590‑604 – lata pontyfikatu papieża Grzegorza I Wielkiego, któremu przypisuje się reformę śpiewu chorałowego
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
R1HOjiSx3TTz81
Scenariusz zajęć do pobrania.
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online skills, cc0.
1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń: 1) poprawnie posługuje się terminami i pojęciami muzycznymi określającymi: a) elementy muzyki – rodzaje melodyki, rytmiki, harmoniki i współbrzmień (np. dysonans, konsonans, klaster), kolorystyki, artykulacji, agogiki, dyna miki i ich najczęściej spotykane włoskie określenia, b) sposoby porządkowania materiału dźwiękowego – stroje dźwiękowe (np. rów no miernie temperowany), skale i systemy tonalne (np. modalny, dur‑moll, atonalny), rodzaje metrorytmiki (np. swobodna, menzuralna, polimetryczna), c) rodzaje faktury (np. monodyczna, polifoniczna, homofoniczna, sonorystyczna); 5) rozróżnia i charakteryzuje gatunki i formy muzyczne: b) wokalne i wokalno‑instrumentalne – chorału (np. psalm, hymn, antyfona, responsorium, sekwencja); 8) rozpoznaje i opisuje cechy stylu muzycznego: a) wszystkich epok historycznych od średniowiecza do XXI w.; 9) porządkuje chronologicznie: a) epoki i okresy – wskazuje ramy czasowe i fazy średniowiecza, renesansu, baroku, klasycyzmu, romantyzmu, stylów i kierunków w muzyce XX i XXI w. 2. Tworzenie wypowiedzi. Uczeń: 1) opisuje dzieje muzyki na podstawie znajomości: a) dzieł muzycznych twórców wymienionych w ust. 1 pkt 7 i charakterystycznych cech utworów o szczególnym znaczeniu w historii muzyki (od średniowiecza do XXI w.). 3. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń: 1) stosuje posiadaną wiedzę do analizy słuchowej, wzrokowej lub słuchowo‑wzrokowej utworów muzycznych.
Nauczysz się
określać problem periodyzacji w historii sztuki;
wykazywać źródła chorału gregoriańskiego;
objaśniać sposoby wykonania chorału;
definiować formy parachorałowe;
charakteryzować reformy chorału gregoriańskiego.
Wczesnośredniowieczna muzyka liturgiczna
Choć początek średniowiecza najczęściej utożsamia się z rokiem 476 – tj. rokiem upadku Cesarstwa Zachodniego, biorąc pod uwagę fakt, że sztuka – w tym muzyka średniowiecza – związana była z Kościołem, w historii sztuki wydaje się bardziej zasadne za początek zmian przyjąć moment ogłoszenia Edyktu Mediolańskiego. W 313 r. rozesłano słynne listy ogłaszające swobodę religijną: Wydało nam się słuszne [...] zająć się w pierwszym rzędzie sprawą kultu Istoty Bożej, to znaczy przyznać chrześcijanom i wszystkim innym prawo wyznawania własnej religii, aby Bóg, który mieszka w niebie, był łaskawy i przychylny nam i wszystkim żyjącym pod naszą władzą. Reformy cesarza Konstantyna, dającego chrześcijanom przyzwolenie na swobodne wyznawanie wiary, sprzyjały rozprzestrzenianiu się nowej muzyki.
R10HUjmLmn9ZJ1
Fotografia przedstawia mozaikę w Hagia Sofia, jest to postać Konstantyna I Wielkiego z modelem miasta. Mężczyzna ubrany w szaty, ma nakrycie głowy z umocowanym krzyżem. Ma poważny, niewyraźny wyraz twarzy.
Autor nieznany, Konstantyn I Wielki, wikipedia.org, domena publiczna
Stosunek ojców Kościoła do muzyki był początkowo dość nieufny – próbowali zahamować jej udział w liturgii, wręcz przestrzegając wiernych przed praktykowaniem sztuki muzycznej. Święty Augustyn, który pracował nad traktatem O muzyce, ostatecznie zaniechał kontynuowania swych rozważań, a w późniejszych pismach (Wyznania, O państwie) formułował obawy na temat muzykowania podczas zgromadzeń chrześcijan. Pomimo dość negatywnego stosunku do muzyki odnaleźć można w jego wspomnieniach uwagi o wykonaniach Psalmów Dawidowych: o pięknych i miłych dla ucha melodiach. Młody kościół chrześcijański czerpał bowiem inspiracje muzyczne głównie z tradycji judaistycznej. Ostatecznie, przejmując wzorzec liturgiczny z Jerozolimy, Kościół dostrzegł w jednogłosowych śpiewach liturgicznych idealny środek wyrażający średniowieczną duchowość.
R2TPGNcQKACXD1
Fotografia przedstawia mozaikę Świętego Augustyna z Hippony. Mozaika wykonana przez Simona Martini w 1320-1325 roku. Mężczyzna siedzi na tronie, ubrany jest w strój zgodny ze święceniem, na ręce ma białe rękawiczki. W prawej ręce trzyma księgę w czerwonej okładce, w lewej trzyma laskę.
Simone Martini, mozaika Świętego Augustyna z Hippony, 1320-1325 r., Muzeum Fitzwilliam, Anglia, wikipedia.org, domena publiczna
O śpiewach religijnych - w ogniu średniowiecznej krytyki
R1LFJcPfhkh1g1
Film edukacyjny pt. „O śpiewach religijnych - w ogniu średniowiecznej krytyki". Film edukacyjny pt. „O śpiewach religijnych - w ogniu średniowiecznej krytyki". Funkcja muzyki. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa, wraz z zaistniałą koniecznością ustalenia kształtu liturgii, zaczęto zastanawiać się nad rolą muzyki w procesie liturgicznym. Jednym z najważniejszych zadań okazało się wyraźne rozgraniczenie na muzykę religijną i świecką – sferę sacrum i profanum. Pierwsza zakotwiczyła w hebrajskich śpiewach synagogalnych, druga – kontynuowała tradycje antycznej Grecji i Rzymu. Psalm – dzieło aniołów. W jednej z homilii św. Bazyli Wielki zaakcentował dydaktyczne walory muzyki religijnej: Psalm jest dziełem aniołów, niebiańskim zrządzeniem […]. Pełna mądrości jest inwencja mistrza, który wyobraził sobie, iż moglibyśmy jednocześnie śpiewać i uczyć się rzeczy przynoszących korzyść, przez co prawdy wiary wnikają głębiej w umysł. Wątpliwości św. Augustyna. Oddziaływanie muzyki na człowieka, podkreślane już w antyku, znalazło swoje odzwierciedlenie także w reakcjach na śpiew chorałowy. Święty Augustyn zaniepokojony doznaniami estetycznymi w trakcie słuchania muzyki, wyraził to w sposób następujący: […] zajęty mile brzmiącą melodią, nie daję często tyle baczenia na treść rzeczy, ile tego wymagają Twoje święte wyroki, które te pieśni ożywiają. […] gdy przypominam łzy […], które w początkach mojej odnowionej wiary wylałem w kościele podczas nabożnych śpiewów, i jak obecnie wzruszony bywam nie śpiewem, lecz treścią samą, kiedy się śpiewa głosem pięknym i tonem odpowiednim, uznaję wielką korzyść tego ustanowienia. Takim sposobem waham się między niebezpieczeństwem nadużycia a doświadczaną korzyścią i więcej skłaniam się do tego […], ażeby zwyczaj śpiewania w kościele nadal się utrzymał, gdyż za pomocą władzy muzyki, słabsi przejmują się duchem gorętszej pobożności. Jednakże gdy mi się trafia, że mnie więcej śpiew aniżeli rzecz sama porusza, uważam to za występek karania godny, i wówczas wolałbym nie słyszeć śpiewu. Muzyka jako mniejsze zło. Pojawiały się także opinie nieprzychylne obecności muzyki w liturgii: Muzyka nie jest godna Boga. Jemu nie potrzeba ani pieśni, ani składania ofiar. Bóg dopuszcza jednak śpiewy i zgadza się na nie, ale tylko z uwagi na słabości i skłonności ludzkie. On zgadza się na mniejsze zło (muzykę), aby uniknąć większego (odejścia od wiary). Kto dobrze śpiewa – dwa razy się modli. Pomimo wątpliwości, obecnie najczęściej przywołuje się jednak słynne słowa św. Augustyna: Qui bene cantat – bis orat! (Kto dobrze śpiewa – dwa razy się modli!).
Film edukacyjny pt. „O śpiewach religijnych - w ogniu średniowiecznej krytyki". Film edukacyjny pt. „O śpiewach religijnych - w ogniu średniowiecznej krytyki". Funkcja muzyki. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa, wraz z zaistniałą koniecznością ustalenia kształtu liturgii, zaczęto zastanawiać się nad rolą muzyki w procesie liturgicznym. Jednym z najważniejszych zadań okazało się wyraźne rozgraniczenie na muzykę religijną i świecką – sferę sacrum i profanum. Pierwsza zakotwiczyła w hebrajskich śpiewach synagogalnych, druga – kontynuowała tradycje antycznej Grecji i Rzymu. Psalm – dzieło aniołów. W jednej z homilii św. Bazyli Wielki zaakcentował dydaktyczne walory muzyki religijnej: Psalm jest dziełem aniołów, niebiańskim zrządzeniem […]. Pełna mądrości jest inwencja mistrza, który wyobraził sobie, iż moglibyśmy jednocześnie śpiewać i uczyć się rzeczy przynoszących korzyść, przez co prawdy wiary wnikają głębiej w umysł. Wątpliwości św. Augustyna. Oddziaływanie muzyki na człowieka, podkreślane już w antyku, znalazło swoje odzwierciedlenie także w reakcjach na śpiew chorałowy. Święty Augustyn zaniepokojony doznaniami estetycznymi w trakcie słuchania muzyki, wyraził to w sposób następujący: […] zajęty mile brzmiącą melodią, nie daję często tyle baczenia na treść rzeczy, ile tego wymagają Twoje święte wyroki, które te pieśni ożywiają. […] gdy przypominam łzy […], które w początkach mojej odnowionej wiary wylałem w kościele podczas nabożnych śpiewów, i jak obecnie wzruszony bywam nie śpiewem, lecz treścią samą, kiedy się śpiewa głosem pięknym i tonem odpowiednim, uznaję wielką korzyść tego ustanowienia. Takim sposobem waham się między niebezpieczeństwem nadużycia a doświadczaną korzyścią i więcej skłaniam się do tego […], ażeby zwyczaj śpiewania w kościele nadal się utrzymał, gdyż za pomocą władzy muzyki, słabsi przejmują się duchem gorętszej pobożności. Jednakże gdy mi się trafia, że mnie więcej śpiew aniżeli rzecz sama porusza, uważam to za występek karania godny, i wówczas wolałbym nie słyszeć śpiewu. Muzyka jako mniejsze zło. Pojawiały się także opinie nieprzychylne obecności muzyki w liturgii: Muzyka nie jest godna Boga. Jemu nie potrzeba ani pieśni, ani składania ofiar. Bóg dopuszcza jednak śpiewy i zgadza się na nie, ale tylko z uwagi na słabości i skłonności ludzkie. On zgadza się na mniejsze zło (muzykę), aby uniknąć większego (odejścia od wiary). Kto dobrze śpiewa – dwa razy się modli. Pomimo wątpliwości, obecnie najczęściej przywołuje się jednak słynne słowa św. Augustyna: Qui bene cantat – bis orat! (Kto dobrze śpiewa – dwa razy się modli!).
Źródło: online skills, źródło: https://www.youtube.com/watch?v=HWUko9L44X0, licencja: CC BY 3.0.
Chorał gregoriański
Jedna z podstawowych definicji chorału gregoriańskiego głosi, iż jest to: monodycznyMonodiamonodyczny, łaciński śpiew liturgiczny Kościoła rzymskokatolickiego, wykonywany bez towarzyszenia instrumentów. Monodyczne – jednogłosowe wykonanie chorału gregoriańskiego symbolizować miało jedność Kościoła i nienaruszalność wiary. Jego nazwa wiąże się z tradycją przypisania papieżowi Grzegorzowi I Wielkiemu (lata pontyfikatu: 590–604) przeprowadzenia reformy porządkującej (ujednolicającej) śpiewy towarzyszące liturgii. Obecnie rola Grzegorza I Wielkiego w formowaniu nowego repertuaru jest coraz częściej podważana.
RqoZkoMRasojZ1
Fotografia przedstawia obraz pt. „Papież Grzegorz I Wielki". Papież Grzegorz trzyma w ręce pióro oraz tusz, wpisuje do Pisma Świętego teksty chorałowe. Mężczyzna ma niewyraźną twarz, skupioną na wykonywanym zadaniu. Ubrany jest w czerwony strój papieski.
Bohemian Gothic, „Papież Grzegorz I Wielki”, 1370 r., Galeria Narodowa w Pradze, Czechy, wikimedia.org, domena publiczna
Początkowo wyłącznym źródłem tekstów chorałowych było Pismo Święte (w szczególności Księga Psalmów oraz inne fragmenty o charakterze lirycznym – tzw. kantykiKantykkantyki). Z czasem repertuar ubogaciły tworzone lokalnie teksty hymnówHymnhymnów i sekwencji upamiętniających postaci świętych.
Rt6XTY4KTsQ2T1
Utwór: In paradisum, wykonanie: muzycy z AMFN. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się modlitewnym charakterem.
Utwór: In paradisum, wykonanie: muzycy z AMFN. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się modlitewnym charakterem.
Utwór: In paradisum, wykonanie: muzycy z AMFN. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się modlitewnym charakterem.
Sposoby wykonania chorału gregogriańskiego
Najczęściej wskazuje się dwa podstawowe sposoby wykonywania chorału gregoriańskiego:
niepsalmodyczne,
psalmodyczne.
Pierwszy rodzaj, polegający na śpiewie zbiorowym, odnosi się do wykonania hymnów, sekwencji oraz stałych części mszy świętej:
ordinarium lub ordinarium missaeOrdinarium missaeordinarium missae: Kyrie - Panie zmiłuj się nad nami,
Gloria - Chwała na wysokości Bogu,
Credo - Wierzę w jednego Boga,
Sanctus… Benedictus - Święty… Błogosławiony,
Agnus Dei - Baranku Boży.
Drugi typ – psalmodia, realizowany może być na dwa sposoby: psalmodia antyfonalnaAntyfonaantyfonalna (naprzemienny śpiew części chóru) i psalmodia responsorialnaResponsoriumresponsorialna (naprzemienny śpiew solisty bądź kilku solistów i chóru).
R1PFxRG9ontDV1
Ilustracja przedstawia dzieło Zanobi Strozzi pt. „Bracia w Chórze Camaldolese”. Ośmiu mężczyzn stoi przed mównicą po lewej stronie dzieła, dwóch z nich za mównicą po prawej stronie dzieła. Mężczyźni śpiewają dzieła religijne. Wszyscy ubrani są w białe szaty. Na mównicy znajduje się zeszyt z nutami.
Zanobi Strozzi, „Bracia w Chórze Camaldolese”, 1450 - 1455 r., Biblioteka Laurentiana, Florencja, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
Polecenie 1
Podzielcie się na grupy i wspólnie wybierzcie znaną wam piosenkę. Spróbujcie ją zaśpiewać odpowiednio do różnorodnych sposobów wykonania chorału gregoriańskiego:
Zastanówcie się, czy współcześnie można gdzieś spotkać podobne formy interpretacyjne.
Relacja słowa i muzyki
W zależności od sposobu umuzycznienia tekstu chorałowego wyróżnia się dwa typy melodyczne: recytacja (accentusAccentusaccentus, czyt. akcentus) i właściwy, rozwinięty śpiew (concentusConcentusconcentus, czyt. koncentus). Recytacja, nazywana także liturgicznym recytatywem lub deklamacją, polega na przyporządkowaniu każdej sylabie tekstu jednej nuty. Melodie takie wzbogacane były specjalnymi ozdobnymi formułami (inicjalną i końcową), jakkolwiek główna część prezentacji tekstu odbywała się na powtarzającym się tonie recytatywnym. Obecnie w ten sposób interpretuje się m. in. teksty Ewangelii melorecytowane podczas procesji Bożego Ciała.
RZ2FSWux04iQQ
Utwór: Melorecytacja fragmentu Ewangelii wg św. Jana, wykonawca: ks. Igor Urban. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się modlitewnym charakterem.
Utwór: Melorecytacja fragmentu Ewangelii wg św. Jana, wykonawca: ks. Igor Urban. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się modlitewnym charakterem.
Melorecytacja fragmentu Ewangelii wg św. Jana, Wyk. ks. Jan Urban, online-skills, CC BY 3.0
Melorecytacja fragmentu Ewangelii wg św. Jana, Wyk. ks. Jan Urban, online-skills, CC BY 3.0
Melorecytacja fragmentu Ewangelii wg św. Jana, Wyk. ks. Jan Urban, online-skills, CC BY 3.0
Melorecytacja fragmentu Ewangelii wg św. Jana, Wyk. ks. Jan Urban, online-skills, CC BY 3.0
Utwór: Melorecytacja fragmentu Ewangelii wg św. Jana, wykonawca: ks. Igor Urban. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się modlitewnym charakterem.
Rozwinięty śpiew gregoriański (concentus) towarzyszy rozmaitym gatunkom i formom, częściom stałym i zmiennym mszy oraz nabożeństwom brewiarzowym.
R1Ht34krlNWCh
Utwór: Kyrie z mszy De angelis. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się modlitewnym charakterem.
Utwór: Kyrie z mszy De angelis. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się modlitewnym charakterem.
Kyrie z mszy „De angelis”, online-skills, CC BY 3.0
Kyrie z mszy „De angelis”, online-skills, CC BY 3.0
Kyrie z mszy „De angelis”, online-skills, CC BY 3.0
Kyrie z mszy „De angelis”, online-skills, CC BY 3.0
Utwór: Kyrie z mszy De angelis. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się modlitewnym charakterem.
Chorał gregoriański cechuje archaiczna tonalność – opiera się on na skalach kościelnych, typowych dla muzyki średniowiecza i renesansu (niektórzy twórcy XX w. nawiążą do tych porządków dźwiękowych), a w odniesieniu do realizacji rytmicznej interpretatorzy kierują się najczęściej swobodnym rytmem oratorskim wzorowanym na naturalnym rytmie słowa, gdyż najstarsze źródła nie regulowały następstw dźwięków w czasie.
Formy chorału gregoriańskiego
Najwcześniejszy okres kształtowania się repertuaru chorałowego, umownie zamykany w X w., jest sprawą spekulacji – pierwsze zabytki rejestrowały wyłącznie teksty, a źródła z zapisem neumatycznym datowane są na przełom IX i X stulecia. Prawdopodobnie od okresu pontyfikatu papieża Grzegorza I Wielkiego nastąpił największy rozrost repertuaru, poszerzanego m. in. o formy parachorałowe. Poprzez dokładanie nowych tekstów do fragmentów melizmatycznych w chorale gregoriańskim powstawały tropyTroptropy i sekwencjeSekwencjasekwencje. Trop rozwinął się z praktyki tekstowania samogłoski „e” w części Kyrie eleison, sekwencja zaś – samogłoski „a” na jubilacji allelujatycznej (z czasem fragmenty z dodanym tekstem zaczęły funkcjonować jako samodzielne utwory).
R1aazDIpa0TDN1
Utwór: Alleluja z mszy wielkanocnej. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się religijnym charakterem.
Utwór: Alleluja z mszy wielkanocnej. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się religijnym charakterem.
Utwór: Alleluja z mszy wielkanocnej. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się religijnym charakterem.
O ile tropy nie przyjęły ściśle określonej formy, sekwencje przybrały postać formy zwrotkowej, w której każdej parze strof tekstu towarzyszyła jedna melodia. Posłuchajmy jednej z sekwencji – Dies irae, śledząc jej budowę:
R1PKvAFPNxVS51
Utwór: „Dies irae”, wykonanie: muzyce AMFN. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się modlitewnym charakterem.
Utwór: „Dies irae”, wykonanie: muzyce AMFN. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się modlitewnym charakterem.
Utwór: „Dies irae”, wykonanie: muzyce AMFN. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się modlitewnym charakterem.
8,2,2
Tekst sekwencji
Strofa
Melodia
Dies irae, dies illa, Solvet saeclum in favilla: Teste David cum Sibylla.
1
A
Quantus tremor est futurus, Quando iudex est venturus, Cuncta stricte discussurus!
2
A
Tuba, mirum spargens sonum Per sepulcra regionum, Coget omnes ante thronum.
3
B
Mors stupebit et natura, Cum resurget creatura, Iudicandi responsura.
4
B
Liber scriptus proferetur, In quo totum continetur, Unde mundus iudicetur.
5
C
Iudex ergo cum sedebit, Quidquid latet, apparebit: Nil inultum remanebit.
6
C
Quid sum miser tunc dicturus? Quem patronum rogaturus, Cum vix iustus sit securus?
7
A
Rex tremendae maiestatis, Qui salvandos salvas gratis, Salva me, fons pietatis.
8
A
Pomimo pojawienia się wielogłosowości, chorał gregoriański stanowił podstawę repertuarową. W XVI w. papież Grzegorz XIII nakazał Giovanniemu Palestrinie i jego uczniom prace nad przygotowaniem chorału do druku – owocem ich prac stała się tzw. Edycja Medycejska. U schyłku XIX w., opierając się na źródłach sprzed soboru trydenckiego, prace nad chorałem gregoriańskim rozpoczęli benedyktyni – owoc ich pracy, tzw. Graduale Triplex, stanowi do dziś najbardziej wartościowe źródło pozwalające na interpretację średniowiecznych religijnych śpiewów monodycznych.
R1XzlMZoD9MzT
Ćwiczenie 1
Wskaż autora słów Qui bene cantat – bis orat (Kto dobrze śpiewa – dwa razy się modli):
Święta Cecylia
Święty Augustyn
Konstantyn I Wielki
R106AvoAWSpFU
Ćwiczenie 2
Zaznacz właściwości chorału gregoriańskiego.
Jednogłosowość
Język łaciński
Improwizowany akompaniament
Pełni funkcję liturgiczną
Symbolizuje jedność Kościoła
Rozsławia twórców – autorów tekstu i muzyki
Ri5uIUFh3WMFf
Ćwiczenie 3
Omów z kolegą źródła chorału gregoriańskiego.
Omów z kolegą źródła chorału gregoriańskiego.
Wysłuchaj poniższego utworu muzycznego. Zaznacz formę parachorałową, która mogła się wykształcić z tego śpiewu.
Trop
Hymn
Antyfona
Sekwencja
Zadanie posiada plik audio, który można odsłuchać w wersji online podręcznika.
RyUmD33BpTHF1
Ćwiczenie 4
Dopasuj elementy z obu kolumn: Monodia Możliwe odpowiedzi: 1. Śpiewana modlitwa polegająca na naprzemiennym wykonaniu tekstu przez solistę i wiernych, 2. Wierzę w jednego Boga, 3. Jednogłosowy śpiew, 4. Stałe części mszy św, 5. Chwała na wysokości Bogu, 6. Melorecytacja tekstu Accentus Możliwe odpowiedzi: 1. Śpiewana modlitwa polegająca na naprzemiennym wykonaniu tekstu przez solistę i wiernych, 2. Wierzę w jednego Boga, 3. Jednogłosowy śpiew, 4. Stałe części mszy św, 5. Chwała na wysokości Bogu, 6. Melorecytacja tekstu Credo in unum Deum Możliwe odpowiedzi: 1. Śpiewana modlitwa polegająca na naprzemiennym wykonaniu tekstu przez solistę i wiernych, 2. Wierzę w jednego Boga, 3. Jednogłosowy śpiew, 4. Stałe części mszy św, 5. Chwała na wysokości Bogu, 6. Melorecytacja tekstu Ordinarium missae Możliwe odpowiedzi: 1. Śpiewana modlitwa polegająca na naprzemiennym wykonaniu tekstu przez solistę i wiernych, 2. Wierzę w jednego Boga, 3. Jednogłosowy śpiew, 4. Stałe części mszy św, 5. Chwała na wysokości Bogu, 6. Melorecytacja tekstu Śpiew responsorialny Możliwe odpowiedzi: 1. Śpiewana modlitwa polegająca na naprzemiennym wykonaniu tekstu przez solistę i wiernych, 2. Wierzę w jednego Boga, 3. Jednogłosowy śpiew, 4. Stałe części mszy św, 5. Chwała na wysokości Bogu, 6. Melorecytacja tekstu Gloria in excelsis Deo Możliwe odpowiedzi: 1. Śpiewana modlitwa polegająca na naprzemiennym wykonaniu tekstu przez solistę i wiernych, 2. Wierzę w jednego Boga, 3. Jednogłosowy śpiew, 4. Stałe części mszy św, 5. Chwała na wysokości Bogu, 6. Melorecytacja tekstu
Dopasuj elementy z obu kolumn: Monodia Możliwe odpowiedzi: 1. Śpiewana modlitwa polegająca na naprzemiennym wykonaniu tekstu przez solistę i wiernych, 2. Wierzę w jednego Boga, 3. Jednogłosowy śpiew, 4. Stałe części mszy św, 5. Chwała na wysokości Bogu, 6. Melorecytacja tekstu Accentus Możliwe odpowiedzi: 1. Śpiewana modlitwa polegająca na naprzemiennym wykonaniu tekstu przez solistę i wiernych, 2. Wierzę w jednego Boga, 3. Jednogłosowy śpiew, 4. Stałe części mszy św, 5. Chwała na wysokości Bogu, 6. Melorecytacja tekstu Credo in unum Deum Możliwe odpowiedzi: 1. Śpiewana modlitwa polegająca na naprzemiennym wykonaniu tekstu przez solistę i wiernych, 2. Wierzę w jednego Boga, 3. Jednogłosowy śpiew, 4. Stałe części mszy św, 5. Chwała na wysokości Bogu, 6. Melorecytacja tekstu Ordinarium missae Możliwe odpowiedzi: 1. Śpiewana modlitwa polegająca na naprzemiennym wykonaniu tekstu przez solistę i wiernych, 2. Wierzę w jednego Boga, 3. Jednogłosowy śpiew, 4. Stałe części mszy św, 5. Chwała na wysokości Bogu, 6. Melorecytacja tekstu Śpiew responsorialny Możliwe odpowiedzi: 1. Śpiewana modlitwa polegająca na naprzemiennym wykonaniu tekstu przez solistę i wiernych, 2. Wierzę w jednego Boga, 3. Jednogłosowy śpiew, 4. Stałe części mszy św, 5. Chwała na wysokości Bogu, 6. Melorecytacja tekstu Gloria in excelsis Deo Możliwe odpowiedzi: 1. Śpiewana modlitwa polegająca na naprzemiennym wykonaniu tekstu przez solistę i wiernych, 2. Wierzę w jednego Boga, 3. Jednogłosowy śpiew, 4. Stałe części mszy św, 5. Chwała na wysokości Bogu, 6. Melorecytacja tekstu
Dopasuj elementy z obu kolumn:
Chwała na wysokości Bogu, Wierzę w jednego Boga, Melorecytacja tekstu, Stałe części mszy św, Jednogłosowy śpiew, Śpiewana modlitwa polegająca na naprzemiennym wykonaniu tekstu przez solistę i wiernych
Monodia
Accentus
Credo in unum Deum
Ordinarium missae
Śpiew responsorialny
Gloria in excelsis Deo
R1DM137Y5xi1d
Ćwiczenie 5
Zaznacz zdania prawdziwe.
Chorał gregoriański stanowił rozwinięcie śpiewów towarzyszących dionizjom.
Głównym źródłem tekstów chorału gregoriańskiego są lokalne kroniki.
Trop i sekwencja powstały poprzez dodawanie nowych tekstów do gotowych melodii.
Rytm chorału gregoriańskiego nie był ustalony, opierano się na rytmice słowa.
Wraz z pojawieniem się wielogłosowości ustało wykonywanie chorału gregoriańskiego.
RvDQSiNB1stuP
Ćwiczenie 6
Concentus to: Możliwe odpowiedzi: 1. śpiew jednogłosowy. 2. właściwy śpiew chorałowy. 3. zbliżony do psalmu śpiew liturgiczny.
Concentus to: Możliwe odpowiedzi: 1. śpiew jednogłosowy. 2. właściwy śpiew chorałowy. 3. zbliżony do psalmu śpiew liturgiczny.
Wysłuchaj poniższego fragmentu muzycznego, a następnie określ jego formę:
Accentus
Psalmodia
Sekwencja
Zadanie posiada plik audio, który można odsłuchać w wersji online podręcznika.
R8PiNBDZ0BOnx
Ćwiczenie 7
Zaznacz źródła tekstów chorału gregoriańskiego.
Księga Psalmów
Księga Rodzaju
Kantyki
Słownik pojęć
Accentus
Accentus
liturgiczna recytacja, deklamacja; melorecytacja tekstu zbliżona do mowy, gdzie jednej sylabie tekstu odpowiada jedna nuta.
Antyfona
Antyfona
werset rozpoczynający i kończący modlitwę; w chorale gregoriańskim śpiew wykonywany naprzemiennie przez dwie części chóru.
Concentus
Concentus
właściwy śpiew chorałowy.
Hymn
Hymn
pieśń pochwalna wykonywana podczas nabożeństw.
Kantyk
Kantyk
zbliżony do psalmu śpiew liturgiczny, jednym z najsłynniejszych kantyków jest pieśń Maryjna „Magnificat”.
Monodia
Monodia
śpiew jednogłosowy.
Ordinarium missae
Ordinarium missae
stałe części mszy św. (Kyrie eleison = Panie, zmiłuj się nad nami, Gloria in excelsis Deo = Chwała na wysokości Bogu, Credo in unum Deum = Wierzę w jednego Boga, Santus… Benedictus = Święty… Błogosławiony, Agnus Dei = Baranku Boży).
Responsorium
Responsorium
śpiewana modlitwa polegająca na naprzemiennym wykonaniu tekstu przez solistę i wiernych.
Sekwencja
Sekwencja
powstała z praktyki dodawania tekstów do gotowych melodii jubilacji allelujatycznych forma parachorałowa; jako odrębny utwór przyjmuje budowę stroficzną, gdzie każdej parze strof tekstu towarzyszy ta sama melodia.
Trop
Trop
powstała z praktyki dodawania tekstów do gotowych melodii Kyrie eleison forma parachorałowa.
Źródła:
encyklopedia.pwn.pl
sjp.pwn.pl
Galeria dzieł sztuki
R10HUjmLmn9ZJ1
Fotografia przedstawia mozaikę w Hagia Sofia, jest to postać Konstantyna I Wielkiego z modelem miasta. Mężczyzna ubrany w szaty, ma nakrycie głowy z umocowanym krzyżem. Ma poważny, niewyraźny wyraz twarzy.
Autor nieznany, Konstantyn I Wielki, wikipedia.org, domena publiczna
R2TPGNcQKACXD1
Fotografia przedstawia mozaikę Świętego Augustyna z Hippony. Mozaika wykonana przez Simona Martini w 1320-1325 roku. Mężczyzna siedzi na tronie, ubrany jest w strój zgodny ze święceniem, na ręce ma białe rękawiczki. W prawej ręce trzyma księgę w czerwonej okładce, w lewej trzyma laskę.
Simone Martini, mozaika Świętego Augustyna z Hippony, 1320-1325 r., Muzeum Fitzwilliam, Anglia, wikipedia.org, domena publiczna
RqoZkoMRasojZ1
Fotografia przedstawia obraz pt. „Papież Grzegorz I Wielki". Papież Grzegorz trzyma w ręce pióro oraz tusz, wpisuje do Pisma Świętego teksty chorałowe. Mężczyzna ma niewyraźną twarz, skupioną na wykonywanym zadaniu. Ubrany jest w czerwony strój papieski.
Bohemian Gothic, „Papież Grzegorz I Wielki”, 1370 r., Galeria Narodowa w Pradze, Czechy, wikimedia.org, domena publiczna
R1PFxRG9ontDV1
Ilustracja przedstawia dzieło Zanobi Strozzi pt. „Bracia w Chórze Camaldolese”. Ośmiu mężczyzn stoi przed mównicą po lewej stronie dzieła, dwóch z nich za mównicą po prawej stronie dzieła. Mężczyźni śpiewają dzieła religijne. Wszyscy ubrani są w białe szaty. Na mównicy znajduje się zeszyt z nutami.
Zanobi Strozzi, „Bracia w Chórze Camaldolese”, 1450 - 1455 r., Biblioteka Laurentiana, Florencja, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
Biblioteka muzyczna
Rt6XTY4KTsQ2T1
Utwór: In paradisum, wykonanie: muzycy z AMFN. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się modlitewnym charakterem.
R1aazDIpa0TDN1
Utwór: Alleluja z mszy wielkanocnej. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się religijnym charakterem.
R1PKvAFPNxVS51
Utwór: „Dies irae”, wykonanie: muzyce AMFN. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się modlitewnym charakterem.
RZ2FSWux04iQQ
Utwór: Melorecytacja fragmentu Ewangelii wg św. Jana, wykonawca: ks. Igor Urban. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się modlitewnym charakterem.
R1Ht34krlNWCh
Utwór: Kyrie z mszy De angelis. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się modlitewnym charakterem.
![Film edukacyjny pt. „O śpiewach religijnych - w ogniu średniowiecznej krytyki". Film edukacyjny pt. „O śpiewach religijnych - w ogniu średniowiecznej krytyki". Funkcja muzyki. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa, wraz z zaistniałą koniecznością ustalenia kształtu liturgii, zaczęto zastanawiać się nad rolą muzyki w procesie liturgicznym. Jednym z najważniejszych zadań okazało się wyraźne rozgraniczenie na muzykę religijną i świecką – sferę sacrum i profanum. Pierwsza zakotwiczyła w hebrajskich śpiewach synagogalnych, druga – kontynuowała tradycje antycznej Grecji i Rzymu. Psalm – dzieło aniołów. W jednej z homilii św. Bazyli Wielki zaakcentował dydaktyczne walory muzyki religijnej: Psalm jest dziełem aniołów, niebiańskim zrządzeniem […]. Pełna mądrości jest inwencja mistrza, który wyobraził sobie, iż moglibyśmy jednocześnie śpiewać i uczyć się rzeczy przynoszących korzyść, przez co prawdy wiary wnikają głębiej w umysł. Wątpliwości św. Augustyna. Oddziaływanie muzyki na człowieka, podkreślane już w antyku, znalazło swoje odzwierciedlenie także w reakcjach na śpiew chorałowy. Święty Augustyn zaniepokojony doznaniami estetycznymi w trakcie słuchania muzyki, wyraził to w sposób następujący: […] zajęty mile brzmiącą melodią, nie daję często tyle baczenia na treść rzeczy, ile tego wymagają Twoje święte wyroki, które te pieśni ożywiają. […] gdy przypominam łzy […], które w początkach mojej odnowionej wiary wylałem w kościele podczas nabożnych śpiewów, i jak obecnie wzruszony bywam nie śpiewem, lecz treścią samą, kiedy się śpiewa głosem pięknym i tonem odpowiednim, uznaję wielką korzyść tego ustanowienia. Takim sposobem waham się między niebezpieczeństwem nadużycia a doświadczaną korzyścią i więcej skłaniam się do tego […], ażeby zwyczaj śpiewania w kościele nadal się utrzymał, gdyż za pomocą władzy muzyki, słabsi przejmują się duchem gorętszej pobożności. Jednakże gdy mi się trafia, że mnie więcej śpiew aniżeli rzecz sama porusza, uważam to za występek karania godny, i wówczas wolałbym nie słyszeć śpiewu. Muzyka jako mniejsze zło. Pojawiały się także opinie nieprzychylne obecności muzyki w liturgii: Muzyka nie jest godna Boga. Jemu nie potrzeba ani pieśni, ani składania ofiar. Bóg dopuszcza jednak śpiewy i zgadza się na nie, ale tylko z uwagi na słabości i skłonności ludzkie. On zgadza się na mniejsze zło (muzykę), aby uniknąć większego (odejścia od wiary). Kto dobrze śpiewa – dwa razy się modli. Pomimo wątpliwości, obecnie najczęściej przywołuje się jednak słynne słowa św. Augustyna: Qui bene cantat – bis orat! (Kto dobrze śpiewa – dwa razy się modli!).](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1LFJcPfhkh1g/1/1pVg7t7aCQkBRZWgt1389b3oRf8R24H9.png)
