Ważne daty

Różne Metody Nauki Łaciny

Łacina od dłuższego czasu uważana jest za język trudny. Kolejne pokolenia Polaków z coraz mniejszą świadomością i coraz większą rezerwą podchodzą do kwestii potrzeby nauczania łaciny w polskich szkołach. Jednak, jak ustaliliśmy podczas poprzedniej lekcji, także w języku łacińskim kształtowała się polska kultura. Znajomość łaciny stanowi więc narzędzie do lepszego poznania naszego własnego dziedzictwa. Często nie mamy dość wiedzy, by ocenić rzeczywistą potrzebę nauki łaciny i prawidłowo wskazać trudności związane z przyswajaniem tego języka.

Istnieje kilka różnych metod nauki języka łacińskiego – w różnych szkołach możemy spotkać nauczycieli uczących w całkiem różny sposób. Łacina bywa określana językiem „martwym”. Oznacza to, że nie ma ona żadnych rodowitych użytkowników, że dla nikogo nie jest ona językiem ojczystym. Osoby podkreślające taki charakter łaciny wskazują na konieczność stosowania innych, niż w przypadku języków nowożytnych, metod nauczania. Uczeń skupia się więc na przyswojeniu reguł gramatycznych i słownictwa, by móc jak najsprawniej czytać teksty kultury lub tłumaczyć je na język ojczysty. W takiej metodzie nie ma miejsca na „produkowanie” własnych treści, na czynne używanie języka w mowie i piśmie. Taki sposób nauki nazywamy najczęściej metodą gramatyczno‑tłumaczeniową (ang. grammar–translation method).

Ci, którym wystarczy bierna znajomość łaciny, pozwalająca ze zrozumieniem czytać teksty w tym języku, często poszukują skutecznych metod, które przyspieszą proces nauki. Napotykamy więc na dużą ilość materiałów związanych z tzw. podejściem czytelniczym (ang. reading approach). Polega ono na czytaniu dużej ilości tekstów, których trudność wzrasta stopniowo. Pomaga to uczniowi zapamiętywać coraz większe ilości słownictwa oraz poznawać kolejno coraz bardziej skomplikowane konstrukcje gramatyczne. Często wiąże się to z koncepcją zrozumiałej treści (ang. comprehensible input), której podstawowym założeniem jest myśl wyrażona przez amerykańskiego językoznawcę Stephena Krashena: Języka uczymy się jedynie wówczas, gdy rozumiemy komunikat, wyrażony w tym języku.

Niezależnie od metod polegających na tłumaczeniu tekstu na język ojczysty lub czytaniu, wiele osób stoi również na stanowisku, że w nauce języka istotną rolę odgrywa jego czynne używanie. Także wśród miłośników łaciny istnieją grupy organizujące spotkania i konwersacje, lub korespondujące ze sobą w języku starożytnych Rzymian. Taka postawa wynika z przeświadczenia, że czynne używanie języka stanowi uzupełnienie jego biernej znajomości. W szkolnej klasie nauczyciel wydaje więc uczniom polecenia, zadaje pytania i inicjuje dyskusje w języku obcym. Taki sposób nauki - nazywany metodą bezpośrednią (ang. direct method) - określany jest niejednokrotnie jako przeciwieństwo metody gramatyczno‑tłumaczeniowej. W nauczaniu języka łacińskiego takie podejście nazywamy często łaciną żywą (Latīnitās vīva).

Na początku nauki języka łacińskiego, warto zastanowić się nad tym, jakie sposoby nauki sprawdzą się najlepiej naszym przypadku. Poznawanie języka powinno być przyjemnością, to jeden z warunków sprawnego przyswajania treści. Nie bójmy się więc przebierać w materiałach i zmieniać metod nauki, wciąż poszukując tej najbardziej efektywnej.

Jak się uczyć – praktyczne porady

W jaki sposób przygotować się do lekcji łaciny? Zwiększanie kontaktu z językiem to bardzo ważne zadanie, gdy zaczynamy naukę. W przypadku języków klasycznych jest to trudne – nie możemy przecież przenieść się do starożytnego Rzymu i słuchać ludzi rozmawiających po łacinie tak, jak możemy polecieć do Londynu lub Paryża. Istnieje jednak kilka sposobów, by wyrobić w sobie nawyki systematycznego kontaktu z językiem:

1. Poświęć na łacinę 20 minut dziennie. To lepsze niż trzy godziny w sobotę. Gdy czytasz jakiś tekst - staraj się go przeczytać kilka razy. Wracaj do niego, „przeskanuj” choćby wzrokiem na chwilę przed snem. Wypisz nowe słówka z bieżącego tygodnia, zadane ćwiczenia rozłóż równomiernie na kolejne dni. W każdym dniu postaraj się o „chwilę dla łaciny”.

2. Obserwuj swoje otoczenie – gdy zwrócisz uwagę na słowo, które „brzmi jakby znajomo”, sprawdź w słowniku, czy masz rację. Gdy na lekcji innego języka zobaczysz słowo pochodzenia łacińskiego, zrób stosowną uwagę również w zeszycie do łaciny. Zdziwisz się, ile słów dookoła pochodzi od Rzymian.

3. Skorzystaj z tej możliwości i zmień język w serwisie społecznościowym na łacinę. To nie żart!

4. Myślisz, że nie można usłyszeć ludzi mówiących po łacinie? To nie prawda! W naszym kraju kilka razy w roku odbywają się spotkania osób rozmawiających w języku Rzymian. W internecie znajdziesz międzynarodowe grupy, które raz w tygodniu organizują konwersacje. Cały czas przybywa również podcastów i audycji po łacinie. Właściwie niemal codziennie jest coś do odsłuchania i obejrzenia.

5. Rzetelnie prowadź zeszyt do łaciny. Zapisuj nowe słówka, ale niekoniecznie notuj obok nich polskie znaczenie. Łącz „słowa” z „rzeczami” – jeśli np. uczysz się o owocach, przy każdym słowie narysuj symbol owocu. Przy czasowniku, jeśli to możliwe, naszkicuj postać wykonującą daną czynność. Notuj powiedzenia, które usłyszysz podczas lekcji i zdania obrazujące konstrukcje gramatyczne. Spróbuj w tygodniu nauczyć się choć jednej sentencji na pamięć.

Narzędzia do nauki

W nauce języka przydatne mogą okazać się dodatkowe narzędzia. Najczęściej wśród dodatkowych pomocy wyróżniamy:

Osoba rozpoczynająca naukę języka łacińskiego często zakupuje na początek jeden z popularnych małych słowników łacińsko‑polskich. Takie słowniki zawierają najpotrzebniejsze hasła, pozwalają sprawnie tłumaczyć teksty podręcznikowe i większość tekstów autorów klasycznych. Najpopularniejsze małe słowniki to starszy Słownik łacińsko‑polski pod redakcją K. Kumanieckiego oraz wydawany obecnie Mały słownik łacińsko‑polski pod redakcją J. Korpantego. Profesor Korpanty jest również autorem większego i bardziej szczegółowego, dwutomowego Słownika łacińsko‑polskiego.

RNZwsJ9p6grfk1

Fotografia nieznanego autora przedstawia widok na stronę tytułową Słownika łacińsko-polskiego pod redakcją Kazimierza Feliksa Kumanieckiego. Okładka została wykonana z zielonego marszczonego materiału, na którym znajduje się ilustracja: Litera S zawarta w dwóch okręgach, które znajdują się w kwadracie. Pod ilustracją widoczny jest napis SŁOWNIK ŁACIŃSKO-POLSKI.

R1QZs3SBJGqxj1

Fotografia nieznanego autora przedstawia widok na stronę tytułową Słownika łacińsko-polskiego pod redakcją Józefa Korpantego. Okładka została wykonana z czerwonego grubego papieru o lekko chropowatej fakturze. Na okładce znajduje się ilustracja: Złota litera S zawarta w dwóch okręgach, które znajdują się w kwadracie. Pod ilustracją widoczny jest napis Mały SŁOWNIK ŁACIŃSKO-POLSKI.

Dla osób, które potrzebują słownika większego i jeszcze bardziej szczegółowego, lepszy może się okazać pięciotomowy słownik pod redakcją profesora Mariana PleziMarian Plezia Mariana Plezi. W hasłach tego słownika nie tylko szczegółowo omówiono znaczenie poszczególnych słów. Znajdziemy w nim również informacje dotyczące tego, który autor używa interesującego nas słowa.

Dla osób, które posługują się łaciną specjalistyczną, istnieje możliwość zakupienia słownika np. prawniczego lub lekarskiego. Istnieją też specjalne słowniki dla dzieci i słowniki obrazkowe.

Porównaj elementy poniższych haseł ze słownika łacińsko‑polskiego pod redakcją K. Kumanieckiego:

Nauka łaciny to jednocześnie zgłębianie kultury antycznej. W tej przygodzie niejednokrotnie pomocne mogą być inne słowniki lub wydawnictwa encyklopedyczne. Oto przykłady:

R1TXikyfEvWWn1

Fotografia nieznanego autora przedstawia widok na stronę tytułową Słownika kultury antycznej autorstwa Lidii Winniczuk. Okładka słownika jest czerwona, o gładkiej fakturze, na której znajduje się napis: SŁOWNIK kultury antycznej oraz WIEDZA POWSZECHNA. poniżej widok na czarno-białą ilustrację przedstawiającą greckich muzyków grających na instrumentach.

RqmffX709Zn9E1

Fotografia nieznanego autora przedstawia widok na stronę tytułową Słownika pisarzy antycznych, autorstwa Anny Świderkówny. Okładka słownika jest koloru żółtego, na samej górze znajduje się tytuł, poniżej widoczna jest zniszczona karta, na której znajdują się łacińskie inskrypcje. Na samym dole widoczny jest napis WIEDZA POWSZECHNA.

Dobre opracowanie gramatyki łacińskiej może być bardzo pomocnym narzędziem. Od lat najbardziej popularną pozycją wśród początkujących adeptów łaciny jest Gramatyka opisowa języka łacińskiego autorstwa Jana Wikarjaka. Pozycja ta była wielokrotnie wznawiana i stanowi niemal obowiązkowy zakup każdej osoby uczącej się łaciny. Warto zwrócić również uwagę na Składnię łacińską Zygmunta Samolewicza, lub stosunkowo niedawno wydaną Gramatykę opisową klasycznej łaciny w ujęciu strukturalnym, opracowaną przez profesora Huberta Wolanina. Ta ostatnia, kilkusetstronicowa pozycja, to opracowanie dla osób bardziej zaawansowanych.

RvWG06BSWQ6Wo1

Fotografia nieznanego autora przedstawia widok na stronę tytułową Gramatyki opisowej języka łacińskiego autorstwa Jana Wikarjaka. Okładka książki jest zielona i posiada gładką fakturę, na środku widnieje tytuł książki oraz autor, z prawej strony, obok napisu znajduje się ilustracja przedstawiająca słynną wilczycę, która karmi Remusa i Romulusa – legendarnych założycieli Rzymu.

R9x0eu0luHcat1

Fotografia nieznanego autora przedstawia stronę tytułową pracy pod tytułem Składnia Łacińska autorstwa Zygmunta Samolewicza. Okładka książki jest koloru niebieskiego i posiada lekko chropowatą fakturę. W samym centrum okładki widoczny jest fragment płyty kamiennej zawierającej łacińskie inskrypcje.

Wśród stron internetowych, związanych z językiem łacińskim, znajdziemy internetowe słowniki, strony z ćwiczeniami, czy treściami dotyczącymi kultury antycznej. Oto przykłady:

http://www.perseus.tufts.edu/hopper/

Perseus Digital Library – angielskojęzyczna strona poświęcona literaturze i kulturze antycznej, zawiera liczne oryginalne teksty w języku łacińskim i greckim oraz ich przekłady na język angielski oraz słowniki z odniesieniami do tekstów antycznych.

http://www.thelatinlibrary.com/

The Latin Library – strona zawierająca zebrane teksty autorów antycznych, średniowiecznych i nowożytnych.

http://lacina.globalnie.com.pl/

Łacina Globalnie - polski serwis z materiałami do nauki łaciny. Zawiera ciekawe informacje, ćwiczenia, quizy, infografiki.

http://lacina.info.pl/

Lingua Latīna Omnibus – strona zbierająca informacje o języku łacińskim, treści gramatyczne i informacje kulturalne. Dodatkowo strona zawiera forum dyskusyjne.

Zebrane tu przykłady pożytecznych narzędzi stanowią jedynie ułamek wszystkich dostępnych materiałów i pomocy. Ostatecznie to, co będzie nam potrzebne, zależy od metody nauki, jaką przyjmiemy. Dlatego tak ważne jest, by świadomie wybrać taki sposób, który pozwoli nam szybciej przyswajać treści językowe.

Zadania

Ra6RBGVzIHNk9

Ćwiczenie 2

Wskaż, co oznacza określenie Latinus viva. Możliwe odpowiedzi: 1. Łacina żywa 2. Łacina martwa 3. Łacina klasyczna

Wskaż, co oznacza określenie Latinus viva. Możliwe odpowiedzi: 1. Łacina żywa 2. Łacina martwa 3. Łacina klasyczna

Powyższa ilustracja pochodzi z książki:

• Orbis sēnsuāliūm pictus
• Lingua Latīna per sē illūstrāta
• Gramatyka opisowa języka łacińskiego

R1cQocvEPOvmR

Ćwiczenie 3

Redaktorem pięciotomowego, dużego słownika łacińsko-polskiego, był: Możliwe odpowiedzi: 1. Kazimierz Kumaniecki 2. Marian Plezia 3. Józef Korpanty

Redaktorem pięciotomowego, dużego słownika łacińsko-polskiego, był: Możliwe odpowiedzi: 1. Kazimierz Kumaniecki 2. Marian Plezia 3. Józef Korpanty

Redaktorem pięciotomowego, dużego słownika łacińsko-polskiego, był:

• Kazimierz Kumaniecki
• Marian Plezia
• Józef Korpanty

R14FO2eCQfDgw

Ćwiczenie 5

Wskaż do jakiego rodzaju należy słowo pons. Możliwe odpowiedzi: 1. rodzaj męski 2. rodzaj żeński 3. rodzaj nijaki

Wskaż do jakiego rodzaju należy słowo pons. Możliwe odpowiedzi: 1. rodzaj męski 2. rodzaj żeński 3. rodzaj nijaki

Jakiego rodzaju jest przedstawione słowo łacińskie?

• r. męskiego
• r. żeńskiego
• r. nijakiego

RyPIOtu0Kw5jY

Ćwiczenie 6

Jak w języku łacińskim brzmi przymiotnik „czarna”? Możliwe odpowiedzi: 1. niger 2. nigra 3. nigrum

Jak w języku łacińskim brzmi przymiotnik „czarna”? Możliwe odpowiedzi: 1. niger 2. nigra 3. nigrum

Jak w języku łacińskim brzmi przymiotnik „czarna”?

• niger
• nigra
• nigrum

R8k618Dh8ZieY

Ćwiczenie 7

W którym roku po raz pierwszy ukazał się podręcznik do nauczania łaciny według metody naturalnej? Wskaż datę. Możliwe odpowiedzi: 1. 1955 2. 1965 3. 1938

W którym roku po raz pierwszy ukazał się podręcznik do nauczania łaciny według metody naturalnej? Wskaż datę. Możliwe odpowiedzi: 1. 1955 2. 1965 3. 1938

Do której koniugacji należy ukazane na zdjęciu słowo?

• pierwszej
• trzeciej
• czwartej

Słowniki

Galeria dzieł sztuki

RNZwsJ9p6grfk

Fotografia nieznanego autora przedstawia widok na stronę tytułową Słownika łacińsko-polskiego pod redakcją Kazimierza Feliksa Kumanieckiego. Okładka została wykonana z zielonego marszczonego materiału, na którym znajduje się ilustracja: Litera S zawarta w dwóch okręgach, które znajdują się w kwadracie. Pod ilustracją widoczny jest napis SŁOWNIK ŁACIŃSKO-POLSKI.

R1QZs3SBJGqxj1

Fotografia nieznanego autora przedstawia widok na stronę tytułową Słownika łacińsko-polskiego pod redakcją Józefa Korpantego. Okładka została wykonana z czerwonego grubego papieru o lekko chropowatej fakturze. Na okładce znajduje się ilustracja: Złota litera S zawarta w dwóch okręgach, które znajdują się w kwadracie. Pod ilustracją widoczny jest napis Mały SŁOWNIK ŁACIŃSKO-POLSKI.

R1TXikyfEvWWn1

Fotografia nieznanego autora przedstawia widok na stronę tytułową Słownika kultury antycznej autorstwa Lidii Winniczuk. Okładka słownika jest czerwona, o gładkiej fakturze, na której znajduje się napis: SŁOWNIK kultury antycznej oraz WIEDZA POWSZECHNA. poniżej widok na czarno-białą ilustrację przedstawiającą greckich muzyków grających na instrumentach.

RqmffX709Zn9E1

Fotografia nieznanego autora przedstawia widok na stronę tytułową Słownika pisarzy antycznych, autorstwa Anny Świderkówny. Okładka słownika jest koloru żółtego, na samej górze znajduje się tytuł, poniżej widoczna jest zniszczona karta, na której znajdują się łacińskie inskrypcje. Na samym dole widoczny jest napis WIEDZA POWSZECHNA.

RvWG06BSWQ6Wo1

Fotografia nieznanego autora przedstawia widok na stronę tytułową Gramatyki opisowej języka łacińskiego autorstwa Jana Wikarjaka. Okładka książki jest zielona i posiada gładką fakturę, na środku widnieje tytuł książki oraz autor, z prawej strony, obok napisu znajduje się ilustracja przedstawiająca słynną wilczycę, która karmi Remusa i Romulusa – legendarnych założycieli Rzymu.

R9x0eu0luHcat1

Fotografia nieznanego autora przedstawia stronę tytułową pracy pod tytułem Składnia Łacińska autorstwa Zygmunta Samolewicza. Okładka książki jest koloru niebieskiego i posiada lekko chropowatą fakturę. W samym centrum okładki widoczny jest fragment płyty kamiennej zawierającej łacińskie inskrypcje.

Bibliografia

J. Korpanty, Mały słownik łacińsko‑polski, Warszawa 2001.

K. Kumaniecki, Słownik łacińsko‑polski, Warszawa 1997.

M. Plezia, Słownik łacińsko‑polski, Warszawa 2007.

Z. Samolewicz, T. Sołtysik, Składnia łacińska, Kraków 2006.

J. Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Warszawa 2013.

H. Wolanin, Gramatyka opisowa klasycznej łaciny w ujęciu strukturalnym, Kraków 2012.