Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RPfuNA8VKjSSb1

Chopin Północy, czyli rzecz o Griegu

Ważne daty

15.06.1843 – narodziny Edvarda Griega w Bergen

1858‑1862 – studia w konserwatorium w Lipsku

1871‑1886 – dyrektor Towarzystwa Muzycznego w Christianii

1880‑1882 – dyrektor towarzystwa koncertowego Harmonien w Bergen

1903 – występ Griega w Filharmonii Warszawskiej

1868 – powstaje Koncert a‑moll

1874–76 – powstaje muzyka do dramatu Peer Gynt Henryka Ibsena

04.09.1907 – śmierć Edvarda Griega w Bergen

m7186b74b1e58a67a_0000000000022
1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

RGUpYwpb1Jeet1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: Maja Gordon, cc0.
m7186b74b1e58a67a_0000000000025

I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.

7. Romantyzm. Uczeń:

1) charakteryzuje muzykę romantyczną w kontekście estetyki epoki:

c) wymienia charakterystyczne cechy romantyzmu (uczuciowość, elementy narodowe i ludowe, wirtuozeria (wirtuozi, np. Niccolo Paganini, Fryderyk Chopin, Ferenc Liszt, Henryk Wieniawski i in.),

d) dostrzega wątki narodowe w muzyce,

2) omawia cechy wybranych form muzycznych:

a) wielkie (sonata, symfonia, opera, dramat muzyczny, poemat symfoniczny, koncert),

b) małe (liryka instrumentalna: pieśń bez słów, scherzo, nokturn, preludium, etiuda, bagatela, impromptu, moment musical, rapsodia, fantazja, ballada i in.), pieśń, rondo klasyczne a rondo romantyczne;

3) wymienia i klasyfikuje instrumenty muzyczne charakterystyczne dla epoki romantyzmu: fortepian, pianino, gitara, harfa; instrumenty smyczkowe (skrzypce, altówka, wiolonczela, kontrabas), instrumenty dęte: róg (waltornia), obój, flet, klarnet, saksofon; wymienia kompozytorów romantyzmu i charakteryzuje ich twórczość: Franz Schubert, Hector Berlioz, Felix Mendelssohn‑Bartholdy, Robert Schumann, Ferenc Liszt, Gioacchino Rossini, Giuseppe Verdi, Richard Wagner, Giacomo Puccini i późny romantyzm: Johann Brahms, Piotr Czajkowski, Gustav Mahler;

4) omawia szkoły narodowe: niemiecka (Carl Maria von Weber i Richard Wagner), czeska (Bedřich Smetana i Antonín Dvořák), polska (Stanisław Moniuszko, Fryderyk Chopin i Zygmunt Noskowski), rosyjska (Potężna Gromadka, a w niej przede wszystkim: Modest Musorgski, Aleksander Borodin i Nikołaj Rimski‑Korsakow), hiszpańska (Isaac Albéniz, Enrique Granados), francuska (César Franck), angielska (Edward Elgar, Ralph Vaughan Williams), w Skandynawii: norweska (Edvard‑Grieg) i fińska (Jan Sibelius);

II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:

1. zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych.

III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:

3. interpretuje i odczytuje w kontekście dokonań epoki wybrane dzieła muzyczne.

Nauczysz się

przedstawiać postać Edvarda Griega;

przedstawiać źródła inspiracji młodego kompozytora;

przedstawiać najważniejsze dzieła Griega.

Edvard Grieg

Norweski pianista, dyrygent i kompozytor o międzynarodowej sławie.

RX56TYf404EAN1
Edvard Grieg, wikipedia.org, domena publiczna

Urodził się w Bergen, gdzie jego ojciec i dziadek, pochodzący ze szkockiej rodziny, byli brytyjskimi konsulami. Matka, Gesine Judith Hagerup, była pianistką, pisała wiersze i sztuki teatralne. To u niej Edvard Grieg uczył się gry na fortepianie. Edukację kontynuował w Niemczech, w lipskim konserwatoriumKonserwatoriumkonserwatorium, gdzie jego nauczycielami byli Ignacy Moscheles (fortepian) oraz Carl Reinecke (jego uczniami byli również tak wybitni kompozytorzy, jak Leoš Janáček, Isaac Albéniz czy Max Bruch).

R1PaCME90AtaT1
Rodzice Edvarda Griega, wikipedia.org, domena publiczna

Zaczął komponować jeszcze przed wyjazdem na studia, a po powrocie w roku 1862 dał swój  pierwszy koncert w Norwegii, wykonując m.in. własne utwory. W 1863 r. osiadł w Kopenhadze, gdzie zetknął się z wieloma wybitnymi postaciami, m.in. z Hansem Christianem Andersenem oraz duńskim kompozytorem Johanem Peterem Emiliusem Hartmannem. W 1864 r. założył towarzystwo Euterpe, działające na rzecz współczesnej muzyki skandynawskiej, jednak po trzech latach wycofał się z niego. Jesienią 1866 r. przeniósł się do Christianii (obecnie Oslo), gdzie pracował jako dyrygent oraz organizował koncerty abonamentowe.

Muzyką norweską zainteresował się w połowie lat sześćdziesiątych XIX w., do czego przyczyniła się znajomości z norweskim pisarzem Björnstjernem Björnsonem oraz kompozytorem Rikardem Nordraakiem. Grieg sam zaczął notować melodie ludowe, które następnie w różny sposób wykorzystywał w swoich utworach.

RC3PRV9iyt20F
Ilustracja interkatywna przedstawia instrument muzyczny hardingfele. Budową przypomina skrzypce, jest to instrumentem strunowy. Jest brązowego koloru. Na fotografii widać także rękę trzymającą instrument i zarys postaci. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: Grieg czerpał także z norweskich wirtuozów ludowych, grających na specyficznym instrumencie – hardingfele (skrzypce z 4 lub 5 dodatkowymi strunami burdonowymi, pozwalającymi na grę wielogłosową).

Twórczość Edvarda Griega

Początkowo twórczość Edvarda Griega wykazywała wpływy Roberta Schumanna (1810‑1856) i Feliksa Mendelssohna (1809‑1847). Z czasem wykształcił swój własny język, w którym dużą rolę odgrywała liryka i subtelna nastrojowość. Kompozytor często odmalowywał klimat i nastrój północnego krajobrazu poprzez nawiązywanie do melodii, tańców i harmonii ludowej. Swoje utwory wiązał również z literaturą, norweskimi sagami, legendami oraz poezją ludową.

Czerpałem z bogatego skarbca pieśni ludowych mego kraju i próbowałem z tych nieznanych dotąd objawień duszy ludu norweskiego stworzyć sztukę narodowąEdvard Griegm7186b74b1e58a67a_0000000000005Edvard Grieg.

Dzięki niezwykle lirycznej i emocjonalnej twórczości Edvard Grieg został nazwany przez Hansa von Bülowa Chopinem Północy. Sam kompozytor twierdził, iż to Chopin nauczył go pisać po norwesku, w czym nie był odosobniony – wielu kompozytorów i krytyków XIX w. uważało, iż to Fryderyk Chopin pokazał, jak można korzystać z ludowego skarbca.

Edvard Grieg jest autorem utworów znanych i chętnie wykonywanych na całym świecie. Jednym z nich jest Koncert fortepianowy a‑moll – jedyny w twórczości Griega. Kompozytor napisał go mając zaledwie 25 lat. Utwór ten zrobił duże wrażenie na Ferencu Liszcie, który nie szczędził Griegowi pochwał i słów zachęty do dalszej pracy.

Kompozycja ta przepojona jest liryzmem oraz silnymi kontrastami nastrojowymi.

R18jBatbR8lFW1
Utwór muzyczny: Edvard Grieg – „Koncert fortepianowy a-moll” solo klarnetu głównego tematu koncertu. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
R19z8fCYdaIlV
Utwór muzyczny: Edvard Grieg, Koncert fortepianowy a-moll cz. I. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się majestatycznym charakterem.

Kolejnym dziełem o światowej sławie są dwie suity Peer Gynt. Inspiracją do napisania utworów stał się dramat Henryka Ibsena. Tekst opisuje fantastyczne przygody znanego z norweskich podań Peera (Piotra) Gynta, nicponia i włóczęgi.

R6wAXK9rWSDoJ1
Henryk Ibsen, szkic Erika Werenskiolda, online skills, CC BY 3.0

suitachSuitasuitach odnaleźć można następujące części:

I suita:

  • Poranek – obrazujący wschód słońca

  • Śmierć Azy – przejmująca ilustracja do sceny umierania Azy, matki Peera Gynta

  • Taniec Anitry – egzotyczny taniec utrzymany w charakterystycznym rytmie mazurka

  • W grocie króla gór – różne potworki prześladują Peera Gynta za uwiedzenie córki Króla Gór

II suita:

  • Porwanie narzeczonej. Skarga Ingridy – Peer Gynt uprowadza pannę młodą, Ingridę, w zemście za nieprzychylne przyjęcie, z jakim spotkał się ze strony gości

  • Taniec arabski – ma charakter jeszcze bardziej orientalny niż Taniec Anitry z I części suity

  • Powrót Peera Gynta – statek Peera Gynta tonie podczas burzy, ale on jeszcze raz wychodzi cało z tarapatów

  • Pieśń Solwejgi – najbardziej znana część tej suity; Solwejga wierna swojej pierwszej miłości, siedzi przed chatą w górach i śpiewa. Nie widzi jednak zbliżającego się Peera Gynta, straciła wzrok płacząc z rozpaczy za nim przez tyle lat.

Dwie suity są jednym z nielicznych przykładów, kiedy to muzyka stała się popularniejsza od literackiego pierwowzoru. Ciekawy jest fakt, iż premiera Peera Gynta w Paryżu połączyła nazwiska trzech najsławniejszych norweskich artystów: Henryka Ibsena, Edvarda Griega oraz Edvarda Muncha, który był autorem plakatu.

Rm0Zw521e5YUn
Ilustracja interaktywna przedstawia plakat suit „Peer Gynt” autorstwa Edvarda Muncha. Dwie kobiety, w oddali widać wzgórza. Kobieta na przodzie ma smutną twarz, jakby zniszczoną. Ma długie włosy. Druga kobieta w oddali patrzy w dal, nie widać jej twarzy. Ma długie włosy i ubrana jest w długą suknię. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: Utwór: Edvard Grieg, Peer Gynt. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się majestatycznym charakterem.
Plakat suit „Peer Gynt” autorstwa Edvarda Muncha, i.ytimg.com, CC BY 3.0

Wśród znanych utworów znaleźć można także Suitę z czasów Holberga.

Kompozycja została napisana z okazji 200. rocznicy urodzin komediopisarza Ludwika Holberga – twórcy duńskiego języka literackiego i dramatu narracyjnego, nazywanego ojcem teatru duńskiego.

Życie Holberga przypadło na czasy Haendla i Bacha, stąd Grieg wybrał tu formę suity, tworząc cykl tańców stylizowanych. Jest to jeden z najwcześniejszych utworów instrumentalnych naśladujących styl muzyki XVIII w.

Oprócz wielkich dzieł orkiestrowych Edvard Grieg pisał także utwory fortepianowe często łączone w zbiory jako tzw. utwory liryczne, utwory kameralne oraz pieśni. Utwory te również są niezwykle śpiewne, przepojone subtelną nastrojowością oraz emocjami.

Edward Grieg, aktywny do ostatniej chwili, zmarł w Bergen. Został pochowany w grocie skalnej nad fiordem w pobliżu swego domu.

R1Ue4IhgtsuBT1
Grób Edvarda Griega, online skills, CC BY 3.0
m7186b74b1e58a67a_0000000000005
m7186b74b1e58a67a_0000000000095

Prezentacja pt. Koncert fortepianowy a‑moll op. 16

R1UWNWg71En40
Prezentacja pt. Koncert fortepianowy a-moll op. 16. Jedyny koncert fortepianowy Edvarda Griega został skomponowany w 1868 r. Prawykonanie utworu odbyło się 3 kwietnia 1869 r. w Kopenhadze. Koncert fortepianowy należy do najbardziej znanych dzieł tego kompozytora i nawiązuje do muzyki Roberta Schumanna. Jedno z wykonań w Lipsku wywołało kontrowersje. Twórcy zarzucano m.in. wzorowanie się na Koncercie fortepianowym a-moll op. 54 Schumanna oraz nawiązywanie do Fryderyka Chopina i Ferenca Liszta. Alfred Einstein określił wręcz utwór Griega jako odpowiednik koncertu Schumanna. Według niektórych, prawdziwym powodem krytyki był brak solidnej, niemieckiej roboty, takiej, jakiej uczono w konserwatorium, którego autor był absolwentem. Koncert był pierwszym koncertem fortepianowym, który doczekał się nagrania. Rejestracji 6-minutowego fragmentu dokonał w lipcu 1909 r. Wilhelm Backhaus. Utwór składa się z 3 części: 1. Allegro molto moderato. 2. Adagio (forma pieśniowa o temacie chorałowym). 3. Allegro moderato molto e marcato-Andante-Quasi presto-Andante maestoso.
Źródło: online skills, licencja: CC BY 3.0.
m7186b74b1e58a67a_0000000000184

Zadania

RCHAXBGRxu0pc
Ćwiczenie 1
Wybierz nazwiska kompozytorów, których twórczość wywarła wpływ na Edvarda Griega. Możliwe odpowiedzi: 1. Robert Schumann, 2. Richard Wagner, 3. Fryderyk Chopin, 4. Richard Strauss.
R1WM81P2VfSzO
Ćwiczenie 2
Wybierz nazwiska osób, które uczyły Edvarda Griega. Możliwe odpowiedzi: 1. Felix Mendelssohn, 2. Gesine Judith Hagerup, 3. Ignacy Moscheles.
R75xUB6UyF6kU
Ćwiczenie 3
W jakiej tonacji napisany jest jedyny w karierze Griega koncert fortepianowy? Możliwe odpowiedzi: 1. As-dur, 2. e-moll, 3. D-dur, 4. a-moll
R11Xm5RJoZ6wV
Ćwiczenie 4
Wybierz cechy charakterystyczne dla muzyki Edvarda Griega. Możliwe odpowiedzi: 1. Nastrojowość, 2. Oschłość wypowiedzi, 3. Emocjonalizm.
R1SKzxZ1eZdzx
Ćwiczenie 5
Połącz podane elementy: tytuły z odpowiednią suitą. I suita „Peer Gynt.” Możliwe odpowiedzi: 1. Powrót Peera Gynta, 2. Pieśń Solvejgi , 3. Taniec arabski , 4. Poranek, 5. Taniec Anitry, 6. W grocie Króla Gór. II suita. „Peer Gynt” Możliwe odpowiedzi: 1. Powrót Peera Gynta, 2. Pieśń Solvejgi , 3. Taniec arabski , 4. Poranek, 5. Taniec Anitry, 6. W grocie Króla Gór.
Ćwiczenie 6

Wysłuchaj czterech fragmentów. Zaznacz, które z nich to melodie skomponowane przez Edvarda Griega.

R1TiWYIt91DkD
R7BvqtLy60KA2
ROQRPmlPwP1SB
RjKuElkKSkznj
Przewiń
Głośność
    RV3uGBP5EzSkn
    Możliwe odpowiedzi: 1. Utwór 1, 2. Utwór 2, 3. Utwór 3, 4. Utwór 4
    Inna wersja zadania

    Wyjaśnij pojęcie suita.

    RACE5YbJdcadT
    Ćwiczenie 7
    Do którego z nurtów można zaliczyć twórczość Edvarda Griega? Możliwe odpowiedzi: 1. Ekspresjonizm, 2. Nurt muzyki narodowej, 3. Impresjonizm

    Słownik pojeć

    Hardingfele
    Hardingfele

    norweski instrument strunowy przypominający skrzypce, posiada dodatkowe cztery lub pięć strun burdonowych, pozwalających na grę wielogłosową.

    Konserwatorium
    Konserwatorium

    wyższa szkoła muzyczna

    Suita
    Suita

    forma cykliczna, tzn. zbudowana z kilku lub kilkunastu części, głównie o charakterze tanecznym, utrzymanych na ogół w tej samej lub pokrewnej tonacji.

    Szkoły narodowe
    Szkoły narodowe

    grupy kompozytorów powstające w połowie XIX w. w wielu krajach europejskich i tworzące pod wpływem rosnącego poczucia odrębności narodowej. W utworach kompozytorzy nawiązywali do rodzimego folkloru, tradycji muzycznych oraz tematyki historycznej.

    Źródło:

    sjp.pwn.pl

    Biblioteka muzyczna

    R18jBatbR8lFW1
    Ra96ghcOjScvL1
    RpeVyHfbA6q1z1
    RYQczCmgkNAeB1
    R19z8fCYdaIlV
    Rx1aGVNl7J5Cz
    Przewiń
    Głośność