409‑407 p.n.e. – powstaje niezachowana tragedia Eurypidesa AndromedaAndromedaAndromeda
17 lipca‑24 sierpnia – noce PerseidówPerseidyPerseidówz kulminacją 12 sierpnia
1
Scenariusz dla nauczyciela
RNus6xKNTElyb1
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń: 1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego: h) strony czynnej i biernej czasowników regularnych koniugacji I – IV w trybie orzekającym (indicativus) i łączącym (coniunctivus) w następujących czasach: praesens, imperfectum, perfectum, plusquamperfectum, futurum I oraz formy trybu rozkazującego w czasie teraźniejszym w stronie czynnej (imperativus praesentis activi); III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń: 1. dostrzega wagę systematyczności w poznawaniu zjawisk gramatycznych i dokładności w sporządzaniu adekwatnego przekładu.
Nauczysz się
używać bardziej zaawansowanych form czasownikowych (coniūnctīvus plusquamperfectī āctīvī et passīvī);
rozwijać umiejętności komunikowania się w języku łacińskim;
badać korzenie kultury europejskiej w postaci kultury antycznej na bazie mitu o Andromedzie.
Czytanie i omówienie tekstu łacińskiego poświęconego Andromedzie
Polecenie 1
Przeczytaj fragment tekstu o AndromedzieŹródło:fragment tekstu o Andromedzie, w którym PerseuszPerseuszPerseusz wyrusza na ratunek pięknej dziewczynie, by pokonać potwora CetusaCetusCetusa i uwolnić przytwierdzoną do skały wybrankę.
R9BkwMIr543NU1
Gerēbat in pedibus Persēus calceōs1calceōsālīs2ālīs ōrnātōs, ita ut, sīcut Mercurius, volāre3volāre posset. Cum ergō terram pedibus pulsāvisset, sūrsum in aere usque ad nūbēs4nūbēs volāvit; inde vērō, tamquam aquila5aquila dē caelō6caelō celerrimē dēscendēns, in mōnstrī tergum impetum fēcit, gladium7gladium que suum in dextrum ferae umerum8umerum īnfīxit. Quae, cum graviter vulnerātam sē esse sēnsisset9sēnsisset, prīmum sē in aquās mersit10mersit; deinde ex flūctibus surrēxit, horrenda vīsū; tum Persēum iterum iterumque mordēre11mordēre cōnābātur, at ille, hūc illūc vēlōcissimē volāns, eius impetus facile vītābat12vītābat; dēnique maxima cum vī saevam bēstiam etiam atque etiam in complūribus corporis partibus ēnse13ēnse vulnerāvit, dōnec illa, multō sanguine14sanguine effūsō, ex vulneribus15vulneribus mortua est.
Gaudent Andromedae parentēs, laetantur cīvēs, Persēumque victōrem salūtant: „Nisi tū auxiliō nōbis vēnissēs” inquit Cēpheus, „certē fīlia mea horrendā16horrendā morte periisset. Ecce, eam uxōrem accipe: dīī vōs tueantur!”
Perseus, cum ad saxum, ad quod erat vīncta17vīncta Andromeda, accessisset, pulcherrimam virginem, adhūc metū affectam, catēnīs18catēnīs solvit ac multīs verbīs cōnsōlātus est; posteā eam, quae beātam sē esse arbitrābātur cum tam fortis et pulchrī virī uxor facta esset, sēcum dūxit.
Źródło:
Luigi Miraglia, Fabulae Syrae – Graecorum Romanorumque fabulae ad usum discipulorum Latine narratae. Rzym: Vivarium Novum, 2010, Andromeda s. 99, w. 72 – 93
RYA648EE22zo31
RYKdv0C1ZlgOx
Ćwiczenie 1
R1F3XTMBgfoIX
Ćwiczenie 2
mba581331fd3bdbaa_0000000000007
Luigi Miraglia, Fabulae Syrae – Graecorum Romanorumque fabulae ad usum discipulorum Latine narratae. Rzym: Vivarium Novum, 2010, Andromeda s. 99, w. 72‑93
Ta historia wydarzyła się w kraju Etiopów, którego królem był CefeuszCefeuszCefeusz, mający piękną żonę, KasjopejęKasjopejaKasjopeję. Kasjopeja była nie tylko urodziwa, ale i odrobinę próżna, przechwalała się bowiem, że jest piękniejsza od nereid, 50 uroczych córek Nereusa, boginek pluskających fal morskich. Nereidy poczuły się urażone taką zuchwałością śmiertelniczki i udały się do samego boga mórz, Posejdona, by żądać satysfakcji. Posejdon dał się przekonać ślicznym pannom i nie dość, że sprowadził na Etiopię powódź, to jeszcze wysłał tam potwora morskiego, Cetusa, który pustoszył ziemie Etiopów. Król Cefeusz była załamany. Kraj dotknięty klęską żywiołową pogrążony był w rozpaczy, coraz więcej mieszkańców padało bowiem ofiarą żarłoczności strasznego monstrum. Bezradny król zwrócił się o pomoc do wyroczni Ammona, która dała mu wskazówkę, co powinien uczynić, by uratować kraj. Cefeusz nie mógł się pogodzić z faktem, że jedynym sposobem, by ocalić mieszkańców Etiopii jest złożenie w ofierze pięknej córki pary królewskiej, Andromedy. W końcu jednak dał się przekonać, że to jedyna metoda pozbycia się potwora. Andromeda została przykuta do skały łańcuchami i przerażona czekała na nieuchronną śmierć w paszczy bestii.
Tymczasem Perseusz zabiwszy Meduzę przelatywał nad krainą Etiopów na grzbiecie skrzydlatego konia, Pegaza. Zobaczył z góry piękną córkę Cefeusza i z miejsca się w niej zakochał. Zawitał zatem do pogrążonego w smutku króla i obiecał mu uwolnić lud Etiopów od krwiożerczego węża za cenę ręki Andromedy. Walka Perseusza z potworem została dokładnie opisana przez Owidiusza w Metamorfozach, być może na podstawie zaginionej tragedii Eurypidesa pod tytułem Andromeda. Perseusz zaatakował bestię z tyłu i wbił jej miecz w kark, następnie ciął bezlitośnie każdy kawałek jej ciała wynurzający się z wody. W końcu wycieńczone monstrum wykrwawiło się, a Perseusz mógł uwolnić Andromedę z okowów. Wdzięczna królewna pokochała wyzwoliciela od pierwszego wejrzenia i młodzi szybko wzięli ślub. Mieszkali jakiś czas w Etiopii, a następnie udali się w strony Perseusza do Serifos.
R1c7DmZnATCxI1
R1PU49vPqX3nW1
RWnxwQGAiQsEN
Ćwiczenie 9
R18ITTyyNhIIz
Ćwiczenie 10
Dziwy niebieskie
Gdy Grek spojrzał na niebo wyiskrzone gwiazdami, jeśli nie był uczonym, nie myślał o astronomii, lecz widział wiele rzeczy dziwnych: historie bogów i bohaterów wyhaftowane tymi migotliwymi światełkami, które Noc, milcząca bogini, wysypuje z zanadrza swej czarnej szaty. Gwiazdy bowiem były pochodzenia boskiego. Przysięgano na nie i wzywano je na świadectwo w ważnych sporach. Każda gwiazda była niegdyś bogiem lub boginką – śliczne potomstwo jednego z tytanów, Astrajosa. Lecz zbuntowawszy się przeciwko Zeusowi uległy te bóstwa przeraźliwej mocy jego piorunów i zdruzgotane rozsypały się po firmamencie pyłem świetlistym. Liczba gwiazd wzrastała, gdyż wola bogów umieszczała w ich gronie rozmaitych bohaterów, nimfy, a nawet przedmioty martwe.[…] Oto Kasjopea, rozkrzyżowała ręce jakby w rozpaczy o córkę Andromedę, która tuż obok świeci jasno, jak wówczas, kiedy przykuta do ciemnej skały leżała nad brzegiem morza czekając w trwodze na smoka, co ją miał pożreć. Nad nią pomyka w przestrzeni Wszechświata koń skrzydlaty, Pegaz, a świetlany bohater Perseusz biegnie na ratunek Andromedy. […]
Jan Parandowski, Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Wydawnictwo Puls 1992 r., s. 87‑90
mba581331fd3bdbaa_0000000000317
Słowniki
Słownik pojęć
Andromeda
Andromeda
gwiazdozbiór nieba północnego; w Polsce widoczny latem, jesienią i zimą; zawiera galaktykę spiralną zwaną Wielką Mgławicą Andromedy, będącą najodleglejszym zbiorowiskiem materii widocznym gołym okiem, a także najbliższą galaktyką.
Cefeusz
Cefeusz
konstelacja nieba północnego, widoczna w Polsce przez cały rok; od zmiennej fizycznie gwiazdy delta Cefeusza cały typ takich gwiazd nazwano cefeidami.
Cetus
Cetus
wieloryb (łac. Cetus), rozległy gwiazdozbiór równikowy.
Kasjopeja
Kasjopeja
gwiazdozbiór nieba północnego, w Polsce widoczny cały rok; najjaśniejsza gwiazda, Shedir, wraz z 4 jasnymi gwiazdami tworzy charakterystyczny układ w kształcie litery W.
Perseidy
Perseidy
rój meteorów związanych z kometą Swifta–Tuttle’a, z kulminacją 12 siernia, nazywana Nocą Perseidów lub Nocą Spadających Gwiazd.
Perseusz
Perseusz
konstelacja nieba północnego widziana w Polsce (prócz wiosny) z pierwszą znaną gwiazdą zaćmieniową Algol.
Słownik łacińsko‑polski
R1bZiZ2CWMslg1
mba581331fd3bdbaa_0000000000328
Galeria dzieł sztuki
R1Ptuo0W3UP10
R1TdJARtgy8OK
R1aLz5CZ1HaRY
RXjQgg9fBgNZB1
Bibliografia
Luigi Miraglia, Fabulae Syrae – Graecorum Romanorumque fabulae ad usum discipulorum Latine narratae. Rzym: Vivarium Novum, 2010, Andromeda s. 99, w. 72 – 93
Jan Parandowski, Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Wydawnictwo Puls 1992, s. 87 - 90.
Jan Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1978.
Zygmunt Kubiak, Mitologia Greków i Rzymian, Świat Książki, Warszawa 1997.
Władysław Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa, 2003.
Oryginalna azetka; Encyklopedia PWN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2016.