Coniunctivus praesentis – to całkiem łatwe
Ważne daty
333 p.n.e. – bitwa pod Issos – klęska króla perskiego Dariusza III i zwycięstwo wojsk macedońskich pod dowództwem Aleksandra Wielkiego
356‑323 p.n.e. – lata życia Aleksandra Wielkiego
79 p.n.e. – wybuch Wezuwiusza i zniszczenie Pompejów
65‑8 p.n.e. – lata życia Horacego
60 p.n.e. – I triumwirat
48 p.n.e. – śmierć PompejuszaPompejuszaWielkiego w Aleksandrii
529 n.e. – zamknięcie Akademii PlatońskiejAkademii Platońskiej przez cesarza Justyniana
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
h) formy strony czynnej i biernej czasowników regularnych koniugacji I – IV w trybie orzekającym (coniunctivus) w następujących czasach: praesens.
17) potrafi korzystać ze słownika łacińsko‑polskiego przy sporządzaniu przekładu;8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:
8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:
8) odmienia czasowniki regularne koniugacji I–IV w trybie orzekającym (indicativus) i łączącym (coniunctivus) w następujących czasach: praesens, imperfectum,perfectum, plusquamperfectum, futurum I oraz tworzy formy trybu rozkazującego w czasie teraźniejszym w stronie czynnej (imperativus praesentis activi);
tłumaczyć i tworzyć formy coniunctivus praesentis activi i passivi;
używać koniugacji łacińskiej i korzystać z umiejętności operowania jej wybranymi formami;
tłumaczyć preparowany tekst łaciński przy pomocy słownika.
Coniunctivus praesentis activi
Formy czasowników podane w indikatiwie zapisz w koniunktiwie praesentis activi. Przykład: 1) surgo – surgam.
facit – ............
absunt – ............
amas – ............
auditis – ................
rogo | video | cogo | venio | sum |
1. roge‑m | 1. vide‑a‑m | 1. cog‑a‑m | 1. veni‑a‑m | 1. sim |
2. roge‑s | 2. vide‑a‑s | 2. cog‑a‑s | 2. veni‑a‑s | 2. sis |
3. roge‑t | 3. vide‑a‑t | 3. cog‑a‑t | 3. veni‑a‑t | 3. sit |
1. roge‑mus | 1. vide‑a‑mus | 1. cog‑a‑mus | 1. veni‑a‑mus | 1. simus |
2. roge‑tis | 2. vide‑a‑tis | 2. cog‑a‑tis | 2. veni‑a‑tis | 2. sitis |
3. roge‑nt | 3. vide‑a‑nt | 3. cog‑a‑nt | 3. veni‑a‑nt | 3. sint |
roga- → roge- |
Przeanalizuj tłumaczenie zdania łacińskiego z koniunktiwem.
Si illum librum spectem, habeam, legam, audiam, sim contentus. – Jeżeli ową książkę oglądał-by-m, posiad(a)ł-by-m, (prze)czytał-by-m, (u)słyszał-by‑m, był-by-m zadowolony.
Następnie rozwiąż poniższe zadanie.
Przetłumacz poniższe zdania. Pamiętaj o poprawnych znakach i interpunkcji.
Si forem claudas, sim contenta. ................................................................................................
Si surgatis, respondeam. ..............................................................................
Si sedeant, consulem videant. ............................................................................
Zapoznaj się z tekstem o roli konsula w starożytnym Rzymie.
KonsulKonsul (łac. consul) to w Rzymie godność państwowa, którą wprowadzono w 509 r. p.n.e., kiedy wypędzono królów z Miasta. Co roku wybierano dwóch konsulów, początkowo tylko spośród patrycjuszy, ale od 367 r. p.n.e. także plebejuszy. Ich powinnością było zwoływanie zgromadzeń ludowych i posiedzeń senatu oraz przewodniczenie im. Po upływie roku, konsul składał urząd i zgodnie z rzymskim zwyczajem otrzymywał – jako prokonsul – prowincję pod zarząd. Konsul był także eponimemeponimem, tzn. jego imieniem określano kolejny rok. W nadzwyczajnych okolicznościach konsula zastępował dyktatordyktator, który był wyposażony we wszelką władzę. Urząd konsula – jak inne urzędy w Rzymie – cechowała kolegialność, darmowość (urzędy zostały pomyślane jako zaszczyty – łac. honores) i jednoroczność. Byłych konsulów wpisywano na listę członków senatu.
Przeanalizuj sposób tworzenia koniunktiwu praesentis passivi.
rogo | video | cogo | audio |
1. roge‑r | 1. vide‑a‑r | 1. cog‑a‑r | 1. audi‑a‑r |
2. roge‑ris | 2. vide‑a‑ris | 2. cog‑a‑ris | 2. audi‑a‑ris |
3. roge‑tur | 3. vide‑a‑tur | 3. cog‑a‑tur | 3. audi‑a‑tur |
1. roge‑mur | 1. vide‑a‑mur | 1. cog‑a‑mur | 1. audi‑a‑mur |
2. roge‑mini | 2. vide‑a‑mini | 2. cog‑a‑mini | 2. audi‑a‑mini |
3. roge‑ntur | 3. vide‑a‑ntur | 3. cog‑a‑ntur | 3. audi‑a‑ntur |
roga- →roge- |
Formy czasowników podane w indikatiwie zapisz w koniunktiwie praesentis passivi.
Przykład: 1) laboratur – laboretur
ageris – ............
utimur – ............
rapimini – ..................
habeor – ............
dantur – ............
Które formy to coniunctivus? Wybierz właściwe odpowiedzi
premat, relictis, reddantur, manserant, afferebant, navigaverunt, petunt, dant
Coniunctivus praesentis activi ........................
Coniunctivus praesentis passivi ........................
Dokonaj przekładu tekstu. Zwróć uwagę na sposób tłumaczenia koniunktiwu po formie „ut” (aby).
Dominus: „Intra, serve! Claude forem! Tace et audi!”. Dominus servo imperat, ut intret, forem claudat, taceat et audiat. Servus intrat, forem claudit, tacet et audit. „Intrat”, „claudit”, „tacet” et „audit” indicativus est. „Intret”, „claudat”, „taceat” et „audiat” coniunctivus est.
Magister: „Studiosus esto, discipule! Primum audi quod interrogo, tum cogita, denique surge et responde!”. Magister discipulum monet ut studiosus sit: primum audiat, tum cogitet, denique surgat et respondeat. Discipulus silet. Magister: „Audisne, puer? Moneo te ut studiosus sis: primum audias, tum cogites, denique surgas et respondeas”. Discipulus: „Non opus est me monere ut audiam et cogitem atque ut studiosus sim. Sed respondere nescio”.
Źródło:
H.H. Orberg, Lingua Latina per se illustrata. Pars I. Familia Romana, Newburyport, MA 2005
Tłumaczenie tekstutekstu.
Uzupełnij brakujące zakończenia form koniunktiwu praesentis.
antur, ant, ant
Agricola curat ut liberi vale ............
Dominus servo imperat ut agri bene col ............
Cura ne pastores dormi ............
Dokonaj przekładu tekstu na język polski.
Saevi piratae maxima pericula navibus Romanis afferebant. Isti, qui ex Asia veniebant, primum haud procul a patriae suae litoribus manserant et naves alienas ceperant. Mox vero ad Siciliam et Italiam navigaverunt. Navibus in litore relictis, proximas urbes petunt, ut praeda ex templis et domibus faciantur. Homines quoque rapiunt: et pauperes, qui libertatem amittunt, et divites, quorum ex amicis propinquisque pecuniam petunt, ut captivi reddantur. Itaque Romani, quibus propter piratas frumentum aliaque bona deesse coeperant, imperium extraordinarium Pompeio dant, ut istos premat.
Źródło:
J. Gason, A. Lambert, Invitation au Latin, Paryż 1995.
Który z członków Triumwiratu, spędził 40 dni w niewoli u piratów?
- Juliusz Cezar
- Gnejusz Pompejusz
- Marek Krassus
Który z członków Triumwiratu dostał nadzwyczajne uprawniania w celu rozprawienia się z piratami?
- Juliusz Cezar
- Gnejusz Pompejusz
- Marek Krassus
Słowniki
Słownik pojęć
szkoła założona w Atenach w IV w. p.n.e. przez Platona. Przetrwała jako instytut naukowy do 529 r.
filozof ze Stagiry (384–322 p.n.e.), twórca szkoły perypatetyckiej, nauczyciel Aleksandra Wielkiego
(łac. dictator), od 501 r. p.n.e. urzędnik powoływany w sytuacji wyjątkowo groźnej dla republiki.
w kalendarzach miast kolejny rok określa imię kadencyjnego urzędnika, stąd nazwa: gr. eponymos to ten, który nadaje swoje imię.
najwyższa godność państwowa w Rzymie, wprowadzona w 509 r. p.n.e.
w starożytnym Rzymie miejsce obrad senatu.
woźny w administracji rzymskiej. Towarzyszyli oni wyższym urzędnikom w wystąpieniach publicznych, niosąc rózgi zwane fasces.
szkoła założona w Atenach w 2. połowie IV w. p.n.e. przez Arytotelesa, zwana Perypatem.
Aristokles (427–347 p.n.e.), znany jako „Platon” – „barczysty”; uczeń Sokratesa. Fundamentem jego filozofii jest teoria świata idei.
zwany Wielkim (106–48 p.n.e.), wybitny wódz i polityk. W 67 r. powierzono mu dowództwo w wojnie przeciwko piratom na M. Śródziemnym. Jeden z triumwirów (60 r. p.n.e.).
Słownik łacińsko‑polski
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
Słownik kultury antycznej, red. Ryszard Kulesza, Warszawa 2012.
Słownik pisarzy antycznych, red. Anna Świderkówna, Warszawa 1982.
Bravo B., Wipszycka E., Historia starożytnych Greków, t. 3, Okres hellenistyczny, Warszawa 1992.
Crawford M., Rzym w okresie republiki, Warszawa 2000.
Jaczynowska M. (red.), D. Musiał, M. Stępień, Historia starożytna, Warszawa 2004.
Ostrowski J. A., Starożytny Rzym. Polityka i sztuka, Warszawa‑Kraków 1999.
Ziółkowski A., Starożytność, Warszawa 2009.