Ceramika

Rax7DRJLoxVBW1

Ilustracja przedstawia fotografię ukazującą dłonie modelujące kształt naczynia z gliny na kole garncarskim. Lewa dłoń ułożona jest na krawędzi, a prawa modeluje naczynie od zewnątrz.

Proces produkcji wyrobów ceramicznych polega na wymieszaniu surowców (najczęściej gliny), formowaniu, wysuszeniu i wypaleniu w piecu. W wysokich temperaturach zachodzi zjawisko spiekania, w wyniku którego gęstość surowca ulega zmniejszeniu ze względu na usunięcie wody podczas obróbki termicznej. Po wypaleniu materiały ceramiczne można pokryć szkliwem.

Dawniej do ceramiki zaliczano wyroby z naturalnych glin oraz ich mieszanin z dodatkami substancji mineralnych i organicznych. Współcześnie zakres ceramiki obejmuje: ceramikę właściwą (wyroby z glin), szkło, emalie, materiały wiążące (cement, wapno, gips), materiały ścierne, tworzywa szklanokrystaliczne i in.

Przyjrzyj się różnym przykładom tradycyjnej ceramiki: naczyniom, figurkom i elementom dekoracyjnym.

R11UorNJLojhO1

Ilustracja przedstawia ciemnoszary wazon z gliny. Ma on pomarańczowe wnętrze oraz wygrawerowane pomarańczowe symbole. Na drugim planie widoczny jest podobny wazon, ale z większą ilością pomarańczowych zdobień.

R12cqa5Au1yZK1

Ilustracja przedstawia zdobienie ścienne, które jest przedstawione w formie dziewięciu żółtych kwiatów oraz otaczającyh je, zielonych liści. Zdobienie znajduje się na pomarańczowej ścianie.

RT4XKRTwibQOp1

Ilustracja przedstawia hinduskę, która siedzi na ziemi. Kobieta ma czarne włosy, jest uśmiechnięta. Kobieta na lewej ręce ubrane ma bransoletki. Ubrana jest w fioletowy kombinezon a dookoła niej znajdują się ceramiczne elementy m.in. wazony i figurki. Wszystkie elementy są kolorowe. Na zdjęciu dominują kolory pomarańczowy, zielony oraz fioletowy.

R1cbgrVFJigIU1

Ilustracja przedstawia trzy ceramiczne kubki, z czego dwa są w kolorze żółtym, jeden w kolorze ciemnozielonym. Każdy z nich jest ozdobiony różnymi wzorami. Pierwszy kubek ma zdobienia, które przypominają małe, białe talerze, drugi kubek jest w kolorowe kropki, a trzeci ozdobiony jest zielonym liściem.

R1WIkfAaqDKNr1

Ilustracja przedstawia ceramiczne figury postaci. Jedna z nich jest wysoka i ma na sobie ubranie w kolorze czerwonym oraz niebieski kapelusz, w ręce trzyma czerwoną walizkę. Dwie pozostałe figurki są w przedstawione w jasnych zdobionych strojach oraz kapeluszach, w ręce trzymają torebki.

RklBMtut2juOE1

Ilustracja przedstawia chińskie naczynia – dzbanek oraz dwa kubki. W naczyniach znajdują się zioła oraz woda. Za kubkami znajduje się zielony owoc limonki. Wszystkie naczynia są turkusowo - brązowe.

classicmobile

Ćwiczenie 2

RNpyle9v9YvkW1

Wyjaśnij, na czym polega proces produkcji wyrobów ceramicznych.

Wyjaśnij, na czym polega proces produkcji wyrobów ceramicznych.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DFIyBQ4eE

static

Ćwiczenie 2

Wybierz spośród przykładów wyroby ceramiczne.

R8aDxwmxgBDWZ1

Zdjęcia ukazują kolejno: wyhaftowane na tkaninie kolorowe kwiaty, kolorowe miseczki, naczynia oraz wazony w kolorach zielonym, różowym, pomarańczowym, niebieskim, oraz brązowym; szklankę z wodą, drewniane, brązowe koraliki oraz ostatnie ozdobne kule wykonane najprawdopodobniej ze srebrnej żyłki.

Pokaż rozwiązanie

B

C

Właściwości ceramiki

Materiały ceramiczne mają swoje wady i zalety. Zapoznaj się z cechami charakterystycznymi dla wytworów ceramicznych.

Zalety: odporność na działanie wysokich temperatur, a także na wgniatanie, twardość, dobre właściwości mechaniczne.

Wady: kruchość, która uniemożliwia obróbkę mechaniczną wyrobów (można tylko delikatnie szlifować) i utrudnia łączenie materiałów ceramicznych ze sobą lub z innymi materiałami.

W zależności od rodzaju i ilości składników, technologii wytwarzania i sposobu formowania można uzyskać gotowe wyroby o wymaganych właściwościach i kształtach.

Zapoznaj się z etapami procesu wytwarzania wyrobów ceramicznych.

R1d8pkkBPAhm91

Ilustracja interaktywna przedstawia przygotowanie masy do formowania. Ukazuje fotografię mokrej gliny ze śladami jej wyrabiania - widoczne są ślady po narzędziu do mieszania, np. szpachli. Na masie glinianej widoczny jest młotek z niebieską rękojeścią. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Przygotowanie masy – wymieszanie surowców (zwykle poddanych uprzednio rozdrobnieniu i zmieleniu) na sucho lub z wodą oraz usunięciu z niej powietrza (odpowietrzenie masy) w wyniku zagniatania, prasowania, rozwałkowywania masy.

Ilustracja interaktywna przedstawia przygotowanie masy do formowania. Ukazuje fotografię mokrej gliny ze śladami jej wyrabiania - widoczne są ślady po narzędziu do mieszania, np. szpachli. Na masie glinianej widoczny jest młotek z niebieską rękojeścią. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Przygotowanie masy – wymieszanie surowców (zwykle poddanych uprzednio rozdrobnieniu i zmieleniu) na sucho lub z wodą oraz usunięciu z niej powietrza (odpowietrzenie masy) w wyniku zagniatania, prasowania, rozwałkowywania masy.

1

1.

Przygotowanie masy – wymieszanie surowców (zwykle poddanych uprzednio rozdrobnieniu i zmieleniu) na sucho lub z wodą oraz usunięciu z niej powietrza (odpowietrzenie masy) w wyniku zagniatania, prasowania, rozwałkowywania masy.

R6jnFuRA9hSqQ1

Ilustracja interaktywna przedstawia proces formowania wyrobu garncarskiego. Ukazuje dłonie formujące duże naczynie. Jedna dłoń trzyma brzeg naczynia, druga formuje je od wewnętrznej strony. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Formowanie – wyroby ceramiczne formuje się (ręcznie lub maszynowo) przez prasowanie, tłoczenie lub odlewanie masy ceramicznej.

Ilustracja interaktywna przedstawia proces formowania wyrobu garncarskiego. Ukazuje dłonie formujące duże naczynie. Jedna dłoń trzyma brzeg naczynia, druga formuje je od wewnętrznej strony. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Formowanie – wyroby ceramiczne formuje się (ręcznie lub maszynowo) przez prasowanie, tłoczenie lub odlewanie masy ceramicznej.

1

1.

Formowanie – wyroby ceramiczne formuje się (ręcznie lub maszynowo) przez prasowanie, tłoczenie lub odlewanie masy ceramicznej.

Rw0v4JXuZOpjK1

Ilustracja interaktywna przedstawia suszenie naczyń. Ukazuje trzy półki, na których stoi bardzo dużo wyprodukowanych naczyń i figurek z gliny. Przedmioty ustawione są ciasno, jeden na drugim. Część naczyń jest koloru białego, a część brązowego. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Suszenie – ma na celu usunięcie wody z uformowanych wyrobów, co umożliwia ich wypalanie oraz zwiększa ich mechaniczną wytrzymałość.

Ilustracja interaktywna przedstawia suszenie naczyń. Ukazuje trzy półki, na których stoi bardzo dużo wyprodukowanych naczyń i figurek z gliny. Przedmioty ustawione są ciasno, jeden na drugim. Część naczyń jest koloru białego, a część brązowego. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Suszenie – ma na celu usunięcie wody z uformowanych wyrobów, co umożliwia ich wypalanie oraz zwiększa ich mechaniczną wytrzymałość.

1

1.

Suszenie – ma na celu usunięcie wody z uformowanych wyrobów, co umożliwia ich wypalanie oraz zwiększa ich mechaniczną wytrzymałość.

R1EG33i6NPPv91

Ilustracja interaktywna przedstawia wnętrze pomieszczenia z piecem. Ukazuje duży, otwarty piec szamotowy. W jego wnętrzu oraz na drzwiach znajdują się spirale. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Wypalanie - odbywa się w piecach ceramicznych w temperaturze ok. 900–2000°C, zależnie od rodzaju wyrobów. Podczas wypalania zachodzą w masie ceramicznej procesy, w wyniku których ulegają rozkładowi jedne składniki, a tworzą się nowe i powstaje faza szklista, wiążąca poszczególne ziarna składników (występujących w masie lub powstałych w procesie wypalania), a masa ulega zagęszczeniu (spiekaniu).

Ilustracja interaktywna przedstawia wnętrze pomieszczenia z piecem. Ukazuje duży, otwarty piec szamotowy. W jego wnętrzu oraz na drzwiach znajdują się spirale. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Wypalanie - odbywa się w piecach ceramicznych w temperaturze ok. 900–2000°C, zależnie od rodzaju wyrobów. Podczas wypalania zachodzą w masie ceramicznej procesy, w wyniku których ulegają rozkładowi jedne składniki, a tworzą się nowe i powstaje faza szklista, wiążąca poszczególne ziarna składników (występujących w masie lub powstałych w procesie wypalania), a masa ulega zagęszczeniu (spiekaniu).

1

1.

Wypalanie - odbywa się w piecach ceramicznych w temperaturze ok. 900–2000°C, zależnie od rodzaju wyrobów. Podczas wypalania zachodzą w masie ceramicznej procesy, w wyniku których ulegają rozkładowi jedne składniki, a tworzą się nowe i powstaje faza szklista, wiążąca poszczególne ziarna składników (występujących w masie lub powstałych w procesie wypalania), a masa ulega zagęszczeniu (spiekaniu).

RvwLcVNHodpcH1

Ilustracja interaktywna przedstawia stojące na stole szkliwione i dekorowane naczynia. Wśród nich są dzbany z korkami i pokrywami. Większość jest koloru zielonego. Wszystkie są zdobione wzorami. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt. z informacją: Punkt 1: Wystudzone po pierwszym wypaleniu wyroby (tzw. biskwit) pokrywa się szkliwem i ponownie wypala. Niektóre wyroby poddaje się szkliwieniu przed wypaleniem. Szkliwo podczas wypalania topi się i po ostudzeniu tworzy powłokę, która nadaje wyrobom gładkość i połysk, zwiększa ich wytrzymałość mechaniczną i odporność na działanie czynników chemicznych i wody oraz ułatwia zmywanie.

Ilustracja interaktywna przedstawia stojące na stole szkliwione i dekorowane naczynia. Wśród nich są dzbany z korkami i pokrywami. Większość jest koloru zielonego. Wszystkie są zdobione wzorami. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt. z informacją: Punkt 1: Wystudzone po pierwszym wypaleniu wyroby (tzw. biskwit) pokrywa się szkliwem i ponownie wypala. Niektóre wyroby poddaje się szkliwieniu przed wypaleniem. Szkliwo podczas wypalania topi się i po ostudzeniu tworzy powłokę, która nadaje wyrobom gładkość i połysk, zwiększa ich wytrzymałość mechaniczną i odporność na działanie czynników chemicznych i wody oraz ułatwia zmywanie.

1

1.

Wystudzone po pierwszym wypaleniu wyroby (tzw. biskwit) pokrywa się szkliwem i ponownie wypala. Niektóre wyroby poddaje się szkliwieniu przed wypaleniem. Szkliwo podczas wypalania topi się i po ostudzeniu tworzy powłokę, która nadaje wyrobom gładkość i połysk, zwiększa ich wytrzymałość mechaniczną i odporność na działanie czynników chemicznych i wody oraz ułatwia zmywanie.

Naczynia i wyroby artystyczne w końcowej fazie produkcji można zdobić farbami ceramicznymi lub barwnymi szkliwami i dodatkowo wypalać.

classicmobile

Ćwiczenie 4

R1GwvyfmHji5u1

Wyjaśnij, w jakim celu naczynia z gliny należy poddać procesowi wypalania.

Wyjaśnij, w jakim celu naczynia z gliny należy poddać procesowi wypalania.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DFIyBQ4eE

static

Ćwiczenie 4

Niektórzy artyści tworzący wyroby ceramiczne inspirują się m.in. naturą. Zaznacz prace, w których występują motywy roślinne lub zwierzęce.

R1ZuWzb4aPRMw1

Zdjęcia przedstawiają kolejno: porcelanowe liście, porcelanowy, brązowy dzban, porcelanowe wielokolorowe kwiaty, miniaturowe dzbanuszki, kolorowe talerze oraz ostatnie białe dzbanki.

Pokaż rozwiązanie

A

C

E

Wyroby ceramiczne

Do wyrobów ceramicznych zaliczamy naczynia, figurki, a także płytki ceramiczne, które charakteryzują się różnorodnym zabarwieniem, kształtem i zastosowaniem. Stanowią element wykończeniowy pomieszczeń, najczęściej ścian i podłóg. Są naturalne, nietoksyczne, łatwe w utrzymaniu, niepalne, dzięki czemu znajdują zastosowanie m.in. w łazienkach, kuchniach. Niektóre z nich mają właściwości mrozoodporne, dzięki czemu mogą być zastosowane na elewacjach budynków, tarasach, balkonach.

Przyjrzyj się fotografiom ilustrującym różne rodzaje płytek.

RnQDVg4ppclDf1

Ilustracja przedstawia ścienne płytki ceramiczne. Zdjęcie ukazuje dziewięć kwadratowych kafli z dwoma motywami kwiatowymi. Jedne są jednobarwne, jasnozielone, drugie zielone z pomarańczowym i białym kwiatem. Ułożone są naprzemiennie.

RBvZs6vVBS9sn1

Ilustracja przedstawia płytki ceramiczne. Ukazuje dekoracyjny, złotawy pas z motywem roślinno-geometrycznym, będący wykończeniem bordowych kafli. Na górze znajduje się zielony gzyms.

R1Ou7Gw0AGwvF1

Ilustracja przedstawia podłogowe płytki ceramiczne, imitujące drewno. Mają kształt prostokątów z faktura drewna w kolorze szaro-brązowym. Pomiędzy płytkami znajdują się przerwy na fugę, w których zostały zamieszczone białe, plastikowe krzyżyki. Pozostałe krzyżyki leżą na jednej z płytek.

R1AVvBa6qenXr1

Ilustracja przedstawia płytki podłogowe Brązowe płytki w różnych odcieniach mają kształt kwadratów i są ułożone w romby. Pomiędzy nimi znajduje się szara fuga.

classicmobile

Ćwiczenie 7

R4Gwe7nZ1bANW1

Podaj przykłady zastosowania wyrobów ceramicznych o charakterze użytkowym.

Podaj przykłady zastosowania wyrobów ceramicznych o charakterze użytkowym.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DFIyBQ4eE

static

Ćwiczenie 7

Przyjrzyj się fotografiom, które przedstawiają różne wyroby ceramiczne. Wybierz te, które przedstawiają płytki ceramiczne.

RgoBRkQICreN71

Zdjęcia ukazują kolejno: ceramiczną skrzynkę na listy z niebieskim napisem "BUZON", kwadratowe płytki z kwiatowym wzorem, turkusowo-białe ptaki, kubek z kawą, kwadratową mozaikę na kwadratowych płytkach oraz ostatnie zdjęcie ceramiczne płytki, w kolorze bordowym. Przez ich środek przebiega zielono-brązowy pas ze wzorem kwiatowym.

Pokaż rozwiązanie

B

E

F

Rodzaje ceramiki

Różne typy gliny, gdy są stosowane z różnymi minerałami i warunkami wypalania, służą do wyrobu fajansuFajansfajansu, kamionki, porcelany.

FajansFajansFajans jest ceramiką, która nie została wypalona aż do zeszklenia, a zatem jest przepuszczalna dla wody.

KamionkaKamionkaKamionka wykonana głównie z gliny kamionkowej lub innej niepalnej gliny jest ceramiką szklistą lub półszklistą, Wypalana jest w wysokiej temperaturze, może być szkliwiona.

PorcelanaPorcelanaPorcelana jest materiałem ceramicznym wypalanym w piecu do temperatury od 1200 do 1400°C. Właściwości porcelany obejmują niską przepuszczalność, znaczną wytrzymałość, twardość, kolor biały oraz wysoką odporność na reakcje chemiczne i szok termiczny.

R5LQVN8PE8WrT1

Ilustracja przedstawia biały, porcelanowy, pękaty czajnik, z uchem i przykrywką. Naczynie dekorowane jest delikatnymi różowymi i żółtymi kwiatkami na łodygach z liśćmi oraz ważką. Brzegi, ucho oraz uchwyt przykrywki są złocone.

ROIcDmfrJPpL01

Ilustracja przedstawia półmisek wykonany z fajansu. Jest pokryty glazurą. Na półmisku znajdują się niebiesko-pomarańczowe dekoracje kwiatowe oraz niebieskie wici roślinne. Środek wypełnia ozdoba w postaci pomarańczowego kółka z odchodzącymi od niego liniami oraz pomarańczowego otoku z dekoracją z wici. Brzeg naczynia zdobi ciemnoniebieski rant.

RSGxUtD0l3KsB1

Ilustracja przedstawia garnuszek z kamionki. Naczynie z dwoma niewielkimi uszami ma lekko chropowatą powierzchnię i jest koloru kremowego. Od góry i u dołu pomalowane jest na niebiesko. Dekorują je niebieskie motywy kwiatowe.

Słownik pojęć

Galeria dzieł sztuki

R12cqa5Au1yZK1

Ilustracja przedstawia zdobienie ścienne, które jest przedstawione w formie dziewięciu żółtych kwiatów oraz otaczającyh je, zielonych liści. Zdobienie znajduje się na pomarańczowej ścianie.

R1cbgrVFJigIU1

Ilustracja przedstawia trzy ceramiczne kubki, z czego dwa są w kolorze żółtym, jeden w kolorze ciemnozielonym. Każdy z nich jest ozdobiony różnymi wzorami. Pierwszy kubek ma zdobienia, które przypominają małe, białe talerze, drugi kubek jest w kolorowe kropki, a trzeci ozdobiony jest zielonym liściem.

R1WIkfAaqDKNr1

Ilustracja przedstawia ceramiczne figury postaci. Jedna z nich jest wysoka i ma na sobie ubranie w kolorze czerwonym oraz niebieski kapelusz, w ręce trzyma czerwoną walizkę. Dwie pozostałe figurki są w przedstawione w jasnych zdobionych strojach oraz kapeluszach, w ręce trzymają torebki.

RklBMtut2juOE1

Ilustracja przedstawia chińskie naczynia – dzbanek oraz dwa kubki. W naczyniach znajdują się zioła oraz woda. Za kubkami znajduje się zielony owoc limonki. Wszystkie naczynia są turkusowo - brązowe.

R5LQVN8PE8WrT1

Ilustracja przedstawia biały, porcelanowy, pękaty czajnik, z uchem i przykrywką. Naczynie dekorowane jest delikatnymi różowymi i żółtymi kwiatkami na łodygach z liśćmi oraz ważką. Brzegi, ucho oraz uchwyt przykrywki są złocone.

ROIcDmfrJPpL01

Ilustracja przedstawia półmisek wykonany z fajansu. Jest pokryty glazurą. Na półmisku znajdują się niebiesko-pomarańczowe dekoracje kwiatowe oraz niebieskie wici roślinne. Środek wypełnia ozdoba w postaci pomarańczowego kółka z odchodzącymi od niego liniami oraz pomarańczowego otoku z dekoracją z wici. Brzeg naczynia zdobi ciemnoniebieski rant.

RSGxUtD0l3KsB1

Ilustracja przedstawia garnuszek z kamionki. Naczynie z dwoma niewielkimi uszami ma lekko chropowatą powierzchnię i jest koloru kremowego. Od góry i u dołu pomalowane jest na niebiesko. Dekorują je niebieskie motywy kwiatowe.