Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RwmuGCaYLnDyg1

Corpus humanum – vocabula

Ważne daty

460 p.n.e. – rodzi się Hippokrates z Kosmbb2bfc96b5cc1eef_0000000000005Hippokrates z Kos, lekarz grecki i prekursor medycyny

IV w. p.n.e. – powstaje Corpus Hippocraticum, zbiór około 70 pism lekarskich stworzonych przez Hippokratesa

I w. n.e. – żyje i tworzy Celsusmbb2bfc96b5cc1eef_0000000000006Celsus, autor dzieła De medicina libri octo

23‑79 n.e. – żyje i tworzy Caius Plinius Secundusmbb2bfc96b5cc1eef_0000000000007Caius Plinius Secundus, autor dzieła Historia naturalis

129 n.e. – rodzi się Galenmbb2bfc96b5cc1eef_0000000000008Galen, najsłynniejszy lekarz starożytny obok Hippokratesa

mbb2bfc96b5cc1eef_0000000000005
mbb2bfc96b5cc1eef_0000000000006
mbb2bfc96b5cc1eef_0000000000007
mbb2bfc96b5cc1eef_0000000000008
1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

R1YHIXuBuZbMQ
Scenariusz zajęć do pobrania

I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:

8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:

17) potrafi korzystać ze słownika łacińsko‑polskiego przy sporządzaniu przekładu;

19) dokonuje poprawnego przekładu prozatorskiego tekstu łacińskiego z zakresu tekstów określonych w kanonie na język polski, w tłumaczeniu zachowując polską normę językową;

II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:

14. potrafi rozpoznać i poddać interpretacji w kontekście kultury greckiej i rzymskiej oraz kultur późniejszych następujące kluczowe zjawiska z zakresu tradycji antycznej i recepcji antyku:

1) obecność tradycji greckiej i rzymskiej we współczesnym życiu publicznym i kulturalnym,

2) przetworzenia motywów kulturowych greckich i rzymskich w kulturze późniejszej polskiej i światowej na płaszczyznach: literackiej, sztuk plastycznych, sztuk wizualnych.

III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń:

5) dzięki poznaniu źródeł kultury polskiej, europejskiej i światowej staje się jej świadomym odbiorcą i uczestnikiem.

Nauczysz się

używać słownictwa związanego z ciałem ludzkim;

wskazywać części ludzkiego ciała w języku łacińskim;

tłumaczyć tekst Corpus humanum;

definiować pojęcia: pulmonologiapulmonologiapulmonologia, manualnymanualnymanualny.

Ciało człowieka

RXeX6DnpHfJhg
Ćwiczenie 1
Wybierz właściwe uzupełnienie poniższego zdania. Homines Tu uzupełnij Możliwe odpowiedzi: 1. oculos, 2. oculis, 3. auros, 4. oculibus, 5. auribus, vident et Tu uzupełnij Możliwe odpowiedzi: 1. oculos, 2. oculis, 3. auros, 4. oculibus, 5. auribus audiunt.

Corpus humanum

R1Us3VQWfQSA5
Film animowany pod tytułem Corpus humanum prezentuje omówienie części ciała człowieka. Pierwszy ekran to kobieta o długich brązowych włosach, ubrana jest w niebieską koszulkę, trzyma się za ramię. Lektor czyta tekst: Bracchium membrum est et crus membrum est. In brachio manus est, in crure pes. Quinque digiti manus sunt: pollex, index, digitus medius, digitus anularis, digitus minumu (parvus). Quinque digiti pedis sunt: hallux, digitus secundus, digitus medius, digitus quartus, digitus minimus. Ramię jest częścią ciała i goleń jest częścią ciała. Częścią ręki jest dłoń, częścią nogi jest stopa. Jest pięć palców ręki: kciuk, palec wskazujący, palec środkowy, palec serdeczny i palec mały. Druga scena przedstawia widok przekroju człowieka, jest to wygląd anatomiczny. Lektor czyta tekst: Corpus humanum . In corpore unum caput est. In capite sunt oculi et aures, nasus et os. Supra caput capilli sunt. Supra oculos frons est. Infra oculos genae sunt. Ciało ludzkie. W ciele ludzkim jest jedna głowa. Na głowie umieszczone są oczy i uszy, nos i usta. Na głowie są włosy. Nad oczami znajduje się czoło. Poniżej oczu są policzki. Trzecia scena przedstawia zbliżenie na nogę kobiety. Trzecia scena to moment, w którym kobieta trzyma się za piszczel. Lektor czyta tekst: Membrum inferius femur, genu, crus et pedem continet. Collum caput cum trunco corporis iungit, ubi viscera locata sunt. Partes trunci sunt: thorax, abdomen, pelvis. Kończyna dolna składa się z uda, kolana, golenia i stopy. Szyja łączy głowę z tułowiem ciała, w którym umieszczone są wnętrzności. Częściami tułowia są: klatka piersiowa, brzuch i miednica. Czwarta scena przedstawia mężczyznę leżącego w łóżku. Na jego głowie widoczny jest kompres, w ustach ma termometr. Lektor czyta tekst: Medicus morbi originem cognoscere debet. Aegrotorum examinatio ex interrogatione, ausculatione, palpatione, percussione, analysibusque variis constat. Lekarz powinien poznać źródło choroby. Badanie (diagnozowanie) chorego składa się z wywiadu, osłuchiwania, kołatania, opukiwania i różnych badań. Piąta scena przedstawia dwie osoby w garniturach, które podają sobie dłoń. Lektor czyta tekst: Homo imbecillus. Imbecillus homo, qui bene concoquit, mane tuto surget; qui minus bene concoquet diutus quiescere debet. Imbecillus homo meridianum solem, matutinum et vespertinum frigus cavebit. Longis diebus somnus meridianus necessarius erit. Człowiek osłabiony. Człowiek osłabiony, który dobrze trawi, rankiem bezpiecznie powstanie; ten, który nie tak dobrze będzie trawił, powinien odpoczywać dłużej. Człowiek osłabiony będzie się wystrzegał południowego słońca oraz porannego i wieczornego zimna. W długie dni konieczny będzie sen w południe. Szósta scena przedstawia płynące czerwone krwinki w żyle. Lektor czyta tekst: De Deo Aesculapo . Apud Graecos medicinae deus et patronus Aesculapius putabatur. Aesculapius multa templa habebat. Epidauri clarum templum Aesculapii erat, in quo serpens sacer servabatur. O bogu Eskulapie. U Greków za boga i patrona medycyny uważany był Eskulap. Eskulap miał wiele świątyń. Słynna świątynia Eskulapa znajdowała się w Epidauros, przechowywany był w niej święty wąż. vena, venae, f – żyła Rzeczownik rodzaju żeńskiego. Kolejna scena przedstawia lekarza ze stetoskopem. Lektor czyta tekst: De Romanorum medicina . Romanis medicina diu ignota erat. Primum herbarum scientia medicina erat. Romani servos medicos habebant. Hi morbos curabant, vulnera sanabant, medicamenta parabant. O medycynie Rzymian. Medyna długo była nieznana Rzymianom. Najpierw medycyną było ziołolecznictwo. Rzymianie mieli niewolników zajmujących się medycyną. Ci leczyli choroby, uzdrawiali rany, przygotowywali leki. Następna scena przedstawia kolorowe pigułki – leki. Lektor czyta tekst: De medicamentorum introductione. Medicamenta in organismum humanum viis variis introducuntur: per os, per rectum, sub linguam, sub cutem, intra musculos. In morbis nonnullis diaeta severa adhibetur. Aegroti post medicamentorum assumptionem cito ad sanitatem perveniunt. O przyjmowaniu leków. Leki są wprowadzane do organizmu różnymi drogami: doustnie, doodbytniczo, pod język, podskórnie, domięśniowo. W niektórych chorobach stosuje się surową dietę. Po przyjęciu leków chorzy szybko wracają do zdrowia. Ostatnia scena przedstawia palec serdeczny. Corpus humanum. Corpus humanum e capite, collo, trunco, membris constat. Corpus hominis quattuor membra habet: duo membra superiora et duo membra inferiora. Membrum superius ex brachio, cubito, antebrachio, manu et digitis manus constat. Ciało ludzkie. Ciało ludzkie składa się z głowy, szyi, tułowia i kończyn. Ciało ludzkie wyposażone jest w cztery kończyny: dwie kończyny górne i dwie kończyny dolne. Kończyna górna składa się z ramienia, łokcia, przedramienia, dłoni i palców.

Zadania

R17gvWJlHwtWC
Ćwiczenie 2
Przyporządkuj nazwę do odpowiedniego palca. Słowo: kciuk Możliwe odpowiedzi: 1. digitus medius, 2. digitus secundus, 3. digitus quatrus, 4. digitus minimus, 5. Hallux. Słowo: palec wskazujący Możliwe odpowiedzi: 1. digitus medius, 2. digitus secundus, 3. digitus quatrus, 4. digitus minimus, 5. Hallux. Słowo: palec środkowy Możliwe odpowiedzi: 1. digitus medius, 2. digitus secundus, 3. digitus quatrus, 4. digitus minimus, 5. Hallux. Słowo: palec serdeczny Możliwe odpowiedzi: 1. digitus medius, 2. digitus secundus, 3. digitus quatrus, 4. digitus minimus, 5. Hallux. Słowo: palec mały Możliwe odpowiedzi: 1. digitus medius, 2. digitus secundus, 3. digitus quatrus, 4. digitus minimus, 5. Hallux
RIhGt03ZKOVhK
Ćwiczenie 3
Przetłumacz nazwy wybranych części ciała na język polski. caput - Tu uzupełnij bracchium - Tu uzupełnij crus - Tu uzupełnij
RkeUk3uPilrlt
Ćwiczenie 4
Do łacińskich nazw części ciała dopasuj ich odpowiednik w języku polskim. Słowo: nasus Możliwe odpowiedzi: 1. włosy, 2. szyja, 3. oko, 4. brew, 5. nos, 6. ucho. Słowo: oculus Możliwe odpowiedzi: 1. włosy, 2. szyja, 3. oko, 4. brew, 5. nos, 6. ucho. Słowo: supercilium Możliwe odpowiedzi: 1. włosy, 2. szyja, 3. oko, 4. brew, 5. nos, 6. ucho. Słowo: collum Możliwe odpowiedzi: 1. włosy, 2. szyja, 3. oko, 4. brew, 5. nos, 6. ucho. Słowo: capilli Możliwe odpowiedzi: 1. włosy, 2. szyja, 3. oko, 4. brew, 5. nos, 6. ucho. Słowo: auris Możliwe odpowiedzi: 1. włosy, 2. szyja, 3. oko, 4. brew, 5. nos, 6. ucho
R1LoddKOVrtr3
Ćwiczenie 5
Na podstawie wiedzy zdobytej z filmu uzupełnij poniższy tekst. In corpore unum Tu uzupełnij est. In capite sunt Tu uzupełnij et aures, Tu uzupełnij et os. Supra caput Tu uzupełnij sunt.
RKnJvGUPZ539o
Ćwiczenie 6
Do łacińskich zdań dopasuj ich polskie odpowiedniki. Medicus aegrum sanat: Tu uzupełnij. Możliwe odpowiedzi: 1. Lekarz uzdrawia chorego., 2. Lekarz uzdrowił chorego., 3. Lekarz uzdrawia chorego., 4. Lekarz uzdrowił chorego.
Medicus aegrum sanavit: Tu uzupełnij. Możliwe odpowiedzi: 1. Lekarz uzdrawia chorego., 2. Lekarz uzdrowił chorego., 3. Lekarz uzdrawia chorego., 4. Lekarz uzdrowił chorego.
Medicus aegrum sanum facit: Tu uzupełnij. Możliwe odpowiedzi: 1. Lekarz uzdrawia chorego., 2. Lekarz uzdrowił chorego., 3. Lekarz uzdrawia chorego., 4. Lekarz uzdrowił chorego.
Medicus aegrum sanum fecit: Tu uzupełnij. Możliwe odpowiedzi: 1. Lekarz uzdrawia chorego., 2. Lekarz uzdrowił chorego., 3. Lekarz uzdrawia chorego., 4. Lekarz uzdrowił chorego.
RfobTyx1bzm7n1
Ćwiczenie 7
Do łacińskich nazw organów i części ciała dopasuj ich polskie nazwy. Stomachus, i - Tu uzupełnij Lingua, ae, f - Tu uzupełnij Genu, us, ae, f - Tu uzupełnij Iecur, oris, n - Tu uzupełnij Pollex, icis, m - Tu uzupełnij

Tekst do samodzielnego tłumaczenia

Polecenie 1

Przetłumacz poniższy tekst.

Corpus humanum

Corpus humanum quattuor membra habet: duo bracchia et duo crura. Bracchium membrum est et crus membrum est. In bracchio est manus, in crure pes. Duae manus et duo pedes in corpore humano sunt. In corpore unum caput est, non duo capita. In capite sunt oculi et aures, nasus et os. Super caput capillus est. Capillus virorum non tam longus est quam feminarum. Supra oculos frons est. Infra oculos genae sunt. Post frontem est cerebrum. Qui cerebum parvum habet stultus est. Os est inter duo labra. In ore lingua et dentes insunt. Dentes sunt albi ut margaritae. Lingua et labra rubra sunt ut rosae. Homines oculis vident et auribus audiunt. Homo qui oculos bonos habet bene videt, qui oculos malos habet male videt. Qui aures bonas habet bene audit, qui aures malas habet male audit. Syra male audit, ea enim aures malas habet.

Źródło: H. Orberg, Lingua latina per se illustrata. Pars I. Familia Romana, s. 77, Grenaa 2003

RiK5PmIZyDihk
Wykonaj zgodnie z poleceniem.

Tłumaczeniembb2bfc96b5cc1eef_0000000000009Tłumaczenie

capillus, i – włosy

frons, tis, f – czoło

gena, ae – policzek

infra – w dole, poniżej

nasus, i - nos

supra – wyżej, powyżej

mbb2bfc96b5cc1eef_0000000000009

Słowniki

Słownik pojęć

pulmonologia
pulmonologia

dział medycyny zajmujący się diagnostyką, leczeniem i profilaktyką chorób układu oddechowego, od łac. pulmo, onis – płuco.

okulistyka
okulistyka

dział medycyny zajmujący się leczeniem chorób oczu, od łac. oculus, i – oko.

manualny
manualny

dotyczący ręki, wykonywany ręką, od. łac. manus, us – ręka.

dentysta
dentysta

lekarz zajmujący się chorobami zębów, od łac. dens, dentis – ząb.

Słownik łacińsko‑polski

R1RHcOM9XYJFH1
Słownik łacińsko-polski.
Źródło: online skills, licencja: CC0.

Galeria dzieł sztuki

Bibliografia

A. Kołodziej, S. Kołodziej, Lingua Latina medicinalis, Warszawa 2006.

H. Orberg, Lingua latina per se illustrata. Pars I. Familia Romana, Grenaa 2003.

W. Popiak, Rudimenta linguae Latinae medicinalis, Warszawa 1975

J. Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2013