 nr 6, autorstwa Ignacego Jana Paderewskiego, wykonawcy: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy oraz pojawi się możliwość odtwarzania muzyki. Utwór wykonany jest na fortepianie. Jest żywiołowy, wesoły, szybki, w metrum dwie czwarte. Nastrój utworu często się zmienia. Pierwsza część utrzymana jest w rytmie krakowiaka. Druga część jest nostalgiczna, trochę dramatyczna. Trzecia część jest powtórzeniem pierwszej - z drobnymi zmianami.
RzyaT9IUpIwvC
Ilustracja interaktywna przedstawia Muzeum Karola Szymanowskiego w willi „Atma” w Zakopanem. Fotografia ukazuje drewnianą chatę, w typowym podhalańskim stylu. Budynek zbudowany jest z drewna, dach jest spadzisty i pokryty gontem. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, wyświetla się napis: Karol Szymanowski - Krakowiak, wykonawca: pianista z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu krakowiak wykonany na fortepianie. Muzyka jest wesoła, w rytmie charakterystycznym dla krakowiaka. Utwór ma budowę trzyczęściową. Część pierwsza i trzecia są żywe, w charakterze krakowiaka, część środkowa jest liryczna, spokojniejsza.

Bibliografia

red. Andrzej Chodkowski, Encyklopedia muzyki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995.

Bogusław Schaeffer, Dzieje muzyki, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1983.