312 r. p.n.e. – ukończenie Aqua AppiaAqua AppiaAqua Appia, najstarszego wodociągu rzymskiego
272 r. p.n.e. – ukończenie Aqua Anio VetusAqua Anio VetusAqua Anio Vetus
144–140 r. p.n.e. – ukończenie Aqua MarciaAqua MarciaAqua Marcia
125 r. p.n.e. – ukończenie Aqua TepulaAqua TepulaAqua Tepula
33 r. p.n.e. – ukończenie Aqua IuliaAqua IuliaAqua Iulia
27–13 p.n.e. – powstanie „O architekturze ksiąg dziesięć” Witruwiusza
20 r. p.n.e. – ukończenie Aqua VirgoAqua VirgoAqua Virgo
ok. 2 r. p.n.e. – ukończenie Aqua AlsietinaAqua AlsietinaAqua Alsietina
52 r. n.e. – ukończenie Aqua Anio NovusAqua Anio NovusAqua Anio Novus
52 r. n.e. – ukończenie Aqua ClaudiaAqua ClaudiaAqua Claudia
109 r. n.e. – ukończenie Aqua Traiana
266 r. n.e. – ukończenie Aqua Alexandriana, ostatniego wodociągu rzymskiego
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
R1EyERFsxvhJj1
1
II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:
5. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu kultury materialnej w starożytności: d) architektura rzymska: wybrane typy budowli i ich przeznaczenie (akwedukt);
12. potrafi wskazać najważniejsze cechy charakterystyczne i poddać interpretacji uwzględniającej właściwy kontekst kulturowy następujące kluczowe zjawiska z zakresu kultury materialnej w starożytności:
d) architektura rzymska: wybrane typy budowli i ich przeznaczenie (akwedukt).
Nauczysz się
określać funkcję jaką na terenie Rzymu i Imperium Romanum pełniły akwedukty;
identyfikować ślady akweduktów;
używać i rozumieć właściwą terminologię.
Budowa i działanie akweduktów
W mieście Bath, położonym w zachodniej części Anglii, znajdują się imponujące rzymskie termy. Kompleks ten znajdował się w miejscu źródeł geotermalnych, bardzo cenionych już w starożytności. Termy były królestwem wody: zażywano tu kąpieli zimnych, ciepłych i gorących, pływano w basenach pod gołym niebem, a zużyta woda wykorzystywana była w toaletach. Dawne skromne łazienki mogły jednak ustąpić miejsca wielkim łaźniom dopiero wtedy, gdy Rzymianie zaczęli budować akwedukty.
RokqsRJMqBfy4
R1NOEckIf3M3M
Było to możliwe dzięki wynalazkowi łuku i arkady. Spadek wody w wodociągach był bardzo mały, choć ciśnienie wody w rurach mogło być bardzo duże. Ważne było – wiedzieli o tym już Grecy, którzy wcześniej budowali wodociągi także w miejscach górzystych – znalezienie źródła położonego na tej samej wysokości, co miasto lub tylko nieco wyżej.
m88da8e8e3dbb5654_1515757463546_0
Łac. Marcus Vitruvius Pollio (84–10 p.n.e.) – rzymski architekt i teoretyk architektury. Działał w czasach Cezara i Oktawiana Augusta i to Oktawianowi dedykował swe dzieło O architekturze ksiąg dziesięć, pisane w latach 27–13 p.n.e. Prawdopodobnie jego dziełem były mosty budowane w czasie kampanii Cezara w Galii. Od 33 r. p.n.e. współdziałał z M. Agryppą.
RamsXzvG1INMz
Widok arkadowych konstrukcji przecinających krajobraz Francji, Hiszpanii, Włoch, Chorwacji, Grecji, Izraela, Niemiec, Tunezji i Turcji nie dziwi nikogo, kto wie, że Rzymianie pokryli terytorium Imperium Romanum nie tylko siecią dróg, ale także wodociągów.
R1Vvq5B0MJgDd
R1o6BHyjg2wV8
R1SM8WjbQkcCJ
Ćwiczenie 1
Akwedukty Cesarstwa Rzymskiego
R1ZGXetOJs2jr1
RfvUtOdbIGfqh
Ćwiczenie 2
Przyporządkuj nazwę do jej definicji. Aqua Appia Możliwe odpowiedzi: 1. Akwedukt ten został zbudowany przez cesarza Kaligulę; jego odgałęzienia ciągnęły wodę na wzgórza Celiusz i Palatyn. 2. Akwedukt ten ma w nazwie przymiotnik „ciepły”. 3. Akwedukt ten ma w nazwie przymiotnik „stary”. 4. Akwedukt wybudowany z inicjatywy Marka Wipsaniusza Agryppy w 19/20 r. n.e. 5. Najstarszy rzymski akwedukt, wybudowany w 312 r. p.n.e. przez Appiusza Klaudiusza Cekusa. Prowadził wodę na północ, ku Rzymowi. Aqua Virgo Możliwe odpowiedzi: 1. Akwedukt ten został zbudowany przez cesarza Kaligulę; jego odgałęzienia ciągnęły wodę na wzgórza Celiusz i Palatyn. 2. Akwedukt ten ma w nazwie przymiotnik „ciepły”. 3. Akwedukt ten ma w nazwie przymiotnik „stary”. 4. Akwedukt wybudowany z inicjatywy Marka Wipsaniusza Agryppy w 19/20 r. n.e. 5. Najstarszy rzymski akwedukt, wybudowany w 312 r. p.n.e. przez Appiusza Klaudiusza Cekusa. Prowadził wodę na północ, ku Rzymowi. Aqua Tepula Możliwe odpowiedzi: 1. Akwedukt ten został zbudowany przez cesarza Kaligulę; jego odgałęzienia ciągnęły wodę na wzgórza Celiusz i Palatyn. 2. Akwedukt ten ma w nazwie przymiotnik „ciepły”. 3. Akwedukt ten ma w nazwie przymiotnik „stary”. 4. Akwedukt wybudowany z inicjatywy Marka Wipsaniusza Agryppy w 19/20 r. n.e. 5. Najstarszy rzymski akwedukt, wybudowany w 312 r. p.n.e. przez Appiusza Klaudiusza Cekusa. Prowadził wodę na północ, ku Rzymowi. Aqua Claudia Możliwe odpowiedzi: 1. Akwedukt ten został zbudowany przez cesarza Kaligulę; jego odgałęzienia ciągnęły wodę na wzgórza Celiusz i Palatyn. 2. Akwedukt ten ma w nazwie przymiotnik „ciepły”. 3. Akwedukt ten ma w nazwie przymiotnik „stary”. 4. Akwedukt wybudowany z inicjatywy Marka Wipsaniusza Agryppy w 19/20 r. n.e. 5. Najstarszy rzymski akwedukt, wybudowany w 312 r. p.n.e. przez Appiusza Klaudiusza Cekusa. Prowadził wodę na północ, ku Rzymowi. Aqua Vetus Możliwe odpowiedzi: 1. Akwedukt ten został zbudowany przez cesarza Kaligulę; jego odgałęzienia ciągnęły wodę na wzgórza Celiusz i Palatyn. 2. Akwedukt ten ma w nazwie przymiotnik „ciepły”. 3. Akwedukt ten ma w nazwie przymiotnik „stary”. 4. Akwedukt wybudowany z inicjatywy Marka Wipsaniusza Agryppy w 19/20 r. n.e. 5. Najstarszy rzymski akwedukt, wybudowany w 312 r. p.n.e. przez Appiusza Klaudiusza Cekusa. Prowadził wodę na północ, ku Rzymowi.
Przyporządkuj nazwę do jej definicji. Aqua Appia Możliwe odpowiedzi: 1. Akwedukt ten został zbudowany przez cesarza Kaligulę; jego odgałęzienia ciągnęły wodę na wzgórza Celiusz i Palatyn. 2. Akwedukt ten ma w nazwie przymiotnik „ciepły”. 3. Akwedukt ten ma w nazwie przymiotnik „stary”. 4. Akwedukt wybudowany z inicjatywy Marka Wipsaniusza Agryppy w 19/20 r. n.e. 5. Najstarszy rzymski akwedukt, wybudowany w 312 r. p.n.e. przez Appiusza Klaudiusza Cekusa. Prowadził wodę na północ, ku Rzymowi. Aqua Virgo Możliwe odpowiedzi: 1. Akwedukt ten został zbudowany przez cesarza Kaligulę; jego odgałęzienia ciągnęły wodę na wzgórza Celiusz i Palatyn. 2. Akwedukt ten ma w nazwie przymiotnik „ciepły”. 3. Akwedukt ten ma w nazwie przymiotnik „stary”. 4. Akwedukt wybudowany z inicjatywy Marka Wipsaniusza Agryppy w 19/20 r. n.e. 5. Najstarszy rzymski akwedukt, wybudowany w 312 r. p.n.e. przez Appiusza Klaudiusza Cekusa. Prowadził wodę na północ, ku Rzymowi. Aqua Tepula Możliwe odpowiedzi: 1. Akwedukt ten został zbudowany przez cesarza Kaligulę; jego odgałęzienia ciągnęły wodę na wzgórza Celiusz i Palatyn. 2. Akwedukt ten ma w nazwie przymiotnik „ciepły”. 3. Akwedukt ten ma w nazwie przymiotnik „stary”. 4. Akwedukt wybudowany z inicjatywy Marka Wipsaniusza Agryppy w 19/20 r. n.e. 5. Najstarszy rzymski akwedukt, wybudowany w 312 r. p.n.e. przez Appiusza Klaudiusza Cekusa. Prowadził wodę na północ, ku Rzymowi. Aqua Claudia Możliwe odpowiedzi: 1. Akwedukt ten został zbudowany przez cesarza Kaligulę; jego odgałęzienia ciągnęły wodę na wzgórza Celiusz i Palatyn. 2. Akwedukt ten ma w nazwie przymiotnik „ciepły”. 3. Akwedukt ten ma w nazwie przymiotnik „stary”. 4. Akwedukt wybudowany z inicjatywy Marka Wipsaniusza Agryppy w 19/20 r. n.e. 5. Najstarszy rzymski akwedukt, wybudowany w 312 r. p.n.e. przez Appiusza Klaudiusza Cekusa. Prowadził wodę na północ, ku Rzymowi. Aqua Vetus Możliwe odpowiedzi: 1. Akwedukt ten został zbudowany przez cesarza Kaligulę; jego odgałęzienia ciągnęły wodę na wzgórza Celiusz i Palatyn. 2. Akwedukt ten ma w nazwie przymiotnik „ciepły”. 3. Akwedukt ten ma w nazwie przymiotnik „stary”. 4. Akwedukt wybudowany z inicjatywy Marka Wipsaniusza Agryppy w 19/20 r. n.e. 5. Najstarszy rzymski akwedukt, wybudowany w 312 r. p.n.e. przez Appiusza Klaudiusza Cekusa. Prowadził wodę na północ, ku Rzymowi.
Przyporządkuj nazwę do jej definicji.
Akwedukt ten został zbudowany przez cesarza Kaligulę; jego odgałęzienia ciągnęły wodę na wzgórza Celiusz i Palatyn., Najstarszy rzymski akwedukt, wybudowany w 312 r. p.n.e. przez Appiusza Klaudiusza Cekusa. Prowadził wodę na północ, ku Rzymowi., Akwedukt wybudowany z inicjatywy Marka Wipsaniusza Agryppy w 19/20 r. n.e., Akwedukt ten ma w nazwie przymiotnik „stary”., Akwedukt ten ma w nazwie przymiotnik „ciepły”.
Aqua Appia
Aqua Virgo
Aqua Tepula
Aqua Claudia
Aqua Vetus
RMEPpPCSxEyCP
Ćwiczenie 3
RYGs8Gm5ihdpG
Ćwiczenie 4
R3Gl3TTZc6KEL1
RaMUKHb2pgh0s
Ćwiczenie 5
RLpot0UptIWCR
Ćwiczenie 6
RezIi7rIoV8Us
Ćwiczenie 7
RezQF83BoEegI
Ćwiczenie 8
Tales z Miletu opowiada o wodzie
Marcus Vitruvius Pollio (84–10 p.n.e.) – rzymski architekt i teoretyk architektury. Prawdopodobnie jego dziełem były mosty budowane w czasie kampanii Cezara w Galii. Od 33 r. p.n.e. współdziałał z M. Agryppąm88da8e8e3dbb5654_1515757592177_0M. Agryppą, żywo zainteresowanym rozbudową Miasta oraz stanem budowli publicznych. Witruwiusz znany jest przede wszystkim jako autor dzieła O architekturze ksiąg dziesięć, pisanego w latach 27–13 p.n.e. – bardzo istotnego źródła wiedzy o starożytnej architekturze i sztuce budowlanej. Popularność książki Witruwiusza nie ustaje od czasów Renesansu, kiedy odnaleziono jej rękopis i zaczęto gorliwie studiować.
R1GRDHA9aPQ1X1
Rv8RORrZ9AWEj1
R5Y6QB1NgMxKL1
De septem sapientibusm88da8e8e3dbb5654_1505911336517_0sapientibusThalesm88da8e8e3dbb5654_1505911373980_0ThalesMilesiusm88da8e8e3dbb5654_1505911397581_0Milesius omnium rerum principium aquam est professusm88da8e8e3dbb5654_1505911537115_0professus. [Aquae capita] maxime in montibus et regionibus septentrionalibusm88da8e8e3dbb5654_1505911605194_0septentrionalibus sunt quaerenda, eo quod in his et suavioram88da8e8e3dbb5654_1505911670883_0suaviora et salubrioram88da8e8e3dbb5654_1505911695295_0salubriora et copiosiora inveniuntur. Sine aquā nec corpus animalium nec ulla cibi virtus potest nascim88da8e8e3dbb5654_1505911729314_0nascinec tuerim88da8e8e3dbb5654_1505911800492_0nec tueri nec parari. Quare magnā diligentiā industriāque quaerendi sunt et eligendi fontes ad humanae vitae salubritatem. Omnis autem aqua calida est medicamentosam88da8e8e3dbb5654_1505911842851_0medicamentosa. Ductusm88da8e8e3dbb5654_1505911881734_0Ductus autem aquae fiunt generibus tribus: rivism88da8e8e3dbb5654_1505911910156_0rivisper canalesm88da8e8e3dbb5654_1505911973545_0per canalesstructilesm88da8e8e3dbb5654_1505911981905_0structiles, aut fistulis plumbeism88da8e8e3dbb5654_1505912051644_0plumbeis, seu tubulis fictilibus. Etiamque multo salubrior est ex tubulis aqua quam per fistulas.
Łac. Marcus Wipsanius Agrippa, ur. 64/63 r. p.n.e., przyjaciel Oktawiana Augusta, mąż stanu, konsul, wódz. Mąż córki Oktawiana, który w Agryppie widział swego następcę. Zabiegał o rozbudowę sieci dróg w Galii, budowę akweduktów, term (Termy Agryppy), świątyń (Panteon na Polu Marsowym). Zmarł nagle w 12 r. p.n.e.
m88da8e8e3dbb5654_1506334121143_0
Spośród siedmiu mędrców Tales z Miletu oświadczył, że początkiem wszystkiego jest woda. Źródeł wody należy poszukiwać przede wszystkim w górach i na północy, ponieważ tam można znaleźć wodę smaczniejszą, zdrowszą i w większej obfitości. Bez wody ciało nie może powstać i się utrzymać, a żadnego pożywnego pokarmu nie można przygotować. Dlatego z wielką starannością i pilnością – ze względu na ludzkie zdrowie – trzeba wyszukiwać i wybierać źródła. Każda zaś gorąca woda [źródło] jest lecznicza. Wodę [zaś] ciągnie się na trzy sposoby: albo strumieniami w [umyślnie] wybudowanych kanałach, albo rurami z ołowiu, albo z gliny. Woda z rur glinianych jest także znacznie zdrowsza niż z ołowianych.
Tłumaczenie: Autor opracowania
m88da8e8e3dbb5654_1505912096749_0
fictilis, fictilis, fictile – gliniany
m88da8e8e3dbb5654_1505912075382_0
tubulus, tubuli – rura
m88da8e8e3dbb5654_1505912051644_0
plumbeus, plumbea, plumbeum – ołowiany
m88da8e8e3dbb5654_1505912026670_0
fistula, fistulae – rura (wodociągowa)
m88da8e8e3dbb5654_1505911981905_0
structilis, structilis, structile – taki, który został zbudowany
verbum deponens: tueor, tueri, tutatus sum – utrzymywać
m88da8e8e3dbb5654_1505911729314_0
verbum deponens: nascor, nasci, natus sum – powstać
m88da8e8e3dbb5654_1505911695295_0
salubris, salubris, salubre – zdrowy
m88da8e8e3dbb5654_1505911670883_0
suavis, suavis, suave – smaczny
m88da8e8e3dbb5654_1505911605194_0
septentrionalis, septentrionalis, septentrionale – północny
m88da8e8e3dbb5654_1505911537115_0
verbum deponens: profiteor, profiteri, professus sum – oświadczyć
m88da8e8e3dbb5654_1505911397581_0
Milesius, Milesia, Milesium – z Miletu, należący do Miletu
m88da8e8e3dbb5654_1505911373980_0
Thales, Thalis – Tales z Miletu, sławny filozof
m88da8e8e3dbb5654_1505911336517_0
Septem sapientes: Thales, Solon, Bias, Pittacus, Cleobulus, Periander et Chilo
Zadania
R18ycdwKGYZun
Ćwiczenie 9
Przyporządkuj do nazwy akweduktu imię jego autora. Aqua Appia Możliwe odpowiedzi: 1. Kaligula, 2. Oktawian August, 3. Marek Agryppa, 4. Klaudiusz Cekus Aqua Virgo Możliwe odpowiedzi: 1. Kaligula, 2. Oktawian August, 3. Marek Agryppa, 4. Klaudiusz Cekus Aqua Alsietina Możliwe odpowiedzi: 1. Kaligula, 2. Oktawian August, 3. Marek Agryppa, 4. Klaudiusz Cekus Aqua Claudia Możliwe odpowiedzi: 1. Kaligula, 2. Oktawian August, 3. Marek Agryppa, 4. Klaudiusz Cekus
Przyporządkuj do nazwy akweduktu imię jego autora. Aqua Appia Możliwe odpowiedzi: 1. Kaligula, 2. Oktawian August, 3. Marek Agryppa, 4. Klaudiusz Cekus Aqua Virgo Możliwe odpowiedzi: 1. Kaligula, 2. Oktawian August, 3. Marek Agryppa, 4. Klaudiusz Cekus Aqua Alsietina Możliwe odpowiedzi: 1. Kaligula, 2. Oktawian August, 3. Marek Agryppa, 4. Klaudiusz Cekus Aqua Claudia Możliwe odpowiedzi: 1. Kaligula, 2. Oktawian August, 3. Marek Agryppa, 4. Klaudiusz Cekus
Przyporządkuj do nazwy akweduktu imię jego autora.
Klaudiusz Cekus, Oktawian August, Kaligula, Marek Agryppa
Aqua Appia
Aqua Virgo
Aqua Alsietina
Aqua Claudia
RavCEWBq7IVX5
Ćwiczenie 10
Polecenie 1
Znajdź w Internecie informacje o akweduktach, które zbudowano w Polsce. Wyszukaj zdjęcia tych obiektów, określ czas i okoliczności ich powstania. Być może w Twojej okolicy znajdują się fontanny. Zrób ich zdjęcia. Określ czas i okoliczności ich powstania.
Słownik pojęć
Słownik pojęć
Aqua Alsietina
Aqua Alsietina
Wodociąg wzniesiony ok. 2 r. p.n.e. z inicjatywy Oktawiana Augusta przez Marka Agryppę między Lacus Alsietinus (jez. Martignano w Etrurii) a Rzymem. Ciągnął wodę do Naumachii Augusta (urządzano tam przedstawienia bitew morskich) i młynów znajdujących się na Zatybrzu.
Aqua Anio Novus
Aqua Anio Novus
„Nowy Anio” – jeden z akweduktów zbudowanych przez cesarza Klaudiusza w 52 r. n.e. (budowę rozpoczął Kaligula); tak jak Anio Vetus ciągnął wodę z rzeki Anio. Kończył swój bieg w okolicy dzisiejszego Dworca Termini.
Aqua Anio Vetus
Aqua Anio Vetus
Dosł. „Stary Anio”; drugi w kolejności wodociąg wzniesiony w 272 r. p.n.e. Doprowadzał on wodę do Miasta z rzeki Anio. Miał długość ponad 63 km, z czego 300 m akweduktu biegło na arkadowych konstrukcjach nad ziemią.
Aqua Appia
Aqua Appia
Dosł. „Woda Appiusza”; wodociąg wzniesiony w 312 r. p.n.e. przez cenzora Appiusza Klaudiusza Cekusa. Doprowadzał on rurami podziemnymi wodę do Miasta ze Wzgórz Albańskich. Miał długość 16 km.
Aqua Claudia
Aqua Claudia
Akwedukt z 52 r. n.e. nazwany imieniem cesarza Klaudiusza, o długości 69 km, miał początek w górach w okolicy Subiaco. Monumentalna odnoga wodociągu ciągnęła się ku wzgórzom Celiusz i Palatyn.
Aqua Virgo
Aqua Virgo
Wodociąg zbudowany przez Marka Agryppę (20 r. p.n.e.). Legenda głosi, że źródło znalazła dziewczyna (łac. virgo) imieniem Trevia. Akwedukt jest czynny do dziś, zasila Fontannę di Trevi.
Aqua Iulia
Aqua Iulia
Wodociąg wzniesiony w 33 r. p.n.e. prawdopodobnie przez Marka Agryppę między Wzgórzami Albańskimi a Rzymem.
Aqua Marcia
Aqua Marcia
Dosł. „Woda Marciusza”; czynny do dziś wodociąg wzniesiony w latach 144–140 r. p.n.e. przez pretora Kwintusa Marciusza Reksa, jeden z najdłuższych. Doprowadzał on wodę do Rzymu z górskich źródeł w okolicy Subiaco (91 km). Kilka ostatnich kilometrów wodociągu ułożono na arkadach.
Aqua Tepula
Aqua Tepula
Ze 109 r. n.e. (czasy Trajana). Łączył źródła okolic jez. Bracciano i Zatybrze. Arkady końcowego odcinka wodociągu wykorzystano do budowy papieskiego akweduktu Aqua Paola (XVII w.). Czynny do dziś.
Aqua Alexandriana
Aqua Alexandriana
Powstał za Aleksandra Sewera (ok. 266 r. n.e.). Był to ostatni akwedukt antycznego Rzymu. Ciągnął wodę do Term Nerona.
arkada
arkada
Forma łuku, który jest wsparty na dwóch filarach, bądź kolumnach.
akwedukt
akwedukt
Łac. aquaeductus; wodociąg doprowadzający rurami wodę do miast z odległych źródeł, często położonych w górach. Arkady akweduktu prowadzono nad i pod ziemią – ponad rzekami, dolinami i wzgórzami. Najstarsze są akwedukty greckie.
Niektóre z antycznych wodociągów są nadal czynne, np. w Rzymie: Aqua Marcia z 144–140 r. p.n.e., Aqua Virgo z 20 r. p.n.e., Aqua Traiana ze 111 r., lub w Hiszpanii w Terragonie i w Segowii oraz we Francji w Nîmes.
Etymologia: aqua, -ae – woda, ducere – prowadzić
curator aquarum
curator aquarum
Jedna z najwyższych godności w rzymskiej administracji cesarskiej. „Kurator wód” dbał o stan wodociągów.
Fontanna di Trevi
Fontanna di Trevi
Najbardziej znana barokowa fontanna Rzymu. Zasila ją woda prowadzona akweduktem Aqua Virgo, zbudowanym przez Marka Agryppę (20 r. p.n.e.). Projekt fontanny wykonał w XVII w. Nicolo Salvi, który uczynił jej tłem fasadę pałacu. Fontanna przypomina łuk triumfalny (łac. arcus triumphalis), przed którym Salvi umieścił sceny mitologiczno‑alegoryczne: pośrodku Neptun górujący ponad dwoma końmi – narowistym i spokojnym, obok posągi Obfitości i Zdrowia, wokół trytony. Dwa reliefy umieszczone w górnej części dekoracji opowiadają historię rzymskiego wodociągu. Na jednym dziewczyna (łac. virgo) imieniem Trevia pokazuje żołnierzom źródło, na drugim Agryppa ogląda plany akweduktu.
Pole Marsowe
Pole Marsowe
Łac. Campus Martius, równina rozciągająca się na północ od Kapitolu w zakolu Tybru. W czasach przed ustanowieniem republiki należała do królów rzymskich, potem stała się własnością ludu (populus Romanus). Tu gromadzono wojska, odbywały się wybory (komicja centurialne). Od III w. p.n.e. zaczęto je powoli zabudowywać. Wzniesiono Circus Flaminius, liczne świątynie, portyki, termy, teatry, stadion etc.
Słownik łacińsko‑polski
R15HpjMWlWqpT1
Galeria dzieł sztuki
R1GRDHA9aPQ1X1
Rv8RORrZ9AWEj1
R5Y6QB1NgMxKL1
Bibliografia
Elżbieta Makowiecka, Sztuka Rzymu od Augusta i Konstantyna, ZNAK, Warszawa 2010
Janusz S. Ostrowski, Starożytny Rzym. Polityka i sztuka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa–Kraków 1999
Sofia Pescarin, Rzym – przewodnik archeologiczny po Wiecznym Mieście, Arkady, Warszawa 2000
Anna Świderkówna, Słownik pisarzy antycznych, Wiedza Powszechna, Warszawa 1982
Ludwika Rychlewska, Dzieje literatury rzymskiej, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław 2008
Stanisław Stabryła, Zarys kultury starożytnych Grecji i Rzymu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2016